PHÁT TRIỂN MẠNG LƯỚI TRUNG TÂM HỌC TẬP CỘNG ĐỒNG GÓP
PHẦN XÂY DỰNG MÔ HÌNH XÃ HỘI HỌC TẬP
Ở TỈNH KIÊN GIANG
Trong những năm qua, sự nghiệp giáo dục (GD) trong tỉnh có bước phát triển
cả về quy mô và mạng lưới trường lớp, nhưng so với yêu cầu và tiềm năng vẫn còn
nhiều yếu kém, bất cập. Sự ra đời của các Trung tâm học tập cộng đồng (TT HTCĐ)
đã góp phần thúc đẩy phong trào khuyến học tại địa phương và gắn với sự phát triển
của tổ chức Hội khuyến học (HKH). Tuy nhiên kết quả hoạt động của TT HTCĐ nhìn
chung còn nhiều hạn chế. Hầu hết các TT chưa có trụ sở riêng, CB quản lý chủ yếu do
HKH kiêm nhiệm. Các TT HTCĐ được thành lập trước khi có Luật GD 2005 và Quy
chế 09 nên quá trình hoạt động gặp nhiều khó khăn. Do đó phát triển mạng lưới các
TT HTCĐ trên địa bàn tỉnh là cần thiết trong quá trình thực hiên các mục tiêu phát
triển GD trước mắt và lâu dài của tỉnh Kiên Giang.
A. CÁC CHỦ TRƯƠNG VỀ XÂY DỰNG XHHT VÀ THỰC TRẠNG GIÁO DỤC Ở
TỈNH KIÊN GIANG
1. Chủ trương của Đảng và Nhà nước
- Luật Giáo dục 2005 (Đ 46)
- Quyết định 112/2005/QĐ-TTg ngày 18/5/2005 của Thủ tướng Chính phủ về phê
duyệt Đề án xây dựng XHHT giai đoạn 2005-2010.
- Thông báo số 268/TB- VPCP ngày 24/12/2007 về Kết luận của Thủ tướng
Nguyễn Tấn Dũng tại cuộc họp về mô hình tổ chức, quản lý và cơ chế tài chính của
các TT HTCĐ.
2
- Chỉ thị 11-CT/TW ngày 13/4/2007 của Bộ chính trị về tăng cường sự lãnh đạo
của Đảng đối với công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập.
- Chỉ thị 02/2008/CT-TTg ngày 8/1/2008 về đẩy mạnh phong trào khuyến học,
khuyến tài, xây dựng xã hội học tập.
- Quy chế tổ chức và hoạt động của trung tâm học tập cộng đồng xã, phường, thị
trấn, ban hành kèm theo QĐ số 09/2008/QĐ- BGDĐT ngày 24/3/2008 của Bộ trưởng
Bộ GD&ĐT.
- Thông tư 40/2010/TT-BGDĐT ngày 30/12/2010 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT về
sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy chế tổ chức và hoạt động của trung tâm học tập
cộng đồng xã, phường, thị trấn.
- Thông tư 96/2008/TT-BTC ngày 27/10/2008 của Bộ Tài chính Hướng dẫn việc
hỗ trợ kinh phí từ ngân sách nhà nước cho các Trung tâm học tập cộng đồng.
- Chỉ thị 07-CT/TU ngày 28/7/2004 của Ban thường vụ tỉnh ủy Kiên Giang về tăng
cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác khuyến học.
- Chương trình hành động số 19-CTr/TU ngày 4/10/2007 của TUKG thực hiện Chỉ
thị 11-CT/TW.
- Kế hoạch số 25/KH-UBND ngày 24/3/2008 của UBND tỉnh Kiên Giang về Đẩy
mạnh phong trào khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập từ nay
đến năm 2010 và định hướng đến năm 2015.
2. Thực trạng giáo dục tỉnh Kiên Giang
2.1. Giáo dục phổ thông, mầm non
Năm học 2011-2012 toàn tỉnh có 602 trường (MN 78, TH 304, THCS 169,
THPT 51), có 93 trường đạt chuẩn quốc gia vói 8629 phòng học, đạt tỷ lệ 1,4 lớp/1
3
phòng học; huy động 11.356 lớp với 316.128 học sinh; học sinh 6-14 tuổi đi học đạt
96% so với dân số độ tuổi; huy động học sinh người dân tộc 37.173 em, chiếm tỷ lệ
11,67% so với học sinh phổ thông.
Chất lượng giáo dục mầm non, phổ thông và tỷ lệ lên lớp, tốt nghiệp hàng năm
ổn định. Đội ngũ giáo viên được tăng cường về số lượng và được bồi dưỡng chuẩn
hóa, đào tạo nâng cao. Hiện toàn ngành giáo dục có trên 22 ngàn CB, GV, NV, trong
đó có 17600 giáo viên.
2.2. Giáo dục nghề nghiệp và đào tạo nhân lực
- Tỉnh có 4 trường Cao đẳng, 1 trường Cao đẳng nghề, 5 trường TCCN và TC
nghề. Tỷ lệ sinh viên/1 vạn dân khoảng 100-120 SV; 34 cơ sở dạy nghề, (trong đó có
20 cơ sở tư thục). Qui mô đào tạo hằng năm bình quân trên 10.000 học sinh.
- Qua thống kê số thí sinh đăng ký dự thi (ĐKDT) và tỉ lệ thí sinh trúng tuyển
trên số thí sinh đăng ký thi, tỉnh Kiên Giang có tỷ lệ học sinh trúng tuyển vào đại học,
cao đẳng hàng năm khoảng 35% hs-40% trên tổng số 15.000 lượt hs ĐKDT. Trong đó
mỗi năm có gần 1000 học sinh trúng tuyển (hệ Cao đẳng) vào các trường Cao đẳng
trong tỉnh.
2.3. Giáo dục thường xuyên
- Tỉnh Kiên Giang đã được Bộ Giáo Dục & Đào tạo công nhận đạt chuẩn
PCGDTH-ĐĐT vào tháng 12/2007. Liên tiếp hang năm tỉnh đều đạt chuẩn PCGDTH-
ĐĐT mức độ 1, với tỷ lệ huy động trẻ 6 tuổi vào lớp 1 đạt từ 98% trở lên; tỷ lệ trẻ 11
tuổi hoàn thành chương trình tiểu học đat từ 87% trở lên.
Tỉnh đã dược công nhận đạt chuẩn quốc gia về PCGDTHCS vào tháng 12/2008
với tổng số người trong độ tuổi 15-35 biết chữ đạt tỷ lệ 97,71%; tỷ lệ học sinh tốt
4
nghiệp THCS (2 hệ) 98,80%. Thanh niên, thiếu niên từ 15-18 tuổi có bằng tốt nghiệp
THCS tỷ lệ 80,55%.
- Hiện toàn tỉnh có 20 cơ sở dạy BTVH, 60 cơ sở dạy ngoại ngữ, tin học (NN-
TH) theo chương trình giáo dục thường xuyên (GDTX).
- Các cơ sở đào tạo trong tỉnh liên kết đào tạo với 10 trường ĐH, CĐ ngoài tỉnh
cho 6000 SV. Liên kết với các huyện, doanh nghiệp trong tỉnh đào tạo trình độ Trung
cấp cho trên 1000 người. Có trên 4000 người đang học các chương trình đào tạo từ xa.
2.4. Những yếu kém, bất cập
+ Quy mô GDMN phát triển chậm. Chất lượng giáo dục phổ thông còn thấp so
với mặt bằng chung và có sự chênh lệch đáng kể giữa các địa bàn trong tỉnh.
+ Tỷ lệ học sinh bỏ học cao, kết quả công tác Phổ cập giáo dục trung học cơ sở
(PCGD THCS) chưa vững chắc, học sinh (HS) đi học đúng tuổi ở cấp trung học còn
thấp.
+ Tỷ lệ lao động qua đào tạo thấp, lao động nông nghiệp chiếm 65-70% tổng số
lao động trong tỉnh, thời gian nông nhàn còn nhiều.
+ Giáo dục nghề nghiệp và đào tạo nguồn nhân lực chưa đáp ứng kịp nhu cầu
lao động của xã hội.
+ Hoạt động của các TT HTCĐ còn lúng túng; còn 3 huyện chưa có TT GDTX;
cơ sở dạy nghề còn ít.
Nguyên nhân những yếu kém trên là do:
- Mạng lưới trường lớp không tập trung; đội ngũ giáo viên thiếu đồng bộ, một
bộ phận giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục còn hạn chế về trình độ, năng lực.
5
- Trách nhiệm và năng lực tổ chức thực hiện các chủ trương chính sách của
Đảng và Nhà nước về giáo dục và đào tạo của các ngành, các cấp còn nhiều hạn chế.
Nhận thức của một bộ phận nhân dân về vị trí, vai trò của giáo dục và đào tạo chưa
đúng mức, một số còn tư tưởng trông chờ, ỷ lại.
- Công tác quản lý nhà nước về giáo dục và đào tạo còn nhiều bất cập, chưa có
đầu mối quản lý thống nhất nguồn nhân lực của tỉnh, quản lý giáo dục nghề nghiệp và
đào tạo tách rời quản lý giáo dục phổ thông. Chưa quan tâm công tác giáo dục hướng
nghiệp, phân luồng HS sau THCS và đầu tư phát triển hệ thống GDTX.
3. Hội khuyến học với việc phát triển TT HTCĐ
- Từ năm 2004 Hội Khuyến học phối hợp với ngành GD và Chính quyền các
cấp chỉ đạo xây dựng TT HTCĐ xã, phường, thị trấn. Ngân sách NN hỗ trợ ban đầu 15
triệu đồng/ một TT để mua sắm phương tiện làm việc. Nhiều TT được tổ chức, doanh
nghiệp tài trợ để xây dựng phòng học.
- Các TT HTCĐ đã tổ chức hoạt động với nhiều hình thức phong phú bồi
dưỡng cho trên 70000 lượt người lao động về các chuyên đề pháp luật, chính sách,
khoa học kỹ thuật, kỹ thuật sản xuất.
B. NỘI DUNG ĐỀ TÀI
1. Mục tiêu
6
+ Xây dựng TT. HTCĐ xã, phường, thị trấn nhằm tạo cơ hội cho thanh niên và
nhân dân được học tập, tiếp thu, cập nhật kiến thức áp dụng vào lao động sản xuất, góp
phần xóa đói giảm nghèo và nâng cao chất lượng cuộc sống.
+ Củng cố vững chắc kết quả công tác CMC, PCGD THCS, nâng cao dân trí và
tạo nguồn nhân lực cho địa phương.
+ Đẩy mạnh phong trào khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập
(XHHT) ở cơ sở.
Chỉ tiêu cụ thể:
Nâng cao kết quả xoá mù chữ, phấn đấu tỷ lệ người biết chữ trong độ tuổi từ 15
trở lên đạt trên 98% , trong đó đối với số người có độ tuổi từ 15-35 đạt tỷ lệ trên
99%; đặc biệt tăng nhanh tỷ lệ xoá mù chữ đối với người dân tộc Khmer; người
trong độ tuổi lao động.
Phấn đấu đạt tỷ lệ trên 80% số cán bộ xã , phường, thị trấn được học tập văn hoá,
bồi dưỡng cập nhật kiến thức về quản lý , pháp luật , kinh tế và xã hội nhằm
giúp nâng cao khả năng công tác.
Đạt tỷ lệ trên 85% số người lao động trong các lĩnh vực nông nghiệp , lâm
nghiệp, ngư nghiệp được tiếp cận và thụ hưởng các chương trình bồi dưỡng
giúp nâng cao hiểu biết , khả năng lao động , sản xuất và nâng cao chất lượng
cuộc sống.
Đến năm năm 2015 có 90% TT HTCĐ hoạt động có hiệu quả.
2. Tổ chức và hoạt động của TT HTCĐ
7
2.1 Vị trí của TT HTCĐ trong hệ thống GDTX
+ TT. HTCĐ là cơ sở giáo dục thường xuyên trong hệ thống giáo dục ở địa
phương, phát triển theo chủ trương xã hội hóa giáo dục.
+ Có tư cách pháp nhân, có con dấu và tài khỏan riêng.
2.2 Nhiệm vụ
+ Củng cố chất lượng công tác CMC và PCGD.
+ Tuyên truyền, phổ biến kiến thức trong nhân dân.
+ Tham gia các chương trình, dự án phát triển KT-XH tại địa phương.
2.3 Hoạt động của TT HTCĐ
- Chương trình:
+ TT HTCĐ thực hiện các chương trình GDTX theo quy định.
+ Liên kết thực hiện các chương trình đào tạo, bồi dưỡng theo nhu cầu người
học
- Kế hoạch: Giám đốc trung tâm xây dựng kế họach mở lớp hàng năm đề nghị UBND
cấp xã và phòng Giáo dục – Đào tạo phê duyệt.
- Tổ chức lớp học: Căn cứ vào đối tượng, chương trình học tập và điều kiện CSVC,
trung tâm tổ chức các lớp học theo địa điểm, thời gian phù hợp.
2.4 Tổ chức và quản lý
- TT. HTCĐ không bố trí biên chế sự nghiệp giáo dục hoặc cán bộ chuyên trách, nhân
sự trung tâm gồm cán bộ quản lý, nhân viên và giáo viên làm việc theo chế độ kiêm
nhiệm và hợp đồng:
8
+ Giám đốc trung tâm: là Phó Chủ tịch UBND xã.
+ Phó Giám đốc trung tâm: Chủ tịch Hội khuyến học xã, Hiệu trưởng (phó HT)
trường Tiểu học, THCS.
+ 01 kế toán, 1 thủ quỹ: làm việc kiêm nhiệm.
+ Giáo viên: Là giáo viên do Phòng GD-ĐT biệt phái hoặc do Trung tâm hợp
đồng.
+ Báo cáo viên, cộng tác viên: do Giám đốc trung tâm mời theo yêu cầu của
từng lớp học cụ thể.
- Phân cấp quản lý
+ UBND xã trực tiếp quản lý TT. HTCĐ.
+ Phòng GD-ĐT chỉ đạo, kiểm tra công tác chuyên môn.
+ Các TT dạy nghề, TT GDTX – HN, trường phổ thông trên địa bàn phối hợp
thực hiện các lớp tại TT. HTCĐ.
2.5 Cơ sở vật chất và kinh phí
- Cơ sở vật chất
+ Trung tâm đã có trụ sở riêng thực hiện quản lý theo quy định hiện hành.
+ Trung tâm chưa có trụ sở riêng được sử dụng trụ sở của xã hoặc hợp đồng cơ
sở để mở lớp.
+ Trung tâm được đầu tư xây dựng phòng học và phương tiện làm việc.
- Kinh phí
Ngân sách NN hỗ trợ:
+ KP hỗ trợ mua sắm trang thiết bị ban đầu.
9
+ KP hoạt động thường xuyên: thực hiện theo thông tư 96/2008/TT-BTC ngày
27/10/2008 của Bộ tài chính.
Kinh phí vận động tài trợ của các tổ chức, cá nhân…
3. Giải pháp
3.1. Quy hoạch phát triển mạng lưới cơ sở Giáo dục thường xuyên trong hệ thống giáo
dục của tỉnh
- Củng cố TT GDTX cấp tỉnh trên cơ sở tăng cường tổ chức hoạt động theo
quy chế ban hành theo quyết định số 01/2007/QĐ-BGDĐT ngày 02 tháng 01 năm
2007 của Bộ Trưởng Bộ GD-ĐT. Chuyển các Trung tâm kỹ thuật tổng hợp và hướng
nghiệp (TT KTTH-HN) huyện, thị hiện có thành Trung tâm giáo dục thường xuyên
(TT GDTX), thành lập mới TT GDTX cho các huyện chưa có. TT GDTX thực hiện
đồng thời các nhiệm vụ GD hướng nghiệp, dạy nghề và giáo dục thường xuyên.
- Từng bước hình thành mạng lưới các cơ sở GDTX trên khắp địa bàn bao gồm:
TT HTCĐ ở xã, TT GDTX ở huyện, TT dạy nghề ở huyện hoặc Trường nghề ở cụm
huyện.
- Phát triển mô hình TT HTCĐ trực thuộc sự chỉ đạo chuyên môn của Phòng giáo
dục – đào tạo, đặt dưới sụ quản lý trực tiếp của UBND xã, cơ chế hoạt động theo chủ
trương xã hội hóa GD.
- Xây dựng quy chế lồng ghép các chương trình dự án giữa các ngành, đoàn thể
với TT HTCĐ nhằm tạo sự phối kết hợp cho hoạt động giáo dục cộng đồng.
- Hàng năm, có kế hoạch đầu tư tăng cường CSVC cho các TT thuộc hệ thống
GDTX trong kế hoạch xây dựng cơ bản của ngành GD.
10
3.2. Xây dựng các quy chế phối hợp giữa TT GDTX và TT HTCĐ
Nhiệm vụ của các TT GDTX là:
- Tư vấn, hướng dẫn các Trung tâm học tập cộng đồng trong việc thực hiện tốt
nội dung giáo dục.
- Phối hợp tổ chức các lớp học XMC và Sau XMC, Tin học, ngoại ngữ, dạy
nghề thường xuyên tại các TTHTCĐ.
- Cử giáo viên tham gia giảng dạy, cung ứng chương trình đào tạo, tài liệu học
tập nhằm thực hiện tốt chương trình giáo dục thường xuyện của các TTHTCĐ.
- Tổ chức bồi dưỡng, nâng cao trình độ nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ quản lý, hướng
dẫn viên và cộng tác viên tại các TTHTCĐ trên địa bàn.
3.3. Đa dạng hóa các hình thức học tập
- Khuyến khích các cơ sở GD thực hiện chương trình GDTX để tạo điều kiện học
tập, bồi dưỡng thường xuyên cho người lao động.
- Mở rộng hình thức đào tạo vừa học vừa làm, đào tạo liên thông, liên kết đào tạo
để tạo điều kiện học tập cho người lao động có nhu cầu bồi dưỡng, chuẩn hóa trình độ
chuyên môn.
- Đẩy mạnh việc sử dụng các phương tiện thông tin – truyền thông, phương tiện
phát thanh – truyền hình để phát triển hình thức học từ xa.
- Tổ chức lớp học theo thời gian linh họat: học ban ngày, ban đêm, học vào các
ngày nghỉ.
11
3.4. Củng cố, kiện toàn tổ chức các TT HTCĐ được Hội khuyến học thành lập trước
năm 2008
- Khảo sát đánh giá lại chất lượng, hiệu quả hoạt động của các TT HTCĐ hiện
có (được HKH thành lập trước năm 2008).
- Hướng dẫn lập thủ tục đề nghị UBND cấp huyện ra QĐ thành lập theo Quy
chế 09.
- Thực hiện phân cấp theo Nghị định 115/2010/NĐ-CP ngày 24/12/2010 của
Chính phủ quy định trách nhiệm quản lý nhà nước về giáo dục và Quy chế tổ chức và
hoạt động của TT HTCĐ.
- Ban hành các quy định và triển khai thống nhất về tổ chức, quản lý và kinh phí
hoạt động của TT HTCĐ trên địa bàn tỉnh.
3.5. Xây dựng đội ngũ giáo viên cho các cơ sở GDTX
- Tăng cường giáo viên cho các TT Giáo dục thường xuyên tỉnh, TT Ngoại ngữ -
Tin học, TT GDTX huyện, thị, biệt phái giáo viên kiêm nhiệm công tác phổ cập THCS
sang làm thư ký thường trực TT HTCĐ. Xây dựng chương trình và kế hoạch bồi
dưỡng nghiệp vụ giáo dục người lớn cho đội ngũ giáo viên , tình nguyện viên, cộng
tác viên ở các cơ sở GDTX. Bồi dưỡng giáo viên cốt cán dạy tiếng Khmer, Hoa.
- Huy động giảng viên, giáo viên ở các ngành khác tham gia làm CTV giảng
dạy ở các cơ sở giáo dục thường xuyên nhằm đáp ứng nhu cầu bồi dưỡng nâng cao
kiến thức về sản xuất kinh doanh cho người lao động trong độ tuổi ở các lĩnh vực công
nghiệp, nông nghiệp, ngư nghiệp, lâm nghiệp.
12
3.6. Phát triển chương trình, nội dung theo yêu cầu người học
- Ngành giáo dục cung cấp tài liệu học tập theo Chương trình đáp ứng yêu cầu
người học, cập nhật kiến thức, kỹ năng, chuyển giao công nghệ cho các TT GDTX, TT
HTCĐ.
- Chủ động phối hợp tổ chức các lớp dạy nghề ngắn hạn cho lao động nông thôn
theo Quyết định 1956/QĐ-TTg.
- Tích cực tham gia công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức xã.
C. MỘT SỐ KẾT QUẢ BƯỚC ĐẦU
1. Tham mưu cho UBND tỉnh ban hành các văn bản cụ thể hóa các chủ trương
về xây dựng XHHT và phát triển mạng lưới GDTX. Từ năm 2010, Sở GD&ĐT tham
mưu cho UBND tỉnh ban hành các Quyết định:
- QĐ chuyển các TT KTTH-HN huyện, thị thành các TT GDTX.
- QĐ số 02/2011/QĐ-UBND ngày 14/1/2011 về phân bổ kinh phí cho TT
HTCĐ.
- QĐ số 35/2011/QĐ-UBND ngày 05/10/2011 về phụ cấp kiêm nhiệm đối với
CBQL các TT HTCĐ.
2. Củng cố các TT HTCĐ: trên cơ sở đánh giá thực trạng hoạt động của các TT
HTCĐ và Quy chế 09, các phòng GD&ĐT đã đề nghị UBND huyện ra QĐ thành lập
TT HTCĐ theo đúng trình tự, thủ tục quy định, đồng thời kiện toàn Ban quản lý và hỗ
trợ kinh phí hoạt động. Qua đánh giá của HKH 25% TT HTCĐ hoạt động Khá , 45%
Trung bình , 30%Yếu.
13
3. Chỉ đạo các hoạt động của TT HTCĐ, TT GDTX: Căn cứ vào nhiệm vụ năm
học, ngành giáo dục xây dựng kế hoạch năm học đối với GDTX, hướng dẫn hoạt động
của các TT GDTX, TT HTCĐ. Công tác chỉ đạo được lồng ghép với nhiệm vụ chuyên
môn thường xuyên của ngành, phối hợp chặt chẽ với Hội khuyến học duy trì các hoạt
động của TT HTCĐ.
KẾT LUẬN
1. Đất nước ta đang ở trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa nền KT-XH.
Xu thế toàn cầu hóa và nền kinh tế tri thức đã tạo ra những cơ hội lớn, đồng thời đặt ra
những thách thức cho sự phát triển kinh tế, xã hội và giáo dục. Xây dựng XHHT là
nhằm đáp ứng yêu cầu mới về phát triển nguồn nhân lực và đẩy nhanh quá trình hội
nhập quốc tế.
2. Xã hội học tập dựa trên nền tảng phát triển, đồng thời, gắn kết liên thông cả
hai bộ phận cấu thành: giáo dục chính quy và giáo dục thường xuyên, trong đó GDTX
là bộ phận quan trọng, làm tiền đề để xây dựng XHHT. Để xây dựng XHHT, mỗi cá
nhân, tập thể cần nhận thức rõ quyền lợi và trách nhiệm trong việc học tập thường
xuyên, học liên tục, học suốt đời, đẩy mạnh phong trào khuyến học, khuyến tài ở cơ
sở.
3. Tỉnh Kiên giang có điểm xuất phát thấp về giáo dục, mặt bằng dân trí còn
thấp và không đồng đều, nhưng lại là tỉnh có nhiều tiềm năng, thế mạnh để phát triển
KT-XH. Xây dựng XHHT, nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực là điều kiện quan trọng
để phát huy lợi thế nội lực, thúc đẩy quá trình phát triển KT-XH nhanh và bền vững,
đưa tỉnh Kiên giang trở thành tỉnh có vị trí cao trong khu vực và cả nước trong thời kỳ
14
CNH, HĐH và hội nhập. Phát triển mạng lưới các TT HTCĐ trên địa bàn tỉnh là công
cụ quan trọng để xây dựng XHHT.
