SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài:
MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN KỸ NĂNG LẮNG
NGHE, KỸ NĂNG PHẢN BIỆN CHO HỌC SINH LỚP 11
QUA DẠY HỌC THẢO LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TRONG
ĐỜI SỐNG (NGỮ VĂN 11, KẾT NỐI TRI THỨC VỚI CUỘC
SỐNG)
Lĩnh vực: Ngữ văn
Tác giả:
Nguyễn Thị Phương Liên - Trường THPT Diễn Châu 4
Điện thoại: 0369826648
Nghệ An, tháng 4 năm 2024
QUY ƯỚC VIẾT TẮT
STT
Từ, cụm từ đầy đủ
Viết tắt
1
Giáo dục và đào tạo
GD&ĐT
2
Công nghệ thông tin
CNTT
3
Giáo viên
GV
4
Học sinh
HS
5
Sách giáo khoa
SGK
6
Trung học phổ thông
THPT
7
Số lượng
SL
8
Tỉ lệ
TL
MỤC LỤC
NỘI DUNG
TRANG
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1
1. Lý do chọn đề tài
1
2. Mục đích nghiên cứu
2
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
2
4. Đối tượng, phạm vi và địa bàn khảo sát
2
5. Phương pháp nghiên cứu
3
6. Tính mới và những đóng góp của đề tài
3
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
4
CHƯƠNG I. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
4
1.1. Cơ sở lí luận
4
1.1.1. Các khái niệm
4
1.1.2. Vai trò của lắng nghe và phản biện trong đời sống
5
1.1.3. Nguyên tắc rèn luyện kỹ năng lắng nghe và kỹ năng phản biện
5
1.2. Cơ sở thực tiễn
7
1.2.1. Kết quả khảo sát
7
1.2.2. Nhận xét số liệu
9
1.2.3. Đánh giá nguyên nhân của thực trạng
10
CHƯƠNG II. CÁC BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN KỸ NĂNG LẮNG
NGHE, KỸ NĂNG PHẢN BIỆN CHO HỌC SINH LỚP 11 QUA DẠY
HỌC NÓI VÀ NGHE “THẢO LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TRONG
ĐỜI SỐNG”
11
2.1. Các biện pháp
11
2.1. 1. Tổ chức tranh biện dạng nhóm
11
2.1.2. Sử dụng phương pháp đóng vai tranh biện
13
2.1.3. Hướng dẫn HS sử dụng kĩ thuật đặt câu hỏi phản biện
16
2.1.4. Rèn luyện cho HS kỹ năng kiểm soát giọng nói, cảm xúc và ngôn
ngữ hình thể khi lắng nghe và thuyết phục người khác
19
2.1.5. Xây dựng hệ thống bài tập vận dụng có tính tranh biện
22
2.1.6. Tổ chức diễn đàn trực tuyến về về một vấn đề có nhiều ý kiến khác
nhau trên ứng dụng Zoom
26
2.1.7. Hướng dẫn học sinh sử dụng công cụ để đánh giá và tự đánh giá về
kỹ năng lắng nghe, kỹ năng phản biện trong quá trình học nói và nghe
28
2.2. Khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp
32
2.2.1. Mục đích khảo sát
32
2.2.2. Nội dung khảo sát
32
2.2.3. Phương pháp khảo sát và thang đánh giá
32
2.2.4. Đối tượng khảo sát
32
2.2.5. Kết quả khảo sát
33
CHƯƠNG III. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
36
3.1.. Mục tiêu thực nghiệm
36
3.2. Đối tượng, địa bàn thực nghiệm
36
3.3. Thời gian, quy trình thực nghiệm
36
3.4. Thiết kế kế hoạch bài dạy thực nghiệm
36
3.5. Kết quả đạt được
44
3.6. Ý nghĩa và hướng phát triển của đề tài
48
PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
50
1. Kết luận
50
2. Kiến nghị
50
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
1
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài
Kỹ năng lắng nghe và kỹ năng phản biện là hai kỹ năng quan trọng và cần thiết,
góp phần quyết định thành công của giới trẻ trong thế kỉ 21. Trong bối cảnh này, học
sinh thường xuyên phải đặt mình giữa nhiều lựa chọn, giữa nhiều ý kiến tranh luận
trái chiều, cho nên rất cần lắng nghe và phản biện tích cực để cuối cùng đi đến quyết
định đúng đắn, đi đến hiểu rõ tận cùng, cảm thông tận cùng với những người xung
quanh, gắn kết và hợp tác thành công, xoa dịu mâu thuẫn, hoà giải xung đột. Năng lực
giao tiếp được xem là một trong những năng lực quan trọng của con người trong xã
hội hiện đại. Tương tác với người khác sẽ tạo cơ hội trao đổi và phản ánh về ý tưởng.
Hành động xây dựng ý tưởng để chia sẻ thông tin hoặc lập luận để thuyết phục người
khác là một phần quan trọng trong học tập. HS ngày nay nghe rất nhiều nhưng lắng
nghe lại rất ít, tranh cãi thì nhiều mà phản biện lại thiếu. Do đó rèn luyện kỹ năng lắng
nghe và phản biện cho học sinh THPT nói chung và HS lớp 11 nói riêng là vô cùng
quan trọng.
Cùng với đọc và viết, nói và nghe là những kỹ năng giao tiếp quan trọng cần
hình thành và rèn luyện cho HS nhằm phát triển cho HS những năng lực đặc thù trong
môn Ngữ văn cũng như những năng lực chung và phẩm chất cần đạt theo yêu cầu của
Chương trình môn Ngữ văn 2018. Đến bậc THPT, việc dạy học nói và nghe hướng tới
yêu cầu cao, HS độc lập thực hiện và bộc lộ khả năng của bản thân trước những vấn
đề phức tạp. Để đạt được yêu cầu đó, HS cần có hứng thú trong học tập, GV cần có
định hướng nội dung và lựa chọn phương pháp dạy học phù hợp nhất.
Mục tiêu của chương trình Ngữ văn 2018 là đào tạo con người theo hướng phát
triển phẩm chất và năng lực. Quan điểm của chương trình được ở mục II.2. trang 4
nêu rõ: Chương trình lấy việc rèn luyện các kĩ năng giao tiếp (đọc, viết, nói và nghe)
làm trục chính xuyên suốt cả ba cấp học nhằm đáp ứng yêu cầu của chương trình
theo định hướng năng lực và bảo đảm tính chỉnh thể, sự nhất quán liên tục trong tất
cả các cấp học, lớp học. Các kiến thức phổ thông cơ bản, nền tảng về tiếng Việt và
văn học được hình thành qua hoạt động dạy học tiếp nhận và tạo lập văn bản; phục
vụ trực tiếp cho yêu cầu rèn luyện các kĩ năng đọc, viết, nói và nghe. Rèn luyện kỹ
năng lắng nghe và kỹ năng phản biện là một trong những biện pháp thể hiện rõ quan
điểm của chương trình và thực hiện mục tiêu của chương trình.
Thảo luận về một vấn đề trong đời sống (hình thành lối sống tích cực trong xã
hội hiện đại) là một bài học ứng dụng nói và nghe rất thú vị. Thông qua phần này, HS
được rèn luyện kỹ năng lắng nghe và kỹ năng phản biện tích cực, phát triển các năng
lực ngôn ngữ, năng lực giao tiếp, năng lực giải quyết vấn đề… Biện pháp rèn luyện kỹ
năng lắng nghe, kỹ năng phản biện cho học sinh lớp 11 qua dạy học nói và nghe bám
sát yêu cầu cần đạt phần nói và nghe ở bài 4, hướng tời đào tạo con người đáp ứng
nhu cầu về nhân lực của xã hội hiện đại.