SKKN: Phân dạng và phương pháp giải các dạng bài tập di truyền học người

BÁO CÁO SÁNG KIẾN<br /> <br /> I. ĐIỀU KIỆN HOÀN CẢNH TẠO RA SÁNG KIẾN:<br /> Một trong những trọng tâm của dạy học Sinh học là phát triển tư duy sáng tạo và khả <br /> năng phân tích của học sinh: Từ lí thuyết học sinh phải biết vận dụng để  giải các bài tập có  <br /> liên quan. Thật vậy, trong những năm qua chúng ta đã không ngừng đổi mới phương pháp để <br /> phù hợp với mục tiêu giáo dục và việc dạy bài tập có một vai trò rất lớn trong quá trình hình <br /> thành cho học sinh những phẩm chất đó. Tuy nhiên, trên thực tế  trong chương trình sinh học <br /> phổ thông học sinh có rất ít thời gian trên lớp dành cho các giờ bài tập mà trong các đề thi học <br /> sinh giỏi, đề  THPT Quốc Gia thì phần bài tập về  di truyền người có tỷ  lệ  tuy không lớn  <br /> nhưng rất khó, giúp phân hóa học sinh để có ở các mức điểm tuyệt đối.<br />  Các em đều rất lúng túng khi nhận dạng gen gây bệnh đó thuộc NST thường hay giới  <br /> tính, gen gây bệnh là gen trội hay lặn…và áp dụng toán xác suất vào làm bài, đây là khâu rất <br /> quan trọng khi giải bài tập. Vì vậy, để tạo điều kiện cho học sinh có phương pháp nhận biết  <br /> và giải tốt các dạng bài tập liên quan đến di truyền người, từ đó đạt được kết quả cao trong  <br /> các kì thi tôi mạnh dạn chọn đề tài là:  “Phân dạng và phương pháp giải các dạng bài tập  <br /> di truyền học người ”.<br /> II. MÔ TẢ GIẢI PHÁP:<br /> 1. Mô tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến:<br /> Trước kia và hiện nay đã có nhiều tác giả  đưa ra phương pháp và quy trình giải toán  <br /> phần quy luật di truyền, cũng như  bài tập liên quan đến di truyền người như: Nguyễn Viết <br /> Nhân, Phan Kỳ  Nam, Đặng Hữu Lanh, Lê Đình Trung, Nguyễn Minh Công, Trần Đức Lợi,  <br /> Huỳnh Quốc Thành, Nguyễn Tất Thắng ....Hầu hết các tác giả đưa ra những bước biện luận  <br /> và viết sơ đồ  lai rất rõ ràng nhưng chưa phân dạng và nêu phương pháp giải từng dạng một  <br /> cách cụ thể chi tiết. Đồng thời giai đoạn làm các bài tập hiện nay học sinh rất cần nắm được  <br /> kĩ năng đưa ra các đáp án nhanh và chính xác cho các câu hỏi trắc nghiệm có nhiều lựa chọn,  <br /> muốn như vậy các em phải có trong tay từng dạng bài, phương pháp giải một cách thật ngắn  <br /> gọn dễ hiểu. Vậy để học sinh đạt được điều đó thì giáo viên phải làm gì?<br /> Usinxki đã từng nói: “Nhân cách của người thầy là sức mạnh có ảnh hưởng to lớn đối  <br /> với học sinh, sức mạnh đó không thể thay thế  bằng bất kỳ cuốn sách giáo khoa nào, bất kỳ <br /> câu chuyện châm ngôn đạo đức, bất kỳ một hệ thống khen thưởng hay trách phạt nào khác”.  <br /> Phẩm chất, uy tín, năng lực của người thầy có ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình học tập và <br /> rèn luyện của học sinh. Thầy cô là yếu tố  hàng đầu đóng vai trò quyết định trong việc bồi  <br /> <br /> 1<br /> dưỡng năng lực học tập, truyền cảm hứng, niềm say mê môn học cho các em. Để  dạy được <br /> học sinh có khả  năng và phương pháp tự  học thì bản thân thầy cô cũng phải tự  đào tạo, cố <br /> gắng hoàn thiện về  năng lực chuyên môn, có am hiểu về  kiến thức chuyên sâu, có phương  <br /> pháp truyền đạt khoa học, tâm huyết với công việc, yêu thương học trò, giúp đỡ đồng nghiệp. <br /> Chính vì vậy, thầy cô phải phân được các dạng bài tập, nắm bắt được các dạng có thể có, để <br /> học sinh được ôn luyện tốt nhất.<br /> 2. Mô tả giải pháp sau khi có sáng kiến:<br /> + Mục tiêu của đề tài<br /> ­ Đề  xuất và tiến hành thực hiện các giải pháp nhằm phân dạng và tìm ra phương  <br /> pháp giải các dạng bài tập di truyền người.<br /> ­ Tăng cường năng lực tự học, năng lực làm việc với tài liệu, giáo trình của học sinh  <br /> giỏi, học sinh ôn tập kỳ thi THPT Quốc gia.<br /> ­  Nâng cao năng lực nghiên cứu khoa học của học sinh dưới sự hướng dẫn của giáo  <br /> viên. <br /> ­ Nâng cao năng lực hợp tác, hiệu quả nhóm học tập của học sinh giỏi, học sinh ôn tập <br /> kỳ thi THPT Quốc gia.<br /> ­ Tiến hành thực nghiệm sư phạm để đánh giá hiệu quả của các giải pháp.<br /> + Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài<br /> ­ Trong phạm vi đề tài này, tôi chỉ đề xuất các dạng và phương pháp giải các dạng bài  <br /> tập liên quan đến bài tập di truyền học người.<br /> + Phương pháp nghiên cứu<br /> ­ Điều tra thực tế.<br /> ­ Sưu tầm, tổng hợp tài liệu.<br /> ­ Phương pháp thực nghiệm.<br /> + Thời gian thực hiện đề tài<br />   ­ Từ năm học 2015­2016 đến nay.<br /> 2.1. Lý thuyết bổ sung:<br /> <br /> 2.1.1. Bệnh:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 2<br /> 2.1.2. Hội chứng:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 2.1.3. Tật: <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 2.1.4. Loại tính trạng<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 3<br /> 2.1.5. Phòng – Chữa<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 2.1.6.Di truyền gene trội liên kết NST X.<br /> Ngoại trừ trường hợp hội chứng NST X dễ gãy (fragile X syndrome), các bệnh di truyền gene  <br /> trội liên kết NST X có số lượng ít hơn và có ý nghĩa về mặt lâm sàng không bằng trường hợp  <br /> di truyền gene lặn liên kết NST X.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 4<br />  Phả hệ minh họa sự di truyền của một gene trội liên kết NST X, <br /> X1 là allele bình thường; X2 là allele bệnh.<br /> Ví dụ  trong bệnh còi xương do giảm phosphate máu (hypo­ phosphatemia ricket), đây là một  <br /> bệnh mà thận bị  suy giảm khả  năng trong việc tái hấp thu phosphate dẫn đến việc cốt hóa  <br /> bất thường làm xương bị cong và biến dạng.<br /> Giống như trường hợp di truyền gene trội trên NST thường, người nữ dị hợp tử về gene bệnh <br /> trên NST X sẽ có biểu hiện nhẹ hơn so với người nữ đồng hợp tử.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Đặc điểm<br /> Mỗi cá thể chỉ cần nhận một gene bệnh liên kết NST X là đủ để mắc bệnh. Vì người nữ có 2  <br /> NST X, một trong 2 NST này đều có khả  năng mang gene bệnh nên người nữ  có khả  năng  <br /> mắc bệnh cao gấp đôi người nam (trừ khi gene bệnh đó gây chết ở người nam).<br /> Người bố mắc bệnh không thể truyền bệnh cho con trai nhưng con gái của họ đều mắc bệnh  <br /> do nhận gene này.<br /> Người mẹ mắc bệnh thường  ở trạng thái dị hợp. Những người này thường truyền bệnh cho  <br /> con gái hoặc con trai với xác suất khoảng 50% như nhau ở cả 2 giới.<br /> Theo DT Y Học<br /> 2.1.7. Di truyền gene lặn liên kết NST X<br /> Nhiều bệnh đã được biết rõ di truyền theo KG lặn liên kết với NST giới tính X. Những bệnh  <br /> phổ   biến   gồm   bệnh   ưa   chảy   máu   A   (hemophilia   A),   bệnh   loạn   dưỡng   cơ   Duchenne  <br /> (Duchenne muscular dystrophy), bệnh mù màu lục ­ đỏ (red ­ green color blindness).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 5<br /> Phả hệ cho thấy sự di truyền của một bệnh di truyền lặn liên kết NST giới tính X, các ký <br /> hiệu được tô đậm minh họa những người mắc bệnh, các ký hiệu có dấu chấm minh họa <br /> những người bình thường mang gene bệnh.<br /> Đặc điểm:<br /> ­ Biểu hiện của bệnh được thấy phổ biến ở người nam hơn người nữ.<br /> ­ Gene bệnh được truyền dưới dạng dị  hợp tử  qua một loạt các người nữ  dẫn đến sự <br /> ngắt quãng trong biểu hiện qua một số thế hệ.<br /> ­ Bố mắc bệnh sẽ truyền gene cho 100% con gái của ông ta và những người con gái này  <br /> sẽ truyền gene bệnh cho 50% số con trai của họ và làm biểu hiện bệnh.<br /> ­ Kiểu hôn nhân phổ  biến là hôn nhân giữa một người nữ  mang gene bệnh (carrier) và  <br /> một người nam bình thường.<br /> ­ Một kiểu hôn nhân phổ biến khác là bố mắc bệnh và mẹ bình thường, trong trường hợp <br /> này toàn bộ  con trai của họ  hoàn toàn bình thường và toàn bộ  con gái của họ  đều là <br /> carrier với KG dị hợp tử do nhận gene bệnh từ bố.<br /> ­ Kiểu hôn nhân giữa môt người nam mắc bệnh và một người nữ mang gene bệnh rất ít <br /> gặp. Con gái của họ  sẽ  có một nửa mang gene bệnh  ở  trạng thái dị  hợp tử  (carrier) và  <br /> nửa kia mang gene bệnh ở trạng thái đồng hợp và có biểu hiện bệnh. Ở con trai cũng có <br /> một nửa hoàn toàn bình thường và một nửa mắc bệnh.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 6<br />  (a) (b)<br /> (a) Hôn nhân giữa một người nam bình thường và một người nữ mang gene bệnh; <br /> (b) Hôn nhân giữa một người nữ bình thường và một người nam mắc bệnh.<br /> Đôi khi cũng có thể gặp người nữ chỉ mang một gene lặn đột biến trên NST X nhưng vẫn có  <br /> biểu hiện bệnh do hiện tượng bất hoạt của NST X như trong bệnh hemophilia A có khoảng <br /> độ  5% người nữ  dị  hợp tử  có nồng độ  yếu tố  VIII thấp đủ  để  được coi như  là mắc bệnh  <br /> hemophilia thể nhẹ.<br /> Theo DT Y Học<br /> <br /> 2.1.8. Hiện tượng bất hoạt NST X ( X inactivity)<br /> NST   (NST)   giới   tính   X   của   người   là   một   NST   lớn   chứa   khoảng   5%   DNA   của   genome  <br /> (khoảng 160 triệu bp). Có trên 700 gene đã được định vị trên NST giới tính X. Trái với NST X, <br /> NST Y rất nhỏ (khoảng 70 triệu bp) và chỉ chứa rất ít gene.<br />                                                                                                          Giả thuyết Lyon về sự <br />                                                                                            bất hoạt của NST X<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trong những năm đầu của thập niên 60, Lyon đã đưa ra giả thuyết 1 trong 2 NST X trong các  <br /> TB sinh dưỡng  ở  người nữ đã bị  bất hoạt. Sự  bất hoạt 1 trong 2 NST X đã xảy ra rất sớm  <br /> trong thời kỳ phát triển phôi của người nữ và NST X bị bất hoạt mang tính chất ngẫu nhiên, ở <br /> một số TB thì NST X bị bất hoạt có nguồn gốc từ bố và ở  các TB khác thì NST X có nguồn  <br /> gốc từ mẹ bị bất hoạt. Khi hiện tượng này xảy ra thì NST có nguồn gốc từ bố (hoặc mẹ) đó <br /> <br /> <br /> 7<br /> sẽ  bị  bất hoạt trong tất cả  các thế  hệ  TB sau. Như  vậy hiện tượng này vừa có tính ngẫu <br /> nhiên vừa có tính cố định.<br /> Giả thuyết Lyon được cũng cố  bằng các bằng chứng TB học qua hình ảnh của vật thể Barr  <br /> (Bar body) trong nhân TB ở gian kỳ. Vật thể này là một NST X bị bất hoạt và chỉ được thấy  <br /> ở  các TB có từ  2 NST X trở  lên. Số  lượng vật thể  Barr trong nhân TB luôn luôn bằng số <br /> lượng NST giới tính X trừ đi 1.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Vật thể Barr<br /> Các nghiên cứu cho thấy quá trình bất hoạt xảy ra khoảng 2 tuần sau khi thụ tinh, khi phôi có  <br /> khoảng vài trăm TB. Tuy nhiên hiện tượng bất hoạt xảy ra trên NST X là không hoàn toàn, một <br /> số  vùng NST X vẫn duy trì trạng thái hoạt động trên tất cả  các bản sao của nó, đặc biệt là <br /> những vùng đầu tận cùng của các nhánh dài và nhánh ngắn của NST. Vùng tận cùng của nhánh  <br /> ngắn trên NST X có độ tương đồng rất cao đối với phần xa trên nhánh ngắn của NST Y. Một  <br /> số vùng khác trên NST X cũng không bị bất hoạt. Những nghiên cứu gần đây cho thấy gần 20% <br /> số gene trên NST X bất hoạt có thể vẫn hoạt động. Rất nhiều gene trên NST X thoát khỏi sự <br /> bất hoạt có allele tương đồng trên NST Y dẫn đến hiện tượng là tạo ra KGe tương tự ở người  <br /> nam và người nữ.<br /> Theo DT Y Học<br /> 2.2. Phân dạng bài tập di truyền học người:<br /> * Dạng 1: Bài tập liên quan đến phả hệ.<br /> * Dạng 2: Bài tập xác định KG ở các đời.<br /> * Dạng 3: Bài tập ứng dụng toán xác suất.<br /> * Dạng 4: Bài tập liên quan đến di truyền nhóm máu.<br /> * Dạng 5: Bài tập liên quan đến chỉ số IQ.<br /> + Tại mỗi dạng đều có bài tập tự luận và bài tập trắc nghiệm với phương pháp giải cụ  thể,  <br /> dễ hiểu.<br /> 2.3. Phương pháp giải các dạng bài tập di truyền học người:<br /> 2.3.1.DẠNG 1­BÀI TẬP LIÊN QUAN ĐẾN PHẢ HỆ<br /> <br /> 8<br /> 2.3.1.1 Phương pháp giải:<br /> Bước 1: Xác định gen gây bệnh là gen trội hay gen lặn (nếu đề bài chưa cho).<br /> Dựa vào các dấu hiệu như quy luật PL: ví dụ như bố mẹ bình thường sinh con bệnh thì tính <br /> trạng bệnh là tính trạng lặn, tính trạng bình thường là trội...<br /> Hoặc xét đến trên phả hệ ở đời nào đó thấy số cá thể mắc bệnh nhiều hơn số không bị bệnh <br /> thì gen gây bệnh do gen trội quy định và ngược lại.<br /> Bước 2: Xác định gen gây bệnh do nằm trên NST thường hay giới tính.<br /> ­ Nếu trên NST khi có tỷ lệ mắc bệnh đồng đều ở cả 2 giới hoặc mẹ mắc bệnh (tính trạng <br /> lặn) con trai lại không bị bệnh… thì gen nằm trên NST thường;<br /> ­ Nếu trên NST giới tính khi mang các đặc điểm của gen trên NST giới tính như: gen bị bệnh <br /> chỉ biểu hiện ở con trai, có sự di truyền chéo…<br /> Bước 3: Tính xác suất xuất hiện KG hoặc KH nào đó ở đời con (nếu đề bài yêu cầu).<br /> Trong phả hệ luôn có những cá thể biết chắc chắn KG, và những cá thể chưa biết rõ KG mà <br /> mới chỉ biết KH nên chúng ta cần xác định rõ đó là những cá thể nào, tỉ lệ về KG là bao nhiêu. <br /> Công thức chung có thể áp dụng cho xác suất cần tìm trong phả hệ như sau:<br /> Xác suất KG (KH) cá thể cần tìm = [tỉ lệ KG bố] x [tỉ lệ KG mẹ] x [tỉ lệ KG (KH) cần tìm <br /> trong phép lai] x [xác suất sinh trai (gái)] x [số trường hợp xảy ra]<br /> Trong đó:<br /> • Tỉ lệ KG của bố (nếu có): xác suất bố mang KG nào đó là bao nhiêu (ví dụ bố bình thường <br /> KG có thể là AA hoặc Aa với xác suất mỗi loại là bao nhiêu);<br /> • Tỉ lệ KG của mẹ: xác suất mẹ mang KG nào đó là bao nhiêu (ví dụ mẹ bình thường KG có <br /> thể là AA hoặc Aa với xác suất mỗi loại là bao nhiêu);<br /> • Tỉ lệ KG (KH) cần tìm trong phép lai: ví dụ KG aa trong phép lai 2 bố mẹ Aa x Aa là 1/4;<br /> • Xác suất sinh trai (gái): xác suất này cần linh hoạt nếu đề bài không yêu cầu thì chúng ta <br /> không tính, nếu đề bài yêu cầu thì phải xem tính trạng đang xét nằm trên NST thường thì cần <br /> nhân 1/2 ở mỗi lần sinh, còn nằm trên NST giới tính thì chúng ta không cần nhân thêm 1/2;<br /> • Số trường hợp xảy ra: khi đề bài hỏi xác suất của 2 cá thể sinh ra trở lên. (ví dụ đề bài chỉ <br /> nói sinh 1 trai, 1 gái thì có 2 trường hợp: sinh trai trước, gái sau hoặc sinh gái trước, trai sau).<br /> 2.3.1.2. Các ví dụ cụ thể:<br /> Ví dụ 1: Cho phả hệ sau<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 9<br /> Cặp vợ chồng (1) và (2) ở thế hệ thứ II mong muốn sinh hai người con có cả trai, gái và đều <br /> không bị bệnh trên. Cho rằng không có đột biến xảy ra, khả năng để họ thực hiện được mong <br /> muốn là bao nhiêu?<br /> A. 5,56%  B. 12,50%  C. 8,33%  D. 3,13%.<br /> Bài giải<br /> + Xét trội – lặn: Bố mẹ ở thế hệ I đều bị bệnh sinh ra con ở thế hệ II có cả bệnh và không <br /> nên tính trạng bệnh là tính trạng trội (A), và tính trạng bình thường là lặn (a)<br /> + Xét gen nằm trên NST thường hay NST giới tính: Bố ở thế hệ I mang gen trội, con gái sinh <br /> ra ở thế hệ II bình thường (aa), do đó gen nằm trên NST thường.<br /> + Cá thể II­1 bị bệnh có bố mẹ KG Aa nên KG II­1 là: (1/3AA : 2/3 Aa)<br /> + Cá thể II­2 bình thường nên có KG aa (100%)<br /> + Để con của cặp II­1 và II­2 sinh ra không bị bệnh (aa) thì II­1 phải có KG Aa (2/3). Vậy ta <br /> có phép lai: Aa x aa → 1/2 Aa : 1/2 aa. Tỉ lệ con sinh ra bình thường trong phép lai là 1/2, sinh 2 <br /> đứa bình thường thì tỉ lệ là 1/2. 1/2 = 1/4<br /> + Bài toán cần tìm xác suất sinh 2 người con trai và gái đều không bị bệnh, do gen nằm trên <br /> NST thường nên xác suất sinh trai và gái ở mỗi lần sinh là 1/2. Nhưng có 2 trường hợp đó là <br /> trai trước, gái sau hoặc gái trước, trai sau. Như vậy xác suất sinh 2 người con trong đó có 1 <br /> trai và 1 gái là: C12 . 1/2. 1/2 = 1/2<br /> → Vậy xác suất bài toán cần tìm là: 2/3 . 100% . 1/4. 1/2 ≈ 8,33% (Đáp án C)<br /> Ví dụ 2: Cho sơ đồ phả hệ sau:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 10<br /> Cặp vợ chồng III­2 và III­3 sinh ra một đứa con trai bình thường. Xác suất để đứa con trai này <br /> không mang alen gây bệnh xấp xỉ<br /> A. 41,18%  B. 20,59%  C. 13,125%  D. 26,25%<br /> Bài giải<br /> ­ Đây là bài tập phả hệ về 2 tính trạng bệnh, nguyên tắc là chúng ta xét riêng từng bệnh.<br /> ­ Xét bệnh mù màu: đây là bệnh chúng ta đã biết do gen lặn nằm trên NST X không có alen <br /> tương ứng quy định nên đứa con trai IV­1 bình thường chắc chắn 100% có KG XBY (B: <br /> không mù màu, b: mù màu)<br /> ­ Xét bệnh điếc bẩm sinh: Muốn tìm KG của IV­1 chúng ta cần phải biết được KG của III­2 <br /> và III­3.<br /> + Ta thấy I­5 và I­6 KH bình thường sinh ra con II­5 bị điếc bẩm sinh do đó điếc bẩm sinh là <br /> tính trạng lặn, bình thường là tính trạng trội. Mặt khác bố I­5 trội sinh con gái II­5 lặn nên <br /> không thể có di truyền chéo ở đây, vậy gen nằm trên NST thường.<br /> + I­5 và I­6 sẽ phải có KG Aa: Aa x Aa → AA : Aa : aa. Cơ thể II­4 bình thường nên có thể có <br /> KG AA hoặc Aa, nhưng mấu chốt là tỉ lệ 2 KG đó là bao nhiêu, nếu các em đưa nguyên 1/4 <br /> AA : 2/4 Aa sẽ sai. Đây là điểm hay nhầm lẫn tiếp theo. Các em cần viết lại tỉ lệ đó thành <br /> (1/3 AA: 2/3 Aa), vì đơn giản bình thường thì không thể có KG aa.<br /> + I­4 có KG aa, sinh con II­3 bình thường nên II­3 chắc chắn có KG Aa. Như vậy ta có phép <br /> lai giữa II­3 và II­4:<br /> 100% Aa x (1/3 AA: 2/3 Aa) ↔ (1/2 A: 1/2 a) x (2/3 A: 1/3 a) → 2/6 AA: 3/6 Aa: 1/6 aa<br /> Do đó cá thể III­3 bình thường có KG (2/6 AA: 3/6 Aa) hay (2/5 AA: 3/5 Aa)<br /> + Cá thể III­2 có KH bình thường, có mẹ II­2 điếc bẩm sinh (KG aa) nên III­2 chắc chắn có KG <br /> aa<br /> + Ta có phép lai III­2 và III­3 như sau: Aa x (2/5 AA: 3/5 Aa) ↔ (1/2 A: 1/2a) x (7/10 A: 3/10 <br /> a) → (7/20 AA: 10/20 Aa : 3/20 aa).<br /> 11<br />  + Người con IV­1 có KH bình thường nên có KG (7/20 AA: 10/20 Aa) ↔ (7/17AA : 10/17 Aa)<br /> ­ Ở đây đề bài hỏi xác suất để đứa con trai IV­1 không mang alen gây bệnh, do đó người con <br /> này phải có KG AAXBY với xác suất 7/17 ≈ 41,18% (Đáp án A)<br /> Ví dụ  3: (ĐH 2014) Sơ  đồ  phả  hệ  dưới đây mô tả  sự  di truyền của một bệnh  ở  người do  <br /> một trong hai alen của một gen quy định<br /> <br /> <br /> <br /> I 4<br />       Quy ước<br /> 1 2 3<br /> : Nữ không bị bệnh<br /> II : Nữ bị bệnh<br /> 5 6 7 8 9 10 11 : Nam không bị bệnh<br /> : Nam bị bệnh<br /> III<br /> 12 13 14 ? 15 16<br /> <br /> Biết rằng không phát sinh đột biến mới ở tất cả các cá thể trong phả hệ, xác suất sinh con  <br /> đầu lòng không mang alen gây bệnh của cặp vợ chồng III.14 ­ III.15 là<br /> A. 4/9 B. 29/30 C. 7/15 D. 3/5<br /> Bài giải<br /> Tính trạng bệnh do gen lặn trên NST thường quy định <br /> ­ Xét cặp vợ chồng sô 7 và 8 : Vợ ( 1/3AA : 2/3Aa)  x chồng Aa  Con :(2/6AA : 3/6Aa : 1/6aa) <br /> Con 14 : (2/6AA : 3/6Aa )<br /> ­ Xét cặp vợ chồng 14 ­ 15<br /> P :  III14 (2/6AA : 3/6Aa ) : x III15 (1/3AA : 2/3Aa) <br /> P :  III14 (6/15AA : 9/15Aa ) : x III15 (1/3AA : 2/3Aa) <br /> Gp: (7/10A, 3/10 a)  2/3A : 1/3a<br /> F :  Xs sinh con đầu lòng không mang alen lặn (AA) = 7/10. 2/3 = 7/15. Chọn A <br /> Ví dụ 4: (THPT QG  2015) Sơ đồ phả hệ sau mô tả sự di truyền của một bệnh ở người: <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Biết rằng bệnh này do một trong hai alen của một gen quy định và không phát sinh đột biến <br /> mới ở tất cả những người trong phả hệ. Trong các phát biểu sau, có bao nhiêu phát biểu <br /> đúng? <br /> (1) Có 23 người trong phả hệ này xác định được chính xác KG.      <br /> <br /> 12<br /> (2) Có ít nhất 16 người trong phả hệ này có KG đồng hợp tử. <br /> (3) Tất cả những người bị bệnh trong phả hệ này đều có KG đồng hợp tử.     <br /> (4) Những người không bị bệnh trong phả hệ này đều không mang alen gây bệnh.     <br /> A. 3.   B. 1.   C. 2.   D. 4. <br /> Bài giải<br />    Với sơ đồ phả hệ trên, HS phải xác định được gen gây bệnh là gen trội (A); alen a không <br /> gây bệnh<br /> Từ đó chuyển sơ đồ phả hệ thành sơ đồ KG của phả hệ như sau:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ­ Ý (1) đúng vì trong 26 người trong phả hệ chỉ có 3 người là 19, 20, 21 chưa xác định chính <br /> xác được KG, còn 23 người còn lại đã biết chính xác KG.<br /> ­ Ý (2) đúng vì có ít nhất 16 người có KG đồng hợp tử (aa) gồm <br /> 2,4,5,6,9,10,13,14,15,16,17,18,23,24,25,26.<br /> ­ Ý (3) sai.    <br />  ­ Ý (4) đúng vì những người không bị bệnh đều có KG aa nên không mang alen gây bệnh<br /> Ví dụ 5: (HSG Tỉnh 2011) Khảo sát một bệnh di truyền ở người qua 3 thế hệ được phả hệ:<br /> <br /> I<br /> 1 2 3 4 Nam bình <br /> <br /> II<br /> thường<br /> 5 6 7 8 Nam bị bệnh<br /> III 9 10 Nữ bình thường<br /> Nữ bị bệnh<br /> a) Phân tích phả hệ để xác định qui luật di truyền chi phối bệnh trên.<br /> b) Xác suất để cá thể 10 mang gen bệnh là bao nhiêu?<br /> Bài giải:<br /> a) Qui luật di truyền chi phối bệnh trên là:<br /> Bệnh trên do gen lặn qui định (vì 6 và 7 không bị  bệnh). Gen này nằm trên NST thường  <br /> (không thể nằm trên X hay Y), vì 6 bình thường mà 9 bị bệnh   di truyền theo qui luật PL.<br /> b) Xác suất để cá thể 10 mang gen bệnh là:<br /> <br /> 13<br /> Vì 9 bị bệnh   6 và 7 dị hợp tử   Xác suất để người 10 mang gen bệnh là 2/3   0,667<br /> Ví dụ 6: ĐH 2011Cho sơ đổ phả hệ sau:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ◘<br /> Sơ đồ  phả hệ  trên mô tả  sự di truyền một bệnh  ở ngừoi do một trong hai alen của một gen  <br /> quy định. Biết rằng không xảy ra đột biến  ở  tất cá các cá thể  trong phả  hệ. Trong những <br /> người thuộc phả hệ trên, những người chưa thể xác định được chính xác KG do chưa có đủ <br /> thông tin là:<br /> A. 8 và 13 B. 1 và 4<br /> C. 17 và 20 D. 15 và 16<br /> Bài giải:<br /> + Căn cứ theo các thể hệ I, II, III, và IV ta có thể khằng định: alen trội A mới là alen gây bệnh  <br /> ở người và nằm trên NST thường  trong sơ đồ phả hệ này.<br /> + Lập luận logic ta có thể điền thông tin về KG của các cá thể  có mặt trong SĐ phả hệ (SĐ  <br /> trên) <br /> + Căn cứ vào sơ đồ  KG của sơ đồ  phả  hệ vừa tìm được ta có thể  kết luận đáp án cần chọn  <br /> theo yêu cầu của đề  bài: Trong những người thuộc phả  hệ  trên, những người chưa thể  xác  <br /> định được chính xác KG do chưa có đủ thông tin là: cá thể số 17 và 20. <br /> 2.3.2.1.3. Bài tập tự giải<br /> Bài 1 : Sơ đồ phả hệ dưới đây cho biết một bệnh ở người do một trong hai alen của gen quy  <br /> định.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 14<br />   Cặp vợ chồng (1) và (2) ở thế hệ thứ II mong muốn sinh hai người con có cả  trai, gái và <br /> đều không bị bệnh trên. Cho rằng không có đột biến xảy ra, khả năng để họ thực hiện được <br /> mong muốn là bao nhiêu?<br /> A. 5,56% B. 12,50% C. 8,33%      D. 3,13%<br /> Gợi ý:  Qua sơ đồ phả hệ ­­> gen gây bệnh là gen trội nằm trên NST thường<br /> ­­> Xác suất để cá thể (1) có KG Aa là: 2/3<br /> ­ Xác suất cá thể (2) có KG aa là: 1<br /> ­ Xác suất sinh 2 con trong đó có 1 trai, 1 gái là: C12 . 1/2. 1/2 = 1/2<br /> ­ Xác suất cả 2 con bình thường: 1/2 . 1/2 = 1/4<br /> ­­> xác suất cần tìm là: (2/3.1)(1/2)(1/4) = 1/12 = 8.33% ­­> Đáp án C<br /> Hoặc cách khác:<br /> ­ Với KG Aa x aa thì XS sinh con bình thường=1/2<br /> ­ XS 1 trai , 1 gái  = 1/2 XS chung = 2/3( 1/2.1/2.1/2) =1/12 =  8,33%<br /> Nhiều em HS không nhận thấy điểm sai của mình khi giải. Đó là đã tính lặp 2 lần xs của <br /> người chồng nên kq = 1/18 = 5,56%<br /> Bài 2: Sự di truyền một bệnh ở người do 1 trong 2 alen quy định và được thể hiện qua sơ đồ <br /> phả hệ dưới đây. Các chữ cái cho biết các nhóm máu tương ứng của mỗi người. Biết rằng sự <br /> di truyền bệnh trên độc lập với di truyền các nhóm máu, quá trình GF bình thường và không <br /> có đột biến xảy ra.<br /> a) Những người nào trong phả hệ là chưa có đủ cơ sở để xác định chắc chắn KG về bệnh nói <br /> trên?<br /> A. (2); (4); (5). B. (5) ; (7). C. (4); (5); (7). D. (4); (7); (8).<br /> b) Xác suất để cặp vợ chồng (7) và (8) ở thế hệ (III) sinh con có nhóm máu B và bị bệnh trên:<br /> A. 1/9 B. 1/12 C. 1/24.  D. 1/18.<br /> c) Xác suất để cặp vợ chồng (7) và (8) ở thế hệ (III) sinh con trai có nhóm máu A và không bị <br /> bệnh trên:<br /> A. 3/48 B. 3/24 C. 5/72.  D. 5/36.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 15<br /> Gợi ý:­ Dể dàng nhận ra đặc điểm DT của bệnh do gen lặn trên NST thường.<br /> ­ Sự DT các nhóm máu phải hiểu là do 3 alen IA=IB>O  gồm 6 kg qui định 4 nhóm máu.<br /> a) (6) bệnh có kg(aa)→(1)&(2) đều dị hợp(Aa);  (5)&(7)bình thường có thể là một trong hai <br /> kgvới tỉ lệ 1AA:2Aa<br />     (9) bệnh →(4) dị hợp (Aa) ; (3) bệnh →(8) bình thường phải có kg dị hợp (Aa)<br /> Vậy có 2 người trong PH chưa thể xác định chắc chắn kg là (5)&(7)<br /> b)●  Xét riêng về DT bệnh trên:<br /> SĐL:   (7x8)   <br />  II:                                          1AA: 2 Aa       x      Aa<br /> G:                                    2/3A, 1/3a                1/2A,   1/2a <br />  con bệnh(aa)  = 1/3.1/2=1/6<br />     con bình thường(A­) = 1­1/6 = 5/6<br />  ● Xét về DT nhóm máu:<br /> ­ Vì (5),(6) là O và AB nên  bố mẹ (1) và (2) là IAIO x IBIO (7) máu A có kg (IAIO)<br /> ­ Bố mẹ (3) và (4)đều máu B sinh con (9) máu Okg bố mẹ (3)&(4) là IBIOx IBIO (8) máu B <br /> có thể 1 trong 2 kg với tỉ lệ  1IBIB : 2 IBIO<br /> SĐL : (7x8)<br /> II:                            IAIO    x     1IBIB : 2 IBIO<br /> G:       1/2 IA, 1/2IO :       2/3 IB, 1/3IO<br />    <br /> <br /> <br /> Con máu A = 1/2.1/3 = 1/6<br />     Con máu O = 1/2.1/3 = 1/6<br />     Con máu AB = 1/2.2/3 = 1/3<br />     Con máu B = 1/2.2/3 = 1/3<br /> Vậy XS sinh con máu B và bị bệnh =1/3.1/6 = 1/18<br /> c) XS sinh con trai máu A và không bị bệnh = 1/2.1/6.5/6 = 5/72<br /> Bài 3: Bệnh mù màu đỏ ­ lục và bệnh máu <br /> I 1 2 Mù màu<br /> khó đông do hai gen lặn nằm trên NST X <br /> Máu khó đông<br /> II<br /> quy  định, cách  nhau 12 cM. Theo  sơ   đồ  1 2<br /> phả hệ bên, hãy cho biết:<br /> III<br /> 1 2 3 4 5<br /> a) Trong các người con thế hệ thứ III (1 ­ <br /> 5), người con nào là kết quả  của tái tổ  hợp (trao đổi chéo) giữa hai gen, người con nào thì <br /> không? Giải thích.<br /> <br /> 16<br /> b) Hiện nay, người phụ nữ  II­1 lại đang mang thai, xác suất người phụ  nữ  này sinh một bé  <br /> trai bình thường (không mắc cả hai bệnh di truyền trên) là bao nhiêu? Giải thích.<br /> Gợi ý: Gọi gen a qui định bệnh mù màu và A ­ bình thường; gen b qui định máu khó đông và B <br /> ­ bình thường. <br /> a) Từ sơ đồ phả hệ suy ra KG của I.1 là XabY, II.1 là XabXAB và II.2 là XAbY<br />     KG của III.1 là XabY, III.2 là XAbXAB / XAbXaB, III.3 là XABY, III.4 là XAbXAb / XAbXab,<br />     III.5 là XAbY <br /> Cá thể III.5 là do tái tổ hợp, cá thể III.1 và III.3 là do không tái tổ hợp; với các cá thể III.2 và  <br /> III.4 không xác định được (nếu không có các phân tích KG tiếp theo). <br /> b) KG thế hệ II sẽ là:            XabXAB                            x     XAbY<br />     Tỉ lệ giao tử:   0,44Xab, 0,44XAB, 0,06XAb, 0,06XaB     0,5XAb , 0,5Y<br />       <br /> <br /> Xác suất con trai bình thường (không mắc cả  2 bệnh) là: 0,44X AB  x 0,5Y = 0,22XABY, hay <br /> 22%.<br /> Bài 4. (§H 2010) Cho s¬ ®å ph¶ hÖ sau:<br /> <br /> <br /> I<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> II<br /> <br /> <br /> III<br /> ?<br /> S¬ ®å ph¶ hÖ trªn m« t¶ sù di truyÒn cña mét bÖnh ë ngêi do mét trong hai alen cña<br /> mét gen quy ®Þnh. BiÕt r»ng kh«ng x¶y ra ®ét biÕn ë tÊt c¶ c¸c c¸ thÓ trong ph¶ hÖ.<br /> X¸c suÊt ®Ó cÆp vî chång ë thÕ hÖ III trong ph¶ hÖ nµy sinh ra ®øa con g¸i m¾c<br /> bÖnh trªn lµ<br /> A. 1/8. B. 1/3. C. 1/4. D. 1/6.<br /> Bài 5. CĐ 2011 Cho sơ đô pha hê sau<br /> ̀ ̉ ̣<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 17<br />  Quy ước : : nam bình thường<br /> : nam bị bệnh<br /> : nữ bình thường<br /> : nữ bị bệnh<br /> <br /> <br /> <br />             <br /> Sơ đồ phả hệ trên mô tả sự di truyền của một bệnh ở người do một trong hai alen của một  <br /> gen quy định. Biết rằng không xảy ra đột biến ở tất cả các cá thể trong phả hệ. Xác suất để <br /> cặp vợ chồng ở thế hệ III trong phả hệ này sinh ra đứa con gái bị mắc bệnh trên là <br /> 1 1 1 1<br /> A.  B.  C.  D. <br /> 3 8 6 4<br /> Bài 6: (ĐH 2012) Cho sơ đồ  phả hệ mô tả  sự di truyền một bệnh  ở người do một trong hai  <br /> alen của một gen quy định, alen trội là trội hoàn toàn. Quy ước:<br /> I<br /> : Nữ bình thường<br /> II<br /> : Nam bình thường<br /> III<br /> : Nữ bị bệnh<br /> ? : Nam bị bệnh<br /> <br /> Biết rằng không xảy ra đột biến và bố của người đàn ông ở thế hệ thứ III không mang alen  <br /> gây bệnh. Xác suất người con đầu lòng của cặp vợ chồng ở thế hệ thứ III bị bệnh là<br /> 1 1 1 1<br /> A.  . B.  . C.  . D.  .<br /> 18 9 4 32<br /> Gợi ý: C1: Dựa vào Phép kết hôn I1 với I2 ta có bênh do gen lặn.<br /> Dựa vào Phép kết hôn II5 với II6 ta có bệnh do gen lặn trên NST thường.<br /> 2<br /> Phép kết hôn II5 với II6  cho ta ngươi III3 Aa với xác suất <br /> 3<br /> <br /> 2<br /> Người II3 KG Aa có tỉ lệ  , II4 cóKG AA.<br /> 3<br /> <br /> 2 1 1<br /> Phép kết hôn II3 với II4 cho ta người   III2 Aa với xác xuất  * =<br /> 3 2 3<br /> <br /> 1 2 1 1<br /> Vậy sác xuất sinh con đầu lòng bệnh là =   *   *  = <br /> 3 3 4 18<br /> C2: Đây là do gen lặn nằm trên NST thường quy định. Nếu bố mẹ đều có KG Aa sinh con bị <br /> <br /> 1<br /> bệnh sẽ là  . <br /> 4<br /> Vậy xác suất cặp vợ chồng này sinh con bị bệnh chính là tích xác suất các trường hợp trên <br /> <br /> <br /> <br /> 18<br /> 2 2 1 1 1<br /> x1x x x = . <br /> 3 3 2 4 18<br /> C3: GIẢI:<br /> ­ Theo sơ đồ phả hệ trên→ bệnh do gen lặn nằm trên NST thường.<br /> ­ Mẹ của chồng III:   khả năng có KG Aa = 2/3 (xét trong số người có KH bình thường). Theo  <br /> đề bố của chồng III KG AA → khả năng có KG Aa của chồng III = 2/3 x 1/2= 1/3<br /> ­ Vợ III :   khả năng có KG Aa = 2/3 (xét trong số người có KH bình thường). <br /> Ta có : PIII : ♂1/3Aa x  ♀2/3Aa <br /> → Xác suất người con đầu lòng của cặp vợ chồng ở thế hệ thứ III bị bệnh là= 1/3x2/3x1/4=  <br /> 1/18<br /> Bài 7 (CĐ 2012) : Sơ đồ phả hệ sau đây mô tả  một bệnh di truyền ở người do một alen lặn  <br /> nằm trên NST thường quy định, alen trội tương ứng quy định không bị bệnh. Biết rằng không  <br /> có các đột biến mới phát sinh  ở  tất cả  các cá thể  trong phả  hệ. Xác suất sinh con đầu lòng <br /> không bị bệnh của cặp vợ chồng III.12 – III.13 trong phả hệ này là <br /> `<br /> Quy ước<br /> I         : Nam không bị bệnh<br /> 1 2 3 4         : Nam bị bệnh<br />         : Nữ không bị bệnh<br />         : Nữ bị bệnh<br /> II<br /> 5 6 7 8 9 10<br /> <br /> <br /> <br /> III<br /> 11 12 13 14<br /> ?<br /> <br /> 8 3 7 5<br /> A.  B.  C.  D.  <br /> 9 4 8 6<br /> ­Xác suất sinh con không bị bệnh = 1 – Xác suất sinh con bị bệnh.<br /> Để con sinh bị bệnh thì 12, 13 mang KG Aa.<br /> 12 chắc chắn mang KG Aa (Vì nhận A từ mẹ và a từ bố), 13 mang gen Aa với xác suất 2/3 <br /> (KH trội)<br /> 2 1 1<br /> Suy ra: Xác suất con bệnh =  . =  Suy ra: Xác suất cần tìm  = 5/6<br /> 3 4 6<br /> Bài 8:  Ở  người, bệnh mù màu đỏ  ­ lục và bệnh máu khó đông do hai gen lặn nằm trên <br /> NST  X quy định ( không có trên Y), cách nhau 8 cM . Theo sơ đồ phả hệ dưới đây<br /> <br /> I Nữ mù màu  <br /> 1 2 3 4 ttttthườngthường<br /> Nữ bình thường  <br />                               <br /> II ttttthườngthường<br /> Nam bình thường  <br /> 1 2 3 4 5 ttttthườngthường 19<br /> Nam máu khó đông  <br /> ? ttttthườngthường<br /> Nam mù màu, máu khó đông  <br />       Cho rằng không có đột biến xảy ra, xác suất để cặp vợ chồng (3) và (4) ở thế hệ <br /> II trong phả hệ này sinh ra đứa con gái chỉ mắc bệnh máu khó đông là bao nhiêu?<br /> A. 50%.  B.  25 %.<br />     C. 43%. D. 4%.<br /> Gợi ý<br /> Gọi : A:  nhìn màu bình thường  , a : mù màu <br /> …… B:  Bình thường , máu khó đông <br />  I1 có kg là : XabY ; I2 có kg là : XABXab ;I3 : XABY I4 : XABXab<br />  II :1 XaBXaB hoặc XaB/Xab ;II2 : XABY ; II3 : XABXab ; II4 : XabY ;II5 : <br /> XABXab<br />  II3 X II4 :  ta dc con gái có các trường hợp sau đây :<br />  XABXab   x    XAbY <br />  Xác định tỉ lệ giao tử mỗi bên : <br />  Mẹ : XAB : 0,46 = Xab ; XAb = XaB= 0,04 <br />  Bố : XAb = Y = 0,5 <br />  đến đây thì dễ rồi : đề bài yêu cầu con gái chỉ mắc bện máu khó đông ( bắt <br /> buộc fải mang gen bb) <br /> vậy : con gái có thể mang gen là : XAbXAb = 0,04x0,5 = 0,02 = 2%<br /> hoặc XAbXab = 0,46 x 0,5 = 0,23 =23% <br /> vậy xác xuất cần tìm là 23+2 = 25 % <br /> Bài 9: (Tốt nghiệp 2014): Sơ đồ  phả  hệ dưới đây mô tả  sự  di truyền một bệnh  ở người do  <br /> một gen có hai alen quy định<br /> <br /> Ghi   chú   :            <br /> 1 2 3 4<br /> : N ữ bình thường<br />         <br /> : Nữ bị bệnh<br /> 5 6 7 8 : Nam bình thường<br /> : Nam bị bệnh<br />   Cho biết không xảy ra đ<br /> 9 ột biến, kết luận nào sau đây đúng?<br /> A. Alen gây bệnh nằm trên  NST giới tính X.<br /> B.  Alen gây bệnh là alen lặn nằm trên NST thường. <br /> <br /> 20<br />  C. Alen gây bệnh là alen trội nằm trên NST thường.<br /> D. Alen gây bệnh nằm trên NST giới tính Y.<br /> 2.3.2.DẠNG 2:  BÀI TẬP XÁC ĐỊNH KG CÁC ĐỜI<br /> 2.3.2.1 Phương pháp giải<br /> ­ Dựa vào KH của bố mẹ đầu bài đã cho, viết KG có thể có, áp dụng đặc điểm di truyền của <br /> gen trên NST giới tính hoặc quy luật di truyền của gen trên NST thường để viết KG đời sau<br /> 2.3.2.2. Các ví dụ cụ thể:<br /> Ví dụ 1. (ĐH 2010) ở người, alen A quy đinh mắt nhìn màu bình thường trội hoàn toàn so với <br /> alen a gây bệnh mù màu đỏ ­ xanh lục. Gen này nằm trên đoạn không tương đồng của NST <br /> giới tính X. Trong một gia đình, người bố có mắt nhìn màu bình thường, người mẹ bị mù <br /> màu, sinh ra người con trai thứ nhất có mắt nhìn màu bình thường, người con trai thứ hai bị <br /> mù màu. Biết rằng không có đột biến gen và đột biến cấu trúc NST, quá trình GF ở mẹ diễn <br /> ra bình thường. KG của hai người con trai này lần lượt là những KG nào sau đây?<br /> A. XaY, XAY.  B. XAXAY và XaXaY.  C. XAXAY và XaY.  D. XAXaY và XaY.<br /> Bài giải<br /> Người bố bệnh thì sinh ra con trai chắc chắn bị bệnh (có thể viết sơ đồ lai để kiểm chứng) nhưng <br /> vợ chồng này lại sinh được con trai không bệnh nên bố hoặc mẹ GF bất thường. Mà đề cho mẹ GF <br /> bình thường nên bố phải GF bất thường. Suy ra con không bệnh sẽ có KG XAXaY (nhận giao tử  Xa <br /> Y GF  không bình thường và XA từ mẹ  )<br /> Ví dụ 2: người, alen N quy định tính trạng mắt nâu trội hoàn toàn so với alen n quy định tính trạng <br /> mắt xanh; bệnh mù màu đỏ  ­ lục do gen lặn m quy định, alen trội tương  ứng quy định mắt nhìn màu <br /> bình thường. Biết gen quy định tính trạng màu mắt nằm trên NST thường, gen quy định bệnh mù màu <br /> nằm trên vùng không tương đồng của NST giới tính X. Bố và mẹ đều mắt nâu, không bệnh sinh  một <br /> cô con con gái mắt xanh, không bệnh và một câu con trai mắt nâu, mù màu. Trong quá trình GF tạo <br /> giao tử của bố và mẹ không xảy ra đột biến. Bố mẹ có KG là:<br /> A. NnXMXm x NNXmY. B. NnXMXm x NnXMY.<br /> C. NNXM Xm x NNXmY. D. NnXMXM x Nn XMY.<br /> <br /> Bài giải<br /> ­ Xét tính trạng màu mắt<br /> + Theo giả thiết: bố và mẹ đều mắt nâu<br /> P: N­ x N­<br /> + Theo giả thiết: cặp vợ chồng này có sinh con mắt xanh (nn)<br /> P: Nn x Nn (1)<br /> ­ Xét tính trạng bệnh mù màu<br /> <br /> 21<br />  + Theo giả thiết: bố và mẹ bình thường<br /> P: XMX­ x XMY<br /> + Theo giả thiết: cặp vợ chồng này sinh con trai mù màu (XmY)<br /> P: XMXm x XMY (2)<br /> Từ (1)&(2)  P: NnXMXm x NnXMY<br /> Đáp án B<br /> <br /> 2.3.2.3. Bài tập tự giải<br /> Bài 1: Ở người, bệnh mù màu đỏ ­ lục do gen lặn m quy định, alen trội M tương ứng quy <br /> định mắt nhìn màu bình thường; bệnh teo cơ  do alen lặn d quy định, alen trội D quy định <br /> tính trạng bình thường. Hai gen này cùng nằm trên vùng không tương đồng của NST giới  <br /> tính X. Trong một gia đình, bố  và mẹ  biểu hiện KH bình thường về  cả  hai tính trạng, đã <br /> sinh 1 con trai bị mù màu và teo cơ. Các con gái biểu hiện bình thường cả  hai tính trạng.  <br /> Biết không có đột biến xảy ra, KG của bố mẹ là <br /> A.X MD Y x X mD X dM .        B.X MD Y x X MD X mD .       <br /> <br /> C.X dM Y x X mD X dM . D.X mD Y x X MD X dm<br /> <br /> Gợi ý: Theo giả thiết: <br /> <br /> Bố (X MD Y), mẹ (D­M­) sinh con trai bị mù màu và teo cơ<br /> <br /> người con trai có KG X dm Y<br /> <br /> Ta có : người con trai X dm Y nhận giao tử Y từ bố<br /> <br /> nhận giao tử X dm  từ mẹ<br /> Mà : người mẹ không bị bệnh<br /> Do đó : người mẹ có KG X MD X dm  hoặc X mD X dM (GF có xảy ra hoán vị gen)<br /> Bài 2:  (Tốt nghiệp 2014)  Ở  người, hiện tượng máu khó đông do alen lặn a nằm trên vùng  <br /> không tương đồng của NST giới tính X quy định, alen trội A quy định máu đông bình thường.  <br /> Một cặp vợ chồng đều có máu đông bình thường sinh được hai người con: người con thứ nhất <br /> là con gái và có máu đông bình thường, người con thứ  hai bị  bệnh máu khó đông. Cho biết <br /> không xảy ra đột biến, KG của hai người con lần lượt là:<br /> A. XaXa và XAY  B. X   X<br />       và X<br /> A A<br />     a Y hoặc X   X<br />       và X  a Y. <br /> A a<br /> <br /> <br /> C. XAXA và XaY hoặc XAXa và XaXa. D. XAXA và XaXa hoặc XAXa và XaXa.<br /> Gợi ý: KG của người chồng: XAY luôn cho giao tử XA nên con gái của cặp vợ chồng này không <br /> bị bệnh.<br /> <br /> <br /> <br /> 22<br />  Người con thứ  hai bị  bệnh phải là con trai X aY, nhận giao tử  Xa từ  mẹ  => KG của mẹ <br /> XAXa.<br /> Với XAY x XAXa => có thể có XAXA: XAXa: XAY: XaY<br /> Vậy KG của người con gái thứ nhất là XAXA hoặc XAXa và người thứ 2 là XaY<br /> Bài 3: Ở người, alen trội A quy định tính trạng da bình thường trội hoàn toàn so với alen lặn  a <br /> quy định tính trạng da bạch tạng, cặp gen này nằm trên NST thường. Alen trội M quy định  <br /> tính trạng mắt nhìn màu bình thường trội hoàn toàn so với alen lặn m quy định tính trạng bệnh <br /> mù màu đỏ  ­ lục, gen này nằm trên NST X không có alen tương ứng trên Y. Mẹ bình thường  <br /> về cả hai tính trạng trên, bố có mắt nhìn màu bình thường và da bạch tạng, sinh con con trai <br /> vừa bạch tạng vừa mù màu. Biết không có đột biến mới xảy ra. KG của bố và mẹ là<br /> A. aa XM Xm x Aa XM Y. B. Aa XMXm x aa XM Y.<br /> C. Aa XM Xm x Aa XM Y. D. Aa XM XM x Aa XM Y.<br /> Gợi ý: ­ Xét bệnh bạch tạng<br /> P: A­ (mẹ) x aa (bố) → F1: aa (con trai)<br /> P: Aa (mẹ) x aa (bố) (1)<br /> ­ P: XMX­ (mẹ) x XMY (bố) → F1: XmY (con trai)<br /> P: XMXm (mẹ) x XMY (bố) (2)<br /> Từ (1)&(2)  P: Aa XMXm (mẹ) x aa XMY (bố)<br /> Bài 4:Ở người, bệnh bạch tạng do alen lặn d nằm trên NST thường quy định, alen trội D quy  <br /> tính trạng bình thường. Alen trội M qui định xỉn men răng trội hoàn toàn so với alen lặn m qui <br /> định men răng bình thường; gen nằm trên NST X, không có alen tương ứng trên Y. Bố mẹ da <br /> bình thường, xỉn men răng; sinh con trai bạch tạng, men răng bình thường. Biết không xảy ra <br /> đột biến. Theo lí thuyết, KG của bố mẹ là:<br /> A. DdXMXm  x  DdXMY. B. DdXmXm   x   DdXMY.<br /> C. Dd XMXm  x  Dd XmY. D. DdXMXm x ddXMY.<br /> Gợi ý: ­ Xét bệnh bạch tạng<br /> P: D­ x D­ → F1: aa (con trai)<br /> P: Dd x Dd (1)<br /> ­ Xét tính trạng men răng<br /> P: XMX­ x XMY → F1: XmY<br /> P: XMXm x XMY (2)<br /> Từ (1)&(2) P: DdXMXm x DdXMY<br /> <br /> <br /> <br /> 23<br /> Bài 5: Người, gen trội M quy định mắt bình thường trội hoàn toàn so với gen m gây bệnh <br /> mù màu. Gen trội H quy định máu đông bình thường trội hoàn toàn so với gen lặn h quy  <br /> định bệnh máu khó đông. Cả  hai gen trên đều nằm trên vùng không tương đồng của NST  <br /> giới tính X. Một cặp vợ chồng bình thường nhưng họ lại có một cậu con trai vừa mù màu <br /> vừa mắc bệnh máu khó đông. Biết không có đột biến xảy ra.  Theo lí thuyết, KG của người <br /> vợ là<br /> A.X MH X mh . B.X MH X mh  và X hM X mH .    <br /> <br /> C.X MH X mh  hoặc X hM X mH . D.X hM X mH .<br /> <br /> Gợi ý: Theo giả thiết:<br /> Người con trai vừa mù màu vừa mắc bệnh máu khó đông <br /> người con trai có KG X mh Y<br /> <br /> Trong đó: người con trai này nhận giao tử  mang Y từ  bố, nhận giao tử  mang X mh   từ <br /> người mẹ<br /> Người mẹ  bình thường có KG X MH X mh  hoặc người mẹ  bình thường có KG X hM X mH , <br /> nhưng quá trình GF của người mẹ này phải xảy ra hoán vị gen<br /> Bài 6:Ở người, gen trội M quy định mắt bình thường trội hoàn toàn so với gen m gây bệnh <br /> mù màu. Gen trội H quy định máu đông bình thường trội hoàn toàn so với gen lặn h quy  <br /> định bệnh máu khó đông. Cả  hai gen trên đều nằm trên vùng không tương đồng của NST  <br /> giới tính X. Một cặp vợ chồng bình thường nhưng họ lại sinh được một cậu con trai mắc <br /> bệnh. Biết không có đột biến xảy ra. Trong các KG dưới đây, KG nào là của người mẹ?<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Phương án đúng là<br /> A. (1) hoặc (2) hoặc (3) hoặc (6). B. (2) hoặc (3) hoặc (4) hoặc (5).<br /> C. (1) hoặc (2) hoặc (3) hoặc (4). D. (3) hoặc (4) hoặc (5) hoặc (6).<br /> <br /> Gợi ý: Người con trai mắc bệnh có KG X mh Y, X mH Y, X hM Y<br /> Trong đó: người con trai này nhận giao tử mang Y từ bố và<br /> + nhận giao tử mang X mh từ mẹ, trong trường hợp mẹ có KG X MH X mh  hoặc mẹ có KG X<br /> M<br /> h X mH  (người mẹ này GF có xảy ra hoán vị gen)<br /> <br /> + nhận giao tử mang X mH  từ mẹ, trong trường hợp mẹ có KG X hM X mH  hoặc X MH X mH<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 24<br />  + nhận giao tử  mang X hM từ  mẹ, trong trường hợp mẹ  có KG X hM X mH   hoặc X MH X mh  <br /> <br /> (người mẹ này GF có xảy ra hoán vị gen) hoặc X MH X hM<br /> <br /> Vậy người mẹ có KG X MH X mh  hoặc X hM X mH  hoặc X MH X mH hoặc X MH X hM<br /> Chú ý: ta nên căn căn cứ vào từng trường hợp KG của người mẹ để chọn KG của người  <br /> mẹ<br /> Bài 7:Ở người, bệnh mù màu đỏ ­ lục do gen lặn m nằm trên vùng không tương đồng của  <br /> NST giới tính X, gen trội M quy định mắt nhìn màu bình thường. Một người phụ nữ bị mù <br /> màu, kết hôn với người chồng mắt bình thường. Họ  sinh được một cậu con trai không bị <br /> mù màu nhưng bị claiphentơ. Biết không có đột biến gen xảy ra. Theo lí thuyết, trong các  <br /> cách giải thích sau, có  bao nhiêu cách giải thích đúng?<br /> (1) Trong quá trình GF của TB sinh tinh, cặp NST giới tính không PL  ở  kì sau của lần  <br /> phân bào II, GF I bình thường. TB sinh trứng GF bình thường.<br /> (2) Trong quá trình GF của TB sinh tinh, cặp NST giới tính không PL  ở  kì sau của lần  <br /> phân bào I, GF II bình thường. TB sinh trứng GF bình thường.<br /> (3) Tro