Sáng kiến kinh nghiệm: Một số phương pháp hiệu quả khi dạy - học phân môn vẽ theo mẫu bậc tiểu học

Sáng kiến kinh nghiệm: Một số phương pháp hiệu quả khi dạy – học phân môn vẽ theo mẫu bậc tiểu học<br /> <br /> Đề Tài:<br /> <br /> MỘT SỐ PHƢƠNG PHÁP HIỆU QUẢ KHI DẠY – HỌC<br /> PHÂN MÔN VẼ THEO MẪU BẬC TIỂU HỌC<br /> <br /> I. PHẦN MỞ ĐẦU:<br /> I.1. Lý do chọn đề tài.<br /> Hòa trong xu thế phát triển của toàn thế giới Việt Nam đang tiến nhanh trên con đường<br /> công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Để thực hiện thành công công cụộc đó, phát triển giáo<br /> dục là một chiến lược có tầm quan trọng đặc biệt, bởi nó tác động rất lớn đến các lĩnh vực khác.<br /> Đúng vậy! Để có được một nền giáo dục phát triển toàn diện thì việc giáo dục thẩm mĩ<br /> cho học sinh, tạo điều kiện cho các em tiếp xúc, làm quen và thưởng thức vẻ đẹp của thiên<br /> nhiên, của các tác phẩm mĩ thuật, biết cảm nhận cái đẹp của đường nét, mảng hình, đậm nhạt,<br /> màu sắc, bố cục…đồng thời phát triển khả năng quan sát, nhận xét, tư duy sáng tạo, hình thành<br /> các kỹ năng sống cho học sinh, góp phần phát hiện những học sinh có năng khiếu mĩ thuật, tạo<br /> điều kiện cho các em phát triển tài năng của mình. Thông qua việc vẽ tranh, xem tranh để tìm<br /> hiểu cái đẹp, cảm nhận cái đẹp mà hình thành cho học sinh thái độ, hành vi thân thiện với môi<br /> trường, bảo vệ môi trường. Các em có thể tham gia các hoạt động bên ngoài nhà trường để thể<br /> hiện hiểu biết, tình cảm của mình về bộ môn cũng như tìm hiểu về môi trường và Biến đổi khí<br /> hậu thông qua các hoạt động vẽ tranh, các hoạt động xã hội khác.<br /> Vẽ theo mẫu là một phân môn đòi hỏi học sinh tập trung nghiên quan sát mẫu là chính mà<br /> giáo viên không chuẩn bị được mẫu thực, và không hướng dẫn kĩ ( kể cả lúc học sinh thực hành)<br /> cho nên khi học sinh thường vẽ mẫu trong sách hoặc vẽ theo trí tưởng tượng về một vật mẫu<br /> nào đó. Do đó để dạy tốt phân môn vẽ theo mẫu ở tiểu học, giáo viên cần hướng dẫn học sinh<br /> theo định hướng tích cực, truyền tải cho học sinh những khái niệm mĩ thuật hết sức cụ thể, đơn<br /> giản và dễ hiểu. Kết hợp lời giảng với ví dụ, chứng minh thực tế để học sinh thấy ngay và nhận<br /> biết rõ ràng về đường nét, hình khối, mảng chiếu, màu sắc đơn giản từ đó mô phỏng được gần<br /> giống với mẫu thực và có ý thức bước đầu về đậm nhạt.<br /> Bộ môn mĩ thuật nhìn chung học sinh đều có ý thức tích cực học tập, yêu thích bộ môn,<br /> nhưng xét về chuyên môn thì những ý thức ấy, sở thích ấy cũng chỉ dừng ở trào lưu đơn thuần<br /> do học môn này học sinh tự do sáng tạo, không khí học tập thoải mái không gò ép nên mỗi khi<br /> đến tiết mĩ thuật là các em rất hào hứng nhưng khi học thực hành thì các em lại không tuân thủ<br /> làm theo các bước cơ bản đã được giáo viên hướng dẫn. Tôi nhận thấy một số tiết học vẽ theo<br /> mẫu (có mẫu) nhưng học sinh lại vẽ hình mà giáo viên minh họa trên bảng chứ không vẽ theo<br /> những gì nhìn thấy. Do ý thức vẽ như vậy nên kết quả bài vẽ thường không vẽ theo hướng tại vị<br /> trí mình ngồi ( bên phải, bên trái và ở giữa…) Điều này cho ta thấy học sinh không hề chú ý tới<br /> hình dáng của mẫu một chút nào.<br /> Một số học sinh chưa thực sự quan tâm đến môn học cũng như bài vẽ, các em vẫn còn tư<br /> tưởng xem nhẹ môn mĩ thuật, coi đây là môn học phụ. Bên cạnh thái độ phân biệt vị trí môn học<br /> là khả năng tư duy của học sinh còn yếu.<br /> Nhiều học sinh còn vẽ bài qua loa cho có bài chưa thực sự đầu tư vào bài vẽ, một số học<br /> sinh còn vẽ bài chưa học trước ở nhà.<br /> <br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một số phương pháp hiệu quả khi dạy – học phân môn vẽ theo mẫu bậc tiểu học<br /> <br /> Trong tiết học còn nói chuyện nhiều hay qua lại mượn đồ dùng của nhau làm ảnh hưởng<br /> đến sự suy nghĩ tìm tòi, sáng tạo của các bạn khi vẽ bài.<br /> Qua thực tế giảng dạy tôi nhận thấy điểm yếu này của học sinh chiếm tỷ lệ tương đối lớn<br /> ( khoảng 20% đến 30%).<br /> Xuất phát từ những lý do trên và một số vấn đề thực tế còn hạn chế, vướng mắc đối với<br /> cả giáo viên và học sinh, đã ảnh hưởng không nhỏ tới kết quả dạy học phân môn vẽ theo mẫu<br /> của bộ môn mĩ thuật. Vì vậy tôi mạnh dạn đưa ra biện pháp nhằm khắc phục để nâng cao chất<br /> lượng cho phân môn vẽ theo mẫu bằng đề tài kinh nghiệm: Một số Phương pháp hiệu quả khi<br /> Dạy – Học phân môn vẽ theo mẫu ở tiểu học.<br /> I.2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài.<br /> Nghiên cứu đề tài giúp tôi tự học, tự rèn luyện để nâng cao tay nghề của mình, đồng thời<br /> tôi cũng muốn chuyển tải một số kinh nghiệm tích lũy được qua quá trình công tác của mình<br /> đến đồng nghiệp để cùng chung tay góp sức nâng cao chất lượng giảng dạy phân môn vẽ theo<br /> mẫu và tìm hiểu ưu điểm các phương pháp dạy học để vận dụng vào việc thiết kế bài dạy cho<br /> các phân môn khác trong môn mĩ thuật ở trường tiểu học.<br /> I.3. Đối tƣợng nghiên cứu.<br /> Đề tài tập trung nghiên cứu : Một số phương pháp hiệu quả khi dạy phân môn vẽ theo<br /> mẫu bậc tiểu học.<br /> Đối tượng học sinh trường tiểu học Ngô Quyền.<br /> I.4. Giới hạn nghiên cứu.<br /> Đề tài nghiên cứu việc dạy và học phân môn vẽ theo mẫu trong phạm vi trường tiểu học<br /> Ngô Quyền.<br /> I.5. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> - Phương pháp nghiên cứu tài liệu<br /> - Phương pháp điều tra thực trạng của trường<br /> - Phương pháp thực nghiệm<br /> - Phương pháp so sánh kết quả thực nghiệm với trước kia<br /> II. PHẦN NỘI DUNG:<br /> II.1. Cơ sở lý luận.<br /> Môn mĩ thuật ở tiểu học chúng ta đang hướng dẫn học sinh cảm thụ mĩ thuật ở mức cảm<br /> tính thì phân môn vẽ theo mẫu lại đóng vai trò quan trọng hơn cả. Khi học sinh nắm vững kiến<br /> thức cơ bản ban đầu của phân môn vẽ theo mẫu một cách vững vàng sẽ là điều kiện và khả năng<br /> để phát huy các phân môn khác. Khi nói tới bộ môn mĩ thuật chúng ta hiểu rằng nó được bắt đầu<br /> từ “cảm” sau “cảm” mới là “lý” hay nói cách khác nó bắt nguồn từ “cảm tính” dần chuyển thành<br /> “lý tính”. Chính vì vậy, ở tiểu học mới chỉ dừng ở mức “cảm tính” mà thôi. Chúng ta dạy học<br /> sinh nhằm đạt được mục tiêu là học sinh có kiến thức ban đầu về mĩ thuật. Để bắt đầu cảm nhận<br /> mĩ thuật các em sẽ hình thành khái niệm mĩ thuật qua cách quan sát, nhận xét sự vật hiện tượng<br /> trong cuộc sống, và những sự vật hiện tượng ấy được sắp xếp, tổ chức trong 45 tiết (bài) vẽ theo<br /> mẫu ở tiểu học. Trong những bài này là những mẫu vẽ đã được chủ động nghiên cứu để nó trở<br /> thành những mẫu đại diện điển hình cho mọi sự vật hiện tượng.<br /> <br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một số phương pháp hiệu quả khi dạy – học phân môn vẽ theo mẫu bậc tiểu học<br /> <br /> Vẽ theo mẫu ở tiểu học là phân môn tạo nên ý thức quan sát để cảm nhận cái đẹp của sự<br /> vật hiện tượng. Đó sẽ là một trong những kiến thức ban đầu quan trọng của chương trình mĩ<br /> thuật tiểu học và từ đây sẽ dần hình thành các kĩ năng cần thiết để giúp học sinh hoàn thành các<br /> bài tập theo chương trình và vận dụng những kiến thức ấy vào học tập, sinh hoạt hằng ngày.<br /> Kiến thức vẽ theo mẫu ở tiểu học cũng như các phân môn khác của bộ môn mĩ thuật được thiết<br /> kế theo chương trình đồng tâm từ dễ đến khó như vẽ nét thẳng, nét cong ( đối với lớp 1,2) vẽ<br /> những đồ vật thông dụng như cái xô, cái phích, cái bát, cái chén, lọ hoa… (đối với lớp 4, 5).<br /> Vẽ theo mẫu là một phân môn mà học sinh được quan sát từ mẫu thực và nhận xét mẫu<br /> để rồi mô phỏng lại mẫu một cách giống thực. Tức là học sinh sẽ hình thành được kiến thức cơ<br /> bản của môn mĩ thuật qua phân môn vẽ theo mẫu. Học sinh sẽ vẽ theo một phương pháp cụ thể,<br /> đơn giản. Đó là vẽ hình chung trước( tổng thể mẫu) sau đó mới vẽ chi tiết( các bộ phận nhỏ) và<br /> chu trình được vận dụng trong tất cả các phân môn của môn mĩ thuật. Và đây là những kiến<br /> thức cơ bản tạo đà để học sinh tiếp tục khám phá và làm chủ cái đẹp trong chương trình mĩ thuật<br /> ở các cấp cao hơn, đặt biệt là biết vận dụng cái đẹp vào cuộc sống hằng ngày.<br /> II.2. Thực trạng.<br /> 1. Thuận lợi – Khó khăn.<br /> * Thuận lợi.<br /> Trường tiểu học Ngô Quyền đóng trên địa bàn thôn Tân Trung xã EaKênh huyện Krông<br /> Pắc.<br /> Được sự quan tâm của BGH nhà trường đã trang bị đầy đủ đồ dùng dạy học và cập nhật<br /> kịp thời các tài liệu liên quan để phục vụ cho môn mĩ thuật.<br /> Phụ huynh quan tâm đến việc chuẩn bị đầy đủ dụng cụ học tập liên quan đến môn học<br /> cho con em mình.<br /> * Khó khăn.<br /> Trường học chưa có phòng chức năng dành cho môn mĩ thuật, một số học sinh chưa quan<br /> tâm đến môn học nên khi đến lớp không có đủ đồ dùng học tập. Điều kiện khó khăn nên việc<br /> sưu tầm đồ dùng tranh, ảnh cũng hạn chế.<br /> 2. Thành công – hạn chế.<br /> Khi thực hiện đề tài này tôi thấy học sinh yêu thích môn học và tự tin hơn khi vẽ bài, kết<br /> quả các bài thực hành tăng lên rõ rệt, không những vậy nó giúp học sinh trở thành người thiết<br /> kế, tổ chức, hướng dẫn hoạt động độc lập theo nhóm để học sinh tự chiếm lĩnh nội dung học tập,<br /> chủ động đạt mục tiêu kiến thức, kĩ năng, thái độ theo yêu cầu của chương trình.<br /> * Hạn chế.<br /> Bậc tiểu học các em ở độ tiểu từ 6 đến 11 do vậy tư duy phát triển chưa toàn diện nên<br /> giáo viên cần sáng tạo và vận dụng nhiều phương pháp truyền thống cùng với những phương<br /> pháp mới hiện nay nhằm đưa tới học sinh cách học đơn giản và dễ hiểu nhất, nhằm phát huy<br /> tính tích cực của học sinh, đưa các em vào tiết học một cách nhẹ nhàng và bổ ích. Từ đó tạo cho<br /> các em có cái nhìn và cảm nhận về cái đẹp thông qua phân môn vẽ theo mẫu.<br /> 3. Mặt mạnh – mặt yếu.<br /> <br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một số phương pháp hiệu quả khi dạy – học phân môn vẽ theo mẫu bậc tiểu học<br /> <br /> Qua nghiên cứu đề tài đã giúp cho tôi trang bị kiến thức, rèn luyện tay nghề và vận dụng<br /> nhiều phương pháp dạy học giúp học sinh phát triển trí tưởng tượng, biết yêu cái đẹp, có ý thức<br /> trân trọng giữ gìn, bảo vệ cái đẹp của thiên hiên, của con người tạo ra.<br /> Học sinh có khả năng hoàn thành tốt các bài vẽ theo mẫu và các phân môn khác của môn<br /> mĩ thuật.<br /> * Mặt yếu.<br /> Học sinh đi học quên mang đồ dùng liên quan đến môn học<br /> Trong lớp ít phát biểu ý kiến xây dựng bài.<br /> Một số em chưa hoàn thành bài vẽ ở lớp.<br /> 4. Các nguyên nhân, các yếu tố tác động.<br /> Vẽ theo mẫu rèn luyện cho học sinh khả năng quan sát, nhận xét và kĩ năng vẽ nét, vẽ bố<br /> cục và vẽ hình. Vẽ theo mẫu còn giúp học sinh hiểu được vẻ đẹp của mẫu, tạo điều kiện để học<br /> sinh học các bài trang trí, vẽ theo đề tài, vẽ tự do, thường thức mĩ thuật thuận lợi và hiệu quả<br /> hơn.<br /> Phân môn vẽ theo mẫu xuyên suốt chương trình mĩ thuật tiểu học được thiết kế theo quy<br /> trình đồng tâm, các đơn vị kiến thức được lặp lại nhưng có nâng cao hơn qua mỗi bài, mỗi lớp.<br /> Từ lớp 1 đến lớp 5 có 45 bài vẽ theo mẫu với những mẫu vẽ đơn giản như hình khối,<br /> đường nét quen thuộc như nét cong, nét thẳng, các hình cơ bản như hình tròn, hình vuông, hình<br /> tam giác, hình chữ nhật; khối đơn giản như khối cầu, khối hộp…vật dụng phổ biến, gần gũi như<br /> cái xoong, cái ấm, cái chén, cặp sách, lá cây, quả cây…Khi vẽ theo mẫu học sinh sẽ nắm được<br /> cách vẽ cân đối, vẽ từ bao quát đến chi tiết, từ những hình cơ bản tới những đồ vật cụ thể, bước<br /> đầu so sánh kích thước, hình dáng, màu sắc của vật mẫu. Từ đó học sinh sẽ cảm nhận được<br /> mẫu, vẽ mẫu theo sự “cảm” và so sánh để hình vẽ gần giống với mẫu hơn.<br /> Vẽ theo mẫu là một phân môn quan trọng và cần thiết cho các phân môn khác của môn<br /> mĩ thuật. Bởi vì, nắm vững cách vẽ của vẽ theo mẫu thì các phân môn khác sẽ dễ dàng và thuận<br /> lợi hơn nhiều và đặt biệt sẽ hình thành cách nhìn tổng thể ( định hình được trước khi vẽ). Học<br /> sinh vẽ theo mẫu theo một quy trình: Quan sát – So sánh – Cảm nhận – Nhận biết mẫu – Hình<br /> thành thới quen, kĩ năng khi các em vẽ bài.<br /> 5. Thực trạng mà đề tài đặt ra.<br /> Trước thực trạng khó khăn, điều kiện dạy học chưa đủ và đồng bộ, phương pháp giáo dục<br /> chưa phát huy mạnh được vai trò của học sinh, để phân môn vẽ theo mẫu thực sự được học sinh<br /> quan tâm và vẽ đúng như hướng dẫn và hoàn thành xuất sắc các bài vẽ theo mẫu trong chương<br /> trình, tôi đưa ra một số vấn đề cần giải quyết cụ thể sau.<br /> + Công tác chuẩn bị cần thiết cho bài giảng.<br /> + Hƣớng dẫn học sinh quan sát, nhận xét.<br /> + Hƣớng dẫn học sinh cách vẽ.<br /> + Hƣớng dẫn học sinh thực hành.<br /> + Nhận xét, đánh giá bài của học sinh.<br /> * Các vấn đề trên được giải quyết tốt thì hiệu quả sẽ đem lại một bài giảng thành công cho<br /> phân môn vẽ theo mẫu của bộ môn mĩ thuật.<br /> * Công tác chuẩn bị cần thiết cho bài giảng:<br /> <br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một số phương pháp hiệu quả khi dạy – học phân môn vẽ theo mẫu bậc tiểu học<br /> <br /> + Sự chuẩn bị của giáo viên:<br /> * Đối với việc chuẩn bị đồ dùng dạy học:<br /> Đối với môn mĩ thuật nói chung và phân môn vẽ theo mẫu nói riêng, việc sử dụng đồ<br /> dùng dạy học (ĐDDH) là đặt biệt cần thiết, bởi dạy mĩ thuật là dạy trên những gì cụ thể, hiện<br /> diện một cách rõ ràng trước học sinh. Học sinh phải được quan sát một cách cụ thể về hình<br /> dáng, đậm nhạt, màu sắc, đường nét, bố cục và tương quan vật mẫu (đối với bài vẽ hai vật mẫu).<br /> Đó chính là kiến thức cơ bản của môn mĩ thuật.<br /> Khi nói tới việc chuẩn bị đồ dùng trực quan ta nghĩ đến nhiệm vụ của môn mĩ thuật<br /> ngoài việc cung cấp những tri thức bộ môn và rèn kĩ năng nó còn nhiệm vụ giáo dục thẩm mĩ<br /> cho học sinh. Do đó đồ dùng giảng dạy đưa ra cho học sinh học tập ngoài yêu cầu học sinh quan<br /> sát phải phù hợp với nội dung bài giảng còn có yêu cầu là phải đẹp để thu hút sự chú ý của học<br /> sinh tạo nên không khí nghệ thuật của giờ học. Làm cho học sinh yêu thích vật mẫu bởi vẻ đẹp<br /> về hình dáng, màu sắc của mẫu làm phấn chấn tinh thần học tập của các em. Hơn thế vẽ theo<br /> mẫu thì phải có mẫu để học sinh quan sát và vẽ theo mẫu chứ không để học sinh vẽ lại hình<br /> minh họa trong sách mĩ thuật hoặc hình vẽ minh họa của giáo viên trên bảng như vậy học sinh<br /> sẽ không hiểu bài và chất lượng không đạt yêu cầu như mong muốn.<br /> Trong chương trình mĩ thuật ở tiểu học có 45 bài vẽ theo mẫu giáo viên cần chuẩn bị đầy<br /> đủ mẫu theo đơn vị bài và trực quan cho các bài đó. Từ những mẫu vẽ đơn giản như: (Khối hộp,<br /> khối trụ, khối cầu) tới những mẫu vẽ cụ thể hơn như ( quả cây, ấm tích, chén, bát, lọ hoa, bình<br /> đựng nước…)<br /> Sử chuẩn bị của giáo viên còn căn cứ theo từng bài. Một mặt do tiết học thường được tổ<br /> chức tại lớp học “ thông thường” một mặt sỹ số học sinh/lớp đông khiến các em khó quan sát<br /> mẫu nếu bày một mẫu trên bảng. Do đó giáo viên cần chuẩn bị nhiều mẫu vẽ giống nhau trên<br /> một yêu cầu của bài vẽ mẫu đó để cho học sinh hoạt động theo nhóm, theo tổ.<br /> Ví dụ: Để dạy bài “Vẽ quả” (quả dạng tròn) bài 10 mĩ thuật lớp 1 trang 15 vở tập vẽ.<br /> Nếu học sinh khoảng 30 em ngồi trong một phòng học bàn ghế kê sát nhau theo hướng nhìn lên<br /> bảng thì việc giáo viên bày một mẫu (quả cây) để học sinh quan sát và vẽ là điều không thể, bởi<br /> những học sinh ngồi bàn dưới và cuối lớp sẽ không thể nhìn thấy mẫu. Như vậy sẽ vô hiệu khi<br /> giáo viên hướng dẫn học sinh quan sát, nhận xét. Ở bài này quả quan sát khó (vì nhỏ) cho nên<br /> tôi chuẩn bị (3,4) mẫu và bày theo nhóm, tổ giúp học sinh quan sát và vẽ hiệu quả hơn.<br /> Đối với bài vẽ này tôi chuẩn bị cho bài giảng những tranh vẽ các bước dựng hình, đến<br /> hoàn thành bài vẽ. Cách vẽ cụ thể, rõ ràng, đẹp vẽ trên khổ giấy lớn để học sinh dễ quan sát,<br /> việc chuẩn bị trực quan tốt còn giúp cho học sinh hình thành khái niệm mẫu vẽ nhanh nhất, hiệu<br /> quả và đơn giản nhất.<br /> Ví dụ: Bài vẽ quả cà chua<br /> VẼ RA GIẤY A4<br /> <br />