Rối loạn lipid máu trên bệnh nhân tai biến mạch máu não

RỐI LOẠN LIPID MÁU TRÊN BỆNH NHÂN TAI BIẾN MẠCH MÁU NÃO<br /> Hà Thị Anh *<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Khảo sát tình trạng rối loạn lipid-lipoprotein máu trên bệnh nhân tai biến mạch máu não.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu ñược tiến hành trên 123 bệnh nhân nhồi máu não tại<br /> Bệnh viện Chợ Rẫy.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Mô tả, cắt ngang.<br /> Kết quả: Trị số trung bình của cholesterol máu ở nhóm tham chiếu là 188 ± 30,250mg% và ở nhóm nhồi<br /> máu não là: 221,84 ± 61,18mg%. Trị số trung bình của triglycerid máu ở nhóm tham chiếu là 137,96 ±<br /> 58,54mg% và ở nhóm nhồi máu não là 243,59 ± 157,18mg%. Trị số trung bình của LDL cholesterol ở nhóm tham<br /> chiếu là 118,96 ± 36,54mg% và ở nhóm nhồi máu não là 128,42 ± 48,52mg%. Trị số trung bình của HDL<br /> cholesterol ở nhóm tham chiếu là 48,15 ± 8,91mg% và ở nhóm nhồi máu não là 44,38 ± 12,22mg%. Có sự khác<br /> biệt có ý nghĩa thống kê về trị số trung bình của cholesterol, triglycerid, HDL-C giữa nhóm nhồi máu não và<br /> nhóm tham chiếu (p < 0,05). Có sự liên quan giữa rối loạn lipid máu và nhồi máu não. Sự tăng cholesterol,<br /> triglycerid; LDL-C và sự giảm HDL-C ñều liên quan một cách có ý nghĩa thống kê với nhồi máu não.<br /> Kết luận: Tình trạng rối loạn lipid máu là một yếu tố nguy cơ quan trọng của nhồi máu não. Kiểm tra ñịnh<br /> kỳ các chỉ số lipid máu rất cần thiết nhất là với người trên 40 tuổi ñể phòng tránh nhồi máu não.<br /> Từ khóa: Cholesterol toàn phần (CT), Triglycerid (TG), Low density lipoprotein (LDL-C), lipoprotein (LP),<br /> High density lipoprotein (HDL-C).<br /> <br /> ABSTRACT<br /> RESEARCH ON LIPIDEMIA DISORDER IN PATIENTS WITH CEREBRAL INFARCTION<br /> Ha Thi Anh* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 14 Supplement of No 2 - 2010: 220 - 227<br /> Objective: Research on lipidemia disorder in patients with cerebral infarction.<br /> Materials and method: A cross-sectional study was conducted on 123 patients with cerebral infarction in<br /> Chợ Rẫy Hospital.<br /> Result: The average value of cholesterol in control group: 188 ± 30,250mg% and in patients with cerebral<br /> infarction: 221,84 ± 61,18mg%. The mean level of triglyceride in control group: 137,96 ± 58,54mg% and in<br /> patients with cerebral infarction: 243,59 ± 157,18mg%. The mean level of LDL-C in control group: 118,96 ±<br /> 36,54mg% and in patients with cerebral infarction: 128,42 ± 48,52mg%. The mean level of LDL-C in control<br /> group: 48,15 ± 8,91mg% and in patients with cerebral infarction: 44,38 ± 12,22mg%. There is the relationship<br /> between lipidemia disorders and cerebral infarction. The increase of cholesterol, triglyceride, LDL-C and the<br /> decrease of HDL-C statistically relate with cerebral infarction.<br /> Conclusion: The lipidemia disorder is a risk factor of cerebral infarction. We must control the mean level<br /> cholesterol, triglyceride, LDL-C and HDL-C constantly in patients over 40 years old to prevent cerebral<br /> infarction.<br /> Key words: Cholesterol total (CT), Triglyceride (TG), Low density lipoprotein (LDL-C), lipoprotein (LP),<br /> High density lipoprotein (HDL-C).<br /> <br /> *<br /> <br /> Khoa Điều dưỡng – Kỹ thuật Y học, Đại học Y Dược TP. HCM<br /> Địa chỉ liên lạc: TS. BS. Hà Thị Anh ĐT: 0903.813 700 Email: violetsunflower0110@yahoo.com.vn<br /> 220<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Từ hàng thập kỷ nay, tai biến mạch máu não vẫn<br /> là một vấn ñề thời sự cấp thiết. Theo thống kê của Tổ<br /> chức Y tế thế giới năm 1999, mỗi năm có khoảng 5<br /> triệu người tử vong do tai biến mạch máu não và là<br /> nguyên nhân gây tử vong ñứng hàng thứ ba trên toàn<br /> thế giới. Tai biến mạch máu não ñể lại di chứng tàn<br /> phá cao cho người bệnh. Theo Bonita, hàng năm có ít<br /> nhất khoảng 15 triệu người bị tàn phế do tai biến<br /> mạch máu não gây nên và ñứng thứ ba về tỷ lệ gây<br /> tàn phế. Chi phí y tế hàng năm cho tai biến mạch máu<br /> não cũng rất cao.<br /> Tỷ lệ mới mắc tai biến mạch máu não thay ñổi từ<br /> 127 ñến 740 trên 100.000 dân trong một năm tùy ñất<br /> nước. Tỷ lệ hiện mắc tai biến mạch máu não thay ñổi<br /> từ 4 ñến 20 trường hợp trên 1.000 dân trong một năm<br /> tùy nghiên cứu và tỷ lệ tử vong do tai biến mạch máu<br /> não gây ra chiếm 10% ñến 12% tổng các nguyên nhân<br /> gây tử vong khác. Sự tăng hay giảm của các yếu tố<br /> trên tùy thuộc khả năng hiểu biết và khả năng khống<br /> chế tốt các yếu tố nguy cơ.<br /> Rối loạn lipid máu ñã ñược ñề cập từ lâu, và gần<br /> ñây ñược xem như là một yếu tố nguy cơ quan trọng<br /> có thể thay ñổi ñược của tai biến mạch máu não. Rối<br /> loạn lipid máu dẫn ñến xơ vữa mạch rất thường gặp<br /> nhất là ở hệ thần kinh trung ương. Theo dữ liệu thống<br /> kê tại New York, trong 1.805 bệnh nhân tai biến mạch<br /> máu não có 26% do nguyên nhân xơ vữa mạch. Để<br /> xác ñịnh sự liên quan giữa tình trạng rối loạn lipid<br /> máu và nhồi máu não, chúng tôi tiến hành nghiên cứu<br /> này.<br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu<br /> Mục tiêu tổng quát<br /> Khảo sát tình trạng rối loạn lipid máu trên bệnh<br /> nhân nhồi máu não.<br /> Mục tiêu cụ thể<br /> Xác ñịnh trị số trung bình của cholesterol,<br /> triglycerid, LDL-C, HDL-C ở nhóm tham chiếu và<br /> nhóm nhồi máu não.<br /> Khảo sát sự liên quan giữa CT, TG, LDL-C,<br /> HDL-C và nhồi máu não.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Nhóm bệnh nhân nhồi máu não<br /> 123 bệnh nhân nhồi máu não từ 40 tuổi ñến 60<br /> tuổi gồm 76 nam, 47 nữ vào ñiều trị tại BV Chợ Rẫy<br /> ñược lựa chọn theo tiêu chuẩn chọn bệnh và không vi<br /> phạm các tiêu chuẩn loại trừ.<br /> Nhóm tham chiếu<br /> <br /> Gồm 52 người Việt Nam khỏe mạnh gồm 21 nữ,<br /> 31 nam, trong ñộ tuổi 40 – 60 tuổi, không bị bệnh<br /> nhồi máu não, không bị bệnh gan, không bị rối loạn<br /> ñông cầm máu.<br /> Trước thời ñiểm nghiên cứu ít nhất 15 ngày<br /> không sử dụng thuốc ảnh hưởng ñến ñông máu huyết<br /> tương và lipid lipoprotein máu.<br /> Công thức tính cỡ mẫu:<br /> <br /> n = Z12−α ⋅<br /> 2<br /> <br /> n = 1,96 2<br /> <br /> P(1 − P )<br /> d2<br /> <br /> (0,029 )(1 − 0,029) = 120,19<br /> (0,03)2<br /> <br /> α = mức ý nghĩa (α = 0,05).<br /> P = tỷ lệ ước lượng (P = 0,029).<br /> d = sai số tối ña cho phép là 3%, vậy d = 0,03.<br /> n = cỡ mẫu cần thiết là 120 bệnh nhân.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Mô tả, cắt ngang.<br /> Kỹ thuật xét nghiệm hóa sinh.<br /> Bệnh nhân nhịn ñói hơn 12 giờ. Máu ñược lấy lúc<br /> 6 giờ sáng và ñịnh lượng CT, TG, HDL trong buổi<br /> sáng.<br /> Chỉ 1 kỹ thuật viên thực hiện xét nghiệm sinh hóa<br /> cho tất cả ñối tượng nghiên cứu.<br /> Xét nghiệm ñược thực hiện trên máy sinh hóa tự<br /> ñộng Hitachi 717 (hãng Hitachi Nhật) với thuốc thử<br /> của hãng Human.<br /> Phương pháp ñịnh lượng<br /> CT bằng kỹ thuật enzym màu (cholesterol<br /> enzymatic color).<br /> TG bằng kỹ thuật enzym màu (TGe enzymatic<br /> color).<br /> HDL: ñịnh lượng HDL-cholesterol bằng phương<br /> pháp enzym.<br /> LDL: tính trị số LDL bằng công thức Friedewall.<br /> <br /> Triglycerid <br /> <br /> LDL(mg%) = Cholesterol −  HDL +<br /> <br /> 5<br /> <br /> <br /> Phương pháp xử lý số liệu<br /> Số liệu ñược thu thập ngay tại nơi nghiên cứu và<br /> xử lý theo chương trình Epi-Info 6.0.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Đặc ñiểm của nhóm nghiên cứu<br /> Bảng 1: Phân bố giới tính của nhóm nghiên cứu.<br /> Nhóm<br /> tuổi<br /> <br /> Nhóm có NMN<br /> Nam<br /> Nữ<br /> Cộng<br /> <br /> Nhóm tham chiếu<br /> Nam<br /> Nữ<br /> Cộng<br /> <br /> 221<br /> <br /> 27<br /> 16<br /> 43<br /> 28<br /> 18<br /> 46<br /> (35,1%) (34,8%) (34,8%) (90,3% (85,7%) (88,4%)<br /> 50<br /> 30<br /> 80<br /> 03<br /> 03<br /> 06<br /> 50 – 60<br /> (64,9%) (65,2%) (65,2%) (9,7%) (14,3%) (11,6%)<br /> 77<br /> 46<br /> 123<br /> 31<br /> 21<br /> 52<br /> Tổng<br /> (62,6%) (37,4%) (100%) (59,6%) (40,4%) (100%)<br /> <br /> Nhóm tuổi<br /> 40 – 49<br /> 50 – 60<br /> Cộng<br /> <br /> 40 – 49<br /> <br /> Nhận xét: Tỉ lệ giữa nam và nữ ở các nhóm<br /> không chênh lệch. Điều này có ý nghĩa thống kê (p <<br /> 0,05).<br /> Bảng 2: Phân bố tuổi của nhóm nghiên cứu.<br /> <br /> Nhóm có NMN<br /> 43 (34,8%)<br /> 80 (65,2%)<br /> 123 (100%)<br /> <br /> Nhóm tham chiếu<br /> 46 (88,4%)<br /> 06 (11,6%)<br /> 52 (100%)<br /> <br /> Nhận xét: Người trên 50 tuổi có nguy cơ nhồi<br /> máu não gấp 14,4% so với người dưới 50 tuổi (OR =<br /> 14,4; p = 0,00001). Điều này có ý nghĩa thống kê (p <<br /> 0,05).<br /> <br /> Các yếu tố nguy cơ nhồi máu não<br /> Bảng 3: Tỉ lệ các yếu tố nguy cơ: tăng huyết áp, ñái tháo ñường, hút thuốc lá và uống rượu.<br /> Yếu tố nguy cơ<br /> Tăng huyết áp<br /> Đái tháo ñường<br /> Hút thuốc lá<br /> Uống rượu<br /> <br /> Có<br /> Không<br /> Có<br /> Không<br /> Có<br /> Không<br /> Có<br /> Không<br /> <br /> Nhóm có NMN<br /> (n = 123)<br /> 51 (41,2%)<br /> 72 (58,8%)<br /> 13 (10,9%)<br /> 110 (89,1%)<br /> 02 (1,6%<br /> 121 (98,4%)<br /> 02 (1,6%)<br /> 121 (98,4%)<br /> <br /> Nhóm tham chiếu<br /> (n = 52)<br /> 0 (0,2%)<br /> 52 (100%)<br /> 0 (0,2%)<br /> 52 (100%)<br /> 0 (0,2%)<br /> 52 (100%)<br /> 0 (0,2%)<br /> 52 (100%)<br /> <br /> Tổng<br /> (n = 175)<br /> 51<br /> 124<br /> 13<br /> 162<br /> 02<br /> 173<br /> 02<br /> 173<br /> <br /> p<br /> p = 0,0001<br /> (p < 0,05)<br /> p = 0,01<br /> (p < 0,05)<br /> p=1<br /> p=1<br /> <br /> cần ñược quan tâm. Điều này có ý nghĩa thống kê (p <<br /> Nhận xét: So sánh kết quả giữa hai nhóm nhồi<br /> 0,05).<br /> máu não và nhóm tham chiếu cho thấy tăng huyết áp<br /> và ñái tháo ñường là hai yếu tố nguy cơ quan trọng<br /> Kết quả của nhóm tham chiếu và nhóm nhồi máu não<br /> Bảng 4: So sánh trị số trung bình của cholesterol, TG, LDL-C, HDL-C ở nhóm nhồi máu não và nhóm tham<br /> chiếu.<br /> CHOLES<br /> TG<br /> LDL-C<br /> HDL-C<br /> <br /> - NMN (n = 123)<br /> - Tham chiếu (n = 52)<br /> - NMN (n = 123)<br /> - Tham chiếu (n = 52)<br /> - NMN (n = 123)<br /> - Tham chiếu (n = 52)<br /> - NMN (n = 123)<br /> - Tham chiếu (n = 52)<br /> <br /> Số trung bình<br /> 221,84<br /> 188,00<br /> 243,59<br /> 137,96<br /> 128,42<br /> 118,96<br /> 44,38<br /> 48,15<br /> <br /> Độ lệch chuẩn<br /> 61,18<br /> 30,25<br /> 157,18<br /> 58,54<br /> 48,52<br /> 36,54<br /> 12,22<br /> 8,91<br /> <br /> Giá trị p<br /> p = 0,00003<br /> (p < 0,05)<br /> p = 0,00001<br /> (p < 0,05)<br /> p = 0,10<br /> p = 0,0059<br /> (p < 0,05)<br /> <br /> 222<br /> <br /> Nhận xét: Có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05) về trị số trung bình của cholesterol, TG,<br /> HDL-C giữa nhóm nhồi máu não và nhóm tham chiếu.<br /> Sự liên quan giữa rối loạn lipid máu và nhồi máu não<br /> Tiêu chuẩn rối loạn lipid máu: có ít nhất một trong các bất thường: tăng CT, tăng TG, tăng LDLC, giảm HDL-C.<br /> Bảng 5: Sự liên quan giữa rối loạn lipid máu và nhồi máu não.<br /> Lipid<br /> Có rối loạn<br /> Không rối loạn<br /> Cộng<br /> <br /> Nhóm có NMN<br /> 115 (93,5%)<br /> 08 (6,5%)<br /> 123 (100%)<br /> <br /> Nhóm tham chiếu<br /> 34 (65,4%)<br /> 18 (34,6%)<br /> 52 (100%)<br /> <br /> Nhận xét: Người bị rối loạn lipid có nguy cơ nhồi máu 7,6 lần so với người không có rối loạn<br /> lipid (OR = 7,61; KTC 95%: 2,81-21,80; p = 0,000001). Điều này chỉ ra mối liên quan có ý nghĩa<br /> thống kê (p < 0,05) về roái loaïn lipid máu và nhồi máu não.<br /> Bảng 6: Sự liên quan giữa cholesterol và nhồi máu não.<br /> Chỉ số cholesterol<br /> (mg%)<br /> > 200<br /> ≤ 200<br /> Cộng<br /> <br /> Nhóm có NMN<br /> <br /> Nhóm tham chiếu<br /> <br /> 81 (65,9%)<br /> 42 (34,1%)<br /> 123 (100%)<br /> <br /> 22 (42,30%)<br /> 30 (57,7%)<br /> 52 (100%)<br /> <br /> Nhận xét: Người có trị số cholesterol máu cao (> 200mg%) có nguy cơ nhồi máu 2,6 lần so<br /> với người có cholesterol bình thường (OR = 2,63; KTC 95%: 1,28 – 5,40; p = 0,003). Điều này<br /> chỉ ra ñược có mối liên quan có ý nghĩa thống kê (p < 0,05) về sự tăng cholesterol máu và nhồi<br /> máu não.<br /> Bảng 7: Sự liên quan giữa TG và nhồi máu não.<br /> Chỉ số TG (mg%)<br /> > 165<br /> ≤ 165<br /> Cộng<br /> <br /> Nhóm có NMN<br /> 88 (71,5%)<br /> 35 (28,5%)<br /> 123 (100%)<br /> <br /> Nhóm tham chiếu<br /> 14 (26,9%)<br /> 38 (73,1%)<br /> 52 (100%)<br /> <br /> Nhận xét: Người có trị số TG máu cao (> 165mg%) có nguy cơ nhồi máu 6,8 lần so với người có<br /> TG bình thường (OR = 6,82; KTC 95%: 3,13 – 15,24; p = 0,000001). Điều này chỉ ra ñược có mối<br /> liên quan có ý nghĩa thống kê (p < 0,05) về sự tăng TG máu và nhồi máu não.<br /> Bảng 8: Sự liên quan giữa LDL-C và nhồi máu não.<br /> Chỉ số LDL-C (mg%)<br /> ≥ 130<br /> < 130<br /> Cộng<br /> <br /> Nhóm có NMN<br /> 66 (53,7%)<br /> 57 (46,3%)<br /> 123 (100%)<br /> <br /> Nhóm tham chiếu<br /> 35 (67,3%)<br /> 17 (32,7%)<br /> 52 (100%)<br /> <br /> Nhận xét: Người có trị số LDL-C máu cao (≥ 130mg%) có nguy cơ nhồi máu 1,7 lần so với<br /> người có LDL-C bình thường (OR = 1,78; KTC 95%: 0,86 – 3,75). Tuy nhiên sự liên quan này chưa<br /> có ý nghĩa thống kê (p = 0,09).<br /> Bảng 9: Sự liên quan giữa HDL-C và nhồi máu não.<br /> Chỉ số HDL-C<br /> (mg%)<br /> < 40<br /> ≥ 40<br /> Cộng<br /> <br /> Nhóm có NMN<br /> <br /> Nhóm tham chiếu<br /> <br /> 50 (40,7%)<br /> 73 (59,3%)<br /> 123 (100%)<br /> <br /> 08 (15,4%)<br /> 44 (84,6%)<br /> 52 (100%)<br /> <br /> Nhận xét: Người có trị số HDL-C máu thấp (< 40mg%) có nguy cơ nhồi máu 3,7 lần so với<br /> người có HDL-C bình thường (OR = 3,77; KTC 95%: 1,57 – 10,00; p = 0,001). Điều này chỉ ra ñược<br /> có mối liên quan có ý nghĩa thống kê (p < 0,05) về sự giảm HDL-C và nhồi máu não.<br /> <br /> 223<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Về ñặc ñiểm ñối tượng nghiên cứu<br /> Đặc ñiểm về tuổi<br /> Nhóm bệnh nhân nghiên cứu gồm 123 bệnh nhân: 77 nam và 46 nữ tại Bệnh viện Chợ Rẫy ñược<br /> chẩn ñoán xác ñịnh là nhồi máu não dựa vào tiêu chuẩn lâm sàng và hình ảnh học của TCYTTG.<br /> Nhóm tham chiếu gồm 52 người khỏe mạnh không bị bệnh nhồi máu não gồm 31 nam, 21<br /> nữ.<br /> Không có sự khác biệt về tuổi trung bình giữa nam và nữ trong nhóm nghiên cứu: tuổi trung bình<br /> của nam là 49,315 ± 5,803, tuổi trung bình của nữ là 49,672 ± 6,006 (p = 0,719; p > 0,05).<br /> Tuổi trung bình nhóm nhồi máu não là 51,439 ± 5,509, tuổi trung bình của nhóm tham chiếu là<br /> 44,750 ± 3,575 (p < 0,05).<br /> Điều này cho thấy tỷ lệ mắc bệnh nhồi máu não trong nhóm nghiên cứu của chúng tôi xảy ra ở lứa<br /> tuổi 50 – 60 (65,20%) nhiều hơn lứa tuổi dưới 50 tuổi. Điều này hoàn toàn phù hợp với các nghiên<br /> cứu trong nước và trên thế giới. Tuổi càng cao càng làm gia tăng tỷ lệ mới mắc tai biến mạch máu<br /> não. Giới nam hay gặp hơn giới nữ trong tai biến mạch máu não.<br /> Theo thống kê tại Pháp (1993), Zuber M.(16) và Ý (2003), lứa tuổi 55 – 64 tỷ lệ ở nữ giới là 170 và<br /> nam giới là 360/100.000 dân.<br /> Nghiên cứu của Nguyễn Văn Đăng, Nguyễn Mạnh Phúc và Hoàng Đức Kiệt cho thấy tỷ lệ nhồi<br /> máu não ở tuổi trên 50 là 49,3%(9).<br /> Theo nghiên cứu của Phạm Thị Mai, “Ở tuổi trên 40, nam cũng như nữ, những biến ñộng xấu về<br /> lipid, lipoprotein huyết thanh ñã biểu lộ rõ nét…”(10).<br /> Theo Trương Quang Bình, ở tuổi 40 bắt ñầu có sự rối loạn lipid, lipoprotein máu. Sự rối loạn này<br /> lên ñến ñỉnh cao ở lứa tuổi 50 – 59(12).<br /> Giải thích hiện tượng này, nhiều tác giả cho rằng yếu tố tuổi kèm tăng huyết áp, rối loạn lipid máu<br /> sẽ làm tăng hiện tượng xơ vữa ở lớp áo giữa của mạch và làm tăng nguy cơ nhồi máu não.<br /> <br /> Đặc ñiểm về giới<br /> Trong nghiên cứu này tỷ lệ giữa nam và nữ ở nhóm nhồi máu não và nhóm tham chiếu không<br /> khác biệt. Trong nhóm bệnh nhân nhồi máu não, tỷ lệ nam mắc bệnh cao hơn nữ. Nam chiếm tỷ lệ<br /> 62,6% (77/123 trường hợp), gấp 1,6 lần so với nữ 37,4% (46/123 trường hợp).<br /> Kết quả nghiên cứu của chúng tôi phù hợp với các nghiên cứu trong nước và ngoài nước.<br /> Nghiên cứu của Hoàng Đức Kiệt trên 476 trường hợp nhồi máu não cho thấy tỷ lệ nam/nữ là<br /> 2,7.<br /> Nghiên cứu của Nguyễn Năng Tấn trên 120 bệnh nhân nhồi máu não cho thấy tỷ lệ nam/nữ là 2,6<br /> (16)<br /> lần .<br /> Nghiên cứu của Nguyễn Văn Đăng (1990) trên 210 trường hợp cho thấy tỷ lệ nam/nữ là 1,4(9).<br /> Nghiên cứu của tác giả Pháp Zuber và Mass (1993) tỷ lệ nam/nữ là 2,1(16).<br /> Vậy, tỷ lệ nam/nữ theo nghiên cứu của chúng tôi phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài<br /> nước.<br /> <br /> Các yếu tố nguy cơ<br /> Liên quan giữa tăng huyết áp và nhồi máu não<br /> Nguy cơ tăng huyết áp ñược phát hiện với tỉ lệ 41,20 (51/123 trường hợp). Điều này phù hợp với<br /> nghiên cứu của Nguyễn Năng Tấn cho thấy tỷ lệ tăng huyết áp/nhồi máu não là 45,8% (45/120 trường<br /> hợp).<br /> Theo Lê Quang Cường (2002), tiền sử tăng huyết áp làm tăng tỷ lệ tai biến mạch máu não lên<br /> 4,46 lần.<br /> Theo You (Melbourne), tăng huyết áp làm tăng gấp 6,8 lần bệnh nhồi máu não(15).<br /> <br /> 224<br /> <br />