Sân khấu ước lệ

Chia sẻ: Nguyenhoang Phuonguyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

238
lượt xem 58
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sân khấu, tựu trung nổi bật hai dòng: Dòng kịch tính nghiêng về tả thật và dòng tự sự nghiêng về ước lệ (như Tuồng, Chèo). Trong quá trình giảng dạy, tôi nhận ra rằng, sinh viên thường tỏ ra khá lúng túng và vất vả trong việc nắm bắt đặc trưng ước lệ của dòng tự sự, cả về lý thuyết và thực hành. Ngay cả một số giảng viên và không ít nghệ sĩ giàu kinh nghiệm, qua trao đổi và tiếp xúc với thực tiễn dàn dựng, cũng không khó nhận ra đây đó hiểu về ước...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sân khấu ước lệ

Sân kh u ư c l Sân kh u, t u trung n i b t hai dòng: Dòng k ch tính nghiêng v t th t và dòng t s nghiêng v ư c l (như Tu ng, Chèo). Trong quá trình gi ng d y, tôi nh n ra r ng, sinh viên thư ng t ra khá lúng túng và v t v trong vi c n m b t đ c trưng ư c l c a dòng t s , c v lý thuy t và th c hành. Ngay c m t s gi ng viên và không ít ngh sĩ giàu kinh nghi m, qua trao đ i và ti p xúc v i th c ti n dàn d ng, cũng không khó nh n ra đây đó hi u v ư c l sân kh u còn khá mơ h , nh m l n. Trư c h t, nói v hai ch ư c l : Ư c là quy ư c, đ nh ư c… đ t ra đ m i ngư i làm theo; L là lu t l không thành văn, đã thành t p quán, thói quen… đư c m i ngư i th a nh n. V y nên ư c l có th hi u là nh ng quy ư c đư c m i ngư i th a nh n và ch p hành. Ví d bi n báo có ch th p đ , y là b nh vi n; Đèn xanh là đi, đèn đ là d ng… ai làm trái, giao thông s lo n, tai n n s x y ra… Có th chuy n khái ni m ư c l trong đ i s ng đ hi u ư c l trong ngh thu t nói chung, sân kh u nói riêng. Tho t tiên, hi n nhiên và suy cho cùng, ngh thu t nào cũng đ u mang tính ư c l c . Ch ng h n, đi n nh là m t lo i hình ngh thu t có kh năng ph n ánh cu c s ng hi n th c th c nh t, nhanh nh y và r ng rãi nh t, nhưng v n c là ư c l ; b i, m t b phim, dù là phim truy n hình nhi u t p trình bày m t câu chuy n kéo dài hàng vài ch c năm, v i hàng lo t s ph n, có khi kéo dài t tu i u thơ đ n lúc v già, n u t th t đúng như cu c s ng thì phim đâu và bao nhiêu th i gian cho đ . Và th là ngư i ta đã ph i “b qua” t t c nh ng gì
không c n thi t, rút ng n l i, đó chính là ư c l . Ví d như trên màn hình xu t hi n m t bé gái, sau vài đo n phim, th m chí sau năm, b y khuôn hình, bé gái b ng thành ngư i đàn bà, ta hi u vài ch c năm đã trôi qua; ho c m t ngư i chu n b lên đư ng, “nhoáng m t cái” đã t TP.HCM đ n Hà N i... Th y đ u là ư c l c theo nghĩa r ng nh t c a t này… Sân kh u, do không gian và th i gian l i co h p hơn nhi u - t t c di n ra ch trên m y ch c thư c vuông sàn g , trong kho ng trên dư i 2 ti ng đ ng h - cho nên tính ch t ư c l càng đ m đ c, như m t đòi h i t thân. V y thì gi i thích sao đây v m i quan h gi a ư c l và hi n th c, ư c l có phi hi n th c chăng, và lôgích gi a ư c l ngh thu t v i lôgích hi n th c ra sao? Thưa r ng, t th t hi n th c và ư c l đ u xu t phát t cu c s ng, đ u nh m miêu t và th hi n hi n th c, nhưng theo nh ng cách, nh ng phương pháp khác nhau, nghĩa là gi a chúng v n có s th ng nh t mà không ph i là đ ng nh t. Xin mư n m t ví d đơn gi n đ minh ch ng cho m i quan h này: T m ví: g o là hi n th c, rư u là tác ph m ngh thu t, đây là sân kh u, thì lôgích là ch : không có g o s không th có rư u. Nhưng t đó l i b o rư u là g o, gi ng v i g o, l i là sai. Hoa và nư c hoa cũng v y: Không có hoa không th có nư c hoa, nhưng hoa không ph i là nư c hoa. G o và hoa đã đư c ch bi n, tinh ch t mà thành rư u và nư c hoa… Chuy n d ch qua sân kh u, cũng có th hi u m i quan h gi a hi n th c v i ư c l ngh thu t tương t như v y. Có hàng trăm, hàng ngàn ví d v m i quan h lôgích này. Ch ng h n, mu n t c nh sông nư c, trên sân kh u t th t, ch y u ngư i ta v nó ra, nhưng trên sân kh u ư c l ngư i ta l i dùng ngh thu t bi u di n c a di n viên, thông qua h th ng đ ng tác như xu ng đò, chèo đò,… đ t nó, t o nên khung c nh dòng sông và con đò… s ng đ ng hơn nhi u,
mà v n c là dòng sông và con đò… Nói cách khác, cũng như các hình th c ngh thu t khác nói chung, sân kh u t th t nói riêng, đ u ph i d a trên cơ s hi n th c, nhưng ư c l là s bi n đ i, sáng t o, thăng hoa ch t li u hi n th c, nguyên m u đ t o ra m t hình hài m i, ch t lư ng m i. Và s tái t o ư c l này không th là tùy ti n, mà hoàn toàn có tính nguyên t c, đ đ nh giá tr c a s ư c l . Nguyên t c y trư c h t ph thu c vào tính chân th c ngh thu t, t c là ph i có cơ s hi n th c, đư c t o d ng theo quy lu t logíc bi n ch ng gi a hi n th c và ư c l , đ ng th i ph i ch n l c đư c nh ng bi u hi n, nh ng hình th c th ch p chính xác nh t, có tín hi u thông tin cao nh t. Không th , ư c l sân kh u s tr nên khó hi u, kh p khi ng, hình th c ch nghĩa và tùy ti n. Ví d : Trong cu c s ng, các b a ti c thư ng có rư u. U ng rư u ư c l thành b a ti c chính là dùng m t b ph n đ miêu t , th hi n cái toàn th là hoàn toàn phù h p v i hi n th c và d hi u. Th nhưng, ch ng h n, l y vi c hút thu c lá ư c l cho b a ti c thì th t khó hi u, b i vi c hút thu c lá có th có, có th không trong m t b a ti c, không ph i b ph n nh t thi t đ làm nên b a ti c. Tương t , m t mái chèo ư c l thành con thuy n, chi c roi ng a ư c l thành con ng a… đ u là b ph n t t y u trong cái toàn th , nghĩa là đ u có cơ s hi n th c và d hi u; th nhưng, như thư ng th y, ki u như trên sân kh u bày ra m t chi c vòng tròn to đùng, r i b o đó là núi non, là hang đ ng, th m chí là bi u tư ng cho chi c xe ng a, m i ngư i bám vào đó mà “phi”… thì qu là có tr i mà hi u, b i ch ng có cơ s hi n th c nào c : núi non, hang đ ng, xe ng a sao l i là hình tròn? Ch t m c cư i… Th c t sân kh u quá dư th a nh ng ki u ư c l tùy ti n, nghiêng v ch nghĩa hình th c như th …
Có cơ s hi n th c, chưa h n là ư c l ngh thu t, n u xa l v i cái đ p, cái th m m và s hoàn ch nh. V đòi h i này, hãy tr l i ví d b a ti c. Ti c thì có ăn, có u ng, có ly (chén) và bát, đũa… Bát đũa đ ăn, ly đ u ng đ u có cơ s hi n th c đ nói v b a ti c. Th nhưng dùng bát, đũa đ mô t ư c l thì v a khó, v a thô thi n còn dùng ly (chén) đ u ng thì v a thanh tao, v a d cách đi u đ ng tác ư c l . V y nên, vì nhu c u c a cái đ p, ngư i ta đã dùng cái ly (chén) đ mô t ư c l b a ti c là hoàn toàn d hi u. Và cái đ p cũng chính là s hoàn ch nh, không đ t t i s hoàn ch nh, tinh t trong ư c l thì cái đ p cũng không còn. Ch ng h n, c nh hai ngư i gi a sân kh u sáng trưng, l i mô t tình hu ng nghe ngóng, mò tìm, đâm, chém… nhau trong đêm t i. Khán gi nhìn th y h t. B i v y, t m i đ ng tác như bò, ch y, đâm, chém… đ n tr ng thái h i h p, lo s … c a c hai ngư i - hai nhân v t, ch c n di n viên bi u di n v ng v , sơ h như ban ngày nhìn th y nhau, không còn là đêm n a, l p t c tính chân th c và s hoàn ch nh c a ư c l s b phá v …, s pha t p, l n l n, tùy ti n cũng d dàng phá v c m giác th m m và s hoàn ch nh. Ch ng h n, trong trích đo n Vua đói c a Tu ng, di n t cái đói c a vua, di n viên đã v n d ng toàn b nh ng đ ng tác có tính ch t ư c l cao, nhưng đ n khi vua đói đ n b t lá cây r ng đ ăn, l i b t lá cây th t do m t di n viên khác ng i thu lu trên sân kh u c m cành cây đưa cho, th là tính hoàn ch nh và c m giác th m m c a nh ng đ ng tác ư c l cũng tan bi n, gây m c cư i… Trên sân kh u không hi m s pha t p, tùy ti n đó trong cái g i là s “ư c l ”. Đ n đây, c n có s phân bi t: Y u t ư c l , nh ng bi u hi n đơn l có tính ch t ư c l không ph i là sân kh u ư c l . Như trên đã vi t, sân kh u, t u trung n i b t hai dòng: Dòng k ch tính nghiêng v t th t và dòng t s nghiêng v ư c l . T th t nghĩa là miêu t và th hi n cu c s ng gi ng d ng có th t ngoài đ i (k ch nói ch ng h n). T s không n vào
hình th c bên ngoài, th m chí phá v cái “gi ng như th t”, ch y u đi vào cái bên trong, miêu t và th hi n cho đư c cái “th n”, cái b n ch t c a s v t, có ngư i g i là “t ý”, đó là sân kh u ư c l . Tuy nhiên,sân kh u t th t không thi u gì nh ng hi n tư ng, nh ng th pháp ư c l , t x lý không gian, th i gian, di n xu t c a di n viên… Ch ng h n, trư c đây trên sân kh u c a S chxpia, thư ng dùng di n viên c m bi n hi u ra,vào đ thông báo cho khán gi bi t s thay đ i c a không gian: Cung đi n, bãi chi n trư ng hay quán rư u… Ho c, sân kh u tr ng trơn, trên cao treo duy nh t m t chi c Vương mi n kh ng l tư ng trưng cho cu c đ u tranh giành quy n l c quy t li t. V Nơi đây bình minh yên tĩnh c a nhà hát Tácgan (Liên Xô): V i m y t m ván g , khi là cánh r ng, khi là chi c thùng xe t i, khi là phòng t m c a các n chi n sĩ H ng quân… V Đôi m t c a nhà hát k ch Trung ương trư c đây có c nh k t h p hài hoà gi a c nh t th t và th pháp ư c l : Anh thương binh mù trong b nh vi n hư ng v chi n trư ng…, nôn nao bư c lên ti n đài sân kh u, đ t nhiên m t t m c a s th t buông t trên cao xu ng, ngăn anh ta l i… Anh hi u r ng ư c mơ đư c tr v cùng đ ng đ i ti p t c chi n đ u là không th th c hi n đư c. C nh di n gây xúc đ ng m nh… Có hàng ngàn ví d ư c l tương t , và có th nói, t t c các v di n t th t, dù ít hay nhi u, đ u có y u t hay th pháp ư c l , không m t này thì m t khác, nhưng v n là sân kh u t th t, không ph i sân kh u ư c l . Còn sân kh u ư c l thì đ c trưng ư c l đã tr thành nguyên t c cơ b n, đóng vai trò chi ph i, th m sâu vào toàn b các phương ti n di n t và th hi n c a sân kh u ư c l , là b n ch t c a dòng sân kh u này. Trong vi c ph n ánh hi n th c, sân kh u ư c l không có m c đích t o nên nh ng hình tư ng gi ng h t ngoài đ i, vì nó không nh m gây o giác như th t: Cái đang di n ra trên sân kh u càng đư c l hóa bao nhiêu càng có hi u qu và h p d n b y nhiêu, nghĩa là hi n th c đã đư c đúc k t và thăng hoa đ n m c t i đa dư i bàn tay sáng t o tài hoa c a ngh sĩ Tu ng, Chèo đã là như th . Tính ch t
ư c l đã tr thành m t trong nh ng đ c trưng cơ b n nh t, thu c v b n ch t c a Tu ng và Chèo. Có th minh ch ng v đ c trưng này m i khâu sáng t o. Ch ng h n, màn Vi c làng trong v chèo c Quan âm Th Kính: Ngoài đ i, cái g i là “H i đ ng x ki n”, làm gì ch có toàn m t lũ câm và đi c như v y. Nhưng trên chi u Chèo thì có, đ mà b c l m t cách tr n v n cái b n ch t th i tha, đi c lác bên trong c a nh ng k “c m cân n y m c”, vì th mà vi c x oan Th Kính là chuy n đương nhiên. Ngoài đ i, cũng làm gì có chuy n m t k cùng đinh như M Đ p l i dám b c m m Lý Trư ng h xu ng ch “kín” nh t c a mình đ gi u c t, nhưng trên sân kh u thì s khái quát đ y tính ư c l y đã t thái đ ph n ng công khai đ y thú v : Hóa ra cái mi ng c a “b c chăn dân” cũng ch ng s ch s gì hơn ch “b n th u” nh t c a “m t con m mõ”. đây, c t là đ phơi bày cho đư c cái b n ch t bên trong, các ngh nhân xưa đã không h ng i ng n trong vi c v n d ng hàng lo t th pháp ư c l táo b o đ khu ch đ i và l hóa cái b ngoài tư ng như không th có trong cu c s ng hi n th c. Tu ng cũng v y, làm gì có chuy n b ch t đ u v n l ng l ng đ t đu c soi đư ng cho b n vư t hi m nguy (trong Sơn H u); ho c có ngư i cho là “phi hi n th c” khi trên sân kh u có nh ng viên tư ng đã b đâm ch t, v n đàng hoàng c t ti ng hát và ngay lúc đó chi n tr n cũng án binh b t đ ng, đ ng ch cho viên tư ng hát xong (có khi thán đ ba đo n mư i sáu câu) m i ch u ngã xu ng, tư ng sĩ l i m i reo hò ti p t c xông lên… Nhưng khi đã hi u, đã “tho thu n” cách xem ư c l c a Tu ng thì ch ng nh ng không h khó ch u, mà còn đư c t m mình trong th gi i đ y s c tư ng tư ng do ngh thu t t th n ư c l c a Tu ng mang l i… Như th , đ ng th i ta cũng nh n ra r ng, ngh thu t bi u di n c a di n viên trên sân kh u ư c l nói chung, Chèo Tu ng nói riêng đóng m t vai trò h t s c quan tr ng. Di n viên không tìm cách hoà cái tôi c a mình vào cái tôi c a nhân v t đ t o nên m t s hóa thân, m t s nh p vai mê
đ m, không nh m th hi n nhân v t gi ng như ngoài đ i, mà ch y u mu n qua đó đ kh ng đ nh m t thái đ , m t quan đi m đ i v i hình tư ng đó. đây, vai trò sáng t o ch quan c a ngh sĩ r t l n. Tư tư ng và tài năng đư c bày t tr c ti p trong vi c sáng t o hình tư ng ư c l , không có nh ng b i r m c a nh ng chi ti t sinh ho t cho di n viên n náu; vì đây không ch đòi h i di n viên đi đ ng, nói năng như ngoài đ i, mà còn ph i v n d ng và th hi n m t cách t t đ p toàn b các phương ti n bi u c m ư c l trong vi c kh c h a nhân v t. Hai phương ti n di n t mang tính ư c l cao nh t, đ ng th i cũng là linh h n c a sân kh u ư c l là múa và hát (vì th còn có tên g i là k ch hát). Không hát hay, múa đ p không th t n t i trên sân kh u ư c l . G n li n v i hai phương ti n ch y u này, trên sân kh u ư c l , còn là c m t h th ng đ ng tác do di n viên thi t l p đ th hi n hình tư ng. Đ ng tác đây không ch là s c đ ng tay, chân, mà còn là toàn b tư th , nét m t, ti ng nói, ki u cư i, cách hát, nói tóm l i là t t c nh ng bi u hi n hình th c a con ngư i - hình tư ng trong m i quan h thích ng đ i v i th gi i chung quanh. Hơn đâu h t, trên sân kh u ư c l , di n viên đích th c là nhà thơ c a đ ng tác. Có đ c k ch b n r i xem di n viên Tu ng, Chèo bi u di n ta m i th y ngh thu t đ ng tác đóng vai trò quan tr ng đ n m c nào đ i v i hi u qu kh c h a nhân v t nói riêng, toàn b v di n nói chung. L i k ch b n đôi khi ch là tín hi u ban đ u đ t đó di n viên t o d ng h th ng đ ng tác cho hình tư ng bay b ng lên v i bao nhiêu đi u kỳ l , bi n đ i khôn cùng. Không th , làm gì có đư c nh ng trích đo n, nh ng màn di n đư c coi là nh ng viên ng c c a Tu ng và Chèo như Xúy Vân gi d i, Tu n Ty Đào Hu , Th Màu lên chùa, Đ ng M u thư ng thành, Cõng ch ng tr y h i, H Nguy t Cô hóa cáo...
Đ ng tác cũng có đ ng c p c a nó. C p th p g n v i miêu t sinh ho t; c p cao hàm ch a trong đó nh ng ý nghĩa xã h i và tri t h c sâu s c, tr c ti p bày t b n ch t giai c p c a nhân v t, ch a đ ng thái đ , tư tư ng c a nhân v t. Ch ng h n, trong Chèo cũng là đ ng tác say, n u vai Sùng ông th hi n s b c như c c a giai c p phong ki n đang suy tàn, vai Phú ông th hi n ch t t mãn, sung s c c a t ng l p phú nông đang vươn lên n m quy n th , thì vai Lão say l i b c l ch t l c quan yêu đ i c a nh ng ngư i nông dân bình thư ng. Đ ng tác c a Th Màu đâu ch đ mô t tính l ng lơ c a cô mà còn bày t thái đ thách th c đ n táo b o c a m t ngh ch n đ i v i luân thư ng, k cương c h c a xã h i phong ki n đương th i. M t h th ng đ ng tác ư c l lý tư ng, cao c p áp đ o nh ng đ ng tác sinh ho t t m thư ng đã hi n h u trên sân kh u Chèo. Tu ng càng là như th , quy ph m và bác h c hơn… Phương ti n di n t c a sân kh u ư c l nói chung, Tu ng và Chèo nói riêng còn phong phú hơn nhi u… Đó là màu s c và đư ng nét, nói như m t danh h a Pháp: “ đó đã n gi u nh ng bí m t c a s sáng t o”. Ngư i ta thư ng nói màu nóng, màu l nh, màu bu n, màu vui… sân kh u ư c l “nói” v nh ng đi u tuy t v i hơn đâu h t. Ch ng h n, t m áo và chi c y m đ th m c a Th Màu, y là ng n l a tình đang r c cháy, thì Th Kính, t m áo màu h ng yêu đ i đư c l ng dư i l p áo sa đen, gây n tư ng v m t cô gái chín ch n, n n n p, kín đáo; còn t m áo dài màu tr ng c a Xúy Vân l i nói lên s trong tr ng, c s b cb on ac am t ngư i con gái đáng thương. Màu đ , màu đen, màu xanh, màu tr ng… trên các khuôn m t c a nhân v t Tu ng, đó cũng chính là m t th ngôn ng ư c l m nh m và c th … Cũng như màu s c, hình kh i và đư ng nét trên sân kh u ư c l cũng th t đ c đáo và g i c m. Nó không gi ng như d ng t nhiên ngoài
đ i. Đư ng nét di đ ng trên sân kh u ư c l luôn g n li n v i ý nghĩa bên trong c a hình tư ng. Xúy Vân bay ra sân kh u theo đư ng xoáy c đ nói lên s bão t trong lòng. Th Kính - vai n chín - thì t tư th đ n đư ng di đ ng trên sân kh u đ u vuông v n, ngay th ng. Còn Th Màu cô gái l ng lơ - t hình th , dáng đi đ n tà áo bay… đ u là nh ng đư ng sóng lư n… Trong Tu ng, Quan n nh bư c đi lom khom, vòng vèo, khác v i ngư i trung ti n, lui đàng hoàng, ch ng ch c… X lý không gian cũng là m t v n đ quan tr ng c a sân kh u ư c l . Nói như Ghenman - m t trong nh ng nhà khoa h c l i l c đ u tiên c a sân kh u - “ngh thu t đ o di n - đó là ngh thu t x lý không gian có đ nh hư ng m t cách khoa h c”. Sân kh u ư c l càng là như th . Không gian c a sân kh u Tu ng, Chèo c là m nh chi u tr i trư c sân đình, trang trí là c khung c nh h i hè: Cây nêu, c h i, nh ng t m c a đình sơn son th p vàng, xa n a, bao quanh là nh ng lu tre xanh, cây đa r p bóng… T t c di n ra trên cái không gian s ng đ ng đó. Ngay trong m t đo n di n, hành đ ng c a nhân v t di n ra khi trong nhà, khi ngoài đư ng, khi trên b n, khi dư i thuy n, khi là đ t b ng, lúc núi non hi m tr . Bi u di n như th , không sân kh u nào có th chuy n c nh k p. Đ gi i quy t s v n đ ng ch p nhoáng y c a không gian, ch có sân kh u ư c l m i làm đư c. Nó g n bó v i ngh thu t bi u di n c a di n viên, khi v ng m t di n viên, sân kh u ch là m t m nh chi u, không hơn không kém. Ch ng h n, khi Thi n Sĩ b t đ u ra trò, y là lúc đ n nhà Mãng ông h i v , thì sân kh u là đư ng đi. Sau m t vòng sân kh u, Thi n Sĩ nói: “Đây đã t i ngõ m n, vư n đào…”, thì lúc này đã là nhà Mãng ông. Đào Hu đang trên m t đê, nhón m t bư c chân xu ng thuy n, kho y nh mái chèo, th là đã thành m t sông. Di n viên Tu ng nh y qua m y cái hòm trên sân kh u, V y là “đèo cao, núi th m” đã qua…
Không gian ư c l g n li n v i x lý th i gian ư c l . Th Màu ngư i b con cho Th Kính nuôi ch qua m t câu “v a” c a Th Kính “cha nuôi con đã đư c ba thu”, ta hi u ba năm đã trôi qua. S ư c l v không gian và th i gian trên sân kh u t th t thư ng g n li n v i s thay đ i v trang trí, hóa trang… và r t h n ch , còn trên sân kh u ư c l thì không có b t c s câu n nào, mà t t th y thư ng ch do di n xu t, l i nói c a di n viên quy đ nh. Nó t do, phóng khoáng và mau l hơn nhi u, chính vì th mà kh năng ph n ánh b r ng và chi u dài c a hi n th c cũng r ng rãi hơn nhi u… Chính vì ph n ánh hi n th c theo phương pháp ư c l toàn di n như th mà sân kh u ư c l có khán gi riêng c a mình. Nói như Mayekhôn: “Phương pháp ư c l đ t ra cho ngh thu t sân kh u m t t p th sáng t o b t : Sau tác gi , đ o di n, di n viên là khán gi ”. Sân kh u t th t (k ch tính) thư ng hư ng v hi u qu đ ng c m, nghĩa là mu n t o cho khán gi cái o giác nh ng gì di n ra trên sân kh u là th t, t đó hoà mình và đ ng c m v i hình tư ng sân kh u. Khác v i hi u qu đ ng c m là hi u qu gián cách, hi u qu đ ng tham gia sáng t o. B i, hình tư ng ư c l b n thân nó chưa ph i là m t đ i tư ng th m m hoàn ch nh, ch khi có s tham gia tích c c c a trí tư ng tư ng c a b n thân khán gi , thì s c m th th m m c a khán gi m i tr n v n. Ch ng h n, màn Vi c Làng trong Chèo Quan âm Th Kính, chính cái d ng b ngoài kỳ qu c, phi lý đã kích thích suy nghĩ c a khán gi . Và khi khán gi đã nh n ra cái tư tư ng bên trong c a nó, thì th c m th m m c a h m i đ t t i s khoái c m th t s . Nói cách khác, sân kh u ư c l d ng lên hình tư ng có tính ch t ám d , dành ph n hoàn ch nh hình tư ng đó cho s tư ng tư ng, t c là ho t đ ng sáng t o cu ngư i xem. Khán gi c a sân kh u ư c l không th b đ ng và c n có s hi u bi t v đ c thù ngôn ng c a ngh thu t này là vì v y. S đ ng tham gia c a khán gi còn đư c th hi n qua
r t nhi u hình th c c th ; ch ng h n như hình th c ti ng đ trong Chèo. C ti ng tr ng ch u c a Tu ng, Chèo cũng là hình th c tham gia tr c ti p c a khán gi . Ngư i c m ch u (khán gi - thư ng là m t nhân v t có ch c s c, am hi u ngh thu t ) làm công vi c khen, chê t i ch - m t ti ng: đi m câu; hai ti ng: khen v a; ba ti ng: khen nhi u; m t ti ng t ch: Chê di n viên đang di n… S khen, chê này đã kích thích c ngư i di n và ngư i xem, gây không khí hào h ng, sôi n i cho đêm di n. Hình th c dàn h p xư ng trên sân kh u k ch nói cũng là m t ki u tham gia c a khán gi , nhưng nó chưa ph i là m t bi u hi n, m t thành ph n hoàn ch nh, có liên quan h u cơ v i hành đ ng k ch như trên sân kh u ư c l … Tóm l i, đ c trưng ư c l g n bó ch t ch v i sân kh u t s , toàn b phương pháp và th pháp c a nó khác bi t v b n ch t so v i sân kh u t th t - sân kh u k ch tính. C n ph i n m v ng đ c trưng ư c l này, đ vi c d y và h c thư ng n ng v sân kh u t th t, tránh đư c s lúng túng và nh m l n đáng ti c. M t khác, sân kh u t s - ư c l , c th là Tu ng, Chèo cũng là m t dòng sân kh u v a có b dày truy n th ng, v a vô cùng phong phú, đ c đáo, n m v ng nó có th giúp cho sinh viên m r ng hơn n a nh ng chân tr i sáng t o, k th a và phát huy m t cách t t đ p b n s c dân t c c a lo i hình ngh thu t này ngay trong sân kh u k ch nói.