Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp rèn kĩ năng sống (KNS) cho học sinh lớp 2 thông qua các môn học

Chia sẻ: Hòa Phát | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:32

Thêm vào BST

Báo xấu

229
lượt xem 36
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của sáng kiến kinh nghiệm này nhằm nghiên cứu nội dung chương trình, mục tiêu các môn học của lớp 2, mối quan hệ giữa các nội dung kiến thức các hiện tượng, sự vật với cuộc sống xung quanh hàng ngày.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp rèn kĩ năng sống (KNS) cho học sinh lớp 2 thông qua các môn học

MỤC LỤC I. PHẦN MỞ ĐẦU…………………………………………………… . 2 1. Lí do chọn đề tài………………………………………………. 2 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài………………………………… 2 3. Đối tượng nghiên cứu…………………………………………. 3 4. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu………………………………… 3 5. Phương pháp nghiên cứu………………………………………3 II. PHẦN NỘI DUNG…………………………………………………..3 1. Cơ sở lí luận……………………………………………………3 2. Thực trạng……………………………………………………...4 2.1. Thuận lợi, khó khăn……………………………………...6 2.2. Thành công, hạn chế……………………………………. 7 2.3. Mặt mạnh, mặt yếu………………………………………8 2.4. Các nguyên nhân các yếu tố tác động………………….. .8 2.5. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đặt ra…………………………………………………….........9 3. Giải pháp, biện pháp…………………………………………….11 3.1. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp………………………..11 3.2. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp….. 12 3.3. Điều kiện thực hiện giải pháp, biện pháp………………… 22 3.4. Mối quan hệ để thực hiện giải pháp, biện pháp……….. … 22 3.5. Kết quả khảo nghiệm giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu……………………………………………………….. 23 4. Kết quả thu được qua khảo nghiệm – Giá trị khoa học của vấn 1
đề nghiên cứu…………………………………………………… ….23 III. PHẦN KẾT LUẬN……………………………………………….... …..25 I. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Học sinh tiểu học là lứa tuổi đang hình thành giá trị nhân cách, giàu mơ ước, ham hiểu biết, thích tìm tòi, khám phá song còn thiếu hiểu biết sâu sắc về xã hội , còn thiếu kinh nghiệm sống, dễ bị lôi kéo, kích động .... Đặc biệt là trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và cơ chế thị trường hiện nay, thế hệ trẻ thường xuyên chịu đan xen giữa những yếu tố tích cực và tiêu cực : một là các em được sự quan tâm chăm sóc quá sức chu đáo của phụ huynh vì sống trong gia đình ít con, hoàn cảnh kinh tế ổn định; hai là những em sống trong gia đình với nhiều lo toan cho cuộc mưu sinh, phụ huynh bỏ mặc con cái. Môi trường hoàn cảnh khác nhau ấy lại thường cùng mang đến cho các em một thiếu sót lớn trong từng bước trưởng thành, đó là kĩ năng sống. Vì vậy, việc rèn kĩ năng sống cho học sinh (thế hệ trẻ) là rất cấn thiết, giúp các em rèn luyện hành vi có trách nhiệm với bản thân, gia đình ,cộng đồng và Tổ quốc ; giúp các em có khả năng ứng phó trước các tình huống của cuộc sống, xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với gia đình ,bạn bè và mọi người, sống tích cực, chủ động, an toàn, hài hòa và lành mạnh . Với những lí do đó mà tôi quyết định chọn đề tài “Một số biện pháp rèn kĩ năng sống (KNS) cho học sinh lớp 2 thôngqua các môn học” để nghiên cứu và trải nghiệm xin được chia sẻ. 2
2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài * Mục tiêu Nghiên cứu nội dung chương trình, mục tiêu các môn học của lớp 2, mối quan hệ giữa các nội dung kiến thức các hiện tượng, sự vật với cuộc sống xung quanh hàng ngày. Nghiên cứu phương pháp dạy học tích hợp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh qua các hoạt động học tập. Từ đó tìm ra phương pháp dạy học để giúp học sinh kết hợp kiến thức đã học vận dụng vào các hoạt động thực tế. Nghiên cứu một số biện pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh thông qua các môn học. Khảo nghiệm, kiểm định trao đổi để hoàn thiện, áp dụng hiệu quả vào giảng dạy và để nhân rộng. Đề ra được nhưng biện pháp cụ thể và hiệu quả để vận dụng vào thục tế. * Nhiệm vụ Tìm hiểu những cơ cở lí luận, cơ sở thực tiễn, những thận lợi và khó khăn của việc rèn kĩ năng sống cho học sinh. Tìm hiểu thực trạng và nguyên nhân dẫn đến học sinh thiếu kĩ năng sống. Đưa ra một số biện pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh thông qua các môn học. Rút ra kết luận và bài học kinh nghiệm sau khi áp dụng đề tài. 3. Đối tượng nghiên cứu Học sinh và giáo viên chủ nhiệm khối lớp 2 Trường tiểu học Lê Hồng Phong. Một số biện pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh lớp 2 thông qua các môn học để giáo dục học sinh có những thái độ, phẩm chất, kỹ năng sống phù hợp. 3
4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu Kỹ năng sống lớp 2 ở trường tiểu học Lê Hồng Phong, huyện Krông Ana. Từ đầu năm học 2014 – 2015 đến hết học kỳ 1 năm 2016 5. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu lí luận Phương pháp khảo sát thực tế Phương pháp quan sát Phương pháp phân tích và tổng hợp kinh nghiệm giáo dục II.PHẦN NỘI DUNG Cơ sở lí luận * Kĩ năng sống là những kĩ năng tâm lý – xã hội cơ bản giúp cho cá nhân tồn tại và thích ứng trong cuộc sống, giúp cho cá nhân vững vàng trước cuộc sống có nhiều thách thức nhưng cũng nhiều cơ hội trong thực tại… Kĩ năng sống đơn giản là tất cả điều cần thiết mà chúng ta phải biết để có được khả năng thích ứng với những thay đổi diễn ra hằng ngày trong cuộc sống. Nghiên cứu gần đây về sự phát triển của não trẻ cho thấy rằng khả năng giao tiếp với mọi người, khả năng biết tự kiểm soát, thể hiện các cảm giác của mình, biết cách ứng xử phù hợp với các yêu cầu, biết giải quyết các vấn đề cơ bản một cách tự lập có những ảnh hưởng rất quan trọng đối với kết quả học tập của trẻ tại trường. * Vì sao phải rèn luyện KNS cho học sinh? Giáo dục KNS là giáo dục cách sống tích cực trong xã hội hiện đại, xây dựng những hành vi lành mạnh và thay đổi những hành vi, thói quen tiêu cực trên cơ sở giúp HS có thái độ, kiến thức, kĩ năng, giá trị cá nhân thích hợp với thực tế xã hội. Mục tiêu cơ bản của giáo dục KNS là làm thay đổi hành vi của HS, chuyển từ thói quen thụ động, có thể gây rủi ro, dẫn đến hậu quả tiêu 4
cực thành những hành vi mang tính xây dựng tích cực và có hiệu quả để nâng cao chất lượng cuộc sống cá nhân, rèn luyện kĩ năng ứng xử thân thiện trong mọi tình huống; có thói quen và kĩ năng làm việc theo nhóm, kĩ năng hoạt động xã hội; Giáo dục cho học sinh thói quen rèn luyện sức khoẻ, ý thức bảo vệ bản thân, phòng ngừa tai nạn giao thông, đuối nước và các tệ nạn xã hội. Đối với học sinh tiểu học việc hình thành các kĩ năng cơ bản trong học tập và sinh hoạt là vô cùng quan trọng, ảnh hưởng đến quá trình hình thành và phát triển nhân cách sau này. 1. Thực trạng Những năm gần đây, nhiều trẻ em rất thiếu kĩ năng làm việc nhà, kĩ năng tự phục vụ, kĩ năng giao tiếp với ông bà, cha mẹ. Nhiều em không tự dọn dẹp phòng ở của chính mình, không giúp đỡ bố mẹ bất kì việc gì ngoài việc học. Phụ huynh vì bận nhiều công việc nên ít quan tâm giúp đỡ con em trong các hoạt động cần thiết, làm cho các em rất rụt rè thiếu tự tin khi giao tiếp họăc tham gia các hoạt động bởi các em bị cuốn hút theo các trò chơi điện tử và hệ thống ảo trên hệ thống Internet. Đây là những trò chơi làm cho các em xa lánh với môi trường sống thực tế và thiếu sự tương tác giữa con người với con người, kĩ năng xã hội của học sinh ngày càng kém. Điều này dẫn đến tình trạng học sinh trở nên ích kỉ, không quan tâm đến cộng đồng. Câu hỏi mà chúng ta thường đặt ra cho học sinh tiểu học là ngoài những kiến thức cơ bản , học sinh cần học điều gì để giúp các em hội nhập với xã hội, trở thành công dân có ích cho cộng đồng. Vì thế đây cũng là nỗi lo lắng, đặt ra cho giáo viên đứng lớp những suy nghĩ, trăn trở. Mặc dù ở một số môn học, các hoạt động ngoại khóa, giáo dục kĩ năng sống đã được đề cập đến. Tuy nhiên, do nội dung, phương pháp, cách thức truyền tải chưa phù hợp với tâm sinh lí của đối tượng nên hiệu quả lồng ghép còn chưa cao. Qua thực tế giảng dạy ở lớp 2, trường tiểu học Lê Hồng Phong, bản 5
thân thấy kĩ năng sống của học sinh chưa cao. Chỉ một số học sinh có hành vi, thói quen, kĩ năng tốt. Còn phần lớn các em có nhận xét, đánh giá về sự việc nhưng chưa có thái độ và cách ứng xử, cách xưng hô chuẩn mực. Học sinh thể hiện kĩ năng còn đại khái, chưa mạnh dạn thể hiện kĩ năng của bản thân. Các em còn ngại nói, ngại viết, khả năng tự học, tự tìm tòi còn hạn chế. Qua tiến hành khảo sát ( lần 1) ở lớp 2A đầu năm học với chủ đề “ Kĩ năng của em”; kết quả như sau: Môn Tự nhiên & Xã hội Thực hành thảo luận nhóm Biết lắng nghe, hợp tác Chưa biết lắng nghe, hay tách ra khỏi TSHS nhóm SL TL% SL TL% 30 13 14.4 17 56.6 * Kết hợp TPTĐ đánh giá ứng xử với bạn khi chơi các trò chơi dân gian Ứng xử tình huống trong chơi trò chơi tập thể Biết cách ứng xử hài hoà khá Hay cãi nhau, xô đẩy bạn khi chơi TSHS phù hợp SL TL% SL TL % 17 11 37.7 19 63.3 Kết quả trên cho thấy, số học sinh có kĩ năng tốt còn ít và số học sinh có kĩ năng chưa tốt còn nhiều. Chính vì vậy mà việc rèn kĩ năng sống cho học sinh là vấn đề cần quan tâm. Muốn làm tốt công tác này chúng ta cần phải làm gì? Nhất là những người làm công tác giáo dục vì nhà trường là nơi tốt nhất để hình thành nhân cách cho học sinh. Đây cũng chính là câu hỏi mà bản thân cần phải tìm tòi nghiên cứu. Từ những thực trạng trên thôi thúc bản thân tìm ra nguyên nhân dẫn đến tình trạng “ Học sinh có kĩ năng sống chưa tốt ” 6
là do đâu? để từ đó tìm ra biện pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh đạt hiệu quả. Trong qua trinh rèn k ́ ̀ ĩ năng sống cho học sinh lớp 2 bản thân đa găp ̃ ̣ nhưng thuân l ̃ ̣ ợi va kho khăn sau: ̀ ́ 2.1. Thuân l ̣ ợi Kho khăn ́ * Thuân l ̣ ợi ̣ ́ ̣ và Đao tao đa phat đông phong trao “ Bô Giao duc ̀ ̣ ̃ ́ ̣ ̀ Xây dựng trương hoc ̀ ̣ ̣ ̣ ́ ực ” Phong thân thiên hoc sinh tich c ́ ̣ và Đao tao cung đa co kê hoach ̀ Giao duc ̀ ̣ ̃ ̃ ́ ́ ̣ tưng năm h ̀ ọc vơi nh ́ ưng biên phap cu thê đ ̃ ̣ ́ ̣ ̉ ể rèn kĩ năng sống cho học sinh, ̀ ưng đinh h đây chinh la nh ́ ̃ ̣ ương giup giao viên th ́ ́ ́ ực hiên nh ̣ ư: Rèn luyện kĩ năng ứng xử hợp lý với các tình huống trong cuộc sống, thói quen và kĩ năng làm việc, sinh hoạt theo nhóm; rèn luyện sức khỏe và ý thức bảo vệ sức khỏe, kĩ năng phòng, chống tai nạn giao thông, đuối nước và các tai nạn thương tích khác; rèn luyện kĩ năng ứng xử văn hóa, chung sống hòa bình, phòng ngừa bạo lực và các tệ nạn xã hội. Trương hoc n ̀ ̣ ơi bản thân công tac la ngôi tr ́ ̀ ường đã đat chuân quôc gia ̣ ̉ ́ giai đoạn 1 nên thuân l ̣ ợi trong viêc th ̣ ực hiên nôi dung xây d ̣ ̣ ựng môi trương ̀ ́ ̣ ̣ ̣ ̉ giao duc sach đep, an toan cho tre. ̀ Bên cạnh đó, bản thân nhận được một tập thể học sinh khá ngoan và biết vâng lời, các em gần gũi với cô giáo. Ngoài ra Ban lãnh đạo nhà trường luôn theo sát, quan tâm, hỗ trợ cho giáo viên trong công tác giảng dạy cũng như giáo dục. Chính vì thế bản luôn cố gắng làm sao rèn cho các em kĩ năng sống, giúp các em có một niềm tin, phát triển một cách toàn diện để trở thành con người năng động, sáng tạo phù hợp với một xã hội hiện đại đang phát triển. Trường thực hiện dự án VNEN nên HS được học kiến thức cùng gia đình thông qua hoạt động ứng dụng với thực tế cuộc sống. * Kho khăn ́ 7
́ ơi giao viên * Đôi v ́ ́ Một số giáo viên chỉ tập trung dạy kiến thức còn việc rèn kỹ năng sống chưa được chú trọng dẫn đến một vài em còn thiếu hụt những hiểu biết về môi trường xung quanh, ứng xử cần thiết trong cuộc sống. Mặc dù bản thân co kinh nghiêm nh ́ ̣ ưng viêc đ ̣ ổi mới phương pháp giảng dạy nhằm khuyến khích sự chuyên cần, tích cực, chủ động, sáng tạo và ý thức vươn lên, rèn luyện khả năng tự học của học sinh con h ̀ ạn chế. Với thời lượng hạn hẹp lồng ghép GDKNS trong các môn học chưa được trang bị đầy đủ các KNS. ̀ ́ ụ huynh * Vê phia ph Một số gia đình có hoàn cảnh khó khăn nên cha mẹ ít quan tâmđến con cái. Các em lớp 2 vừa ở lớp 1 lên do nên tư duy phất triển còn chậm, kĩ năng diễn đạt còn lúng túng, nhút nhát. Nhất là một số em kỹ năng đọc, viết chưa tốt nên ngại giao tiếp. Cha mẹ các em chỉ quan tâm về điểm số hoặc lời nhận xét của cô, nhưng không bao giờ hỏi xem hôm nay ở lớp con đã làm được việc gì?... 2.2. Thành công – Hạn chế * Thành công Sau những giờ học, giờ sinh hoạt tập thể,tôi nhận thấy các em có tiến bộ hơn rõ rệt. Các kĩ năng sống cần thiết được hình thành: Cơ bản các em rất ngoan, luôn tự hoàn thành các nhiệm vụ học tập trên lớp mà các nhóm trưởng giao, hoàn thành bài vở ở nhà, nề nếp tốt, lao động vệ sinh trường lớp sạch sẽ, chấp hành tốt mọi nội quy của trường của lớp đề ra, không còn đối tượng học sinh cá biệt. Các em nhiệt tình giúp nhau trong học tập để cùng tiến bộ, chia sẻ và hợp tác trong mọi công việc chung của lớp một cách tự giác. Luôn tận tâm với lớp nên bản thân tôi nhận được sự hưởng ứng nhiệt tình giúp đỡ của Ban Giám hiệu nhà trường, ban đại diện cha mẹ học sinh, 8
các phong trào ngày càng có hiệu quả hơn. * Hạn chế Hạn chế biểu hiện rõ nhất là: Các em thường rụt rè, nhút nhát trước lớp. Khi phát biểu xây dựng bài còn không dám giơ tay, nói còn nhỏ với tinh thần trách nhiệm chưa cao. Một số tiết dạy phần rèn luyện kĩ năng sống còn ít. Cộng đồng khi được mời cùng tham gia chia sẻ học tập còn e ngại... Thời gian đầu các nhóm trưởng chưa biết cách điều khiển nên chưa phát huy hết năng lực sáng tạo và tính tích cực của các bạn. Mặt mạnh Mặt yếu * Mặt mạnh Bản thân được tham gia tập huấn và thực hành trải nghiệm lớp giáo dục Kĩ năng sống của Sở GD&ĐT tổ chức tại Ko Tam, thành phố Ban Mê Thuột đã cung cấp cho giáo viên chủ nhiệm kĩ năng cần thiết về phương pháp tổ chức các hoạt động giáo dục kĩ năng sống dưới sân cờ. Giáo viên chủ nhiệm có thể dựa vào những tài liệu này để xây dựng nội dung riêng phù hợp với tình hình thực tế lớp mình. Bản thân tôi trực tiếp học hỏi, tìm tòi, nghiên cứu, hoc trực tuyến về công tác chủ nhiệm lớp, các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp nhằm rèn kĩ năng sống cho học sinh theo mô hình trường học mới tại đơn vị mình. Nhà trường đã tổ chức chuyên đề về sinh hoạt tập thể, thường xuyên có sự trao đổi của trường, cấp cụm để chia sẻ những khó khăn, thu thập thêm kinh nghiệm, những ý kiến sáng tạo, các biện pháp đã tổ chức mang lại hiệu quả. * Mặt yếu Trong những năm qua, mặc dầu việc rèn kĩ năng sống đã được thực thi một cách ổn định ở các trường Tiểu học. Tuy nhiên vẫn chưa được chú trọng 9
mấy, tài liệu hay giáo án mẫu để vận dụng vì vậy nội dung còn cứng nhắc, khô khan về hình thức làm cho học sinh cảm thấy nhàm chán. Bản thân tôi phải vừa học, vừa mày mò để đúc rút kinh nghiệm nên hiệu quả công việc đôi khi còn chưa cao. Học sinh một số em lúc đầu chưa tự giác và nhiệt tình hưởng ứng. Còn tình trạng làm việc riêng, nói chuyện gây ồn ào. Một vài phụ huynh khi được mời tham gia tiết sinh hoạt tập thể có cộng đồng tham dự thì còn e ngại và từ chối. 2.3. Các nguyên nhân, các yếu tác động Hiện tượng trẻ em lúng túng khi phải xử lí những tình huống của cuộc sống thực tế, thiếu tự tin trong giao tiếp, thiếu bản lĩnh vượt qua khó khăn, thiếu sáng kiến và dễ nản chí ngày càng nhiều. Nguyên nhân do đâu? Phải khẳng định rằng, trước hết do giáo dục. Nhiều vấn đề của xã hội hiện đại tác động đến trẻ chưa được cập nhật, bổ sung vào chương trình giáo dục nhà trường. Việc định hướng sai các giá trị là nguyên nhân gây ra những hiện tượng đáng tiếc trong ứng xử của trẻ. Phương pháp giáo dục nhồi nhét, lí thuyết suông, không tạo được cho trẻ khả năng tư duy, óc phân tích, suy xét, phán đoán, không tạo cơ hội cho trẻ trải nghiệm những vấn đề thực tế trong cuộc sống hiện đại…Qua nhiều năm thực tế giảng dạy ở trường, bản thân nhận thấy kĩ năng sống học sinh chưa tốt là do những nguyên nhân sau: Giáo viên và người lớn chưa thật gần gũi, thân thiện với học sinh. Việc rèn kĩ năng sống qua việc tích hợp vào các môn học còn hạn chế. Rèn kĩ năng sống qua các tiết sinh hoạt lớp, hoạt động giáo dục, vui chơi còn chưa sâu sát. Giáo viên khuyến khích động viên khen thưởng học sinh còn ít. - Công tác tuyên truyền các bậc cha mẹ thực hiên day các em các kĩ ̣ ̣ ́ ơ bản chưa nhiều. năng sông c Chính việc thiếu hụt nghiêm trọng các kĩ năng sống do sự hạn chế 10
của giáo dục gia đình và nhà trường, sự phức tạp của xã hội hiện đại là nguyên nhân trực tiếp khiến học sinh gặp khó khăn trong xử lí với tình huống thực tế của cuộc sống. 2.4. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra Đây là một đề tài đơn giản, dễ áp dụng, mục đích rèn cho học sinh những kĩ năng sống thực chất nhằm phát huy tính tự giác, tính tích cực. Đặc biệt phát huy được năng lực sở trường của mỗi cá nhân học sinh. Góp phần thúc đẩy phong trào thi đua “Trường học thân thiện học sinh tích cực” của trường, của lớp, tạo cho học sinh thói quen sinh hoạt tập thể vui tươi, lành mạnh, thông qua các môn học giúp tình thầy trò xích lại gần nhau hơn, tạo cho các em sự tự tin, có cảm giác được chia sẻ và bày tỏ những điều em muốn nói. Đây cũng là đề tài giúp giáo viên có cơ hội nghiên cứu, tổ chức các hoạt động dạy học phong phú, đa dạng, hiệu quả hơn, đồng thời giáo dục được ý nghĩa các ngày chủ điểm trong năm, giúp các em tham gia học tập và sinh hoạt một cách hứng thú, nhiệt tình, sôi nổi, và chính là món quà tinh thần quý giá có ý nghĩa sâu sắc, lâu dài, giúp các em phát triển và tiến bộ. Trong những năm gần đây, toàn ngành đã chú trọng đến công tác đổi mới nội dung, phương pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục nhưng vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển mà xã hội đặt ra. Một số giáo viên còn chú trọng vào việc trang bị kiến thức cho học sinh mà xem nhẹ việc rèn luyện kĩ năng ứng xử, kĩ năng thực hành cho học sinh. Còn một số quan điểm lệch lạc chỉ nên tập trung vào việc học các môn học chính thức trong chương trình mà xem nhẹ công tác giáo dục cho các em ý thức công dân, tinh thần đoàn kết và các kĩ năng sống thông qua các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Điều này đã dẫn đến tình trạng nhiều học sinh rụt rè, nhút nhát trước đám đông. Các em không thể trình bày được những ý kiến của mình trước tập thể. Có em còn không dám đứng trước lớp để trình bày một bài hát, kể một câu 11
chuyện hoặc trình bày một vấn đề mà mình quan tâm, nhất là đối với các em là học sinh người dân tộc thiểu số. Tuy nhiên, không phải các em không biết, không phải các em không muốn, cũng không phải các em không thích mà nguyên nhân chính là các em chưa được chỉ dẫn, chưa được trải nghiệm, chưa được rèn luyện,…Vấn đề được đặt ra là: môn học nào giúp cho các em có được những trải nghiệm đó và ai là người đưa các em vào các hoạt động đó để các em rèn luyện ? Thực tế đã cho thấy, nếu học sinh chỉ quan tâm vào việc học tập các môn chính thức mà không tham gia các hoạt động ngoại khóa, các phong trào văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao thì các em sẽ thiếu linh hoạt, thiếu tự tin khi đứng trước đám đông hoặc đứng trước lớp để trình bày một bài hát hay một vấn đề nào đó. Và ngược lại nếu được tham gia tốt các phong trào thì các em sẽ xử lí vấn đề nhanh nhẹn hơn, mạnh dạn hơn, tự tin hơn. Thông qua các hoạt động đó, tinh thần đoàn kết, ý thức tập thể cũng được hình thành và vun đắp. Như vậy, có thể khẳng định rằng: môn học giúp cho các em xóa bỏ tính rụt rè, nhút nhát; rèn luyện tính mạnh dạn, sự tự tin đó chính là môn đạo đức, tự nhiên và hoạt động giáo dục ngoài giờ lên. Người giáo viên chủ nhiệm chính là người cố vấn giúp cho các em tham gia vào các hoạt động để rèn luyện các kĩ năng cơ bản, cần thiết cho mình. Như vậy, việc rèn kĩ năng sống thông qua các môn học và hoạt động ngoài giờ lên lớp là một trong những nội dung quan trọng góp phần tích cực vào việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh. Và cần được tổ chức một cách thường xuyên, hiệu quả. Từ cơ sở và thực tiễn trong qua trinh nghiên c ́ ̀ ứu tôi đa tìm ra m ̃ ột số biện pháp giúp giáo viên rèn kĩ năng sống cho học sinh tiểu học có tính khả thi sau: 3. Giải pháp, biện pháp 3.1. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp 12
Tất cả vì học sinh thân yêu, vì mục tiêu giáo dục nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy. Hinh thanh cho hoc sinh nh ̀ ̀ ̣ ưng c ̃ ơ sở ban đâu cho s ̀ ự phat́ ̉ ̀ ̀ ̣ ức, tri tuê, thê chât, thâm my va cac ky năng triên đung đăn va lâu dai vê đao đ ́ ́ ̀ ́ ̣ ̉ ́ ̉ ̃ ̀ ́ ̃ cơ ban đê hoc sinh tiêp tuc hoc lên nh ̉ ̉ ̣ ́ ̣ ̣ ững lớp trên. Học sinh tìm được niềm vui ở đó, tìm được sự tin tưởng, tìm được tình bạn trong sáng, tình thầy trò cảm động. Nơi các em được ươm mầm, được chăm sóc và yêu thương. Trong học tập, không phải mọi tri thức, kĩ năng, thái độ đều được hình thành bằng những hoạt động độc lập cá nhân. Lớp học là môi trường giao tiếp giữa thầy trò, giữa trò trò, tạo nên mối quan hệ hợp tác giữa các cá nhân trên con đường chiếm lĩnh nội dung học tập. Thông qua thảo luận, tranh luận trong tập thể, ý kiến mỗi cá nhân được bộc lộ, khẳng định hay bác bỏ, qua đó người học nâng mình lên một trình độ mới. Bài học vận dụng được vốn hiểu biết và kinh nghiệm sống của người thầy giáo để đào tạo những con người năng động, sớm thích nghi với đời sống xã hội. Hình thành và phát triển ở học sinh các kỹ năng quan sát, mô tả, phân tích, so sánh, đánh giá mối quan hệ giữa các sự kiện trong xã hội, đồng thời vận dụng các tri thức đã học vào thực tiễn cuộc sống. Qua đó khơi dậy và bồi dưỡng tình yêu đất nước, hình thành thái độ đúng đắn đối với bản thân, gia đình, cộng đồng, kích thích tính ham hiểu biết khoa học của học sinh, lòng tự hào dân tộc,... Phát huy mọi khả năng để xây dựng một tương lai xứng đáng với lịch sử của dân tộc. Các tiết sinh hoạt tập thể, Hoạt động ngoại khóa còn với mục đích giúp các em từng bước hoàn thiện nhân cách, bồi dưỡng năng lực đáp ứng mục tiêu giáo dục Tiểu học toàn diện. 3.2. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp a. Gần gũi và tạo mối thân thiện với học sinh Đầu tiên, sau khi nhận lớp, để tạo sự gần gũi và gắn kết giữa học sinh và học sinh; giữa học sinh và giáo viên chủ nhiệm, bản thân sắp xếp nhiều thời 13
gian cho học sinh được giới thiệu về mình, động viên khuyến khích các em chia sẻ với nhau về những sở thích, ước mơ tương lai cũng như mong muốn của mình với các em qua phiếu thăm dò: Tôi là ai? Tôi muốn gi? Họ và tên: ………………………………………………………… Học sinh lớp :…………………………………………………….. Trường: …………………………………………………………… Nam hay nữ: ……………………………………………………… Ngày sinh:………………………………………………………… Nơi sinh:………………………………………………………….. Quê quán: ………………………………………………………… Điều tôi thích nhất (sở thích):…………………………………….. Muốn được kết bạn với ( bạn):…………………………… Với học sinh lớp 2 các em chỉ biết tên, lớp và sở thích của mình, còn ngày sinh, nơi sinh, quê quán …thì chắc chắn không thể biết được. Vì vậy tôi tổ chức cho các em chơi trò chơi “kết bạn” * Cách chơi: Mỗi em đến góc học tập lấy một phiếu rồi tự điền những điều nói về mình vào phiếu. Dán phiếu của mình xung quanh lớp để mọi người có thể đọc được. Sau đó cho các em đọc phiếu của các bạn xem ai có sở thích giống mình thì đến gặp bạn đó và nói:” Chúng ta cùng kết bạn”. * Qua hoạt động giúp cho các em hiểu biết thêm về ngày sinh, nơi sinh, quê quán, … của mình giới thiệu với bạn. Chú trọng rèn luyện cho học sinh các kĩ năng như: ̣ Kĩ năng nhân thưc v ́ ề ban thân. ̉ Ki năng giao ti ̃ ếp hòa nhập cuộc sống. Ki năng giao tiêp băng ngôn ng ̃ ́ ̀ ữ. 14
̃ ́ ̀ ̀ ́ ước bạn, trước tập thể lớp. Ki năng thuyêt trinh va noi tr * Đây là hoạt động giúp cô trò và các bạn học sinh hiểu nhau, đồng thời tạo một môi trường học tập thân thiện “Trường học thật sự trở thành ngôi nhà thứ hai của các em, các thầy cô giáo là những người thân trong gia đình". Đây cũng chính là một điều kiện rất quan trọng để phát triển khả năng giao tiếp của học sinh. Bởi học sinh không thể mạnh dạn, tự tin trong một môi trường mà giáo viên luôn gò bó và áp đặt. Tuần tiếp theo, bản thân cho học sinh tự do lựa chọn vị trí ngồi của mình để qua đó phần nào nắm được đặc điểm tính cách của các em: mạnh dạn hay nhút nhát, thụ động hay tích cực, thích thể hiện hay không thích...Và tiếp tục qua những tuần học sau, bản thân chú ý quan sát những biểu hiện về thái độ học tập, những cử chỉ, hành vi tại vị trí ngồi mà các em chọn để bắt đầu có điều chỉnh phù hợp. Việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh có thể thực hiện trong bất cứ lúc nào, giờ học nào. Để việc rèn luyện diễn ra một cách thường xuyên và đạt hiệu quả cao tiếp tục qua biện pháp tiếp theo. b. Rèn kĩ năng sống hiệu quả qua việc tích hợp vào các môn học Để hình thành những kiến thức và giáo dục kĩ năng sống cho học sinh qua môn Tiếng Việt, người giáo viên cần phải vận dụng nhiều phương pháp dạy phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh như: thực hành giao tiếp, trò chơi học tập, phương pháp nêu và giải quyết vấn đề, phương pháp tổ chức hoạt động nhóm, phương pháp hỏi đáp,…Thông qua các hoạt động học tập, được phát huy trải nghiệm, rèn kĩ năng hợp tác, bày tỏ ý kiến cá nhân, đóng vai,…học sinh có được cơ hội rèn luyện, thực hành nhiều kĩ năng sống cần thiết. Ví dụ 1: Kĩ năng tự học, tự rèn luyện của học sinh Bài 16 C Thời gian biểu (TV 1B /trang 96) Họ và tên: ……………………… 15
Lớp 2A Trường tiểu học Lê Hồng Phong Thời gian Công việc Sáng 6 giờ 6 giờ 30 Em ngủ dậy, tập thể dục, vệ sinh cá nhân …………………… ………………………………………………. Trưa 11 giờ 3o – 12 giờ Em rửa mặt, rửa chân tay. ……………………….. ……………………………………………… Chiều ……………………… …………………………………………….. 16 giờ 30 – 17 giờ ……………………. Em cho gà ăn, quét nhà giúp mẹ Tối 19 giờ 30 20 giờ 30 Em học bài. 20 giờ 30 – 21 giờ …………………………………………. 21 giờ …………………………………………. Với dạng bài tập này các em cần tự điền vào phiếu đúng thời gian và công việc của mình sao cho phù hợp với bản thân. Giáo viên chỉ là người theo giỏi hỗ trợ. Sau đó các em tự trao đổi và tự đành giá hoàn thành nhiệm vụ. Hoạt động này giúp các em quản lý thời gian, là khả năng các em biết tập trung sắp xếp công việc và giải quyết công việc trọng tâm trong một thời gian nhất định. Giờ ăn, giờ học, giờ làm, giờ chơi một cách hợp lí. Kỹ năng này rất cần thiết cho việc giải quyết vấn đề, lập kế hoạch, đặt mục tiêu và đạt được mục tiêu đó; đồng thời giúp các em tránh được căng thẳng do áp lực trong việc học và việc làm. Quản lý thời gian là một trong những kỹ năng quan trọng làm chủ bản thân. góp phần rất quan trọng vào sự thành công của cá nhân. Ngoài ra các em biết quét lớp, nhặt rác , chăm sóc cây xanh, thân thiện với môi trường. góp phần thực hiện tốt phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. 16
Các em làm việc tích cực, vui vẻ, tự mỗi em nói được tiếng nói, suy nghĩ của mình với bạn bè, với thầy cô một cách tự tin mạnh dạn. Việc rèn luyện các kĩ năng này đã tạo ra được thói quen tốt cho bản thân mỗi em, các em tham gia một cách chủ động tích cực vào quá trình học tập, tạo điều kiện cho các em chia sẻ những kinh nghiệm, ý kiến hay để giải quyết một vấn đề nào đó. Ngoài ra, bản thân còn chú ý rèn luyện sức khoẻ và ý thức bảo vệ sức khoẻ, kĩ năng phòng chống tai nạn giao thông và các thương tích khác qua các môn học: Ai cũng biết rằng sức khỏe là tài sản vô cùng quí báu của mỗi con người. Học tập tốt, đạo đức tốt là những điều học sinh phải đạt được thì rèn 17
luyện sức khỏe tốt cho học sinh là điều phải được đặc biệt quan tâm. Tuy nhiên có được một sức khỏe tốt và bảo vệ được nó thì thật không dễ. Dù vậy không có nghĩa là không làm được, nhiều khi sức khỏe của các em phụ thuộc vào những điều rất giản dị. Đó chính là giáo dục một lối sống khoa học. Bản thân rèn luyện sức khoẻ cho các em qua các bài học sau: Ví dụ 3: Kĩ năng tự chăm sóc và bảo vệ bản thân Môn: Tự nhiên &Xã hội Bài: "Ăn uống thế nào để cơ thể khỏe mạnh?” Với bài học này tôi cho học khởi động để làm nóng bầu khí lớp học qua trò chơi “Mẹ đi chợ” Cách chơi: Lớp đứng thành vòng tròn dưới sự điều khiển của quản trò. Quản trò hô trước Cả lớp đáp lại theo các cụm từ sau. Quản trò hô: Mẹ đi chợ mua rau Lớp đáp: Rau xanh Quản trò: Mẹ đi chợ mua cá Lớp đáp: Nấu canh chua Quản trò hô: Mẹ đi chợ mua cua Lớp đáp: Cua kẹp Khi nghe hô cua kẹp nếu bạn nào không nhanh tay thì bị cua kẹp thì bạn đó phải chịu phạt. Trò chơi kết thúc: Quản trò hỏi: + Qua trò chơi các bạn thấy trò chơi có bằng một ly sữa chua không? Lớp trả lời: Có 18
Quản trò hỏi tiếp: Các bạn cảm giác như thế nào? Lớp trả lời: Vừa vừa – Kha khá Vui, khỏe. Lúc này khí thế lớp học nóng lên và rất hào hứng tôi mới cho lớp thảo luận nhóm với phiếu học tập theo thực đơn các bữa ăn trong một ngày. Bữa ăn trong ngày Tên các loại thức ăn, mước uống M : Buổi sáng Mì tôm, trứng ; bánh mì, nước lọc Buổi ………………. ……………………………………. Buổi ………………. ……………………………………. Buổi ………………. ……………………………………. Ban thư viện phát phiếu cho từng nhóm thảo luận. Các nhóm trưởng điều khiển nhóm để hoàn thành nhiệm vụ. Sau đó đổi chéo nhau nhận xét kiểm tra kết quả, nhằm khắc sâu kiến thức về một bữa ăn đầy đủ cần đảm bảo các chất, nước uống đầy đủ. * Trong hoạt động này tôi tập trung rèn các kĩ năng: ̣ ̣ Ki năng vân đông va gây h ̃ ̀ ứng thú Ki năng h ̃ ợp tac. ́ ̃ ̀ ̣ Ki năng lam viêc nhom. ́ Qua đó giúp các em hiểu rằng ăn uống đủ chất và hợp lí giúp cho chúng ta khoẻ mạnh, biết phòng tránh một số bệnh lây qua đường tiêu hóa, biết những 19
việc nên làm, có ý thức tự giác làm vệ sinh cá nhân hằng ngày, tự giác thực hiện nếp sống vệ sinh, khắc phục những hành vi có hại cho sức khoẻ. Biết tham gia các hoạt động và nghỉ ngơi một cách hợp lí để có sức khoẻ tốt phát triển thể chất và trí tuệ. Từ đó rèn cho các em KNS tự chăm sóc bản thân. Ví dụ 4: Chủ đề An toàn giao thông Bài: Kỹ năng đi bộ và qua đường an toàn Ở hoạt động này tôi gợi mở bằng một hệ thống câu hỏi: Em thường đi cùng với ai khi đi trên đường? Khi đi bộ qua đường em phải đi ở đâu? ; Nếu đường không có vỉa hè thì đi thế nào?; Em có nên chơi đùa trên đưòng phố không? Có leo trèo qua dải phân cách và chơi gần dải phân cách không? Vì sao? ; Khi ngồi trên xe máy em phải như thế nào? Em hãy nêu cách đội mũ bảo hiểm? Nêu sự cần thiết phải đội mũ bảo hiểm?; Các em đã nhìn thấy tai nạn trên đường chưa? Theo các em vì sao tai nạn xảy ra? ;... Giáo dục và rèn cho các em các KNS phòng tránh các tai nạn trên đường như: Không được chạy lao ra đường, không được bám bên ngoài ô tô, không được thò tay, chân, đầu ra ngoài khi đi trên tàu, xe, ghe, đò,...vv. Mời các em tham dự các hội thi: An toàn giao thông, thực hành đi xe đạp… 20