Sáng kiến kinh nghiệm: Một số phương pháp dạy ngữ âm - từ vựng để phát triển kỹ năng giao tiếp Tiếng Anh cho học sinh trường THPT Than Uyên

Một số phương pháp dạy Ngữ âm- từ vựng để phát triển kỹ năng giao tiếp tiếng Anh cho học sinh trường THPT Than Uyên.<br /> <br /> PHẦN MỞ ĐẦU<br /> <br /> I. Lý do chọn đề tài<br /> Trong các giai đoạn phát triển của thế giới, ngoại ngữ, đặc biệt là Tiếng Anh<br /> đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc giúp hình thành và gắn kết mối quan hệ<br /> ngoại giao đa quốc gia. Tiếng Anh thực sự đã và đang là một ngôn ngữ không chỉ<br /> trong lĩnh vực giao tiếp quốc tế mà còn là ngôn ngữ của nhiều ngành khoa học,<br /> công nghệ thông tin, văn hóa xã hội, du lịch , thương mại .... . Xác định được tầm<br /> quan trọng của ngoại ngữ này, ngành giáo dục Việt Nam rất chú trọng việc dạy<br /> tiếng Anh ở tất cả các bậc học. Như chúng ta đã biết, học ngoại ngữ bao gồm sự<br /> phối hợp của bốn kỹ năng: nghe, nói, đọc, viết và sản phẩm trực tiếp của quá trình<br /> học là kỹ năng sản sinh thông qua nói, viết. Theo quan điểm biên soạn của chương<br /> trình, sách tiếng Anh chú trọng phát triển các kỹ năng ngôn ngữ nhất là kỹ năng<br /> giao tiếp, lấy giao tiếp là sản phẩm đích, tiếng Anh là ngôn ngữ đích (target<br /> language) của quá trình giáo dục. Mục tiêu này được khẳng định về độ quan trọng<br /> trong nhiều văn bản, trong các lớp tập huấn cho giáo viên về phương pháp dạy<br /> ngoại ngữ nhằm “rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn” (Trích:<br /> Quyết định số 16/2006/QĐ- BGD ĐT ngày 05/6/2006 của Bộ trưởng Bộ GD & ĐT<br /> về Đổi mới phương pháp dạy học chương trình giáo dục phổ thông).<br /> Tuy nhiên giữa lý thuyết về dạy kỹ năng nói, kỹ năng giao tiếp và khả năng<br /> vận dụng tiếng Anh vào giao tiếp của học sinh Việt Nam nói chung và học sinh<br /> tỉnh Lai Châu nói riêng là một vấn đề còn nhiều hạn chế. Phải thẳng thắn nhìn<br /> nhận rằng việc dạy ngữ âm, nhất là trọng âm của từ, ngữ điệu của câu, kết hợp đưa<br /> từ vựng - ngữ pháp với ngữ âm - ngữ điệu vào trong giao tiếp không chỉ của học<br /> sinh mà cả đội ngũ giáo viên còn yếu. Thực trạng này có thể thấy rõ ở trường<br /> THPT Than Uyên, nơi tôi đã gắn bó hơn mười năm. Đa số học sinh yếu về ngữ<br /> pháp, lười học từ vựng, cấu trúc, ngại sử dụng tiếng Anh trên lớp dẫn tới kết quả<br /> học tập nói chung và điểm kiểm tra các nội dung về từ vựng, kiểm tra kỹ năng<br /> ngôn ngữ còn thấp.<br /> -1-<br /> <br /> Một số phương pháp dạy Ngữ âm- từ vựng để phát triển kỹ năng giao tiếp tiếng Anh cho học sinh trường THPT Than Uyên.<br /> <br /> Ý thức được nguyên nhân của kết quả này, với sự tâm huyết của mình<br /> dành cho nghề giáo cùng tình yêu với phân môn Tiếng Anh, tôi muốn dần dần hình<br /> thành cho học sinh của mình thói quen, kỹ năng học và sự tự tin hơn khi sử dụng<br /> tiếng Anh trong cuộc sống sinh hoạt, đặc biệt là khi các em có cơ hội tiếp xúc với<br /> người nước ngoài. Điều này lôi cuốn tôi tiếp tục nghiên cứu và phát triển đề tài<br /> mình đã thực hiện năm 2011 với tiêu đề Một số phương pháp dạy Ngữ âm- từ vựng<br /> để phát triển kỹ năng giao tiếp tiếng Anh cho học sinh trường THPT Than Uyên.<br /> II. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu<br /> Phạm vi tôi đưa vào nghiên cứu trong đề tài này được thực hiện trong năm<br /> học 2012 -2013 với học sinh trường THPT Than Uyên, nơi mà môi trường sử dụng<br /> tiếng Anh trong giao tiếp gần như không có, cơ hội tiếp xúc và sử dụng Anh ngữ<br /> với người bản địa rất ít, bên cạnh đó kiến thức, kỹ năng và quan trọng hơn cả là<br /> tâm lý ngại giao tiếp làm cho việc đưa tiếng Anh vào thực tế còn nhiều hạn chế.<br /> Điều này gây ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng dạy và học đồng thời làm cho<br /> mục tiêu dạy học ngoại ngữ theo đường hướng giao tiếp khó có thể thực hiện được.<br /> Đề tài này có thể được triển khai áp dụng cho cả các trường THPT và THCS trong<br /> toàn tỉnh.<br /> Đối tượng nghiên cứu trọng tâm của đề tài nhằm chỉ ra một số phương pháp<br /> dạy ngữ âm- từ vựng giúp phát triển kỹ năng giao tiếp bằng tiếng Anh cho học sinh<br /> trường trung học phổ thông Than Uyên.<br /> III. Mục đích nghiên cứu<br /> Đề tài nhằm đưa ra một số giải pháp giúp học sinh vận dụng kiến thức<br /> ngữ pháp, từ vựng - ngữ âm vào trong giao tiếp thông thường, từ đó hình thành<br /> kỹ năng nói, kỹ năng giao tiếp cho bản thân, giúp các em dần nâng cao kết quả<br /> học tập và cải thiện điểm thi trong phần ngôn ngữ giao tiếp nói riêng và điểm<br /> toàn bài thi tốt nghiệp nói chung. Đồng thời tôi cũng mong muốn được trao đổi,<br /> chia sẻ một vài phương pháp về hình thành kỹ năng giao tiếp cho học sinh với<br /> các bạn đồng nghiệp.<br /> <br /> -2-<br /> <br /> Một số phương pháp dạy Ngữ âm- từ vựng để phát triển kỹ năng giao tiếp tiếng Anh cho học sinh trường THPT Than Uyên.<br /> <br /> IV. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu<br /> Trước đây đã có một số đề tài, sáng kiến kinh nghiệm của các tác giả trong<br /> và ngoài tỉnh nghiên cứu về phương pháp dạy ngữ âm, từ vựng hoặc phương pháp<br /> phát triển kỹ năng giao tiếp tiếng Anh cho học sinh. Tuy nhiên hầu hết các sáng<br /> kiến kinh nghiệm này mới chỉ đề cập đến một lĩnh vực riêng lẻ là ngữ âm, từ vựng<br /> hoặc kỹ năng giao tiếp và cũng chưa đưa ra được nhiều phương pháp khác nhau<br /> trong quá trình giảng dạy. Để tích hợp các nội dung và khắc phục những hạn chế<br /> trên, đề tài của tôi đã tóm lược lý thuyết về sử dụng ngữ âm – từ vựng trong việc<br /> dạy nói, tăng cường các thủ thuật dạy ngoại ngữ theo đường hướng giao tiếp. Đề<br /> tài đồng thời cũng khái quát sơ qua về ba mức độ thường gặp trong nghĩa của từ<br /> (Positive & Negative meaning, Neutral), cách cơ bản trong việc nhấn trọng âm của<br /> câu để giúp học sinh có những nhận biết ban đầu về cách chọn mức độ dùng từ và<br /> sử dụng trọng âm, ngữ điệu câu trong giao tiếp một cách có hiệu quả. Đặc biệt, đề<br /> tài chỉ rõ một số phương pháp kết hợp dạy ngữ âm – từ vựng để phát triển kỹ năng<br /> giao tiếp cho học sinh, đây là một trong những mảng kiến thức khó và phức tạp.<br /> Đó là điểm mới của đề tài so với những nghiên cứu trước đây, đề tài lần đầu tiên<br /> được nghiên cứu và áp dụng tại trường THPT Than Uyên.<br /> <br /> -3-<br /> <br /> Một số phương pháp dạy Ngữ âm- từ vựng để phát triển kỹ năng giao tiếp tiếng Anh cho học sinh trường THPT Than Uyên.<br /> <br /> PHẦN NỘI DUNG<br /> I. Cơ sở lý luận<br /> Ngôn ngữ, một sản phẩm trí tuệ tuyệt vời của loài người, đã tồn tại dưới<br /> hình thức âm thanh ngay từ khi mới xuất hiện và cũng nhờ có ngôn ngữ mà con<br /> người giao tiếp được với nhau. Có rất nhiều sinh ngữ (Living languges) tồn tại trên<br /> thế giới và tiếng Anh được chọn là một trong những ngôn ngữ giao tiếp quốc tế, do<br /> đó nó có phạm vi sử dụng rộng khắp thế giới. Xu hướng dạy tiếng Anh hiện nay là<br /> nhằm đạt được mục tiêu phát triển năng lực giao tiếp cho người học<br /> (communicative competence). Vì thế, nếu học sinh chỉ mới có kiến thức nền về<br /> ngữ pháp (grammatical) và từ vựng (lexical) thì cũng chưa chắc đã có kỹ năng tốt<br /> về sử dụng kiến thức đó trong giao tiếp vì giao tiếp đòi hỏi con người phải có thêm<br /> năng lực về sử dụng ngôn ngữ (linguistic competence). Ngay từ khi mới xuất hiện,<br /> ngôn ngữ đã tồn tại dưới hình thức âm thanh. Con người giao tiếp được với nhau<br /> chính là nhờ hình thức vật chất này. Mặt âm thanh đã làm nên tính chất hiện thực<br /> của ngôn ngữ. Nói đến ngôn ngữ là nói đến ngôn ngữ bằng âm thanh và hình thức<br /> âm thanh của ngôn ngữ được gọi là ngữ âm, ngữ âm là cái vỏ vật chất của ngôn<br /> ngữ, là hình thức tồn tại của ngôn ngữ.<br /> “Ngữ âm” là âm thanh do bộ máy phát âm của con người tạo ra có thể biểu<br /> đạt một ý nghĩa nhất định nào đó, không thể xem ngữ âm là vật chất tự nhiên thuần<br /> tuý. Ngữ âm là hệ thống ký hiệu ghi lại hoạt động tư duy một cách trực tiếp.<br /> “Từ vựng” (lexicology) được hiểu là tập hợp tất cả các từ và đơn vị tương<br /> đương với từ trong ngôn ngữ. Các bộ môn từ vựng học, ngữ âm học, và ngữ pháp<br /> học là những bộ môn tương đối độc lập. Tuy vậy, chúng không tách biệt nhau hoàn<br /> toàn mà vẫn có liên quan đến nhau.<br /> “Giao tiếp” là quá trình xác lập và vận hành các quan hệ giữa người với<br /> người nhằm hiện thực hóa các quan hệ xã hội giữa chủ thể này với chủ thể khác.<br /> Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta thực hiện công việc giao tiếp dưới nhiều<br /> hình thức khác nhau: giao tiếp giữa cá nhân với cá nhân, cá nhân với một nhóm<br /> người ... .Có thể nói, giao tiếp là cầu nối gắn kết các mối quan hệ.<br /> -4-<br /> <br /> Một số phương pháp dạy Ngữ âm- từ vựng để phát triển kỹ năng giao tiếp tiếng Anh cho học sinh trường THPT Than Uyên.<br /> <br /> “Kỹ năng giao tiếp” là một tập hợp các quy tắc, cách đối đáp, ứng xử trong<br /> thực tế sinh hoạt hàng ngày giúp con người đạt được hiệu quả nhất định trong một<br /> cuộc nói chuyện, từ đó có thể khẳng định thiếu kỹ năng này, giao tiếp sẽ không đạt<br /> hiệu quả như mong muốn.<br /> Từ lý luận trên ta thấy có mối quan hệ giữa ngữ âm và từ vựng, giữa ngôn<br /> ngữ và giao tiếp. Ngữ âm và từ vựng giúp cho việc sử dụng ngôn ngữ uyển chuyển<br /> hơn, ngôn ngữ giúp cho việc giao tiếp dễ dàng hơn, giao tiếp nhiều giúp sử dụng<br /> ngôn ngữ linh hoạt hơn. Do đó, học ngoại ngữ là học cách nói ngôn ngữ đó, biến<br /> nó trở thành ngôn ngữ sống, sử dụng nó một cách tự nhiên (native) và tự động<br /> (automatic).<br /> II. Thực trạng của vấn đề<br /> Thông thường khi dạy ngoại ngữ, giáo viên thường chú trọng dạy ngữ pháp,<br /> cấu trúc rồi đến từ vựng. Tuy nhiên, ngữ pháp không phải là kết quả cuối cùng của<br /> quá trình học ngôn ngữ mà ngữ pháp là công cụ giúp người học giao tiếp hiệu quả<br /> hơn. Vì thế, trong cả các tiết dạy kỹ năng nói bao giờ cũng có phần dành cho việc<br /> dạy nhanh các cấu trúc ngữ pháp, giới thiệu từ vựng phục vụ cho bài học. Song<br /> trong thực tế, giữa tiếng Anh nói (spoken English) và tiếng Anh viết (written<br /> English) có khá nhiều khác biệt. Tiếng Anh viết đòi hỏi sự chính xác về mặt câu<br /> từ, cấu trúc, trái lại tiếng Anh nói đặc biệt là tiếng Anh trong giao tiếp cần sự linh<br /> hoạt, gần gũi trong ngôn từ.<br /> Thực tế, trong quá trình học ngoại ngữ, học sinh chú trọng vào học ngữ pháp<br /> vì chủ yếu các bài kiểm tra đòi hỏi việc vận dụng ngữ pháp, các bài thi không có<br /> hoặc gần đây có rất ít các bài tập yêu cầu sử dụng ngôn ngữ giao tiếp dẫn tới việc<br /> học tiếng Anh và vận dụng nó vào thực tế sử dụng chưa được cả giáo viên và học<br /> sinh chú trọng kết quả là lâu dần các em mất đi khả năng giao tiếp. Để đánh giá cụ<br /> thể chất lượng học tập của học sinh trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm, tôi<br /> đã thực hiện ba bài kiểm tra khảo sát đầu năm ở lớp 10A1 và 12A1 với 54 học<br /> sinh, kết quả thu được như sau: (Các phần kiểm tra được quy ra thang điểm 10)<br /> <br /> -5-<br /> <br />