Sơ lược một số nước trên thế giới về lịch sử giáo dục Việt Nam: Phần 2

Chia sẻ: Thương Hoài | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:77

Thêm vào BST

Báo xấu

281
lượt xem 80
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu Sơ lược lịch sử giáo dục Việt Nam và một số nước trên thế giới: Phần 2 tiếp nối phần 1 trình bày quá trình phát triển giáo dục ở một số nước châu Âu và châu Mỹ như : Anh, Pháp, Phần Lan, Hoa Kỳ. Đây là một Tài liệu hữu ích dành cho những ai đang học trong ngành giáo dục hay những ai muốn tìm hiểu lịch sử phát triển giáo dục của một số nước trên thế giới và Việt Nam. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sơ lược một số nước trên thế giới về lịch sử giáo dục Việt Nam: Phần 2

Chöông IiI QUAÙ TRÌNH PHAÙT TRIEÅN GIAÙO DUÏC CUÛA MOÄT SOÁ NÖÔÙC ÔÛ KHU VÖÏC CHAÂU AÂU VAØ CHAÂU MYÕ 152 Chương III - QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU ÂU VÀ CHÂU MỸ
A. GIAÙO DUÏC ANH I. SÔ LÖÔÏC QUAÙ TRÌNH PHAÙT TRIEÅN GIAÙO DUÏC ÔÛ NÖÔÙC ANH Vöông quoác Anh laø goàm 4 nöôùc: Anh, Wales, Scotland vaø Baéc Ai Len. Wales, Scotland vaø Baéc Ireland coù Chính phuû vaø cô quan laäp phaùp rieâng. Anh quaûn lyù tröïc tieáp taát caû caùc vaán ñeà bôûi Chính phuû vaø quoác hoäi Vöông quoác Anh. Trong caùc hieäp öôùc cuûa Vöông quoác Anh, thì Wales, Scotland vaø Baéc Ai len ñöôïc aùp duïng moät soá ñieàu Luaät Giaùo duïc ñaëc bieät rieâng cho quoác gia vôùi söï caân nhaéc veà quyeàn daân toäc. Taøi lieäu naøy chæ ñeà caäp ñeán giaùo duïc Anh. Anh laø moät nöôùc coù neàn lòch söû giaùo duïc laâu ñôøi. Heä thoáng giaùo duïc Anh ñaõ coù töø haøng traêm naêm nay vaø laø caùi noâi cuûa neàn giaùo duïc hieän ñaïi treân theá giôùi. Caùc tröôøng ñaïi hoïc danh tieáng nhö Oxford vaø Cambridge ñaõ hoaït ñoäng hôn 800 naêm nay. Cho ñeán ñaàu theá kyû thöù 19, giaùo duïc luoân gaén keát chaët cheõ vôùi nhaø thôø. Tröôøng hoïc ñöôïc ñieàu haønh bôûi caùc toå chöùc toân giaùo vaø toân giaùo ñaõ coù nhöõng aûnh höôûng saâu ñaäm ñeán söï phaùt trieån giaùo duïc. Muïc ñích cuûa giaùo duïc chính quy vaøo thôøi ñieåm ñoù laø ñaøo taïo nhöõng hoïc sinh öu tuù cho söï nghieäp trong nhaø thôø vaø trong Chính phuû. Cuoäc Caùch maïng coâng nghieäp ñaàu theá kyû 19 ñaõ coù nhöõng aûnh höôûng saâu saéc ñeán caùc ñieàu kieän kinh teá, xaõ hoäi, vaên hoùa ôû Anh cuõng nhö ôû caùc quoác gia Chaâu AÂu khaùc. Moät soá toå chöùc ñaõ keâu goïi vieäc hình thaønh heä thoáng giaùo duïc quoác gia vaø phoå caäp giaùo duïc tieåu hoïc nhaèm traùnh vieäc giai caáp coâng nhaân ngaøy caøng yeáu keùm ñi. Tuy nhieân, ñieàu naøy ñaõ gaëp söï phaûn ñoái cuûa nhieàu ngöôøi. Taàng lôùp thöôïng löu cuûa xaõ hoäi khoâng taùn thaønh cho söï phaùt trieån vaên hoùa cho giai caáp lao ñoäng. Treû em ôû nhöõng gia ñình lao ñoäng ngheøo khoâng muoán boû vieäc kieám tieàn ñeå daønh thôøi gian cho giaùo duïc. Nhaø thôø lo ngaïi vieäc maát aûnh höôûng khi treû em ñöôïc giaùo duïc taïi caùc cô sôû coâng laäp thay vì ñeán caùc cô sôû cuûa nhaø thôø. Vieäc hình thaønh heä thoáng giaùo duïc quoác gia ñaõ bò trì hoaõn vì nhöõng lyù do lieân quan ñeán kinh teá, xaõ hoäi, toân giaùo cho ñeán khi Luaät 1870 “Forster Act” ra ñôøi. Luaät 1870 ñöôïc ban haønh ñaõ thieát laäp heä thoáng giaùo duïc quoác gia laàn ñaàu tieân taïi Anh. Quoác hoäi chaáp nhaän hai heä thoáng giaùo duïc goàm caùc tröôøng coâng do Chính phuû toå chöùc vaø caùc tröôøng tö do nhaø thôø vaø caùc toå chöùc töø thieän toå chöùc. Luaät naøy quy ñònh vieäc hình thaønh caùc tröôøng tieåu hoïc quoác gia daønh cho treû töø 5 ñeán 13 tuoåi vaø neàn giaùo duïc tieåu hoïc laø traùch nhieäm cuûa chính quyeàn. Vieäc giaûng daïy giaùo lyù vaø caùc leã nghi toân giaùo khoâng coøn mang tính baét buoäc trong chöông trình hoïc, ngoaïi tröø ôû caùc tröôøng toân giaùo. Giaùo duïc baét buoäc vaø hoaøn toaøn mieãn phí baét ñaàu coù hieäu löïc sau khi Luaät 1891 ñöôïc thoâng qua. Ñoä tuoåi giaùo duïc baét buoäc taêng daàn trong nhöõng luaät tieáp theo. Caùc tröôøng trung hoïc ôû giai ñoaïn naøy vaãn chuû yeáu do giaùo hoäi toå chöùc. Nhöõng tröôøng noäi truù vôùi hoïc phí raát cao vaø tröôøng “grammar” laø nhöõng tröôøng coå ñieån daønh cho taàng lôùp thöôïng löu vôùi muïc ñích ñaøo taïo ra nhöõng thaønh phaàn öu tuù, nhöõng nhaø laõnh ñaïo trong moïi lónh vöïc. Chương III - QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU ÂU VÀ CHÂU MỸ 153
Naêm 1899, Hoäi ñoàng Giaùo duïc caáp Trung öông ñöôïc thaønh laäp nhaèm thieát laäp heä thoáng giaùo duïc quoác gia töø tieåu hoïc ñeán trung hoïc. Heä thoáng goàm hai hình thöùc giaùo duïc laø hoïc thuaät vaø hoïc ngheà. Giaùo duïc quoác gia goàm tieåu hoïc vaø trung hoïc ñaõ thuoäc traùch nhieäm cuûa chính quyeàn thay cho giaùo hoäi. Trong lòch söû cuûa heä thoáng giaùo duïc Anh, vieäc kieåm soaùt hoaït ñoäng ñieàu haønh tröôøng hoïc vaø caáp voán cho caùc tröôøng thay ñoåi, phuï thuoäc vaøo Ñaûng caàm quyeàn caáp quoác gia vaø caáp ñòa phöông. Nhöõng luaät ñöôïc thöïc thi trong voøng 65 naêm qua: - Luaät Giaùo duïc vaø Kó naêng 2008 - Luaät Giaùo duïc vaø Thanh tra 2006 - Luaät Giaùo duïc 2005 - Luaät Giaùo duïc 2002 - Luaät Cô caáu toå chöùc vaø Chuaån tröôøng hoïc 1998 - Luaät Giaùo duïc 1996 - Luaät Giaùo duïc 1992 - Luaät Caûi caùch giaùo duïc 1988 - Luaät Giaùo duïc 1973 - Luaät Giaùo duïc 1944 II. CÔ CAÁU QUAÛN LYÙ GIAÙO DUÏC ÔÛ ANH ÔÛ Anh, Quoác hoäi coù quyeàn löïc toái cao trong vieäc ban haønh caùc ñieàu luaät trong Hieán phaùp. Luaät ban haønh khung phaùp lyù cho caùc cô quan chöùc naêng quaûn lyù ñieàu haønh heä thoáng giaùo duïc. Ñoái vôùi caáp tieåu hoïc vaø phoå thoâng, Boä Treû em, Tröôøng hoïc vaø Gia ñình chòu traùch nhieäm veà chính saùch giaùo duïc cho hoïc sinh ñeán naêm 19 tuoåi, trong ñoù coù chính saùch giaùo duïc vaø baûo veä treû. Caùc cô quan quaûn lyù ñòa phöông coù traùch nhieämphaân boå ngoàn voán, quaûn lyù chieán löôïc toång theå, trao quyeàn hoaït ñoäng giaùo duïc vaø dòch vuï cho treû em trong vuøng bao goàm: phaân boå soá choã hoïc trong moãi tröôøng; cung caáp phöông tieän ñi laïi tôùi tröôøng; toå chöùc hoã trôï cho nhöõng em coù nhu caàu giaùo duïc ñaëc bieät; hoã trôï phuùc lôïi cho hoïc sinh; vaø toå chöùc hình thöùc giaùo duïc cho hoïc sinh bò ñuoåi hoïc. Boä Kinh doanh, Saùng kieán, Ñaïi hoïc vaø Kyõ naêng quy ñònh khung phaùp lyù cho baäc ñaïi hoïc vaø cao ñaúng. Cô quan veà taøi chính caáp voán vaø hoã trôï kyõ thuaät cho caùc tröôøng ñaïi hoïc. Cô quan kieåm ñònh chaát löôïng giaùo duïc chòu traùch nhieäm kieåm ñònh vaø baùo caùo keát quaû kieåm ñònh cho Boä Kinh doanh, Saùng kieán, Ñaïi hoïc vaø Kyõ naêng. Baùo caùo cuûa cô quan naøy coù yù nghóa quan troïng trong vieäc caáp voán cuûa caùc tröôøng vaøo naêm sau. 154 Chương III - QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU ÂU VÀ CHÂU MỸ
Sô ñoà döôùi ñaây chæ ra caáu truùc cuûa heä thoáng giaùo duïc hieän nay ôû Anh. Sô ñoà cô caáu quaûn lyù giaùo duïc ôû Anh III KHAÙI QUAÙT HEÄ THOÁNG GIAÙO DUÏC ANH Giaùo duïc ôû Anh laø baét buoäc vaø mieãn phí ñoái vôùi taát caû treû em töø 5 ñeán 16 tuoåi. Hoïc sinh coù theå choïn hoïc ôû tröôøng coâng, tröôøng tö, hoaëc hoïc taïi nhaø. Khoaûng 94% treû em hoïc taïi caùc tröôøng coâng vaø khoaûng 6% hoïc sinh hoïc taïi caùc tröôøng tö hoaëc hoïc taïi nhaø. Tröôøng coâng phaûi thu nhaän moïi hoïc sinh vaø ñöôïc Chính phuû taøi trôï kinh phí hoaït ñoäng thoâng qua söï ñieàu haønh cuûa cô quan quaûn lyù giaùo duïc ñòa phöông. Tuy nhieân, hieän nay vaãn coøn vaøi tröôøng chuyeân bieät “grammar school” chæ choïn nhöõng hoïc sinh coù keát quaû hoïc taäp xuaát saéc vaøo tröôøng. Caùc tröôøng coâng giaûng daïy theo chöông trình hoïc quoác gia vaø tieán haønh caùc kyø thi/kieåm tra treân toaøn quoác. Caùc tröôøng chòu söï thanh tra cuûa Vaên phoøng veà caùc chuaån trong giaùo duïc, dòch vuï vaø kyõ naêng cho treû (Ofsted) nhaèm ñaûm baûo hoaït ñoäng giaûng daïy cuûa tröôøng ñaït chaát löôïng cao vaø xöùng ñaùng vôùi söï ñaàu tö veà taøi chính. Caùc loaïi hình tröôøng khaùc nhau ñöôïc ñieàu haønh theo nhöõng caùch khaùc nhau, tieán haønh nhöõng chính saùch khaùc nhau vaø ñaùp öùng nhöõng nhu caàu Chương III - QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU ÂU VÀ CHÂU MỸ 155
giaùo duïc khaùc nhau. Boä chuaån tröôøng hoïc vaø Khung luaät 1998 xaùc ñònh 4 nhoùm tröôøng coâng laäp chính: Tröôøng coäng ñoàng ñöôïc quyõ tö nhaân caáp tieàn, ñöôïc ñòa phöông tình nguyeän quaûn lyù vaø ñöôïc khu vöïc tình nguyeän hoã trôï. 1. Giaùo duïc Maàm non vaø döï bò tieåu hoïc Trong nhöõng naêm qua, Chính phuû ñaõ ñaët ra muïc tieâu môû roäng vaø xaây döïng heä thoáng giaùo duïc maàm non vaø chaêm soùc treû em coâng laäp, hôïp taùc vôùi caùc ñôn vò tö nhaân vaø töï nguyeän. Ñoái vôùi treû töø 3 thaùng ñeán 3 naêm tuoåi, chöông trình giaùo duïc chuû yeáu laø do ñôn vò tö nhaân vaø töï nguyeän cung caáp vaø cha meï hoïc sinh traû phí. Vôùi treû töø 3 ñeán 5 tuoåi, coù caùc lôùp hoïc trong nhöõng tröôøng maãu giaùo coâng laäp vaø caùc lôùp maãu giaùo trong tröôøng tieåu hoïc cuõng nhö trong caùc cô sôû tö thuïc vaø töï nguyeän. Ñaõ coù chöông trình giaûng daïy ngoaøi giôø mieãn phí cho treû 3 vaø 4 tuoåi ôû Anh. Nhöõng treû ñöôïc höôûng giaùo duïc mieãn phí coù theå tham gia 5 buoåi hoïc 2 tieáng röôõi/tuaàn trong 38 tuaàn/naêm. Noùi chung, phaàn lôùn nhöõng treû 3 vaø 4 tuoåi ñeàu tham gia moät chöông trình hoïc nhaát ñònh, tröôùc khi ñi hoïc chöông trình baét buoäc. Nhieàu treû em baét ñaàu ñi hoïc maãu giaùo töø 3 hoaëc 4 tuoåi. ÔÛ Anh, keå töø sau Luaät Giaùo duïc 2002, giai ñoaïn neàn taûng trong giaùo duïc ñaõ ñöôïc chính thöùc ban haønh. Ñieàu naøy mang laïi quyeàn lôïi cho treû em, töø 3 tuoåi ñeán cuoái lôùp tieáp nhaän caùc em môùi vaøo tröôøng (thöôøng laø 5 tuoåi) trong chöông trình giaûng daïy coâng laäp. Theo Luaät, treû em trong giai ñoaïn naøy seõ ñöôïc giaûng daïy höôùng tôùi “nhöõng muïc ñích hoïc taäp ñaàu ñôøi”, bao goàm 6 noäi dung chính (nhaân caùch, phaùt trieån veà maët xaõ hoäi vaø tình caûm, giao tieáp, ngoân ngöõ vaø chöõ vieát; toaùn hoïc, kieán thöùc vaø hieåu bieát veà theá giôùi, phaùt trieån veà theå chaát; phaùt trieån söï saùng taïo. Baûng döôùi ñaây toång keát caáu truùc cuûa heä thoáng giaùo duïc cuøng vôùi caùc giai ñoaïn khaùc nhau. 2. Giaùo duïc Tieåu hoïc Giaùo duïc baét buoäc baét ñaàu töø 5 tuoåi. Hoïc sinh tieåu hoïc töø lôùp 1 ñeán lôùp 6 hoïc caùc moân hoïc baét buoäc goàm tieáng Anh, toaùn, khoa hoïc vaø nhöõng moân neàn taûng nhö lòch söû, ñòa lyù, nhaïc, ngheä thuaät vaø giaùo duïc theå chaát. Hoïc sinh tieåu hoïc seõ hoïc töø naêm nhaát leân ñeán naêm thöù saùu maø khoâng phaûi qua moät kyø thi naøo. Hoïc sinh ñöôïc chuù troïng vaøo vieäc hoïc baèng caùch töï khaùm phaù hôn laø hoïc thuoäc loøng. Lôùp 1 vaø 2 ñöôïc goïi laø “infants”, lôùp 3 ñeán lôùp 6 ñöôïc goïi laø “juniors”. 3. Giaùo duïc Trung hoïc Sau 6 naêm ôû baäc tieåu hoïc, hoïc sinh thöôøng chuyeån sang tröôøng phoå thoâng ôû ñoä tuoåi 11. Chöông trình giaùo duïc trung hoïc goàm 5 naêm vaø coøn goïi laø baäc. ÔÛ lôùp 7, 8, 9, hoïc sinh hoïc chöông trình chung, vaøo lôùp 10 (baäc 4), hoïc sinh baét ñaàu hoïc ñeå chuaån bò cho moät loaït caùc kyø thi ñöôïc goïi laø chöùng chæ toát nghieäp phoå thoâng trung hoïc (GCSE). Cuoái baäc 5, hoïc sinh vaøo löùa tuoåi 16 traûi qua kyø kieåm tra GCSE goàm 9 hoaëc 10 moân hoïc, 4 trong soá ñoù laø caùc moân töï choïn. 156 Chương III - QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU ÂU VÀ CHÂU MỸ
Chöùng chæ naøy ñaùnh giaù quaù trình hoïc taäp cuûa hoïc sinh phoå thoâng trung hoïc vaø aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán söï löïa choïn caùc khoaù hoïc tieáp theo cuûa hoïc sinh taïi Anh quoác. Chöùng chæ GCSE coù thang ñieåm töø A laø cao nhaát ñeán G laø thaáp nhaát. Sô ñoà heä thoáng giaùo duïc Anh 4. Tröôøng baäc 6 - Töø 16 ñeán 18 tuoåi Sau khi hoaøn thaønh giaùo duïc baét buoäc vaø hoaøn thaønh kyø thi GCSE ôû ñoä tuoåi 16, hoïc sinh coù theå hôïp phaùp rôøi tröôøng vaø baét ñaàu ñi laøm. Tuy nhieân, haàu heát hoïc sinh tieáp tuïc hoïc theâm 2 naêm nöõa trong nhöõng chöông trình huaán luyeän taïi caùc tröôøng kyõ thuaät; hoaëc tröôøng ngheà; hoaëc tieáp tuïc ñeå chuaån bò vaøo tröôøng ñaïi hoïc, ñeå laáy chöùng chæ A (A levels). Naêm thöù nhaát ñöôïc goïi laø “Baäc 6 caáp thaáp”; naêm thöù hai goïi laø “Baäc 6 caáp cao”. Nhöõng kyø thi A-levels ñöôïc thi vaøo cuoái moãi naêm 1 vaø naêm 2. Keát quaû 2 naêm seõ laø ñieåm A-levels. Theo thöôøng leä, caùc tröôøng ñaïi hoïc choïn sinh vieân thi A-levels vôùi 3 hoaëc 4 moân hoïc taïi caùc tröôøng ñaøo taïo chuyeân bieät. Ñieåm A-levels caøng cao, sinh vieân caøng coù cô hoäi vaøo caùc tröôøng ñaïi hoïc haøng ñaàu. 5. Giaùo duïc Ñaïi hoïc Thoâng thöôøng chöông trình ñaïi hoïc ôû Anh vaø xöù Wales khoaûng 3 naêm, (caùc ngaønh Y, Döôïc vaø Kieán truùc coù thôøi löôïng lôùn hôn). ÔÛ Scotland, chöông trình ñaïi hoïc laø 4 naêm. Chương III - QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU ÂU VÀ CHÂU MỸ 157
Moät soá tröôøng ñaïi hoïc coù chöông trình cöû nhaân ruùt goïn 2 naêm. Moãi naêm hoïc thöôøng ñöôïc chia thaønh 2 ñeán 3 hoïc kyø. Sinh vieân seõ nhaän ñöôïc baèng Cöû nhaân veà caùc moân khoa hoïc xaõ hoäi (BA) cho caùc ngaønh nhö ngoân ngöõ, ngheä thuaät, khoa hoïc xaõ hoäi; Cöû nhaân Khoa hoïc (BSC) cho caùc boä moân khoa hoïc vaø Cöû nhaân Kyõ thuaät (BEng) cho caùc ngaønh lieân quan ñeán kyõ thuaät vaø coâng ngheä. Chæ tieâu ñaàu vaøo caùc tröôøng ñaïi hoïc daønh cho sinh vieân quoác teá bao goàm tieáng Anh (IELTS 6.0) vaø A-levels hoaëc moät naêm Döï bò ñaïi hoïc. Hoïc sau ñaïi hoïc laø böôùc keá tieáp cuûa baäc ñaïi hoïc. Coù hôn 20.000 khoaù ñaøo taïo sau ñaïi hoïc ôû Anh quoác veà raát nhieàu chuyeân ngaønh khaùc nhau, caùc khoaù hoïc thöôøng coù thôøi gian ngaén, töø chín thaùng ñeán hai naêm. Caùc chöông trình thaïc syõ nghieân cöùu trieát lyù (Mphil), thaïc syõ khoa hoïc xaõ hoäi (MA) vaø khoa hoïc nghieân cöùu (MSc) coù theå keùo daøi töø 1 ñeán 3 naêm. Khoaù tieán syõ laø moät chöông trình nghieân cöùu töø 3 naêm trôû leân. Vôùi sinh vieân quoác teá, haàu heát nhöõng chöông trình thaïc só hay tieán só ñeàu yeâu caàu hoï coù baèng ñaïi hoïc ñöôïc coâng nhaän vaø Anh ngöõ thoâng thaïo (trình ñoä IELTS 6.5). 6. Caùc chöông trình giaùo duïc khaùc Neáu khoâng hoïc GCSE hoaëc chöùng chæ A, hoïc sinh coù theå hoïc caùc khoùa daïy ngheà. Ñaây cuõng coù theå laø moät con ñöôøng ñeå vaøo ñaïi hoïc. Haàu heát caùc khoùa daïy ngheà laø cho hoïc sinh treân 16 tuoåi, ñöôïc daïy taïi caùc tröôøng cao ñaúng coâng laäp. Caùc tröôøng cao ñaúng (FE), cuûa caû heä thoáng coâng laäp vaø tö thuïc, daïy nhieàu chöông trình ña daïng bao goàm caùc khoùa Anh ngöõ, caùc khoùa laáy chöùng chæ GCSE, chöùng chæ A hoaëc caùc vaên baèng töông ñöông, caùc khoùa höôùng nghieäp, caùc khoùa döï bò vaø moät soá khoùa ñaïi hoïc. Sau khi hoïc xong chöùng chæ A, hoïc sinh coù theå noäp ñôn vaøo caùc tröôøng ñaïi hoïc qua heä thoáng tuyeån sinh UCAS. IV. NHÖÕNG CAÛI CAÙCH QUAN TROÏNG TRONG GIAÙO DUÏC 1. Phaùt trieån giaùo duïc toaøn dieän ôû moãi ñöùa treû (Luaät Giaùo duïc 1944) Trong lòch söû giaùo duïc cuûa Anh ñaàu theá kyû 20, Luaät Giaùo duïc 1944 (coøn ñöôïc bieát ñeán laø Butler Act) coù giaù trò aûnh höôûng quan troïng nhaát ñeán heä thoáng giaùo duïc vaø noù thay theá taát caû caùc luaät tröôùc ñoù. Chính phuû nhaän ra raèng giaùo duïc laø vaán ñeà quan troïng cuûa moãi caù nhaân vaø cuûa quoác gia. Neáu giaùo duïc mong muoán nuoâi döôõng tinh thaàn, trí tueä vaø theå chaát toát cho coäng ñoàng, noù phaûi nuoâi döôõng tinh thaàn, trí tueä vaø theå chaát cuûa moãi caù nhaân. Treû em phaûi laø trung taâm cho moïi hoaït ñoäng giaùo duïc. Giaùo duïc khoâng chæ lieân quan ñeán hoïc thuaät maø phaûi lieân quan ñeán söï phaùt trieån toaøn dieän cuûa töøng ñöùa treû vôùi söï nuoâi döôõng ñaày ñuû veà tinh thaàn, ñaïo ñöùc, trí tueä vaø theå chaát. Khaùi nieâm naøy ñöôïc söï ñoàng thuaän cuûa taát caû caùc taàng lôùp xaõ hoäi vaø caùc ñaûng ñoái laäp. Trong lòch söû giaùo duïc Anh, nhöõng giaù trò toân giaùo, taâm linh ñöôïc xem laø quan troïng toái cao. Moät laàn nöõa, Luaät 1944 nhaán maïnh vieäc reøn luyeän taâm linh, thöïc hieän caùc leã nghi toân giaùo vaø caàu nguyeän chung cuûa taát caû hoïc sinh tröôùc khi baét ñaàu ngaøy hoïc ôû tröôøng (sau naøy, vaán ñeà naøy bò chæ trích laø khoâng phuø hôïp vôùi nhöõng ngöôøi khoâng coù nieàm tin vaøo toân giaùo). Giaùo duïc chính 158 Chương III - QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU ÂU VÀ CHÂU MỸ
quy ñöôïc mieãn phí cho taát caû treû em vaø caùc cô quan quaûn lyù giaùo duïc ñòa phöông phaûi ñaûm baûo ñaùp öùng nhu caàu hoïc taäp cuûa baát cöù ai. Luaät 1944 cuõng ñaõ quy ñònh vieäc phaùt trieån nhöõng giaù trò tinh thaàn, ñaïo ñöùc, vaên hoùa ôû treû em. Ñeå giuùp treû em phaùt trieån theå chaát toát, Chính phuû hoã trôï naâng cao chaát löôïng giaùo duïc reøn luyeän theå chaát, hoã trôï môû roäng cô hoäi vaø ñieàu kieän cho treû em vaø thanh nieân tham gia caùc moân theå thao. Tröôøng hoïc phaûi ñaûm baûo vieäc hoïc sinh trong tröôøng coù cheá ñoä aên uoáng dinh döôõng, an toaøn vaø hôïp lyù. Luaät 1944 quy ñònh traùch nhieäm cuûa cô quan quaûn lyù giaùo duïc ñòa phöông trong vieäc ñaùp öùng nhöõng nhu caàu xaõ hoäi vaø phuùc lôïi, höôùng ñeán söï phaùt trieån toaøn dieän cuûa treû. Treû em phaûi ñöôïc ñaûm baûo coù cô hoäi toát nhaát ñeå phaùt huy heát naêng löïc baûn thaân. Caùc nhaø giaùo duïc phaûi hieåu nhöõng ñaëc ñieåm rieâng bieät cuûa moãi caù nhaân cuõng nhö nhöõng trôû ngaïi thaønh coâng cuûa moãi ñöùa treû. Nhieäm vuï cuûa caùc cô quan quaûn lyù laø phaûi cung caáp taát caû caùc coâng cuï hoã trôï caàn thieát vì söï thaønh coâng cuûa hoïc sinh. Luaät 1944 ñaõ thöïc söï mang laïi yù nghóa lòch söû quan troïng trong vieäc phaùt trieån giaùo duïc ôû Anh. Tuy nhieân, Luaät naøy vaãn coøn toàn taïi nhieàu baát caäp vaø heä thoáng giaùo duïc ñöôïc tieáp tuïc caûi caùch ôû nhöõng luaät tieáp theo. 2. Loaïi boû chính saùch tuyeån choïn hoïc sinh (naêm 1965) Ñeå coù ñöôïc heä thoáng giaùo duïc nhö ngaøy nay, Chính phuû Anh quoác ñaõ vöôït qua ñöôïc tính baûo thuû ñaëc tröng ñeå quyeát taâm caûi toå heä thoáng giaùo duïc. ÔÛ nhöõng naêm 1945, heä thoáng giaùo duïc ôû Anh ñöôïc phaân chia thaønh ba heä thoáng vaø ñi theo chính saùch tuyeån löïa töø raát sôùm. Khoaûng naêm 11 tuoåi, taát caû treû em Anh ñeàu phaûi traûi qua moät kyø thi vaøo cuoái baäc tieåu hoïc ñeå phaân loaïi trình ñoä hoïc sinh. Nhöõng hoïc sinh naøo qua ñöôïc kyø thi naøy môùi ñöôïc vaøo hoïc caùc tröôøng trung hoïc chuyeân bieät goïi laø “Grammar School”. Hoïc sinh ôû nhöõng tröôøng chuyeân bieät naøy ñöôïc xem laø coù naêng löïc vaø haàu heát ñöôïc choïn vaøo caùc tröôøng ñaïi hoïc danh tieáng sau khi toát nghieäp. Nhöõng hoïc sinh naøo khoâng qua ñöôïc kyø thi phaân loaïi naøy, phaûi ñi hoïc nhöõng tröôøng goïi laø “secondary modern” coù trình ñoä thaáp hôn nhieàu, hoaëc phaûi hoïc ôû tröôøng kyõ thuaät. Kyø thi ôû naêm 11 tuoåi ñaõ quyeát ñònh phaàn lôùn töông lai hoïc taäp vaø ngheà nghieäp cuûa ñöùa treû. So vôùi tröôøng chuyeân bieät, tröôøng “secondary modern” vaø tröôøng kyõ thuaät ít nhaän ñöôïc söï quan taâm cuûa Chính phuû hôn, ít ñöôïc ñaàu tö veà nguoàn löïc hôn vaø ít coù ñoäi nguõ giaùo vieân coù naêng löïc hôn. Taâm lyù hoïc sinh thi tröôït vaø phaûi hoïc ôû nhöõng tröôøng secondary vaø tröôøng kyõ thuaät ñöôïc ñaùnh giaù laø “nhuït chí”. Söï phaân loaïi trình ñoä hoïc sinh vaø möùc ñoä öu tieân ñaàu tö giöõa tröôøng chuyeân bieät “grammar school” vaø “secondary modern” ôû Anh trong giai ñoaïn naøy khaù gioáng vôùi söï cheânh leäch töøng toàn taïi giöõa caùc tröôøng coâng laäp vaø tröôøng baùn coâng Vieät Nam trong nhöõng naêm tröôùc ñaây. Khoâng coù moät vaán ñeà naøo khoù khaên vaø gaây nhieàu tranh caõi baèng vaán ñeà laøm sao toå chöùc ñöôïc moät heä thoáng giaùo duïc coù theå ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu cuûa taát caû moïi treû em, giaøu cuõng nhö ngheøo, thoâng minh cuõng nhö khoâng thoâng minh, phaùt trieån sôùm cuõng nhö Chương III - QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU ÂU VÀ CHÂU MỸ 159
chaäm. Ðoøi hoûi chung cho haàu heát moïi caûi caùch trong heä thoáng giaùo duïc laø laøm sao ñaøo taïo ra nhöõng coâng daân, nhöõng nhaø laõnh ñaïo ñeå coù theå ñoùng goùp toát nhaát cho söï phaùt trieån xaõ hoäi. Kieåu heä thoáng phaân loaïi naøy ñöôïc xem laø chæ öu tieân cho hoïc sinh xuaát saéc, cho taàng lôùp “thöôïng löu, quyù toäc”, gaây laõng phí raát lôùn veà nguoàn nhaân löïc tieàm taøng vaø laø nguyeân nhaân daãn ñeán baát bình ñaúng trong xaõ hoäi. Trong nhieàu naêm, giaùo duïc laø moät trong nhöõng ñieåm chính phaân bieät hai Ñaûng Baûo thuû vaø Lao ñoäng. Trong luùc Ñaûng Lao ñoäng kieân quyeát choáng vieäc tuyeån choïn hoïc sinh vaø chuû tröông moät neàn giaùo duïc bình ñaúng döïa vaøo heä thoáng caùc tröôøng trung hoïc toång hôïp thì Ñaûng Baûo thuû vaãn chuû tröông phaûi löïa choïn hoïc sinh xuaát saéc ñeå ñaøo taïo ôû caùc tröôøng chuyeân bieät. Naêm 1965, Ñaûng Lao ñoäng ñaõ quyeát taâm caûi toå heä thoáng giaùo duïc cuûa ñaát nöôùc vaø giaùo duïc Anh ñaõ chuyeån sang moät heä thoáng giaùo duïc khoâng tuyeån choïn, huûy boû nhöõng tröôøng trung hoïc “secondary modern” vaø thaønh laäp heä thoáng nhöõng tröôøng trung hoïc toång hôïp. Nhö vaäy, nhöõng tröôøng trung hoïc toång hôïp phaûi nhaän taát caû hoïc sinh khoâng phaân bieät naêng löïc hay thaønh phaàn xaõ hoäi. Khi chuyeån töø heä thoáng giaùo duïc tuyeån löïa vaø phaân loaïi hoïc sinh töø sôùm sang heä thoáng giaùo duïc khoâng tuyeån löïa, caùc nhaø laõnh ñaïo Anh hy voïng raèng seõ loaïi boû ñöôïc moät trong nhöõng baát caäp cuûa giaùo duïc Anh veà baát bình ñaúng vaø cheânh leäch trình ñoä giöõa hoïc sinh caùc tröôøng. 3. Nhöõng caûi caùch döôùi thôøi Tony Blair (1997-2007) ÔÛ nöôùc Anh, trong hai thaäp kyû vöøa qua, ñaõ coù nhöõng baùo caùo vaø yeâu caàu phaûi caûi caùch giaùo duïc do nhöõng moái quan ngaïi veà chuaån kieán thöùc cuõng nhö chaát löôïng hoïc taäp cuûa hoïc sinh ngaøy caøng thaáp. Moät vaøi baùo caùo ñaõ pheâ bình caùc tröôøng vì caùc chuaån thaáp vaø ngaøy caøng yeáu keùm. Nhieàu ngöôøi cuõng xem keát quaû hoaït ñoäng yeáu keùm cuûa neàn kinh teá so vôùi caùc quoác gia khaùc, laø do löïc löôïng lao ñoäng ñöôïc ñaøo taïo keùm vaø thieáu kyõ naêng caàn thieát. Trong suoát moät thaäp kyû caàm quyeàn laõnh ñaïo töø 1997 - 2007, Thuû töôùng Tony Blair ñaõ noã löïc trong coâng taùc caûi thieän chaát löôïng giaùo duïc taïi caùc tröôøng hoïc ôû Anh. Caûi caùch ñöôïc tieán haønh treân dieän roäng vôùi vieäc xaây döïng taøi lieäu caáp quoác gia, ñaøo taïo nhaân löïc theo taàng baäc, söû duïng heä thoáng veà traùch nhieäm giaûi trình ñeå ñöa ra nhöõng keát quaû vaø thanh tra tröôøng hoïc ñeå ñaûm baûo raèng vieäc aùp duïng nhöõng hoaït ñoäng ñoåi môùi coù hieäu quaû hôn. Chính phuû xaây döïng chöông trình ñaøo taïo giaùo vieân vaø toå chöùc chöông trình quan heä coâng chuùng toaøn quoác ñeå ñaùnh giaù cao söï nghieäp giaûng daïy vaø trieån voïng cuûa giaùo vieân. Anh ñaõ thu huùt nhieàu giaùo vieân treû taøi naêng baèng möùc löông 7.000 baûng Anh (töông ñöông 14.000 ñoâ la Myõ) cho nhöõng giaùo vieân ñaõ toát nghieäp chöông trình ñaøo taïo giaûng daïy moät naêm. Chaát löôïng giaùo duïc ñöôïc ñaùnh giaù qua keát quaû caùc baøi kieåm tra vaø caùc nhaø giaùm saùt giaùo duïc cuûa Chính phuû tröïc tieáp xuoáng giaùm saùt vaø tìm ra nguyeân nhaân daãn ñeán chaát löôïng baøi kieåm tra keùm cuûa hoïc sinh. Nhöõng tröôøng coù thaønh tích yeáu keùm cuõng ñöôïc kieåm tra kyõ, ñoùng cöûa moät soá tröôøng hoaït ñoäng keùm hieäu quaû, xaây döïng laïi töø ñaàu 160 Chương III - QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU ÂU VÀ CHÂU MỸ
moät soá tröôøng. Chuyeân gia giaùm saùt giaùo duïc ñi raø soaùt chaát löôïng giaùo duïc cuûa töøng tröôøng hoïc ít nhaát ba naêm moät laàn, kieåm tra moâi tröôøng giaûng daïy, naêng löïc cuûa ñoäi nguõ laõnh ñaïo tröôøng hoïc vaø ñöa ra nhöõng gôïi yù caàn phaûi söûa ñoåi. Taøi lieäu tham khaûo [1] EURYDICE (undated) Overview of education systems in England, Wales and Northern Ireland, EURYDICE at NFER, at http://www.nfer.ac.uk/shadomx/apps/fms/fmsdownload. cfm?file_uuid=585D09DA-C299-53CD-AD5E-0BC73ACB905F&siteName=nfer retrieved on 9th May 2009. [2] Eurydice (2001) Date at home, The Financing of Schools in England, Wales and Northern Ireland, At NFER, 2001, available at the NFER Website: http://www.nfer.ac.uk/ Eurydice/pdfs/The%20financing%20of%20schools.pdf, retrieved on 9th May 2009. [3] Hannaway Jane, Marilyn Murphy Jodie Reed (2004) Leave No City Behind, England/ United States Dialogue on Urban Education Reform, The Urban Institute, Education Policy Centre & Temple University, Centre for Research in Human Development and Education. [4] House of Commons (2008) Preparing to deliver the 14–19 education reforms in England, Thirty–ninth Report of Session, 2007–08, Report, together with formal minutes, oral and written evidence, Ordered by The House of Commons, to be printed 23 June 2008, Committee of Public Accounts. [4] Higham Rob, David Hopkins And Elpida Ahtaridou (2007) Improving School Leadership: Country Background Report for England, OECD: Paris [5] Jaekyung Lee (2001) School Reform Initiatives as Balancing Acts: Policy Variation and Educational Convergence among Japan, Korea, England and the United States, Education Policy Analysis Archives, Volume 9, Number 13, April 2001. [6] Training and Development Agency for Schools, http://www.tda.gov.uk/, retrieved 9th May, 2009. Nguoàn internet: History of education in England, available at: http://en.wikipedia.org/wiki/History_of_education_in_England#Under_Conservative_ governments_from_1979_to_1997, retrieved on 10th May 2009. http://www.dfes.gov.uk/publications/schoolswhitepaper http://www.britishcouncil.org/vi/vietnam.htm, retrieved on 9th May 2009. http://www.governornet.co.uk Chương III - QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU ÂU VÀ CHÂU MỸ 161
B. GIAÙO DUÏC PHAÙP THAY ÑOÅI TRIEÁT LYÙ GIAÙO DUÏC I. SÔ LÖÔÏC QUAÙ TRÌNH PHAÙT TRIEÅN CUÛA NEÀN GIAÙO DUÏC PHAÙP Coäng hoøa Phaùp laø quoác gia coù dieän tích lôùn thöù hai Chaâu AÂu vôùi daân soá khoaûng treân 65 trieäu ngöôøi(41). Veà maët haønh chính, nöôùc Phaùp ñöôïc chia laøm 26 vuøng (42), 100 khu vöïc, 341 quaän, 4.232 toång vaø 36.680 xaõ /phöôøng, trong ñoù chæ coù caùc caáp vuøng, tænh vaø xaõ/phöôøng laø coù chính quyeàn do daân baàu. Töø theá kyû 17, Phaùp ñaõ trôû thaønh moät cöôøng quoác vaø tieán haønh xaâm chieám thuoäc ñòa ôû haàu heát caùc chaâu luïc treân theá giôùi. Vì vaäy, vaên hoùa Phaùp noùi chung vaø giaùo duïc Phaùp noùi rieâng coù nhöõng aûnh höôûng nhaát ñònh ñeán caùc quoác gia töøng laø thuoäc ñòa cuûa Phaùp. Tieáng Phaùp ñeán nay vaãn laø moät trong nhöõng ngoân ngöõ phoå bieán nhaát treân theá giôùi. Neàn giaùo duïc Phaùp ñaõ phaùt trieån töø raát sôùm. Ngay töø nhöõng naêm 1880, luaät sö Jules Ferry, luùc ñoù laø Boä tröôûng Boä Giaùo duïc (43), ñaõ xaây döïng heä thoáng tröôøng hoïc cuûa neàn coäng hoøa cô baûn duy trì ñeán hieän nay. Theo ñoù, taát caû treû em döôùi 15 tuoåi, baát keå nam hay nöõ, ñeàu phaûi ñeán tröôøng vaø ñöôïc höôûng giaùo duïc mieãn phí. Nöôùc Phaùp laø moät trong nhöõng nöôùc coù möùc chi ngaân saùch Nhaø nöôùc cho giaùo duïc cao nhaát trong khoái caùc nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån (OECD) (44). Ngaân saùch giaùo duïc cao hôn taát caû caùc khu vöïc haønh chính khaùc. Haàu heát caùc tröôøng do Nhaø nöôùc tröïc tieáp quaûn lyù, keå caû phaàn lôùn caùc tröôøng tö cuõng ñöôïc Nhaø nöôùc trôï caáp vaø ñieàu haønh. Giaùo vieân coù trình ñoä chuyeân moân cao vaø ñaëc tröng chung cuûa caùc tröôøng laø raát ñeà cao hoïc vaán, chuù troïng truyeàn ñaït kieán thöùc vaø daïy ñeå hoïc sinh vöôït qua caùc kyø thi. Ñaëc tính khoâng lieân quan ñeán toân giaùo laø moät trong nhöõng neàn taûng ñöôïc quy ñònh trong Hieán phaùp nöôùc Phaùp, bôûi noù ñöôïc söû duïng nhö moät coâng cuï cho söï gaén keát vaø hoøa hôïp xaõ hoäi; theo ñoù, caùc tröôøng coâng ôû Phaùp khoâng giaûng daïy veà toân giaùo. Tröôùc nhöõng naêm 1960, giaùo duïc Phaùp veà cô baûn ñöôïc toå chöùc nhö moät heä thoáng 41. Soá lieäu thaùng 6 naêm 2009 42. Trong 26 vuøng coù 22 vuøng thuoäc chính quoác vaø 4 vuøng khoâng thuoäc chính quoác. 43. Boä Giaùo duïc thôøi ñieåm ñoù coù teân laø Boä Giaûng huaán quoác gia (Ministry of National Instruction). 44. Toå chöùc hôïp taùc phaùt trieån kinh teá goàm 30 nöôùc phaùt trieån laø: AÙo, UÙc, Bæ, Canada, Coäng hoøa Seùc, Ñan Maïch, Phaàn Lan, Phaùp, Ñöùc, Hi Laïp, Hungari, Iceland, Ireland, YÙ, Nhaät, Haøn Quoác, Luxembourg, Mexico, Haø Lan, New Zealand, Na Uy, Ba Lan, Boà Ñaøo Nha, Slovakia, Taây Ban Nha, Thuïy Ñieån, Thuïy Só, Thoå Nhó Kyø, Hoa Kyø vaø Vöông Quoác Anh.s 162 Chương III - QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU ÂU VÀ CHÂU MỸ
keùp vôùi moät beân laø caùc tröôøng tieåu hoïc, bao goàm nhöõng cô sôû giaùo duïc ñöôïc goïi laø cô sôû giaùo duïc sau tieåu hoïc (enseignement primaire supeùrieur) cuøng vôùi giaùo duïc höôùng nghieäp vaø moät beân laø giaùo duïc trung hoïc vaø giaùo duïc ñaïi hoïc. Sau moät loaït caùc caûi caùch, heä thoáng naøy ñaõ ñöôïc ñònh hình vaø thoáng nhaát laïi hoaøn toaøn, theo ñoù heä thoáng giaùo duïc phoå thoâng ñöôïc saép xeáp thoáng nhaát töø tieåu hoïc leân trung hoïc vaø ñaïi hoïc vaø duy trì ñeán hieän nay. Keå töø naêm 1967, Phaùp qui ñònh giaùo duïc mieãn phí vaø baét buoäc ñoái vôùi treû töø 6 ñeán 16 tuoåi. Tröôøng hoïc daønh cho caû hoïc sinh nam vaø nöõ hoïc chung. Phaùp cuõng ñaõ ñöôïc ghi nhaän laø coù thaønh tích vöôït troäi trong phaùt trieån Giaùo duïc Maàm non töø nhöõng naêm 1970 vì haàu heát treû trong ñoä tuoåi töø 3 ñeán 5 tuoåi ñeàu ñöôïc ñi hoïc maãu giaùo. Taïi caùc tröôøng hoïc ôû chính quoác, bieân cheá naêm hoïc do Boä Giaùo duïc quoác gia thoáng nhaát quy ñònh, theo ñoù moät naêm hoïc thöôøng baét ñaàu töø ñaàu thaùng 9 vaø keát thuùc vaøo ñaàu thaùng 7 naêm sau, khoaûng tröôùc ngaøy Quoác khaùnh nöôùc Phaùp 14 thaùng 7. Taïi caùc tröôøng tieåu hoïc vaø trung hoïc, chöông trình giaûng daïy vaø saùch giaùo khoa cuõng ñöôïc Boä Giaùo duïc quoác gia thoáng nhaát quy ñònh, ngoaïi tröø moät soá hoïc phaàn chuyeân bieät do hoïc sinh töï choïn. Nhöõng yù kieán chæ trích gaàn ñaây, ñaëc bieät laø yù kieán cuûa caùc nhaø giaùo duïc Anh, Myõ thöôøng coù quan ñieåm giaùo duïc thöïc duïng, nhaán maïnh raèng giaùo duïc Phaùp quaù töø chöông, aùp ñaët, quaù chuù troïng vaøo vieäc truyeàn ñaït kieán thöùc maø boû qua vieäc phaùt trieån caùc kyõ naêng phaân tích hay xaây döïng nhaân caùch cho treû. Chöông trình hoïc quaù roäng vaø aùp löïc kieåm tra thi cöû ñoái vôùi hoïc sinh quaù nhieàu. Hoïc sinh coù nhieàu aùp löïc töø phía giaùo vieân cuõng nhö baøi taäp ôû nhaø. Ngoaøi ra, ít coù hoaït ñoäng nhoùm trong hoïc taäp, hoïc sinh ñöôïc daïy laø phaûi töï chòu traùch nhieäm veà baûn thaân vaø giaùo vieân khoâng giöõ vai troø chính trong vieäc chaêm lo ñôøi soáng cho hoïc sinh. Moät ñieàu cuõng ñaùng quan taâm laø heä thoáng giaùo duïc ñang boû queân nhieàu treû trong caùc khu vöïc xa xoâi, nhöõng nôi coù söï taäp trung ñoâng caùc daân toäc thieåu soá vôùi nhu caàu caàn coù söï gaén keát chaët cheõ hôn giöõa giaùo duïc vôùi theá giôùi vieäc laøm. Nhìn chung, vôùi moät neàn giaùo duïc sôùm phaùt trieån nhöng vaãn coøn toàn taøi nhieàu vaán ñeà veà trieát lyù giaùo duïc, nöôùc Phaùp ñang coù nhöõng ñieàu chænh veà giaùo duïc trong theá kyû 21 cho phuø hôïp vôùi neàn kinh teá tri thöùc vaø söï tieán boä veà khoa hoïc coâng ngheä. II. QUAÛN LYÙ GIAÙO DUÏC ÔÛ PHAÙP 1. Phaân caáp quaûn lyù Heä thoáng quaûn lyù giaùo duïc cuûa Phaùp coù tính taäp trung raát cao. Chính quyeàn Trung öông naém giöõ quyeàn löïc cô baûn trong vieäc xaây döïng, trieån khai chính saùch giaùo duïc vaø chöông trình giaùo duïc quoác gia. Chính quyeàn Trung öông cuõng chòu traùch nhieäm tuyeån Chương III - QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU ÂU VÀ CHÂU MỸ 163
duïng, ñaøo taïo vaø traû löông cho giaùo vieân. Cô quan giaùo duïc Trung öông laø Boä Giaùo duïc quoác gia. Boä tröôûng Boä Giaùo duïc quoác gia laø moät trong nhöõng ngöôøi coù vò trí cao nhaát trong noäi caùc Chính phuû. Caùc vuøng ñöôïc phaân chia thaønh caùc khu vöïc giaùo duïc (acadeùmies), moãi khu vöïc giaùo duïc goàm moät hoaëc vaøi tænh/thaønh phoá(45). Laõnh thoå Phaùp ñöôïc chia thaønh 35 khu vöïc giaùo duïc, 26 khu vöïc trong soá ñoù naèm ôû ñaïi luïc Phaùp vaø 9 khu vöïc naèm ôû caùc laõnh thoå ngoaøi ñaïi luïc. Caùc khu vöïc giaùo duïc cuõng phuï traùch caùc tröôøng cuûa Phaùp thuoäc khu vöïc ñoù ñoùng ôû nöôùc ngoaøi. Ví duï, Tröôøng Trung hoïc Phaùp Charles de Gaulle ôû London (Anh) laïi thuoäc quyeàn quaûn lyù cuûa khu vöïc giaùo duïc Lille (Phaùp). Vieäc saép xeáp caùc khu vöïc giaùo duïc theo vuøng ñòa lyù nhöng laïi khoâng töông öùng vôùi caùc ñôn vò chính quyeàn thöôøng xuyeân gaây ra caùc maâu thuaãn giöõa caùc cô quan quaûn lyù giaùo duïc cuûa khu vöïc vôùi caùc caáp chính quyeàn ñòa phöông. Nhaø nöôùc cung caáp 2/3 toång kinh phí cho heä thoáng giaùo duïc, chuû yeáu laø ñeå traû löông cho giaùo vieân, ngoaøi ra chi cho caùc hình thöùc hoã trôï taøi chính khaùc nhau nhö caáp hoïc boång cho hoïc sinh, trôï caáp vaøo naêm hoïc môùi... Luaät Phaân quyeàn naêm 1982 vaø naêm 1983 ñaõ naâng cao ñaùng keå vai troø ñoái vôùi giaùo duïc cuûa caùc caáp chính quyeàn ñòa phöông do daân baàu, töùc laø caùc hoäi ñoàng vuøng, khu vöïc vaø xaõ/phöôøng. Hieän taïi, nhöõng ñôn vò naøy ñoùng goùp khoaûng 20% chi phí cho giaùo duïc. Moãi caáp chính quyeàn ñòa phöông chòu traùch nhieäm veà moät baäc trong heä thoáng giaùo duïc. Xaõ/phöôøng chòu traùch nhieäm veà vieäc xaây döïng, cung caáp trang thieát bò vaø duy trì caùc tröôøng tieåu hoïc vaø maãu giaùo cuõng nhö traû löông cho nhaân vieân khoâng tröïc tieáp giaûng daïy. Caùc khu vöïc chòu traùch nhieäm veà vieäc xaây döïng, cung caáp trang thieát bò vaø duy trì caùc tröôøng trung hoïc cô sôû vaø hoã trôï taøi chính cho vieäc ñi laïi ñeán tröôøng. Caùc vuøng coù traùch nhieäm töông töï nhö treân vôùi caùc tröôøng trung hoïc phoå thoâng vaø tham gia laäp keá hoaïch cho hoaït ñoäng giaùo duïc nhö keá hoaïch ñaøo taïo cuûa vuøng, xuùc tieán caùc chöông trình ñaàu tö. Traùch nhieäm veà quaûn lyù hoaït ñoäng haøng ngaøy taïi caùc tröôøng ñöôïc giao cho Hieäu tröôûng. Chöùc danh cuûa hoï khaùc nhau tuøy theo töøng loaïi hình tröôøng: Hieäu tröôûng tröôøng tieåu hoïc laø Directeur, Hieäu tröôûng tröôøng trung hoïc cô sôû goïi laø Principal vaø Hieäu tröôûng tröôøng trung hoïc phoå thoâng goïi laø Proviseur. Hieäu tröôûng coù theå hoaëc khoâng tham gia giaûng daïy, tuøy thuoäc vaøo söï boá trí ôû ñòa phöông. Hoï ngaøy caøng thieân veà vai troø laø ngöôøi quaûn lyù nhieàu hôn. Hieäu tröôûng thöïc ra khoâng coù traùch nhieäm veà vieäc chæ ñònh ñoäi nguõ nhaân vieân, maëc duø ñang baét ñaàu coù nhöõng thay ñoåi veà ñieàu naøy. 45. Khaùi nieäm khu vöïc giaùo duïc ôû Phaùp khaùc vôùi khaùi nieäm khu vöïc haønh chính. Nöôùc Phaùp coù 35 khu vöïc giaùo duïc trong khi coù 100 khu vöïc haønh chính, cho neân moãi khu vöïc giaùo duïc goàm moät hay vaøi khu vöïc haønh chính. 164 Chương III - QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU ÂU VÀ CHÂU MỸ
Caáp chính quyeàn ñòa phöông Tröôøng Hoäi ñoàng xaõ phöôøng/Mairie Tröôøng tieåu hoïc (bao goàm tröôøng maãu giaùo) Hoäi ñoàng tænh/Conseil Geùneùral Tröôøng trung hoïc cô sôû Hoäi ñoàng vuøng/Conseil Reùgional Tröôøng trung hoïc phoå thoâng Phaân caáp traùch nhieäm hoã trôï taøi chính cho Giaùo duïc phoå thoâng cuûa caùc caáp chính quyeàn ñòa phöông 2. Caùc Hoäi ñoàng trong tröôøng hoïc Taát caû caùc tröôøng ñeàu coù Hoäi ñoàng tröôøng, goàm caùc caùn boä quaûn lyù, ñaïi dieän giaùo vieân, cha meï hoïc sinh (ñoái vôùi tröôøng trung hoïc coù theâm ñaïi dieän hoïc sinh). ÔÛ tröôøng maãu giaùo, Hoäi ñoàng naøy ñöôïc goïi laø Hoäi ñoàng nhaø tröôøng (Conseil d’eùcole), trong khi ôû tröôøng trung hoïc cô sôû vaø trung hoïc phoå thoâng noù ñöôïc goïi laø Hoäi ñoàng quaûn lyù (Conseil d’administration). Hoäi ñoàng tröôøng coù quyeàn giôùi haïn nhöng giöõ vai troø coá vaán raát quan troïng. Hoäi ñoàng hoïp 3 laàn trong moät naêm. Vai troø cuûa Hoäi ñoàng tröôøng ôû tröôøng trung hoïc cô sôû vaø trung hoïc phoå thoâng quan troïng hôn so vôùi ôû tröôøng maãu giaùo. Hoäi ñoàng naøy thoâng qua ngaân saùch cuûa tröôøng, caùc noäi quy vaø quy cheá, caùc quy trình kyû luaät vaø chi phí cuûa moät soá dòch vuï nhaát ñònh. Chuû tòch Hoäi ñoàng tröôøng laø Hieäu tröôûng. Ñaïi dieän cha meï hoïc sinh ñöôïc baàu ra haøng naêm thoâng qua boû phieáu kín trong soá nhöõng cha meï coù hoïc sinh theo hoïc ôû tröôøng. ÔÛ tröôøng trung hoïc coøn coù Hoäi ñoàng lôùp ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà lieân quan ñeán hoïc haønh, ñaëc bieät laø vieäc ñònh höôùng hoïc taäp cho töøng hoïc sinh vaø xeùt vieäc hoïc sinh ôû laïi lôùp. Caû hoïc sinh vaø cha meï hoïc sinh ñeàu coù ñaïi dieän trong hoäi ñoàng naøy. Ngoaøi ra ôû tröôøng trung hoïc coøn coù Hoäi ñoàng kyû luaät, giaûi quyeát caùc tröôøng hôïp vi phaïm kyû luaät nghieâm troïng, lieân quan ñeán vieäc cho nghæ hoïc taïm thôøi hay vónh vieãn vôùi moät hoïc sinh naøo ñoù. Caû hoïc sinh vaø cha meï hoïc sinh ñeàu coù ñaïi dieän trong hoäi ñoàng naøy. 3. Quaûn lyù giaûi quyeát khieáu naïi trong giaùo duïc ôû Phaùp ÔÛ Phaùp, coù moät heä thoáng veà khieáu naïi chính thöùc daønh cho taát caû cha meï hoïc sinh theo cô cheá trung gian hoøa giaûi. Quy trình ñöôïc aùp duïng tuøy theo möùc ñoä, phuï thuoäc vaøo baûn chaát cuûa khieáu naïi vaø baäc hoïc cuûa hoïc sinh. Caùc caáp seõ bao goàm Hieäu tröôûng, Thanh tra giaùo duïc, caùn boä trung gian hoøa giaûi veà giaùo duïc. Neáu khieáu naïi lieân quan tôùi moät quyeát ñònh do cô quan giaùo duïc cuûa tænh, vuøng hoaëc quoác gia ban haønh thì khieáu Chương III - QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU ÂU VÀ CHÂU MỸ 165
naïi seõ chuyeån tôùi caùn boä trung gian hoøa giaûi caáp töông ñöông. Maëc duø quyeát ñònh cuûa ngöôøi hoøa giaûi khoâng gaén vôùi cô quan quaûn lyù giaùo duïc nhöng nhöõng tö vaán cuûa hoï noùi chung seõ ñöôïc chaáp thuaän vaø laøm theo. Ngoaøi vieäc söû duïng cô cheá trung gian hoøa giaûi ñeå giaûi quyeát khieáu naïi neâu treân, cuõng coù caùc bieän phaùp veà phaùp lyù thoâng qua toøa aùn. III. CÔ CAÁU HEÄ THOÁNG GIAÙO DUÏC PHAÙP 1. Nhaø treû Moãi ñòa phöông ñeàu coù nhaø treû cho treû em döôùi 3 tuoåi. Nhaø treû thöôøng do chính quyeàn xaõ/phöôøng quaûn lyù; moät soá nhaø treû ñöôïc quaûn lyù bôûi caùc toå chöùc phi lôïi nhuaän ñöôïc caáp pheùp, moät soá laø caùc hoä gia ñình nhaän giöõ treû taïi nhaø. ÔÛ nhieàu ñòa phöông, treû chæ coù theå ñöôïc nhaän vaøo caùc nhaø treû neáu caû hai boá meï ñeàu ñang ñi laøm bôûi vì soá löôïng haïn cheá. Möùc ñoä dòch vuï trong caùc nhaø treû raát khaùc nhau, moät soá nhaø treû nhaän troâng treû caû ngaøy, nhöng nhieàu nhaø treû chæ troâng treû nöûa ngaøy. Phaàn lôùn chi phí ñaõ ñöôïc bao caáp bôûi chính quyeàn xaõ/phöôøng; phuï huynh phaûi ñoùng moät khoaûn tieàn nhoû cho caùc dòch vuï cuûa nhaø treû; möùc ñoùng goùp cuûa phuï huynh tuøy thuoäc vaøo möùc thu nhaäp cuûa hoï. 2 Giaùo duïc Tieåu hoïc Tröôøng maàm non: Tröôøng maàm non thöôøng gaén lieàn vôùi tröôøng tieåu hoïc ôû ñòa phöông, moät vaøi ñòa phöông coù theå phoái hôïp vôùi nhau ñeå xaây döïng tröôøng maàm non rieâng. Hoïc sinh ñöôïc nhaäp hoïc vaøo tröôøng theo ñòa baøn tuyeån sinh qui ñònh theo vuøng ñòa lyù. Hoïc sinh ngoaøi ñòa baøn tuyeån sinh ñoøi hoûi phaûi coù giaáy pheùp chaáp nhaän cuûa chính quyeàn ñòa phöông. Vieäc nhaäp hoïc cho hoïc sinh ñöôïc toå chöùc thoâng qua chính quyeàn xaõ/phöôøng vaø sau ñoù thoâng qua tröôøng. Quy trình naøy goïi laø quy trình ghi danh vaøo tröôøng maàm non (Inscription aø l’eùcole maternelle). Tröôøng tieåu hoïc: Phaùp coù 60.000 tröôøng tieåu hoïc, cung caáp giaùo duïc chính qui cho hoïc sinh hoïc baäc tieåu hoïc trong 5 naêm. Treû theo hoïc tröôøng tieåu hoïc töø naêm leân 6 tuoåi. Treû nhoû tuoåi hôn cuõng coù theå ñöôïc nhaäp hoïc neáu nhaø tröôøng xeùt thaáy coù khaû naêng theo hoïc vaø neáu tröôøng coøn choã. Treû ñöôïc hoïc caùc kó naêng cô baûn trong 3 naêm ñaàu tieân (goàm lôùp döï bò - CP vaø caùc lôùp sô caáp 1, 2 - CE 1, 2), sau ñoù hoïc giai ñoaïn tieáp theo (caùc lôùp trung caáp 1, 2 - CM 1, 2) cho ñeán khi keát thuùc baäc tieåu hoïc. Nhö vaäy khoâng coù teân goïi caùc lôùp 1, 2, 3, 4, 5 nhö haàu heát caùc nöôùc treân theá giôùi. Phaàn lôùn caùc tröôøng hoïc trong 4 ngaøy, nghæ ngaøy thöù tö. Töø naêm 2008, hoïc sinh tieåu hoïc khoâng phaûi ñi hoïc vaøo saùng thöù baûy, tröôùc ñoù ñaây laø neùt raát ñaëc tröng cuûa giaùo duïc Phaùp so vôùi caùc nöôùc phöông Taây. Gioáng nhö tröôøng maàm non, hoïc sinh nhaäp hoïc vaøo caùc tröôøng theo ñòa baøn tuyeån sinh quy ñònh theo vuøng ñòa lyù. Cha meï neáu muoán cho con hoïc ôû moät tröôøng khaùc khoâng thuoäc ñòa baøn tuyeån sinh naøy phaûi coù lyù do chính ñaùng vaø ñöôïc chính quyeàn ñòa phöông 166 Chương III - QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU ÂU VÀ CHÂU MỸ
caû nôi ñi vaø nôi ñeán chaáp thuaän neáu xeùt thaáy boá hoaëc meï hoaëc caû hai boá meï ñi laøm ôû ngoaøi ñòa baøn vaø gaëp khoù khaên trong vieäc ñöa ñoùn con. Chính quyeàn ñòa phöông cuõng coù traùch nhieäm ñoàng yù cho treû sang hoïc ôû ñòa baøn khaùc neáu treû coù nhu caàu ñöôïc chaêm soùc y teá thöôøng xuyeân maø nhu caàu naøy chæ coù theå ñaùp öùng ñöôïc ôû ñòa baøn khaùc, hoaëc neáu anh, chò, em cuûa treû trong cuøng naêm hoïc ñang theo hoïc ôû tröôøng cuûa ñòa baøn ñoù. Sô ñoà heä thoáng giaùo duïc phoå thoâng cuûa Phaùp 3. Giaùo duïc Trung hoïc Giaùo duïc Trung hoïc ñöôïc chia thaønh hai giai ñoaïn lieân tieáp thöôøng goïi laø caùc chu kyø. Chu kyø ñaàu töông ñöông ñöông vôùi trung hoïc cô sôû (hoïc ôû tröôøng colleøge), chu kyø thöù hai töông ñöông vôùi trung hoïc phoå thoâng (hoïc ôû tröôøng Lyceùe). Coù moät soá ñieåm ñaùng löu yù veà heä thoáng tröôøng hoïc ôû Phaùp khaùc vôùi haàu heát caùc nöôùc treân theá giôùi. Thöù nhaát, teân goïi lôùp hoïc giaûm daàn khi caøng leân cao; cuï theå thöù töï vaø teân goïi caùc lôùp laø ñeä luïc, ñeä nguõ, ñeä töù, ñeä tam, ñeä nhò, ñeä nhaát vaø lôùp cuoái caáp (46) (töông ñöông vôùi caùc lôùp 6, 46. Do aûnh höôûng cuûa giaùo duïc Phaùp, tröôùc naêm 1975 ôû mieàn Nam nöôùc ta coù caùch goïi caùc lôùp gioáng nhö cuûa Phaùp. Chương III - QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU ÂU VÀ CHÂU MỸ 167
7, 8, 9, 10, 11, 12). Thöù hai, baäc trung hoïc phoå thoâng ñaõ ñöôïc phaân ban theo chuyeân ngaønh, do vaäy tuøy vaøo chuyeân ngaønh, hoïc sinh seõ laáy baèng tuù taøi khoa hoïc (Bac S), baèng tuù taøi vaên chöông (Bac L), hay baèng tuù taøi ñaïi cöông (Bac G) (47). Caùch thöùc naøy giuùp hoïc sinh ñònh höôùng roõ raøng cho baäc ñaïi hoïc hoaëc coù ñuû kyõ naêng ñi laøm vieäc sau khi toát nghieäp tuù taøi neáu khoâng coù naêng löïc veà hoïc vaán. Hoïc sinh khoâng phaûi luùc naøo cuõng coù quyeàn töï do löïa choïn loaïi hình tröôøng trung hoïc hay chuyeân ngaønh cho mình. Khi keát thuùc naêm cuoái cuøng cuûa tröôøng trung hoïc cô sôû, hoäi ñoàng lôùp seõ tieán haønh ñaùnh giaù khaû naêng, naêng khieáu vaø ñoäng cô hoïc taäp cuûa hoïc sinh. Baùo caùo naøy seõ ñeà xuaát veà loaïi hình giaùo duïc trung hoïc phoå thoâng maø hoï cho laø phuø hôïp nhaát vôùi treû. Mong muoán cuûa phuï huynh hoïc sinh ñöôïc xem xeùt tröôùc khi ñöa ra quyeát ñònh cuoái cuøng. Neáu khoâng coù söï thoáng nhaát giöõa hoäi ñoàng lôùp vaø mong muoán cuûa phuï huynh hoïc sinh, Hieäu tröôûng nhaø tröôøng laø ngöôøi ñöa ra quyeát ñònh cuoái cuøng. Ñaïi ña soá hoïc sinh theo hoïc taïi caùc tröôøng coâng döôùi söï giaùm saùt cuûa Boä Giaùo duïc quoác gia. Tuy vaäy, coù khoaûng 100.000 hoïc sinh thuoäc caùc daïng khuyeát taät hoïc ôû nhöõng tröôøng chuyeân bieät döôùi söï hoã trôï cuûa Boä Y teá vaø 200.000 hoïc sinh theo hoïc ôû caùc tröôøng trung hoïc noâng nghieäp (caùc khoaù ñaøo taïo kó thuaät vaø daïy ngheà). Ngoaøi ra, khoaûng 300.000 hoïc sinh khaùc töø 16 tuoåi trôû leân traûi qua caùc lôùp hoïc vieäc (thoâng qua caùc hôïp ñoàng lao ñoäng). Keå töø cuoäc caûi caùch naêm 1987, hình thöùc hoïc vieäc nhö vaäy coù theå trang bò cho hoïc sinh caùc loaïi baèng ngheà khaùc nhau (48). Tröôøng tö cuõng ñöôïc ñaët döôùi söï quaûn lyù moät phaàn cuûa Boä Giaùo duïc quoác gia. Caùc tröôøng tö cuûa Phaùp tieáp nhaän khoaûng 15% hoïc sinh tieåu hoïc vaø 20% hoïc sinh ôû baäc trung hoïc. Tyû leä naøy luoân oån ñònh trong caùc thaäp kyû qua. Phaàn lôùn caùc tröôøng tö laø tröôøng Thieân chuùa giaùo. Caùc tröôøng naøy kyù hôïp ñoàng vôùi Nhaø nöôùc ñeå chòu traùch nhieäm veà löông cho caùn boä nhaân vieân ngoaøi caùc khoaûn khaùc do Nhaø nöôùc hoã trôï, cho neân hoïc phí ñöôïc thu ôû möùc ñoä vöøa phaûi so vôùi chuaån cuûa haàu heát caùc nöôùc khaùc. Ñoái vôùi caùc tröôøng tö khoâng coù caùc hôïp ñoàng nhö vaäy (tieáp nhaän khoaûng 50.000 hoïc sinh), ngöôøi hoïc phaûi ñoùng hoïc phí raát cao, ngang vôùi caùc nöôùc chaâu AÂu khaùc. Gaàn ñaây, tröôøng tö ñaõ trôû neân phoå bieán hôn vaø tình traïng caàu vöôït quaù cung ñöôïc thaáy ôû nhieàu khu vöïc thaønh phoá cuûa Phaùp, ñaëc bieät ñaùng chuù yù ôû Paris vaø caùc khu vöïc phía Nam, nôi taäp trung caùc tröôøng trung hoïc phoå thoâng tö thuïc toát nhaát. Tröôøng tö coù cuøng chöông trình hoïc nhö tröôøng coâng vaø cuõng phaûi chòu caùc qui ñònh thanh tra cuûa Chính phuû nhö tröôøng coâng. 47. Du hoïc sinh caùc nöôùc nhö Vieät Nam khi laøm hoà sô hoïc ñaïi hoïc taïi Phaùp thöôøng khai laø coù baèng tuù taøi ñaïi cöông - Bac G 48. Do daân soá Phaùp phaùt trieån töông ñoái oån ñònh neân caùc con soá naøy cuõng duy trì töông ñoái oån ñònh qua caùc naêm hoïc. 168 Chương III - QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU ÂU VÀ CHÂU MỸ
Giaùo vieân ôû tröôøng tö khoâng nhaát thieát phaûi coù trình ñoä nhö trình ñoä yeâu caàu ñoái vôùi giaùo vieân tröôøng coâng, tuy nhieân, chuaån giaûng daïy khoâng ñöôïc thaáp quaù. Song song vôùi heä thoáng tröôøng hoïc thoâng thöôøng coøn coù caùc chöông trình lôùp ñaëc bieät hoaëc lôùp gheùp thöôøng ñöôïc loàng gheùp vaøo caùc tröôøng tieåu hoïc vaø tröôøng trung hoïc. Nhöõng chöông trình nhö vaäy bao goàm caùc lôùp coù chöùc naêng nhö caàu noái ñöa treû khuyeát taät trôû laïi vôùi heä thoáng tröôøng hoïc thoâng thöôøng (CLIS) vaø caùc lôùp gheùp giöõa giaùo duïc phoå thoâng vaø giaùo duïc höôùng nghieäp (SEGPA) ñöôïc thieát keá daønh cho caùc thanh thieáu nieân gaëp khoù khaên trong hoïc taäp do caùc vaán ñeà veà taâm lyù, tình caûm hoaëc haønh vi öùng xöû vaø cho nhöõng hoïc sinh chaäm tieáp thu. ÔÛ caùc tröôøng giaùo duïc ñaëc bieät döôùi söï hoã trôï cuûa Boä Y teá cuõng coù caùc chöông trình nhö vaäy. Muïc ñích cuûa noù laø giuùp soá hoïc sinh naøy (chieám khoaûng 5% soá hoïc sinh trong moãi nhoùm löùa tuoåi) ñaït ñöôïc möùc ñoä kó naêng toái thieåu, töùc laø ñöôïc caáp giaáy chöùng nhaän khaû naêng chuyeân moân (CAP) theo ñoù seõ ñöôïc vaøo hoïc caùc chöông trình ñaøo taïo kyõ naêng ngheà ñaëc bieät. 3.1. Tröôøng trung hoïc cô sôû Töø 11 ñeán 15 tuoåi treû hoïc ôû tröôøng trung hoïc cô sôû (colleøge) goàm 4 lôùp: ñeä luïc (lôùp nhaäp moân), ñeä nguõ vaø ñeä töù (caùc lôùp trung), ñeä tam (lôùp ñònh höôùng). Keå töø naêm 1975, chæ coù duy nhaát moät loaïi hình tröôøng trung hoïc cô sôû ñaïi traø daønh cho taát caû hoïc sinh thuoäc moïi khaû naêng baát keå keát quaû hoïc taäp ñaït ñöôïc ôû möùc ñoä naøo. Chöông trình giaùo duïc trung hoïc cô sôû goàm caùc moân: tieáng Phaùp, toaùn, vaät lyù, hoùa hoïc, lòch söû - ñòa lí, giaùo duïc coâng daân, khoa hoïc söï soáng vaø traùi ñaát, kó thuaät, ngheä thuaät taïo hình, nhaïc vaø theå duïc theå thao. Hieän nay, lôùp ñeä tam (naêm cuoái caáp trung hoïc cô sôû) laø thôøi ñieåm ñaàu tieân maø hoïc sinh ñöôïc löïa choïn moät soá moân maø caùc em muoán hoïc vaø ñònh höôùng chöông trình maø caùc em muoán theo. Rieâng vôùi moân ngoaïi ngöõ, caùc em ñaõ phaûi choïn moät ngoaïi ngöõ ngay töø lôùp ñeä luïc vaø moät ngoaïi ngöõ nöõa trong lôùp ñeä töù. Keát thuùc baäc hoïc trung hoïc cô sôû, hoïc sinh phaûi tham gia moät kyø thi toaøn quoác ñeå ñöôïc caáp “Baèng toát nghieäp chu kyø ñaàu - BEPC” (49). Phuï huynh thöôøng mong muoán göûi con mình ñeán tröôøng trong ñòa baøn tuyeån sinh, maëc duø hoï coù theå göûi con mình ñeán tröôøng ngoaøi ñòa baøn neáu vaãn coøn choã vaø keøm theo ñôn xin hoïc vaøo tröôøng ngoaøi ñòa baøn. Ñôn naøy sau ñoù seõ ñöôïc xem xeùt bôûi caùn boä ñòa phöông vôùi quyeát ñònh cuoái cuøng thuoäc veà Cô quan quaûn lyù giaùo duïc sau khi xem xeùt veà soá löôïng vaø caùc lyù do thoûa ñaùng. 3.2. Tröôøng trung hoïc phoå thoâng Töø 16 ñeán 18 tuoåi treû hoïc ôû tröôøng trung hoïc phoå thoâng (THPT). Sau lôùp ñeä tam, caùc 51. Töông ñöông vôùi baèng toát nghieäp THCS ôû Vieät Nam Chương III - QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU ÂU VÀ CHÂU MỸ 169
em tieáp tuïc chuyeån leân hoïc hoaëc laø ôû tröôøng THPT ñaïi cöông vaø coâng ngheä goàm caùc lôùp ñeä nhò, ñeä nhaát vaø lôùp cuoái caáp hoaëc laø tröôøng THPT ngheà. Nhöõng hoïc sinh mong muoán tieáp tuïc hoïc ñaïi hoïc seõ theo hoïc tröôøng THPT ñaïi cöông vaø coâng ngheä vaø thöôøng toát nghieäp ôû tuoåi 18. Khoái ñaøo taïo ñaïi cöông goàm 3 ngaønh: Kinh teá vaø xaõ hoäi (toaùn, khoa hoïc kinh teá vaø xaõ hoäi, ngoân ngöõ), Vaên hoïc (vaên chöông cô baûn, vaên chöông vaø ngoân ngöõ, vaên chöông vaø ngheä thuaät, vaên chöông vaø toaùn hoïc) vaø Khoa hoïc (toaùn, lí, hoaù, khoa hoïc söï soáng vaø traùi ñaát, kó thuaät coâng nghieäp). Khoái ñaøo taïo coâng ngheä goàm 8 ngaønh: Khoa hoïc kó thuaät thöïc haønh, Khoa hoïc kó thuaät coâng nghieäp, Khoa hoïc kó thuaät quaûn lí, Khoa hoïc kó thuaät y teá vaø xaõ hoäi, Kó thuaät nhaïc vaø muùa, Ngaønh khaùch saïn, Khoa hoïc kó thuaät noâng hoïc vaø sinh vaät vaø Khoa hoïc kó thuaät moâi tröôøng. Nhöõng hoïc sinh naøy seõ ñöôïc caáp baèng tuù taøi theo chuyeân ngaønh maø theo ñoù chuùng coù theå hoïc leân ñaïi hoïc, hoïc ñöôïc caáp baèng cao ñaúng kyõ thuaät (Brevet de Technicien Supeùrieur - BTS) hoaëc baèng kyõ ngheä (Diploâme de Meùtiers d’Art - DMA). Coøn nhöõng hoïc sinh muoán ñi laøm ngay sau khi ra tröôøng seõ hoïc tröôøng THPT ngheà. Nhöõng hoïc sinh hoïc laáy Chöùng chæ khaû naêng chuyeân moân (CAP) hoaëc Chöùng chæ ngheà (BEP) seõ chæ hoïc trong 2 naêm (töø 15 ñeán 17 tuoåi, töông ñöông vôùi lôùp ñeä nhò vaø ñeä nhaát). Nhöõng hoïc sinh naøy neáu tieáp tuïc hoïc hai naêm nöõa seõ laáy Baèng tuù taøi ngheà (BP). Nhö vaäy, khaùc vôùi ngaïch THPT ñaïi cöông vaø coâng ngheä, hoïc sinh hoïc ôû ngaïch naøy seõ thöôøng laáy baèng tuù taøi ôû tuoåi 19. Keå töø naêm 1985, nhöõng hoïc sinh sau khi laáy baèng tuù taøi ngheà coù theå hoïc leân baäc ñaïi hoïc trong khuoân khoå ñaøo taïo ngheà. Ngoaøi ra, coøn coù caùc trung taâm hoïc vieäc goïi laø Trung taâm ñaøo taïo ngheà (CFA), maëc duø khoâng thuoäc heä thoáng tröôøng trung hoïc nhöng cuõng laø moät phaàn cuûa giaùo duïc phoå thoâng. Chính phuû ñang noã löïc ñeå caûi thieän vò theá cuûa tröôøng THPT ngheà vaø taêng soá löôïng hoïc sinh hoïc vieäc. Ñaây laø moät phaàn cuûa chieán löôïc giaûm tyû leä thaát nghieäp trong thanh nieân vaø boå sung söï thieáu huït lao ñoäng trong moät soá ngaønh. Chieán löôïc naøy ñang taïo ra söï hieäu quaû nhaát ñònh khi soá hoïc sinh theo hoïc ngheà ngaøy caøng taêng. Moät soá tröôøng trung hoïc ñaõ ñöôïc ñoåi teân thaønh Tröôøng trung hoïc ngheà (Lyceùe de Metiers) ñeå theå hieän vò trí naâng cao cuûa chuùng, theå hieän mong muoán cuûa Chính phuû veà tính linh hoaït hôn trong heä thoáng tröôøng trung hoïc phoå thoâng vaø ñeå taïo nhieàu cô hoäi ñaøo taïo vaø ñaøo taïo laïi cho ngöôøi lôùn. Keát thuùc baäc hoïc THPT, hoïc sinh phaûi tham gia moät kyø thi tuù taøi toaøn quoác ñeå ñöôïc caáp baèng tuù taøi, moät ñieàu kieän tieân quyeát ñeå hoïc leân cao ñaúng hoaëc ñaïi hoïc. 170 Chương III - QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU ÂU VÀ CHÂU MỸ
4. Giaùo duïc Ñaïi hoïc Giaùo duïc Ñaïi hoïc cuûa Phaùp goàm chöông trình cöû nhaân 3 naêm, chöông trình thaïc syõ 2 naêm vaø chöông trình tieán syõ 3 naêm. Coù 2 loaïi baèng thaïc syõ: Thaïc só nghieân cöùu daønh cho nhöõng ngöôøi höôùng vaøo muïc ñích nghieân cöùu giaûng daïy vaø Thaïc só chuyeân ngaønh daønh cho nhöõng ngöôøi muoán hoïc chuyeân saâu hôn ñeå laøm vieäc trong caùc chuyeân ngaønh khaùc nhau. Keát quaû cuûa kyø thi tuù taøi laø cô sôû ñeå xeùt tuyeån sinh ñaïi hoïc, cho neân hoïc sinh Phaùp khoâng phaûi qua kyø thi tuyeån sinh ñaïi hoïc. Ñoái vôùi sinh vieân quoác teá, vieäc tuyeån sinh thoâng qua kyø thi kieåm tra tieáng Phaùp vaø xeùt duyeät hoà sô. Caùc tröôøng coâng laäp ñöôïc Nhaø nöôùc hoã trôï tieàn hoïc phí cho sinh vieân neân möùc hoïc phí chæ vaøo khoaûng töø 200 ñeán 400 euro moät naêm. Caùc tröôøng tö thuïc coù hoïc phí thöôøng töø 4.000 euro trôû leân moät naêm. Khoâng gioáng nhö heä thoáng tröôøng ñaïi hoïc ôû haàu heát caùc nöôùc phöông Taây, Giaùo duïc Ñaïi hoïc cuûa Phaùp coù moät heä thoáng keùp goàm caùc tröôøng ñaïi hoïc vaø caùc tröôøng lôùn (Grandes Ecoles). Heä thoáng caùc tröôøng ñaïi hoïc goàm hai loaïi: Caùc tröôøng toång hôïp vaø caùc hoïc vieän kyõ thuaät. Caùc hoïc vieän kyõ thuaät goàm: Caùc vieän ñaïi hoïc chuyeân nghieäp (Instituts Universitaires Professionnaliseùs), caùc vieän ñaïi hoïc coâng ngheä (Instituts Universitaires de Technologique), caùc tröôøng ñaøo taïo khoa hoïc öùng duïng (Instituts Nationnaux des Sciences Appliqueùes), caùc tröôøng caáp baèng kyõ thuaät cao caáp (Brevet de Technicien Supeùrieur). Heä thoáng caùc tröôøng lôùn laø neùt raát ñaëc tröng cuûa Giaùo duïc Ñaïi hoïc ôû Phaùp. Ñaây laø caùc tröôøng chuyeân ngaønh tuyeån ñaàu vaøo raát giôùi haïn so vôùi caùc tröôøng ñaïi hoïc khaùc vaø ñaøo taïo ra ñoäi nguõ trí thöùc chaát löôïng cao cho Nhaø nöôùc. ÔÛ caùc tröôøng naøy, sinh vieân phaûi hoïc hai naêm döï bò vaø sau ñoù phaûi vöôït qua moät kyø thi raát caïnh tranh. Neáu khoâng vöôït qua kyø thi, sinh vieân phaûi chuyeån sang hoïc naêm ba taïi caùc tröôøng ñaïi hoïc toång hôïp hoaëc hoïc vieän kyõ thuaät ñeå laáy baèng cöû nhaân. Sinh vieân toát nghieäp tröôøng lôùn coù baèng caáp giaù trò hôn caû baèng Thaïc só ôû caùc ñaïi hoïc khaùc. Heä thoáng caùc tröôøng naøy bao goàm: Caùc tröôøng kyõ sö (EÙcoles d’Ingeùnieur), caùc tröôøng quaûn lyù (EÙcoles de Gestion), caùc tröôøng sö phaïm (Ecole Normale Supeùrieure), caùc tröôøng haønh chính quoác gia (Ecole Nationale d’Administration), caùc vieän nghieân cöùu chính trò (Institut d’EÙtudes Politiques), caùc tröôøng thuù y quoác gia (Ecoles Nationales Veùteùrinaires)... Caùc sinh vieân Phaùp theo hoïc taïi caùc tröôøng sö phaïm vaø caùc tröôøng haønh chính quoác gia ñöôïc traû löông vaø ñöông nhieân hoï phaûi coù traùch nhieäm phuïc vuï theo phaân coâng cuûa Nhaø nöôùc sau khi ra tröôøng. Chương III - QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC CỦA MỘT SỐ NƯỚC Ở KHU VỰC CHÂU ÂU VÀ CHÂU MỸ 171