Rối loạn lo âu và các yếu tố liên quan trên bệnh nhân HIV đến khám và điều trị tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Hồ Chí Minh năm 2015

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 20 * Phụ bản của Số 1 * 2016<br /> <br /> <br /> RỐI LOẠN LO ÂU VÀ CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN<br /> TRÊN BỆNH NHÂN HIV ĐẾN KHÁM VÀ ĐIỀU TRỊ<br /> TẠI BỆNH VIỆN BỆNH NHIỆT ĐỚI HỒ CHÍ MINH NĂM 2015<br /> Đặng Thị Thanh Thảo*, Quách Thị Minh Phượng*, Trương Trung Đại*, Nguyễn Hoàng Văn*,<br /> Huỳnh Ngọc Vân Anh**, Võ Xuân Huy***, Cao Ngọc Nga**,***<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Các vấn đề về sức khỏe tâm thần ngày càng được quan tâm nhiều hơn. Nỗ lực hoàn hiện hệ<br /> thống chăm sóc sức khỏe tâm thần tập trung vào các nhóm đối tượng cần sự hỗ trợ cao, những thành phần dễ bị<br /> tổn thương của xã hội, đặc biệt đáng chú ý là những người nhiễm HIV/AIDS.<br /> Mục tiêu: Nghiên cứu nhằm xác định tỉ lệ rối loạn lo âu (RLAA) trên những người nhiễm HIV đang khám<br /> và điều trị tại bệnh viện bệnh Nhiệt Đới thành phố Hồ Chí Minh, và xác định những yếu tố liên quan đến rối loạn<br /> lo âu.<br /> Phương pháp: nghiên cứu mô tả cắt ngang được thực hiện trên 204 người nhiễm HIV đến khám và đều trị<br /> tại bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới Hồ Chí Minh từ tháng 5 đến tháng 7 năm 2015. Sử dụng kỹ thuật chọn mẫu thuận<br /> tiện, phỏng vấn mặt đối mặt với thang đo Hamilton Anxiety Rate Scale (HAMA) dùng để xác định tỉ lệ RLLA.<br /> Phép kiểm chi bình phương (hoặc kiểm định chính xác Fisher) được sử dụng để xác định mối liên quan giữa<br /> RLLA và các yếu tố liên quan. Sử dụng số đo tỉ số tỉ lệ hiện mắc PR để lượng giá mức độ liên quan.<br /> Kết quả: Nghiên cứu cho thấy tỉ lệ RLLA của những người nhiễm HIV đến khám và điều trị là 54,4%.<br /> Trong đó có 2,7% bị rối loạn lo âu nặng. Một số yếu tố được tìm thấy có mối liên quan có ý nghĩa thống kê với<br /> tình trạng RLLA bao gồm giới tính, mức độ hài lòng về kinh tế, tình trạng che giấu thông tin nhiễm HIV, sử<br /> dụng chất gây nghiện, giai đoạn miễn dịch, phác đồ điều trị.<br /> Kết luận: Những nhiễm HIV đang khám và điều trị tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới có tỉ lệ RLLA tương đối<br /> cao. Những người nhiễm có các đặc tính như: nữ giới, hài lòng về kinh tế không cao, che giấu thông tin nhiễm<br /> HIV, có sử dụng chất gây nghiện, giai đoạn miễn dịch thấp (CD4 ≤ 200), đang điều trị ARV với phát đồ uống có<br /> EFV thì có tỉ lệ RLLA cao hơn so với những người không có đặc tính này.<br /> Từ khóa: Rối loạn lo âu, HIV, HAMA, Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới Hồ Chí Minh.<br /> ABTRACT<br /> ANXIETY DISORDER AND RELEVANT ISSUES IN HIV PATIENTS WHO WERE TREATED IN<br /> HOSPITAL FOR TROPICAL DISEASES IN HO CHI MINH CITY<br /> Dang Thi Thanh Thao, Quach Thi Minh Phuong, Truong Trung Dai, Nguyen Hoang Van,<br /> Huynh Ngoc Van Anh, Vo Xuan Huy Cao Ngoc Nga<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 20 - Supplement of No 1 - 2016: 306 - 312<br /> <br /> Background: The issue of mental health has been increasingly more attention. Efforts to complete the current<br /> system of mental health care focuses on the target groups need support high, the vulnerable sectors of society,<br /> especially noteworthy are those with HIV / AIDS.<br /> Objective: Identifying the anxiety rate of HIV patients who were treated at the Hospital of Tropical Diseases<br /> in Ho Chi Minh City from May to June 2014.<br /> <br /> * Bác sĩ Y học dự phòng 2009 ** Đại học Y Dược Tp. Hồ Chí Minh *** Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới Tp.HCM<br /> Tác giả liên lạc : BS. Đặng Thị Thanh Thảo ĐT: 01656160263 Email: dangthao0263@gmail.com<br /> <br /> 306 Chuyên Đề Khoa học Cơ bản – Y tế Công cộng<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 20 * Phụ bản của Số 1 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Methods: A cross-sectional study was conducted on 214 HIV patients in outpatients and inpatients of the<br /> Hospital of Tropical Diseases, Ho Chi Minh city on May to July 2015. Face to face interview is performed. The<br /> anxiety disorders was identified by Hamilton Anxiety Rate Scale (HAMA). Statistical analysis was performed<br /> using chi-squared test with significance level of p < 0.05 to consider factors related to anxiety. Using the<br /> prevalence ratio (PR) with 95% confidence interval to measure the associations.<br /> Results: Anxiety proportion of HIV patients in this study is 54.4%. The result showed that the prevalence of<br /> severe anxiety is 2.7%. There were significant associations between anxiety and relevant factors such as: sex,<br /> satisfaction levels of economic, the disclosure of HIV situation, substance use, immune stage, treated with EFV,<br /> receiving ARV treatment.<br /> Conclusion: Anxiety rate is so high. Participants with features such as women, low levels of economic<br /> satisfaction, hiding HIV circumstance, substance use , low immune phase, not received ARV or treated with EFV<br /> regimen have rates of anxiety disorders higher than people who do not have these properties.<br /> Keywords: Anxiety disorder, HIV, HAMA, Hospital of Tropical diseases in Ho Chi Minh City.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ nhiễm của thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh<br /> phía Nam, trong đó có khám, điều trị và tư<br /> Tổ chức y tế thế giới ước tính 14% gánh nặng vấn tâm lý HIV. Câu hỏi đặt ra là tỉ lệ người<br /> bệnh tật toàn cầu được quy cho các vấn đề về nhiễm HIV có rối loạn lo âu đang khám và<br /> sức khỏe tâm thần(14). Các vấn đề về sức khỏe điều trị tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới năm<br /> tâm thần ngày càng được quan tâm nhiều hơn. 2015 là nhiêu? Và có các yếu tố nào liên quan<br /> Nỗ lực hoàn hiện hệ thống chăm sóc sức khỏe<br /> đến rối loạn lo âu trên người nhiễm HIV đang<br /> tâm thần tập trung vào các nhóm đối tượng cần điều trị tại đây? Chính vì lý do nêu trên chúng<br /> sự hỗ trợ cao, những thành phần dễ bị tổn tôi tiến hành nghiên cứu này.<br /> thương của xã hội, đặc biệt đáng chú ý là những<br /> người nhiễm HIV/AIDS(14, 21, 23). ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Sức khỏe tâm thần và HIV/AIDS có mối liên<br /> kết rất chặt chẽ. Thống kê ở Mĩ, tỉ lệ hiện mắc các Nghiên cứu cắt ngang mô tả được thực hiện<br /> bệnh về tinh thần ở bệnh nhân HIV là 23-25% so từ tháng 5 đến tháng 7 năm 2015. Đối tượng<br /> với tỉ lệ trong dân số chung là 0,3-0,4%(22). Nhiều nghiên cứu là những người nhiễm HIV khám và<br /> nghiên cứu về sức khỏe tinh thần trên bệnh điều trị tại bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới Hồ Chí<br /> nhân HIV đã được tiến hành trên thế giới(2,8,10,20). Minh. Cỡ mẫu được xác định bằng công thức<br /> Qua các nghiên cứu, rối loạn trầm cảm và rối ước lượng một tỉ lệ với xác suất sai lầm loại 1 là<br /> loạn lo âu (RLLA) được ghi nhận là hai rối loạn 0,05, tỉ lệ RLLA tham khảo trong y văn là 0,305<br /> tâm thần phổ biến nhất ở người nhiễm (dựa theo một nghiên cứu tại Trung Quốc năm<br /> HIV/AIDS. Rối loạn trầm cảm thường có xu 2014(20), sai số cho phép là 7%. Từ đó tính được cỡ<br /> hướng phối hợp RLLA. Tỉ lệ trầm cảm và lo âu mẫu tối thiểu là 167. Áp dụng kỹ thuật chọn mẫu<br /> thay đổi tùy theo nghiên cứu. Tỉ lệ trầm cảm thuận tiện, chọn những người nhiễm HIV có mặt<br /> giao động từ 7-61%, tỉ lệ lo âu trong dân số tại thời điểm nghiên cứu, trong độ tuổi từ 18 trở<br /> chung khoảng 40%(20). Tại Việt Nam các nghiên lên và đồng ý tham gia.<br /> cứu về sức khỏe tinh thần chủ yếu mô tả các áp<br /> Công cụ thu thập số liệu là một bộ câu hỏi<br /> lực tâm lý về sự phân biệt đối xử, các dấu hiệu<br /> soạn sẵn, thang Hamilton Anxiety Rate Scale<br /> tâm lý hoặc xác định tỉ lệ trầm cảm(7,12).<br /> (HAMA) dùng để đánh giá RLLA. Phỏng vấn<br /> Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới là bệnh viện viên sẽ dựa vào bộ câu hỏi để phỏng vấn trực<br /> hạng 1 chuyên khoa sâu về các bệnh truyền tiếp đối tượng tham gia nghiên cứu.<br /> <br /> <br /> Y tế Công cộng 307<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 20 * Phụ bản của Số 1 * 2016<br /> <br /> Thang đánh giá rối loạn lo âu Hamilton Tỷ lệ người tham gia đang sinh sống tại thành<br /> Anxiety Rate Scale (HAMA) phố Hồ Chí Minh cao hơn các tỉnh khác. Trình<br /> Hamilton anxiety rate scale là thang công cụ độ học vấn chủ yếu trên cấp hai. Nghề nghiệp<br /> dùng để đánh giá mức độ nghiêm trọng của các được phân đều ở các nhóm ngành nghề, trong<br /> triệu chứng lo âu ở trẻ em và người lớn. Nó cũng đó tỉ lệ lao động tự do cao nhất. Các kết quả khác<br /> được sử dụng như là công cụ đánh giá tác động được trình bày trong bảng 1:<br /> kết cục của thuốc chống lo âu, các liệu pháp, trị Bảng 1. Các yếu tố tâm lý-xã hội liên quan đến đối<br /> liệu lo âu, hay là một thước đo tiêu chuẩn trong tượng (n=204)<br /> đánh giá tác dụng các loại thuốc hướng thần(15). Đặc điểm Tần số Tỉ lệ %<br /> Tình trạng bộc lộ HIV<br /> Thang điểm có tính bình ổn, nhạy cảm cao. Có Không 26 12,7<br /> nhiều bảng cấu trúc và hướng dẫn sử dụng đã Người mà đối tượng bộc lộ HIV (n= 178)<br /> Cho người thân 175 98,3<br /> được các nhà tâm lý học trên thế giới phát triển Cho bạn bè 29 16,3<br /> để thuận tiện hơn cho việc sử dụng thang Cho người xung quanh 14 7,9<br /> Sự hỗ trợ từ người thân<br /> HAMA(4,11). Tại Việt Nam, Nghiên cứu của Trịnh Không 51 25,0<br /> Ngọc Tuân và Đặng Thanh Tùng từ năm 1/2003 Sự hỗ trợ từ nhân viên y tế<br /> Không 67 32,8<br /> đến 1/2004 cho thấy “Trắc nghiệm đánh giá lo âu Những hỗ trợ từ nhân viên y tế (n=137)<br /> của Max Hamilton (HAMA) hoàn toàn có thể áp Tư vấn tâm lý 99 72,3<br /> Tư vấn dinh dưỡng 90 65,7<br /> dụng ở Việt Nam để phục vụ cho nghiên cứu, Tư vấn phòng ngừa lây truyền HIV 120 87,6<br /> chẩn đoán và điều trị các rối loạn lo âu”. Điểm Tư vấn tuân thủ điều trị 120 87,6<br /> Tư vấn về các tác dụng phụ của ARV 120 87,6<br /> trung bình khi bắt đầu điều trị các rối loạn lo âu<br /> Về tình trạng sử dụng chất, có 29,4% những<br /> của nghiên cứu là 24,76 và sau điều trị là 12,8(19).<br /> người tham gia nghiên cứu sử dụng rượu, bia; có<br /> Chúng tôi sử dụng thang HAMA dựa trên bảng<br /> 27,9% sử dụng thuốc lá; có 11 người sử dụng<br /> hướng dẫn SIGH-A(18).<br /> chất gây nghiện, chiếm tỉ lệ 5,4%.<br /> Phân tích số liệu Đa số đối tượng có thời gian nhiễm HIV trên<br /> Sử dụng tần số và tỉ lệ phần trăm cho các 1 năm. 177 người có kết quả xét nghiệm tế bào<br /> biến định tính mô tả các đặc điểm kinh tế, xã hội lympho TCD4. Những người có số lượng CD4<br /> và quá trình nhiễm HIV của đối tượng. Sử dụng dưới 200TB là 17,5%. Gần 85% đối tượng hiện<br /> trung bình, độ lệch chuẩn cho các biến định đang được điều trị ARV. Trong số những người<br /> lượng như: tuổi. Nếu số liệu phân phối không đang điều trị ARV, 4/5 đang sử dụng phát đồ có<br /> bình thường thì dùng trung vị và khoảng tứ EFV, có 1/3 đối tượng gặp các tác dụng phụ của<br /> phân vị. thuốc.Chỉ có 42 người không tuân thủ điều trị<br /> Sử dụng phép kiểm χ² để kiểm định mối liên chiếm 24,0. Tỷ lệ người tham gia mắc các bệnh<br /> quan giữa tình trạng RLLA với các đặc điểm dân mạn tính đi kèm là 25,5%. Các kết quả được<br /> số, xã hội, tình trạng sử dụng chất, quá trình trình bày trong các bảng 2:<br /> nhiễm, chăm sóc, điều trị, bệnh đi kèm với Bảng 2. Thông tin về tình trạng HIV của đối tượng<br /> ngưỡng bác bỏ p< 0,05. Sử dụng phép kiểm (n=204)<br /> Fisher thay cho phép kiểm χ² khi có > 20% số ô Đặc điểm Tần số Tỉ lệ %<br /> có vọng trị < 5. Lượng giá mức độ liên quan bằng Thời gian nhiễm HIV: ≤1 năm 37 18,1<br /> >1 năm 167 81,9<br /> tỉ số tỉ lệ hiện mắc PR với khoảng tin cậy 95%.<br /> Số lượng CD4 (n=177):