Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp hướng dẫn học sinh học tốt phân môn Tập đọc lớp 3

Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp hướng dẫn học sinh học tốt phân môn Tập đọc lớp 3 ---------------------------------------------------------------------------------------------------- I. Phần mở đầu I.1. Lý do chọn đề tài Chúng ta biết rằng, tiếng Việt có vai trò cực kì quan trọng trong đời sống con người. Với con người, tiếng Việt là công cụ để giao tiếp và tư duy. Đối với học sinh tiểu học thì tiếng Việt càng có vai trò quan trọng hơn, vì đó là tiếng phổ thông dùng trong giao tiếp chính thức hàng ngày của các em. Bên cạnh đó, tiếng Việt còn có nhiệm vụ hình thành năng lực hoạt động ngôn ngữ cho học sinh. Năng lực hoạt động ngôn ngữ này được thể hiện ở bốn dạng hoạt động tương ứng với bốn kỹ năng “nghe, nói, đọc, viết”. Dạng hoạt động ngôn ngữ này là quá trình chuyển từ hình thức chữ viết sang lời nói có âm thanh (ứng với hình thức đọc thành tiếng) và hình thức chữ viết thành các đơn vị không có âm thanh (ứng với đọc thầm). Đây là một việc làm quan trọng để tạo cho các em có khả năng sử dụng tiếng Việt thành thạo trong học tập và giao tiếp. Từ đó, giúp các em nói-viết đúng, chính xác, phù hợp với từng hoàn cảnh giao tiếp, đồng thời góp phần mở mang tri thức, rèn luyện tình yêu tiếng Việt và giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt. Để trau dồi cảm thụ văn học cho học sinh lớp Ba thông qua việc học tốt phân môn Tập đọc là tốt nhất. Vì học tốt phân môn Tập đọc giúp cho học sinh có khả năng khắc họa hình ảnh và gây ấn tượng mạnh mẽ, tạo nên một hình thức giao tiếp có biểu cảm sinh động. Học tốt phân môn Tập đọc còn giúp các em cảm nhận được nhiều nét đẹp của thơ văn, phong phú thêm về tâm hồn và làm cho lời nói rõ ràng, cụ thể, diễn đạt được mọi sắc thái biểu cảm, bộc lộ tâm tư tình cảm một cách tế nhị. Như vậy, học tốt phân môn Tập đọc sẽ làm cho các nhân vật, sự vật trong bài học trở nên sinh động, hấp dẫn, gần gũi với con người hơn. Thực tế trong giảng dạy những năm qua, bản thân nhận thấy khả năng thể hiện giọng đọc của học sinh còn ở mức đơn giản, một số em đọc còn chậm, nên trong giao tiếp còn gặp rất nhiều khó khăn. Vì thế, trong khi dạy phân môn Tập đọc cho học sinh lớp Ba, bản thân đã tìm tòi nghiên cứu kĩ sách giáo khoa, sách giáo viên, sách tham khảo, dự giờ đồng nghiệp, tìm hình thức tổ chức giảng dạy phù hợp để tạo hứng thú cho các em học tốt phân môn Tập đọc, yêu thích học môn Tập đọc-môn học đem đến biết bao vẻ đẹp, niềm vui. Đồng thời học tốt phân môn Tập đọc còn góp phần giúp các em tích cực trong việc học tập các môn học khác và làm nền tảng để học tốt môn Tiếng Việt ở các lớp trên. Chính vì vậy, năm nay tôi chọn đề tài Một số biện pháp hướng dẫn học sinh học tốt phân môn tập đọc lớp Ba để trao đổi với các đồng chí đồng nghiệp, nhằm mục đích góp phần nâng cao chất lượng học tốt phân môn Tập đọc cho học sinh lớp Ba nói riêng và môn Tiếng Việt nói chung. I. 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài * Mục tiêu Giúp học sinh học tốt phân môn Tập đọc, góp phần nâng cao chất lượng đọc tốt các văn bản như: đọc đúng, đọc nhanh, đọc hiểu, đọc diễn cảm. Củng cố các cách đọc cho học sinh, từ đó hình thành cho học sinh lòng ham đọc sách, thói quen làm việc với các văn bản và thường xuyên đọc nhiều văn bản để có ích cho cuộc sống. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------Tào Thị Sinh-TH Krông Ana 1 Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp hướng dẫn học sinh học tốt phân môn Tập đọc lớp 3 ---------------------------------------------------------------------------------------------------- * Nhiệm vụ Tìm ra các phương pháp giúp học sinh đọc đúng, đọc nhanh (đọc lưu loát, trôi chảy), đọc có ý thức (thông hiểu được nội dung những điều mình đọc hay còn gọi là đọc hiểu) và đọc diễn cảm nhằm giúp học sinh học tốt phân môn Tập đọc và từng bước góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Thông qua việc hướng dẫn học sinh học tốt phân môn tập đọc nhằm thu hút học sinh đến lớp, làm cho học sinh yêu quý tiếng Việt, hứng thú tham gia vào các hoạt động của phân môn Tập đọc trong môn Tiếng Việt, đồng thời giúp học sinh sử dụng tiếng Việt thành thạo trong mọi tình huống. I. 3. Đối tượng nghiên cứu Học sinh lớp Ba trường Tiểu học Krông Ana, huyện Krông Ana - Đăk Lăk, năm học 2013-2014. I. 4. Phạm vi nghiên cứu Hướng dẫn học sinh học tốt phân môn Tập đọc của môn Tiếng Việt lớp Ba và học sinh lớp 3A, trường Tiểu học Krông Ana, huyện Krông Ana - Đăk Lăk, năm học 2013-2014. I. 5. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp điều tra Phương pháp kiểm tra, đánh giá Phương pháp trực quan Phương pháp đàm thoại Phương pháp luyện đọc thuộc lòng Phương pháp trao đổi, thảo luận Phương pháp trò chơi Phương pháp nghiên cứu tài liệu II. Phần nội dung II. 1. Cơ sở lý luận Tiếng Việt là môn học cơ bản trong trường Tiểu học. Bởi tiếng Việt dùng để giao tiếp, giúp học sinh dùng ngôn ngữ để bày tỏ tình cảm, trao đổi ý kiến, kiến thức, nhận xét về hành vi của mọi người xung quanh và còn có khả năng tác động đến đời sống tâm hồn của các em. Trong đó, học tốt các văn bản sẽ giúp cho học sinh cảm nhận được cái hay, cái đẹp, góp phần mở mang tri thức, bồi dưỡng tâm hồn, rèn luyện ý thức yêu quý tiếng Việt và ý thức giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt. Để thực hiện tốt nhiệm vụ của mình trong giai đoạn đổi mới và phát triển giáo dục hiện nay, bản thân là giáo viên giảng dạy lớp Ba nhiều năm liền tại trường Tiểu học Krông Ana, tôi nhận thấy: trong phân môn Tập đọc của môn Tiếng Việt lớp Ba có nhiều dạng bài, mỗi dạng bài là một tác phẩm nghệ thuật. Vì vậy, hướng dẫn học sinh học tốt các văn bản đó cần phải chú ý đến tính nghệ thuật của từng văn bản. Ngoài chức năng hướng dẫn cho học sinh học tốt các văn bản, còn trau dồi cho học sinh kiến thức tiếng Việt (ngữ pháp), kiến thức văn học (cái hay, cái đẹp), kiến thức đời sống (kĩ năng sống). ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------Tào Thị Sinh-TH Krông Ana 2 Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp hướng dẫn học sinh học tốt phân môn Tập đọc lớp 3 ---------------------------------------------------------------------------------------------------- II.2. Thực trạng Lớp 3A có 29 học sinh, dân tộc 3 em, học sinh có hoàn cảnh khó khăn 3 em. Đây là lớp tập hợp học sinh còn lại của lớp sau khi đã chọn hết học sinh giỏi cho lớp giáo án tăng cường. Chính vì thế, chất lượng học sinh đầu vào không cao, học sinh năng khiếu không có mà ngược lại học sinh yếu, học sinh cá biệt tập trung nhiều. Đa số cha mẹ các em đều làm nông, ít có thời gian quan tâm đến việc học tập của con em mình. Vì vậy rất khó khăn cho giáo viên trong việc hướng dẫn học sinh học tốt phân môn tập đọc, cũng như tổ chức các hoạt động học tập để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. a. Thuận lợi, khó khăn Thuận lợi: Được sự quan tâm của Ngành giáo dục, của Ban Lãnh đạo trường Tiểu học Krông Ana, sự nỗ lực phấn đấu không ngừng của tập thể giáo viên nhà trường nói chung và bản thân nói riêng đã từng bước góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh. Cơ sở vật chất, trang thiết bị, đồ dùng dạy học của trường được trang bị khá đồng bộ, đảm bảo cho việc giảng dạy. Các em học sinh đều rất ngoan, thực hiện tốt theo Năm điều Bác Hồ dạy, có ý thức học tập chăm chỉ, sách vở, đồ dùng học tập tương đối đầy đủ. Nhà trường tổ chức tốt cho các lớp họp cha mẹ học sinh ngay từ đầu năm học để thống nhất một số nội dung trong quá trình học tập và chấn chỉnh nế nếp học tập của các em, vì thế rất thuận lợi cho giáo viên trong quá trình giảng dạy nhằm góp phần nâng cao chất lượng học tốt phân môn tập đọc của học sinh. Khó khăn: Thực tế vẫn còn một số giáo viên chưa chú ý đến việc hướng dẫn học sinh học tốt môn tập đọc, nên phần nào đã ảnh hưởng đến việc nâng cao chất lượng học tốt phân môn tập đọc cho học sinh. Hoàn cảnh gia đình của một số em còn gặp nhiều khó khăn về kinh tế, cha mẹ thường xuyên đi làm xa nhà nên thiếu sự quan tâm đến việc học tập của con em mình. Chính vì thế một số cha mẹ học sinh ít gặp gỡ, liên lạc với giáo viên giảng dạy nên rất khó khăn cho giáo viên trong việc phối kết hợp giữa các môi trường giáo dục như: Gia đình -Nhà trường - Xã hội. b. Thành công, hạn chế Thành công: Đề tài này khi thực hiện xuất phát từ tình yêu thương đối với học trò của mình, bản thân đã giúp học sinh học tốt phân môn Tập đọc hơn và các em ham thích tới trường, tới lớp để tìm tòi cái mới trong tri thức, trong cuộc sống. Đối với một số em ban đầu chưa học tốt phân môn Tập đọc thì nay đã học tốt hơn, chăm chỉ luyện đọc các văn bản hơn và đặc biệt chất lượng đọc của lớp tăng lên rõ rệt. Hạn chế: Khi tham gia vào các hoạt động học tập của phân môn Tập đọc, vẫn còn một số em rụt rè, lúng túng, chưa thể hiện được tính mạnh dạn, tự tin trong giờ học. c. Mặt mạnh, mặt yếu Mặt mạnh: ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------Tào Thị Sinh-TH Krông Ana 3 Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp hướng dẫn học sinh học tốt phân môn Tập đọc lớp 3 ---------------------------------------------------------------------------------------------------- Đa số học sinh lớp Ba biết tham gia vào các hoạt động học tập của phân môn Tập đọc . Một số em mạnh dạn, tự tin thể hiện giọng đọc sáng tạo, hồn nhiên của mình trong các giờ Tập đọc khá tốt. Một số em rất chú trọng thể hiện giọng đọc của mình vào các môn học. Mặt yếu: Khi tham gia vào các hoạt động học tập của phân môn Tập đọc một số em còn rụt rè chưa dám bộc lộ hết khả năng của mình. Một số em do chất giọng vùng miền nên trong giao tiếp hàng ngày vẫn còn gặp nhiều khó khăn về cách dùng từ, cách diễn đạt lời nói. d. Nguyên nhân Nguyên nhân của sự thành công: Luôn được sự quan tâm của lãnh đạo nhà trường tạo mọi điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị, đồ dùng dạy học và sự giúp đỡ của đồng nghiệp, sự chăm chỉ, tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập của học sinh để từng bước nâng dần chất lượng học tốt phân môn Tập đọc cho học sinh lớp Ba nói riêng và chất lượng môn Tiếng Việt nói chung. Nguyên nhân của hạn chế, yếu kém: Vẫn còn một số học sinh chưa thực sự ham thích học phân môn tập đọc dưới sự quản lí của giáo viên. Một số ít cha mẹ học sinh chưa thực sự quan tâm đến việc học tập của con em mình, vì thế dẫn đến học sinh đọc còn yếu, thiếu tự tin khi tham gia vào các hoạt động của giờ tập đọc. Đặc biệt một số giáo viên do chất giọng vùng miền nên chưa thật sự có lòng nhiệt tình trong công tác giảng dạy, chưa chú trọng hướng dẫn học sinh học tốt phân môn tập đọc theo hướng đổi mới: mỗi học sinh đều được hoạt động, đều được bộc lộ mình để chủ động tham gia vào các hoạt động học tập ở lớp. Đây cũng là điều tôi băn khoăn, trăn trở để tìm biện pháp, giải pháp nâng cao chất lượng học tốt phân môn tập đọc cho học sinh nhằm góp phần nâng cao chất lượng học tốt môn Tiếng Việt. e. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng Thực trạng nói trên có nhiều thuận lợi và thành công nhưng cũng còn nhiều khó khăn, hạn chế. Để đưa ra được các giải pháp, biện pháp nhằm giảm bớt những mặt tồn tại và yếu kém thì vấn đề cần phân tích, đánh giá ở đây là những khó khăn và hạn chế. Về phía giáo viên: Thứ nhất: Giáo viên tiểu học được coi là giáo viên “tổng thể”, đại diện toàn quyền của nhà trường tổ chức các hoạt động học tập, phát triển của học sinh. Chính vì vậy, đòi hỏi giáo viên phải hết lòng với học sinh, nếu không sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình học tập, vui chơi của các em. Thứ hai: Một số giáo viên khi thể hiện giọng đọc của mình để hướng dẫn học sinh học tốt phân môn Tập đọc còn rụt rè, e ngại, thiếu sự hồn nhiên, không dám biểu cảm cử chỉ, điệu bộ, ánh mắt trên gương mặt phù hợp với nội dung từng bài học. Đây mới chính là vấn đề nan giải; vì như thế giáo viên không thu hút được học sinh hứng thú tham gia vào các hoạt động học tập của môn học theo hướng đổi ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------Tào Thị Sinh-TH Krông Ana 4 Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp hướng dẫn học sinh học tốt phân môn Tập đọc lớp 3 ---------------------------------------------------------------------------------------------------- mới: mỗi học sinh đều được hoạt động, đều được bộc lộ mình để khơi dậy tính mạnh dạn, tự tin trong học tập, vui chơi và từng bước góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Thứ ba: Do chất giọng vùng miền nên khi giảng dạy cũng như khi hướng dẫn học sinh tham gia vào các hoạt động học tập của môn Tập đọc, một số giáo viên còn dùng từ địa phương nhiều, làm cho học sinh khó hiểu (sai nhiều về thanh hỏi, thanh ngã, ...) nên dẫn còn nhiều học sinh đọc chưa đúng văn bản. Về phía học sinh: Thứ nhất: Tính năng động, linh hoạt, sáng tạo của một số học sinh còn hạn chế nên khi giáo viên tổ chức các hoạt động học tập thì những em đó rất ngại tham gia nên ảnh hưởng đến việc lĩnh hội kiến thức. Thứ hai: Kĩ năng diễn đạt trong giao tiếp bằng lời nói của các em còn rập khuôn máy móc, nên các em chưa đáp ứng nhu cầu “học mà chơi, chơi mà học”. Cuối cùng là việc các em đọc đúng, đọc rõ ràng, lưu loát, trôi chảy, diễn cảm văn bản còn gặp nhiều khó khăn, nên khi các em được tham gia vào các hoạt động học tập đạt kết quả chưa cao, ảnh hưởng nhiều đến việc học tốt phân môn Tập đọc nói riêng và chất lượng giáo dục toàn diện nói chung. 3. Giải pháp, biện pháp a. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp Hình thành và phát triển ở học sinh các kỹ năng sử dụng Tiếng Việt (nghe, nói, đọc, viết) để học tập và giao tiếp trong các môi trường hoạt động của lứa tuổi. Cung cấp cho học sinh những hiểu biết về cách thức sử dụng Tiếng Việt như một công cụ giao tiếp tư duy. Tổ chức thực hiện tốt các hoạt động học tập, nhằm giảm bớt số lượng học sinh đọc chậm, đọc nhỏ, đọc sai (thêm, bớt), đọc ngọng, ... trong lớp và từng bước góp phần nâng cao chất lượng học tốt phân môn tập đọc. Bồi dưỡng kĩ năng sống để các em thêm yêu cuộc sống, yêu quý tiếng Việt, yêu quý các môn học và đặc biệt góp phần hình thành, phát triển kĩ năng sử dụng tiếng Việt thành thạo. Để biến mục tiêu trên thành kết quả, trước hết bản thân phải xác định được trách nhiệm của mình. Từ đó xác định nhu cầu học tập của học sinh để tìm phương pháp đổi mới trong việc hướng dẫn học sinh học tốt phân môn Tập đọc sao cho phù hợp, tránh đơn điệu, nhàm chán, đáp ứng nhu cầu “học mà chơi, chơi mà học” của các em. b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp b1. Điều tra cấu trúc, chương trình phân môn tập đọc lớp 3 Sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 3 có hai tập, gồm 15 đơn vị học, mỗi đơn vị học gắn với một chủ điểm và học trong 2 tuần, riêng chủ điểm “Ngôi nhà chung” học trong 3 tuần. Cả năm học có 35 tuần, cụ thể như sau: * Tập 1 gồm 8 chủ điểm là: - Măng non - Mái ấm gia đình - Tới trường (trường học) ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------Tào Thị Sinh-TH Krông Ana 5