Sổ tay quy trình thực hành hộ sinh trung học

Chia sẻ: 123968574 123968574 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:54

Thêm vào BST

Báo xấu

119
lượt xem 28
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tình trạng hô hấp của trẻ. Các yếu tố có thể ảnh hưởng tới hô hấp của trẻ, ví dụ: đẻ non, mẹ dùng các thuốc ức chế hô hấp trẻ như thuốc mê, thuốc gây nghiện (thuốc phiện,…). Xem trẻ có cần hỗ trợ hô hấp không. Các dấu hiệu của rối loạn tuần hoàn: tím, nhịp tim,… Các dấu hiệu sống khác: phản xạ, trương lực cơ,… Màu sắc da trẻ. Trẻ có bị hạ đường huyết không: hạ thân nhiệt, trương lực cơ giảm,…...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sổ tay quy trình thực hành hộ sinh trung học

Sổ tay quy trình thực hành hộ sinh trung học
§iÒu hµnh biªn so¹n Bé y tÕ Vô khoa häc vµ ®µo t¹o BS. NguyÔn Phiªn BS. NguyÔn §×nh Loan PGS. TS. NguyÔn §øc Vy DS. §ç ThÞ Dung TS. L−u H÷u Tù ban biªn so¹n BS. Nghiªm Xu©n §øc ThS. D−¬ng ThÞ Mü Nh©n Sæ tay quy tr×nh thùc hµnh BS. TrÇn NhËt HiÓn CN. Vò Hång Ngäc BS. Hµ ThÞ Thanh HuyÒn CN. §Æng ThÞ NghÜa hé sinh trung häc BS. NguyÔn Hoµng LÖ BS. Bïi S−¬ng ThS. NguyÔn BÝch L−u PGS. TS. Cao Ngäc Thµnh PGS. TS. TrÇn ThÞ Ph−¬ng Mai ThS. Lª Thanh Tïng Tµi liÖu ®µo t¹o hé sinh trung häc BS. Phã §øc NhuËn TS. Huúnh ThÞ Thu Thuû M∙ sè: T.30.W1-2-3-4-5 CN. §oµn ThÞ NhuËn BS. Phan ThÞ Kim Thuû Ban th− ký DS. §ç ThÞ Dung ThS. §ång Ngäc §øc BS. Phan ThÞ Kim Thuû Tham gia tæ chøc b¶n th¶o ThS. PhÝ V¨n Th©m © B¶n quyÒn thuéc Bé Y tÕ (Vô Khoa häc vµ §µo t¹o) Nhµ xuÊt b¶n y häc Tµi liÖu nµy ®−îc sù hç trî cña Quü Hµ Néi - 2005 D©n sè Liªn HiÖp Quèc (UNFPA) 1 2
®Ó cËp nhËt kiÕn thøc míi. S¸ch ®−îc tr×nh bµy ë d¹ng sæ tay ®Ó thuËn tiÖn cho gi¸o viªn, häc sinh tiÖn tra cøu vµ Lêi giíi thiÖu sö dông khi häc thùc hµnh t¹i tr−êng vµ bÖnh viÖn. Vô Khoa häc vµ §µo t¹o - Bé Y tÕ xin ch©n thµnh c¶m ¬n Dù ¸n VIE/01/P10, Quü d©n sè Liªn hiÖp quèc ®· hç trî Thùc hiÖn quyÕt ®Þnh sè 23/2003/BYT – Q§, ngµy trong qu¸ tr×nh biªn so¹n tµi liÖu. C¶m ¬n c¸c chuyªn gia 6/1/2003 vµ c«ng v¨n sè 10019/YT – K2§T ngµy quèc tÕ, c¸c t¸c gi¶ ®· tham gia nhiÖt t×nh vµ tr¸ch nhiÖm 24/10/2003 cña Bé Y tÕ vÒ viÖc ban hµnh Ch−¬ng tr×nh ®Ó cuèn s¸ch kÞp thêi phôc vô cho c«ng t¸c ®µo t¹o c¸n bé khung vµ Ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc ngµnh Hé sinh trung y tÕ. häc, Vô Khoa häc vµ §µo t¹o tæ chøc biªn so¹n tµi liÖu c¸c m«n häc chuyªn m«n ®µo t¹o Hé sinh trung häc cho phï V× lµ lÇn ®Çu xuÊt b¶n nªn ch¾c ch¾n cßn nhiÒu thiÕu hîp víi ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o míi. sãt, chóng t«i mong nhËn ®−îc ý kiÕn ®ãng gãp cña ®ång nghiÖp, c¸c thÇy, c« gi¸o vµ c¸c häc sinh ®Ó cuèn s¸ch “Sæ tay quy tr×nh thùc hµnh hé sinh trung häc” lµ mét ngµy cµng hoµn thiÖn. tµi liÖu tæng hîp c¸c quy tr×nh ch¨m sãc vµ quy tr×nh thùc hµnh theo ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o míi. Cuèn s¸ch ®−îc cÊu tróc gåm 5 m«n häc vÒ søc khoÎ sinh s¶n t−¬ng øng víi Bé y tÕ c¸c phÇn lý thuyÕt cña Ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o hé sinh Vô khoa häc vµ ®µo t¹o trung häc. Mçi m«n häc l¹i ®−îc chia thµnh hai phÇn: PhÇn 1 lµ “KÕ ho¹ch ch¨m sãc” dùa theo kÕ ho¹ch ch¨m sãc ng−êi bÖnh t−¬ng øng víi c¸c bµi thuéc phÇn lý thuyÕt trong ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o. PhÇn 2 lµ “C¸c quy tr×nh thùc hµnh” lµ nh÷ng néi dung ch−a ®−îc ®Ò cËp trong ph¹m vi c¸c bµi lý thuyÕt, gióp cho häc sinh dÔ dµng h¬n trong viÖc häc thùc hµnh c¸c kü thuËt hé sinh. Cuèn s¸ch nµy ®· ®−îc Héi ®ång chuyªn m«n thÈm ®Þnh s¸ch gi¸o khoa vµ tµi liÖu d¹y – häc cña Bé Y tÕ, thÈm ®Þnh trong th¸ng 7 n¨m 2004, lµ tµi liÖu d¹y – häc chÝnh thøc trong ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o hé sinh trung häc cña ngµnh y tÕ. Héi ®ång còng khuyÕn nghÞ trong thêi gian tõ 3 ®Õn 5 n¨m, cuèn s¸ch cÇn ®−îc chØnh lý, bæ sung 3 4
Kh¸m ng−êi bÖnh u nang buång trøng .................................55 Ch¨m sãc ng−êi bÖnh tr−íc mæ kÕ ho¹ch..............................57 Môc lôc Ch¨m sãc ng−êi bÖnh sau mæ .................................................60 Ch¨m sãc ng−êi bÖnh ®iÒu trÞ bÖnh phô khoa......................64 Phô gióp b¸c sü n¹o buång tö cung .......................................67 Líi giíi thiÖu................................................................................ 3 Phô gióp b¸c sü chôp tö cung - èng dÉn trøng.....................69 11 M«n häc 15. Ch¨m sãc søc khoÎ phô n÷ Phô gióp b¸c sü sinh thiÕt PhÇn 1. KÕ ho¹ch ch¨m sãc 11 cæ tö cung - niªm m¹c tö cung ................................................71 Ch¨m sãc ng−êi bÖnh rèi lo¹n kinh nguyÖt Ghi bÖnh ¸n, sæ s¸ch, phiÕu theo dâi......................................72 vµ ra m¸u ©m ®¹o bÊt th−êng.................................................11 Ph¸ thai b»ng ph−¬ng ph¸p hót thai ch©n kh«ng...............76 Ch¨m sãc ng−êi bÖnh sa sinh dôc ..........................................14 Gi¸o dôc søc kháe vÒ vÖ sinh phô n÷.....................................81 Ch¨m sãc ng−êi bÖnh nhiÔm khuÈn ®−êng sinh s¶n vµ c¸c bÖnh LTQ§TD...............................................................18 M«n häc 16. Ch¨m sãc bµ mÑ Ch¨m sãc ng−êi bÖnh khèi u sinh dôc ...................................20 83 thêi kú thai nghÐn Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n tuæi vÞ thµnh niªn...................27 83 PhÇn 1. KÕ ho¹ch ch¨m sãc Ch¨m sãc søc khoÎ phô n÷ m·n kinh....................................29 Ch¨m sãc thai phô sÈy thai.....................................................83 Ch¨m sãc ng−êi bÖnh rß bµng quang - ©m ®¹o ....................32 Ch¨m sãc thai phô chöa ngoµi tö cung .................................87 Ch¨m sãc ng−êi bÖnh v« sinh..................................................35 Ch¨m sãc thai phô chöa trøng ...............................................90 Ch¨m sãc ng−êi bÖnh cã dÞ tËt bÈm sinh Ch¨m sãc thai phô thai chÕt trong tö cung ..........................93 ë ®−êng sinh dôc n÷ ..................................................................38 Ch¨m sãc thai phô rau tiÒn ®¹o .............................................96 PhÇn 2. Quy tr×nh thùc hµnh 40 Ch¨m sãc thai phô rau bong non ...........................................98 S¾p xÕp trang thiÕt bÞ, dông cô t¹i phßng kh¸m Ch¨m sãc thai phô do¹ ®Î non vµ ®Î non............................102 vµ phßng thñ thuËt phô khoa .................................................40 Ch¨m sãc thai phô n«n nÆng do thai nghÐn.......................107 Kh¸m - chÈn ®o¸n, ®iÒu trÞ viªm ©m hé - ©m ®¹o - Ch¨m sãc thai phô cao huyÕt ¸p do thai nghÐn................110 cæ tö cung, lé tuyÕn cæ tö cung................................................42 ch¨m sãc thai phô tiÒn s¶n giËt - s¶n giËt...........................112 Kh¸m, ph¸t hiÖn viªm tiÓu khung.........................................45 Ch¨m sãc thai phô bÞ bÖnh tim.............................................115 LÊy bÖnh phÈm lµm xÐt nghiÖm dÞch ©m ®¹o ......................48 Ch¨m sãc thai phô bÞ bÖnh thËn - tiÕt niÖu ........................118 LÊy bÖnh phÈm lµm xÐt nghiÖm tÕ bµo ©m ®¹o...................49 Ch¨m sãc thai phô thiÕu m¸u ..............................................121 Lau röa ©m ®¹o, ®Æt thuèc ©m ®¹o ........................................51 Ch¨m sãc thai phô thiÕu iod .................................................124 Kh¸m ng−êi bÖnh u x¬ tö cung...............................................52 5 6
Ch¨m sãc thai phô bÞ nhiÔm khuÈn ®−êng sinh s¶n T− vÊn cho phô n÷ cã thai vÒ biÖn ph¸p tr¸nh thai vµ bÖnh l©y truyÒn qua ®−êng t×nh dôc...............................127 sau khi sinh..............................................................................205 Ch¨m sãc thai phô nhiÔm HIV - AIDS................................130 T− vÊn cho phô n÷ cã thai vÒ chÕ ®é vÖ sinh vµ sinh ho¹t t×nh dôc..............................................................208 Ch¨m sãc thai phô bÞ bÖnh lao phæi.....................................134 Ch¨m sãc thai phô bÞ bÖnh sèt rÐt .......................................137 M«n häc 17. Ch¨m sãc bµ mÑ trong ®Î Ch¨m sãc thai phô bÞ viªm ruét thõa cÊp...........................140 PhÇn 1. KÕ ho¹ch ch¨m sãc Ch¨m sãc thai phô bÞ bÖnh tiÓu ®−êng................................143 Ch¨m sãc s¶n phô trong qu¸ tr×nh theo dâi chuyÓn d¹ ...212 PhÇn 2. Quy tr×nh thùc hµnh ........................................146 Ch¨m sãc s¶n phô trong ®ì ®Î ng«i chám...........................215 Quy tr×nh qu¶n lý thai nghÐn ...............................................146 Ch¨m sãc s¶n phô khi ®ì ®Î ngoµi c¬ së y tÕ ......................218 Quy tr×nh ch¨m sãc thai nghÐn ............................................155 Ch¨m sãc s¶n phô trong thêi kú bong rau - ®ì rau ..........220 T− vÊn cho phô n÷ cã thai .....................................................162 Ch¨m sãc s¶n phô chÊn th−¬ng ®−êng sinh dôc trong cuéc ®Î................................................223 Kh¸m toµn th©n cho phô n÷ cã thai ....................................167 Ch¨m sãc s¶n phô chuyÓn d¹ ®Î khã do thai .....................226 Kh¸m vó...................................................................................173 Ch¨m sãc s¶n phô ®Î khã do c¸c nguyªn nh©n tõ mÑ .....228 Kh¸m thai cho phô n÷ cã thai trong ba th¸ng ®Çu ...........179 Ch¨m sãc s¶n phô ®Î khã do c¬n co tö cung bÊt th−êng .230 Kh¸m thai cho phô n÷ cã thai ba th¸ng gi÷a....................184 Ch¨m sãc s¶n phô chuyÓn d¹ kÐo dµi Kh¸m thai cho phô n÷ cã thai ba th¸ng cuèi......................188 - chuyÓn d¹ ®×nh trÖ...............................................................232 Kü thuËt ph¸t hiÖn thai sím b»ng que thö thai nhanh 192 Ch¨m sãc s¶n phô ®Î khã do èi.............................................234 Qui tr×nh xÐt nghiÖm ®Þnh tÝnh glucose trong n−íc tiÓu 192 Ch¨m sãc s¶n phô chuyÓn d¹ cã sa d©y rau .......................236 Kü thuËt xÐt nghiÖm ®Þnh tÝnh protein niÖu Ch¨m sãc s¶n phô chuyÓn d¹ b»ng ph−¬ng ph¸p nhiÖt........................................................195 cã dÊu hiÖu do¹ vì tö cung ..................................................239 §Þnh tÝnh protein niÖu ë nhiÖt ®é th−êng Ch¨m sãc s¶n phô vì tö cung ...............................................241 b»ng ph−¬ng ph¸p sö dông acid nitric ................................196 Ch¨m sãc s¶n phô ch¶y m¸u §Þnh tÝnh protein niÖu ë nhiÖt ®é th−êng trong thêi kú sæ rau vµ sau ®Î...............................................243 b»ng ph−¬ng ph¸p sö dông acid tricloacetic.......................197 PhÇn 2. Quy tr×nh thùc hµnh .........................................245 §Þnh tÝnh protein niÖu ë nhiÖt ®é th−êng ChuÈn bÞ cho mét cuéc ®Î .....................................................245 b»ng ph−¬ng ph¸p dïng giÊy thö ........................................198 Röa tay - mÆc ¸o - ®i g¨ng ....................................................251 T− vÊn cho phô n÷ cã thai vÒ ch¨m sãc trÎ s¬ sinh Lµm s¹ch dông cô sau thñ thuËt .........................................252 vµ cho trÎ bó mÑ......................................................................199 Lµm s¹ch vµ tiÖt khuÈn g¨ng ...............................................253 T− vÊn cho phô n÷ cã thai nhiÔm HIV ................................203 7 8
TiÖt khuÈn dông cô b»ng ho¸ chÊt ......................................254 310 M«n häc 18. Ch¨m sãc bµ mÑ sau ®Î Khö khuÈn cao b»ng nhiÖt ®é s«i.........................................255 PhÇn 1. KÕ ho¹ch ch¨m sãc 310 SÊy kh«.....................................................................................255 KÕ ho¹ch ch¨m sãc trÎ trong thêi kú s¬ sinh ......................310 HÊp −ít.....................................................................................256 KÕ ho¹ch ch¨m sãc bµ mÑ ngay sau ®Î................................314 Khö khuÈn s¹ch......................................................................257 KÕ ho¹ch ch¨m sãc bµ mÑ nhiÔm khuÈn sau ®Î ................318 Theo dâi chuyÓn d¹.................................................................258 KÕ ho¹ch ch¨m sãc bµ mÑ rèi lo¹n t©m thÇn sau ®Î .........321 Theo dâi nghiÖm ph¸p lät, ®Î chØ huy..................................264 PhÇn 2. Quy tr×nh thùc hµnh .........................................324 BÊm èi.......................................................................................264 T− vÊn cho bµ mÑ sau ®Î .......................................................324 §ì ®Î ng«i chám (sæ kiÓm chÈm - mu) .................................269 Kü thuËt ch¨m sãc vó.............................................................326 §ì ®Î ng«i chám (sæ kiÓu chÈm - cïng)................................272 ChuÈn bÞ dông cô t¾m vµ thay b¨ng rèn trÎ s¬ sinh.........328 Hót nhít trÎ s¬ sinh................................................................274 TiÕn hµnh t¾m vµ thay b¨ng rèn trÎ s¬ sinh ......................330 C¾t rèn......................................................................................276 Quy tr×nh sö dông gi−êng Êm, lång Êp................................331 Kü thuËt lau kh« trÎ s¬ sinh..................................................277 Kü thuËt ch¨m sãc trÎ s¬ sinh non yÕu vµ nhÑ c©n ...........333 Kü thuËt lµm rèn ....................................................................278 Cho trÎ s¬ sinh ¨n qua èng th«ng.........................................336 MÆc ¸o, quÊn t· lãt .................................................................280 Cho trÎ s¬ sinh non yÕu ¨n b»ng cèc chÐn...........................338 §ì rau theo kiÓu cæ ®iÓn .......................................................281 Kü thuËt cho trÎ s¬ sinh thë oxy qua ®−êng mòi - hÇu....339 §ì rau theo ph−¬ng ph¸p tÝch cùc........................................282 Kü thuËt cho trÎ s¬ sinh thë oxy b»ng mÆt n¹....................341 KiÓm tra rau ............................................................................284 Kü thuËt ch¨m sãc bµ mÑ sau ®Î..........................................343 Håi søc s¬ sinh ng¹t................................................................286 Kü thuËt c¾t chØ vÕt mæ, vÕt kh©u tÇng sinh m«n..............346 C¾t - kh©u tÇng sinh m«n......................................................291 Quy tr×nh thùc hµnh m«n häc 19 KiÓm tra cæ tö cung b»ng tay vµ dông cô ...........................294 351 (D©n sè - kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh) KiÓm so¸t tö cung..................................................................298 ChuÈn bÞ kh¸ch hµng triÖt s¶n ............................................358 Quy tr×nh bãc rau nh©n t¹o...................................................300 Phô cho b¸c sü thùc hiÖn phÉu thuËt ..................................364 Xö trÝ ch¶y m¸u sau ®Î - xoa bãp tö cung ®Ó cÇm m¸u ...302 Quy tr×nh thùc hµnh ®Æt/ th¸o dông cô tö cung ................365 §Èy chi sa, ®Èy d©y rèn sa.....................................................303 Kü thuËt ®Æt dông cô tö cung...............................................367 Phô gióp b¸c sü lµm gi¸c hót ................................................305 Phô gióp b¸c sü lµm Forceps................................................306 ChuÈn bÞ cho mét cuéc mæ ®Î................................................307 9 10
V× vËy, ng−êi hé sinh ph¶i gi¶i thÝch vµ nh¾c nhë M«n häc 15 ng−êi bÖnh dïng thuèc ®óng liÒu, ®ñ liÒu vµ ®óng thêi gian. Ch¨m sãc søc khoÎ phô n÷ − T− vÊn cho ng−êi bÖnh nh÷ng biÓu hiÖn vÒ t¸c dông phô cña thuèc vµ c¸ch xö trÝ t¸c dông phô, ®Ó ng−êi bÖnh yªn t©m ®iÒu trÞ tiÕp. PhÇn 1. KÕ ho¹ch ch¨m sãc − Theo dâi ng−êi bÖnh trong qu¸ tr×nh dïng thuèc, ®Ó ph¸t hiÖn c¸c biÕn chøng do dïng thuèc, chuyÓn tuyÕn trªn kÞp thêi. Ch¨m sãc ng−êi bÖnh rèi lo¹n kinh nguyÖt − Nh¾c nhë, ®«n ®èc ng−êi bÖnh kh¸m l¹i theo hÑn cña vµ ra m¸u ©m ®¹o bÊt th−êng thÇy thuèc, v× nhiÒu tr−êng hîp ng−êi bÖnh thÊy hÕt triÖu chøng tù cho r»ng m×nh ®· khái bÖnh, nªn kh«ng ®i kh¸m l¹i theo hÑn. − Ch¨m sãc ng−êi bÖnh rèi lo¹n kinh nguyÖt vµ ra m¸u Mét sè ng−êi bÖnh trong t×nh tr¹ng thiÕu m¸u, v× vËy ©m ®¹o bÊt th−êng do c¸c nguyªn nh©n thùc thÓ (u x¬ tö cÇn h−íng dÉn ng−êi bÖnh nªn cã chÕ ®é lao ®éng thÝch cung, ung th− cæ tö cung…) hoÆc nguyªn nh©n do thai hîp, tr¸nh ¶nh h−ëng nghiªm träng ®Õn søc khoÎ. nghÐn, hoÆc do bÖnh toµn th©n…®· ®−îc ®Ò cËp ®Õn trong − H−íng dÉn chÕ ®é ¨n giµu chÊt dinh d−ìng, t¨ng c−êng c¸c bµi cô thÓ. V× vËy, trong bµi nµy chØ ®Ò cËp ®Õn viÖc c¸c thøc ¨n cã nhiÒu s¾t hoÆc uèng thªm viªn s¾t. ch¨m sãc ng−êi bÖnh ch¶y m¸u tö cung bÊt th−êng do nguyªn nh©n c¬ n¨ng. 2. NÕu ng−êi bÖnh ®iÒu trÞ t¹i bÖnh viÖn 1. NÕu ng−êi bÖnh ®iÒu trÞ ngo¹i tró 2.1. NhËn ®Þnh Th−êng nh÷ng ng−êi bÖnh cã biÓu hiÖn l©m sµng nÆng Trong tr−êng hîp nµy, phÇn lín ng−êi bÖnh ®iÒu trÞ nÒ hoÆc ®· ®iÒu trÞ ngo¹i tró l©u ngµy, mµ c¸c dÊu hiÖu ngo¹i tró, nªn ng−êi hé sinh (®Æc biÖt nh÷ng hé sinh c«ng t¸c t¹i c¬ së) cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi ng−êi bÖnh. l©m sµng kh«ng gi¶m, míi ®iÒu trÞ t¹i bÖnh viÖn. − NhËn ®Þnh vÒ toµn tr¹ng cña ng−êi bÖnh: C¸c dÊu Cô thÓ lµ: hiÖu sinh tån, thÓ tr¹ng, t×nh tr¹ng thiÕu m¸u. − Th¶o luËn víi ng−ßi bÖnh vÒ t×nh tr¹ng bÖnh vµ − Ra m¸u ©m ®¹o: Thêi gian, sè l−îng, mµu s¾c. ph−¬ng thøc ®iÒu trÞ − Cã ®au bông kÌm theo kh«ng? − H−íng dÉn vµ hç trî ng−êi bÖnh dïng thuèc theo ®¬n − T×nh tr¹ng ¨n, ngñ nh− thÕ nµo. cña thÇy thuèc. CÇn chó ý lµ phÇn lín thuèc ®iÒu trÞ nguyªn nh©n lµ thuèc néi tiÕt, mµ ®Æc ®iÓm cña ng−êi − C¸c dÊu hiÖu thùc thÓ bé phËn sinh dôc vµ c¸c bé bÖnh cã thÓ do c«ng viÖc bËn rén, nªn dÔ quªn dïng phËn kh¸c. thuèc. MÆt kh¸c, cã mét sè tr−êng hîp ch−a hiÓu râ − Yªu cÇu xÐt nghiÖm. t¸c dông cña thuèc, nªn khi dïng thuèc ®−îc vµi ngµy thÊy hÕt triÖu chøng nªn kh«ng dïng tiÕp n÷a. − Y lÖnh thuèc. 11 12
®Þnh ®−îc t¸c dông phô cña thuèc hay biÕn chøng ®Ó 2.2. ChÈn ®o¸n ch¨m sãc/nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ch¨m sãc b¸o b¸c sü xö trÝ kÞp thêi. − YÕu tè tinh thÇn do lo l¾ng víi t×nh tr¹ng ra m¸u bÊt − H−íng dÉn ng−êi bÖnh vÖ sinh c¸ nh©n s¹ch sÏ. th−êng. − Trao ®æi th−êng xuyªn víi ng−êi bÖnh vµ ng−êi th©n − ThiÕu m¸u do ch¶y m¸u kÐo dµi. cña ng−êi bÖnh vÒ qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ vµ theo dâi, ®Ó − NhiÔm khuÈn. ng−êi bÖnh vµ gia ®×nh phèi hîp trong qu¸ tr×nh − ch¨m sãc, ®Æc biÖt ng−êi bÖnh ë tuæi vÞ thµnh niªn. BÖnh thùc thÓ ë ®−êng sinh dôc hoÆc c¸c bÖnh toµn th©n g©y ra m¸u ©m ®¹o bÊt th−êng. 2.5. §¸nh gi¸ − ChÕ ®é ¨n, uèng, ngñ. ChÕ ®é vÖ sinh phßng nhiÔm − Toµn tr¹ng ng−êi bÖnh tèt dÇn lªn, m¹ch, huyÕt ¸p khuÈn. æn ®Þnh, ra m¸u ©m ®¹o gi¶m dÇn lµ tiÕn triÓn tèt. 2.3. LËp kÕ ho¹ch ch¨m sãc − NÕu ng−êi bÖnh cã biÓu hiÖn buån n«n hoÆc n«n mµ − kh«ng cã dÊu hiÖu thùc thÓ ë bé m¸y tiªu ho¸, th× nªn Theo dâi toµn tr¹ng cña ng−êi bÖnh, tuú theo t×nh tr¹ng nghÜ ®Õn t¸c dông phô cña thuèc, cÇn b¸o víi thÇy cña ng−êi bÖnh, nh−ng Ýt nhÊt mçi ngµy mét lÇn. thuèc ngay. − Theo dâi sù ra m¸u ©m ®¹o hµng ngµy tuú møc ®é ra m¸u. − − NÕu ng−êi bÖnh cã biÓu hiÖn ®au bông, ®au ®Çu, mê Gi¶i thÝch vµ ®éng viªn ng−êi bÖnh an t©m ®iÒu trÞ, c¸ch kh¾c phôc nh÷ng t¸c dông phô cña thuèc. m¾t, nªn nghÜ ®Õn biÕn chøng do dïng thuèc, cÇn b¸o − thÇy thuèc ngay. H−íng dÉn chÕ ®é ¨n thÝch hîp, giµu dinh d−ìng, t¨ng c¸c lo¹i thøc ¨n giµu s¾t − NÕu toµn tr¹ng ng−êi bÖnh kh«ng tèt lªn, ra m¸u ©m − H−íng dÉn vµ thùc hiÖn c¸c xÐt nghiÖm theo yªu cÇu. ®¹o kh«ng gi¶m hoÆc t¨ng lªn, cÇn b¸o thÇy thuèc ngay. − Thùc hiÖn y lÖnh ®iÒu trÞ cña b¸c sü. 2.4. Thùc hiÖn kÕ ho¹ch ch¨m sãc Ch¨m sãc ng−êi bÖnh sa sinh dôc Th¶o luËn víi ng−êi bÖnh vÒ ph−¬ng thøc ®iÒu trÞ bÖnh vµ c¸c c«ng viÖc cÇn lµm trong qu¸ tr×nh ch¨m sãc. §éng viªn tinh thÇn, an ñi ng−êi bÖnh yªn t©m ®iÒu trÞ vµ phèi 1. NhËn ®Þnh hîp cïng thÇy thuèc trong c«ng t¸c ®iÒu trÞ vµ ch¨m sãc. − Theo dâi c¸c chØ sè sinh tån ®Æc biÖt chó ý m¹ch, Ng−êi phô n÷ bÞ sa sinh dôc phÇn lín lµ ë ®é tuæi cao, huyÕt ¸p. ®· m·n kinh, nªn th−êng cã t©m lý dÊu bÖnh, ng¹i ®i − Theo dâi ra m¸u ©m ®¹o: Ph¶i kiÓm tra b¨ng vÖ sinh kh¸m bÖnh. V× vËy, khi ng−êi bÖnh ®Õn c¬ së y tÕ ®iÒu trÞ, th× sa sinh dôc th−êng ®· ë ®é II hoÆc ®é III, nªn ®iÒu trÞ cña ng−êi bÖnh vµ cã sù so s¸nh gi÷a c¸c lÇn kh¸m ®Ó hÇu hÕt lµ phÉu thuËt. V× vËy, cÇn cã kÕ ho¹ch ®iÒu d−ìng ®¸nh gi¸ ®óng tiÕn triÓn cña bÖnh. cô thÓ cho ng−êi bÖnh tr−íc vµ sau mæ sa sinh dôc. − Ph¸t hiÖn vµ h−íng dÉn ng−êi bÖnh tù ph¸t hiÖn nh÷ng vÊn ®Ò bÊt th−êng trong qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ, x¸c 13 14
1.1. Tr−íc mæ 2. ChÈn ®o¸n ch¨m sãc/ nhËn ®Þnh c¸c vÊn ®Ò cÇn − NhËn ®Þnh tuæi ng−êi bÖnh: th−êng ng−êi bÖnh sa ch¨m sãc sinh dôc th−êng cao tuæi nªn thÓ tr¹ng kh«ng tèt, cã 2.1. Tr−íc mæ thÓ qu¸ bÐo, qu¸ gÇy, t×nh tr¹ng thiÕu m¸u, tim m¹ch, hoÆc c¸c bÖnh tiÓu ®−êng….§«i khi c¸c yÕu tè − NÕu toµn tr¹ng b×nh th−êng kh«ng viªm nhiÔm ©m ®¹o, nµy sÏ lµ yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn quyÕt ®Þnh cã phÉu cæ tö cung, chuÈn bÞ mæ nh− mét cuéc mæ b×nh th−êng. thuËt hay kh«ng. − NÕu cã viªm nhiÔm ©m ®¹o, cæ tö cung, cÇn ®Æt − Møc ®é sa sinh dôc. thuèc, lµm vÖ sinh hµng ngµy. §Æc biÖt ë nh÷ng ng−êi − ¶nh h−ëng cña sa sinh dôc ®Õn c¸c chøc n¨ng kh¸c: lín tuæi, cã thÓ b«i mì estrogen ©m ®¹o nÕu cã chØ tiÓu tiÖn, ®¹i tiÖn, ®i l¹i… ®Þnh cña b¸c sü. − T×nh tr¹ng ©m ®¹o, cæ tö cung b×nh th−êng hay viªm − Ch¨m sãc toµn tr¹ng, ®éng viªn ng−êi bÖnh an t©m nhiÔm. ®iÒu trÞ. − T×nh tr¹ng tinh thÇn, ¨n, ngñ, ®i l¹i cña ng−êi bÖnh. 2.2. Sau mæ − XÐt nghiÖm cã trong giíi h¹n b×nh th−êng kh«ng? − Tuú thuéc vµo giê nhËn ng−êi bÖnh sau phÉu thu©t, 1.2. Sau mæ tuú c¸ch thøc phÉu thuËt vµ c¸ch thøc g©y mª mµ cã − NhËn ®Þnh c¸ch thøc phÉu thuËt: ®−êng bông hay chÕ ®é ch¨m sãc kh¸c nhau. Tuy nhiªn ng−êi bÖnh ®−êng ©m ®¹o? sau mæ sa sinh dôc cÇn l−u ý mét sè vÊn ®Ò sau: − − C¸c nguy c¬ chung nh− ng−êi bÖnh sau phÉu thuËt Thêi gian phÉu thuËt phô khoa. − Cã tai biÕn trong phÉu thuËt kh«ng? − Bµng quang cÇn lu«n ®−îc xÑp trong vßng 5-7 ngµy lµ yÕu − Ph−¬ng ph¸p g©y mª: g©y tª tuû sèng g©y hay g©y mª tè quan träng b¶o ®¶m sù thµnh c«ng cña phÉu thuËt. néi khÝ qu¶n, thêi gian g©y mª dµi hay ng¾n − BiÕn chøng kh«ng liÒn vÕt kh©u do nhiÔm trïng, hoÆc ë − Thêi gian håi tØnh sau phÉu thuËt ng−êi lín tuæi thµnh ©m ®¹o khã liÒn do thiÓu d−ìng. − Thêi gian, ngµy, giê thø mÊy sau mæ − C¸c dÊu hiÖu sinh tån 3. LËp kÕ ho¹ch ch¨m sãc − Cã ra m¸u ©m ®¹o hay kh«ng. 3.1. Tr−íc mæ − T×nh tr¹ng tiÓu nh− thÕ nµo, cßn l−u sonde bµng − Theo dâi toµn tr¹ng, c¸c dÊu hiÖu sinh tån: Tuú theo quang kh«ng. nÕu l−u sonde t×nh tr¹ng sonde, mµu t×nh tr¹ng ng−êi bÖnh, mµ lËp kÕ ho¹ch theo dâi, Ýt s¾c, sè l−îng n−íc tiÓu. nÕu ®· rót sonde tiÓu, t×nh nhÊt mçi ngµy 1 lÇn. tr¹ng tiÓu tiÖn cña ng−êi bÖnh? − Theo dâi ®¹i, tiÓu tiÖn: Ýt nhÊt mét ngµy 1 lÇn, cÇn − T×nh tr¹ng tinh thÇn, ¨n, ngñ, vËn ®éng, vÖ sinh. chó ý trong nh÷ng tr−êng hîp sa sinh dôc ¶nh h−ëng − Y lÖnh. ®Õn ®¹i tiÓu tiÖn cña ng−êi bÖnh. 15 16
− ChÕ ®é ¨n uèng ®ñ dinh d−ìng, hîp khÈu vÞ vµ hîp 5. §¸nh gi¸ víi ®é tuæi cña ng−êi bÖnh. − ChÕ ®é vÖ sinh: chó ý ®Õn nh÷ng tr−êng hîp tiÓu tiÖn 5.1. Tr−íc mæ kh«ng chñ ®éng cÇn h−íng dÉn vµ hç trî ng−êi bÖnh − Toµn tr¹ng ng−êi bÖnh tèt, t¹i khèi sa sinh dôc gi÷ vÖ sinh tèt, tr¸nh béi nhiÔm. kh«ng cßn viªm nhiÔm n÷a, ng−êi bÖnh an t©m, lµ − Lµm thuèc ©m ®¹o: NÕu ng−êi bÖnh kh«ng bÞ viªm chuÈn bÞ cho cuéc phÉu thuËt tèt. nhiÔm, th× mçi ngµy lµm 1 lÇn, nÕu bÞ viªm nhiÔm, − NÕu toµn tr¹ng cã vÊn ®Ò bÊt th−êng, t¹i khèi sa sinh dôc th× cÇn lµm nhiÒu lÇn h¬n. cßn viªm nhiÔm th× ph¶i ®iÒu trÞ tiÕp, chê phÉu thuËt. − Hoµn thiÖn thñ tôc mæ nh− nh÷ng tr−êng hîp mæ kh¸c. − 5.2. Sau mæ §éng viªn ng−êi bÖnh an t©m ®iÒu trÞ, tr¸nh c¨ng th¼ng, lo l¾ng qu¸ møc. − Toµn tr¹ng ng−êi bÖnh tèt, ©m ®¹o kh«ng ra m¸u, − Thùc hiÖn y lÖnh. kh«ng ra dÞch. − N−íc tiÓu b×nh th−êng, trong. Sonde bµng quang 3.2. Sau mæ kh«ng t¾c. − Theo dâi toµn tr¹ng, c¸c dÊu hiÖu sinh tån, ®Æc biÖt − §¹i tiÖn b×nh th−êng lµ tiÕn triÓn tèt. trong 24 giê ®Çu sau phÉu thuËt. − NÕu ng−êi bÖnh cã sèt hoÆc ra m¸u ©m ®¹o kÐo dµi hoÆc − Theo dâi t×nh tr¹ng ch¶y m¸u, ®Æc biÖt lµ ch¶y m¸u ra dÞch ©m ®¹o nhiÒu, cã mïi, cÇn b¸o b¸c sü ngay. trong qua c¸c dÊu hiÖu m¹ch, huyÕt ¸p. − Theo dâi, ch¨m sãc èng th«ng (sonde) bµng quang ch¨m sãc ng−êi bÖnh nhiÔm khuÈn ®−êng sinh s¶n tr¸nh t¾c vµ gi¶m nguy c¬ viªm nhiÔm ng−îc dßng − ChÕ ®é ¨n sím, vËn ®éng sím sau mæ. Nh÷ng ngµy vµ c¸c bÖnh l©y truyÒn qua ®−êng t×nh dôc sau cÇn cho ng−êi bÖnh ¨n ®ñ chÊt dinh d−ìng, thøc ¨n dÔ tiªu, uèng ®ñ n−íc. − ChÕ ®é vÖ sinh: T¹i vïng tÇng sinh m«n hoÆc ©m ®¹o PhÇn lín ng−êi bÖnh nhiÔm khuÈn ®−êng sinh dôc ®iÒu ph¶i lµm thuèc cho ng−êi bÖnh hµng ngµy. H−íng trÞ ngo¹i tró, nªn viÖc ®iÒu d−ìng chñ yÕu lµ t− vÊn cho dÉn vµ hç trî ng−êi bÖnh vÖ sinh th©n thÓ hµng ngµy, ng−êi bÖnh vÒ vÊn ®Ò vÖ sinh bé phËn sinh dôc, ®Æt thuèc vÖ sinh bé phËn sinh dôc ngoµi 2-3 lÇn/ngµy b»ng ©m ®¹o...Tuy nhiªn, khi ng−êi bÖnh ®iÒu trÞ t¹i khoa n−íc chÝn. phßng, ng−êi hé sinh cÇn cã kÕ ho¹ch ®iÒu d−ìng cho − Thùc hiÖn y lÖnh. ng−êi bÖnh. 1. NhËn ®Þnh 4. Thùc hiÖn kÕ ho¹ch ch¨m sãc − − NhËn ®Þnh toµn tr¹ng cña ng−êi bÖnh nhÊt lµ nh÷ng Th¶o luËn víi ng−êi bÖnh vÒ tiÕn triÓn cña bÖnh vµ c¸c c«ng viÖc cÇn lµm trong qu¸ tr×nh ch¨m sãc. dÊu hiÖu liªn quan ®Õn bÖnh vµ qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ bÖnh. − Thùc hiÖn theo kÕ ho¹ch ch¨m sãc ®· lËp. 17 18
− − Quan s¸t toµn tr¹ng ng−êi bÖnh, ®Õm m¹ch, ®o nhiÖt NhËn ®Þnh bé phËn m¾c bÖnh vµ t¸c nh©n g©y bÖnh ®é, huyÕt ¸p Ýt nhÊt 1ngµy/lÇn. Tuú theo t×nh tr¹ng ®Ó cã kÕ ho¹ch ch¨m sãc phï hîp. ng−êi bÖnh mµ sè lÇn thùc hiÖn nhiÒu h¬n, vÝ dô: NÕu − NhËn ®Þnh c¸c dÊu hiÖu c¬ n¨ng: §au bông, ra khÝ h−... ng−êi bÖnh cã sèt ph¶i theo dâi s¸t m¹ch, nhiÖt ®é…. − C¸c dÊu hiÖu thùc thÓ, x¸c ®Þnh møc ®é tæn th−¬ng − Theo dâi ®au bông, liªn quan cña ®au bông víi sèt, ®Ó cã kÕ ho¹ch ch¨m sãc phï hîp vµ hiÖu qu¶. ra khÝ h− hoÆc ra m¸u ©m ®¹o nh− thÕ nµo. − CÇn nhËn ®Þnh thÓ tr¹ng, tinh thÇn, c¸ch sèng cña − Lµm thuèc ©m ®¹o theo chØ ®Þnh cña b¸c sü. ng−êi bÖnh, ®iÒu ®ã cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn kÕt qu¶ − §¶m b¶o chÕ ®é ¨n ®Çy ®ñ chÊt dinh d−ìng, tr¸nh ®iÒu trÞ. t¸o bãn. 2. ChÈn ®o¸n ch¨m sãc/ nhËn ®Þnh c¸c vÊn ®Ò cÇn − H−íng dÉn ng−êi bÖnh vµ ng−êi nhµ cña ng−êi bÖnh ch¨m sãc thùc hiÖn vÖ sinh tèt. − − §éng viªn ng−êi bÖnh an t©m ®iÒu trÞ, cã thÓ h−íng Tinh thÇn ph¶i ®¸p øng víi sù thay ®æi khi vµo viÖn. dÉn ng−êi bÖnh mét sè biÖn ph¸p ®iÒu trÞ kh«ng dïng − §¸p øng cña c¬ thÓ ng−êi bÖnh víi chÕ ®é ®iÒu trÞ thuèc. nh−: M¹ch, huyÕt ¸p, ®¹i tiÓu tiÖn …. − ChuÈn bÞ ph−¬ng tiÖn lµm c¸c thñ thuËt theo y lÖnh. − §¸p øng cña t×nh tr¹ng bÖnh víi ®iÒu trÞ: TiÕn triÓn − Thùc hiÖn y lÖnh. cña c¸c triÖu chøng nh− ®au bông, sèt, ra khÝ h−, − ngøa ©m ®¹o, cæ tö cung…. Ghi kÕt qu¶ theo dâi vµo phiÕu theo dâi, cã vÊn ®Ò bÊt th−êng cÇn b¸o ngay víi b¸c sü. − C¸c vÊn ®Ò míi n¶y sinh trong qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ nh− t¸c dông phô cña thuèc. 5. §¸nh gi¸ 3. LËp kÕ ho¹ch ch¨m sãc − T×nh tr¹ng toµn th©n ng−êi bÖnh kh¸ lªn, ®au bông − Theo dâi toµn tr¹ng. gi¶m dÇn, khÝ h− gi¶m dÇn lµ tiÕn triÓn tèt. − − Theo dâi diÔn biÕn cña c¸c dÊu hiÖu bÖnh lý: KhÝ h−, NÕu ng−êi bÖnh vÉn sèt hoÆc vÉn ®au bông, hoÆc khÝ ®au bông, c¸c tæn th−¬ng. h− vÉn nhiÒu, cã mµu, cã mïi…cÇn b¸o ngay víi thÇy thuèc vµ ®iÒu chØnh l¹i kÕ ho¹ch ch¨m sãc cho phï hîp. − LËp kÕ ho¹ch ch¨m sãc vÒ tinh thÇn, ¨n uèng, vËn ®éng, vÖ sinh cho ng−êi bÖnh, lµm thuèc ©m ®¹o. − Thùc hiÖn c¸c xÐt nghiÖm theo yªu cÇu cña thÇy thuèc. Ch¨m sãc ng−êi bÖnh khèi u sinh dôc − Thùc hiÖn y lÖnh. 4. Thùc hiÖn kÕ ho¹ch ch¨m sãc PhÇn lín c¸c khèi u sinh dôc ®iÒu trÞ b»ng phÉu thuËt. − V× vËy, ch¨m sãc ng−êi bÖnh gåm 2 phÇn: Ch¨m sãc tr−íc Th¶o luËn víi ng−êi bÖnh vÒ t×nh tr¹ng bÖnh lý, tiÕn phÉu thuËt vµ ch¨m sãc sau phÉu thuËt. triÓn cña bÖnh vµ viÖc lµm trong qu¸ tr×nh ch¨m sãc. 19 20
− Ch¨m sãc vÖ sinh, ¨n, uèng, ngñ. 1. KÕ ho¹ch ch¨m sãc ng−êi bÖnh ®iÒu trÞ néi khoa/ tr−íc − Ch¨m sãc ®Æc hiÖu liªn quan ®Õn chØ ®Þnh phÉu thuËt. phÉu thuËt − Tr−êng hîp kh«ng cã chØ ®Þnh phÉu thuËt mµ ®iÒu trÞ 1.1. NhËn ®Þnh néi khoa khi ®ã c¸c vÊn ®Ò ch¨m sãc nh− mét tr−êng − Toµn tr¹ng ng−êi bÖnh: hîp ®iÒu trÞ bÖnh phô khoa. + ThÓ tr¹ng 1.3. LËp kÕ ho¹ch ch¨m sãc + T×nh tr¹ng thiÕu m¸u Tuú theo t×nh tr¹ng ng−êi bÖnh, lùa chän vÊn ®Ò −u + C©n nÆng tiªn ch¨m sãc: + M¹ch, huyÕt ¸p, nhiÖt ®é, nhÞp thë − Trao ®æi víi ng−êi bÖnh vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn lµm + HÖ thèng h¹ch b¹ch huyÕt. trong qu¸ tr×nh ch¨m sãc ng−êi bÖnh ®Ó ng−êi bÖnh − yªn t©m vµ c¶m thÊy tho¶i m¸i. C¸c dÊu hiÖu c¬ n¨ng: §au, sèt, dÞch ©m ®¹o, ra m¸u ©m ®¹o... − Theo dâi toµn tr¹ng: Ýt nhÊt 1 lÇn/ngµy. − T×nh tr¹ng khèi u: VÞ trÝ, mËt ®é, thÓ tÝch, sù di ®éng... − Theo dâi c¸c dÊu hiÖu c¬ n¨ng ®Ó ®¸nh gi¸ tiÕn triÓn cña ng−êi bÖnh: Ýt nhÊt 6 giê/ lÇn. − T×nh tr¹ng c¸c bé phËn kh¸c, x¸c ®Þnh xem khèi u cã − ¶nh h−ëng ®Õn c¸c bé phËn kh¸c kh«ng nh− chÌn Ðp Theo dâi ®¹i, tiÓu tiÖn. g©y ®au, khã tiÓu tiÖn, b¸n t¾c ruét… − §éng viªn ng−êi bÖnh vµ ng−êi nhµ cña ng−êi bÖnh − T×nh tr¹ng dinh d−ìng: Ng−êi bÖnh ¨n uèng b×nh ®Ó ng−êi bÖnh bít lo ©u. th−êng hay bÊt th−êng (nÕu bÊt th−êng th× hiÖn t¹i − Hç trî ng−êi bÖnh trong c¸c vÊn ®Ò: ¨n uèng, vËn ng−êi bÖnh ¨n b»ng ®−êng nµo, chÕ ®é ¨n nh− thÕ ®éng, vÖ sinh... nµo, cã phï hîp víi t×nh tr¹ng ng−êi bÖnh kh«ng...). − − Thùc hiÖn y lÖnh cña b¸c sü vÒ chÕ ®é thuèc, thñ thuËt. VËn ®éng (kh¶ n¨ng tù vËn ®éng, tù ch¨m sãc nh− thÕ nµo). − Theo dâi vµ ph¸t hiÖn sím nh÷ng t¸c dông phô hoÆc − tai biÕn cña thuèc ®Ó b¸o c¸o víi b¸c sü kÞp thêi. Y lÖnh vÒ c¸c xÐt nghiÖm cËn l©m sµng. − − Gi¶i thÝch vµ h−íng dÉn ng−êi bÖnh xö trÝ c¸c t¸c Y lÖnh vÒ thuèc. dông phô cña thuèc, ®Æc biÖt trong nh÷ng tr−êng hîp 1.2. ChÈn ®o¸n ch¨m sãc/nhËn ®Þnh c¸c vÊn ®Ò cÇn dïng ho¸ chÊt trÞ liÖu. ch¨m sãc − Hç trî ng−êi bÖnh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c xÐt − Ch¨m sãc tinh thÇn. nghiÖm. 21 22
− 1.4. Thùc hiÖn kÕ ho¹ch ch¨m sãc NÕu toµn tr¹ng kh«ng kh¸ lªn, tinh thÇn ng−êi bÖnh kh«ng æn ®Þnh, kh«ng cho phÐp phÉu thuËt cÇn b¸o Thùc hiÖn theo kÕ ho¹ch ch¨m sãc ®· lËp. Trong qu¸ b¸c sü ®Ó ®iÒu chØnh chÕ ®é ®iÒu trÞ vµ ch¨m sãc tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch cÇn chó ý: ng−êi bÖnh cho phï hîp. − PhÇn lín nh÷ng ng−êi bÖnh khèi u sinh dôc ®· lín tuæi nªn thÓ tr¹ng th−êng yÕu, t©m lý dÔ mÆc c¶m tñi 2. KÕ ho¹ch ch¨m sãc ng−êi bÖnh sau phÉu thuËt th©n. V× vËy ng−êi hé sinh s¾p xÕp ®Ó ng−êi bÖnh 2.1. NhËn ®Þnh n»m ë c¸c buång bÖnh t−¬ng ®èi yªn tÜnh vµ ë cïng nh÷ng ng−êi bÖnh kh¸c cïng tuæi. Buång bÖnh ph¶i − NhËn ®Þnh lo¹i phÉu thuËt: §¹i phÉu hay tiÓu phÉu, thuËn tiÖn cho viÖc phôc vô, vÖ sinh. ®¬n gi¶n hay phøc t¹p, cã biÕn chøng hay kh«ng cã − biÕn chøng, vÝ dô: Mæ c¾t khèi u, c¾t tö cung b¸n H−íng dÉn ng−êi th©n cña ng−êi bÖnh tr¸nh t©m phÇn hoÆc c¾t tö cung hoµn toµn...mæ néi soi hay më tr¹ng lo l¾ng, buån rÇu khi ®Õn th¨m ng−êi bÖnh, ®Æc bông? biÖt lµ ng−êi bÖnh ®iÒu trÞ khèi u ¸c tÝnh. − − Thêi gian phÉu thuËt kÐo dµi bao l©u. ChÕ ®é dinh d−ìng ®¶m b¶o ®ñ dinh d−ìng nh−ng ph¶i hîp khÈu vÞ, tr¸nh t×nh tr¹ng Ðp ng−êi bÖnh ¨n − C¸ch thøc g©y mª hay g©y tª? qu¸ nhiÒu mét lóc mµ nªn ¨n nhiÒu b÷a. − Thêi gian nhËn ng−êi bÖnh giê thø mÊy hoÆc ngµy − Theo dâi ®¹i tiÓu tiÖn: NÕu ng−êi bÖnh cã khèi u chÌn thø mÊy sau phÉu thuËt. Ðp cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn ®¹i, tiÓu tiÖn. NÕu cÇn ph¶i − Toµn tr¹ng cña ng−êi bÖnh: thôt th¸o hoÆc th«ng tiÓu, cÇn chó ý tr¸nh nhiÔm khuÈn ng−îc dßng. + TØnh hoµn toµn hay cßn ¶nh h−ëng cña thuèc mª + Da/niªm m¹c 1.5. §¸nh gi¸ + M¹ch, huyÕt ¸p, nhiÖt ®é Qua qu¸ tr×nh theo dâi vµ ch¨m sãc ng−êi bÖnh, ng−êi hé sinh cÇn ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng ng−êi bÖnh qua c¸c triÖu + H« hÊp: Tù thë hay cßn ph¶i hç trî h« hÊp chøng c¬ n¨ng vµ t×nh tr¹ng toµn th©n ®Ó th«ng b¸o − Tinh thÇn cña ng−êi bÖnh sau phÉu thuËt. th−êng xuyªn víi b¸c sü vµ ®iÒu chØnh chÕ ®é ch¨m sãc cho thÝch hîp. − T×nh tr¹ng vÕt mæ: Kh« hay cã dÞch, cã m¸u... − NÕu tinh thÇn ng−êi bÖnh æn ®Þnh, tho¶i m¸i, yªn − Kh¸m bông (nÕu mæ khèi u tö cung, buång trøng): t©m ®iÒu trÞ, tin t−ëng vµo kÕt qu¶ ®iÒu trÞ lµ tiÕn Bông mÒm hay tr−íng, cã ph¶n øng, cã ®iÓm ®au... triÓn tèt. 23 24
− + M¹ch, nhiÖt ®é, huyÕt ¸p Ra m¸u ©m ®¹o: NÕu cã cÇn x¸c ®Þnh vÞ trÝ, sè l−îng, mµu s¾c... + H« hÊp: NhÞp thë, kiÓu thë − Kh¶ n¨ng vËn ®éng: Tuú theo thêi gian sau mæ, toµn + TiÕt niÖu tr¹ng ng−êi bÖnh ®Ó ®¸nh gi¸ vËn ®éng phï hîp hay + T×nh tr¹ng ra m¸u ©m ®¹o, dÞch t¹i vÕt mæ ch−a. − ChÕ ®é ¨n uèng: Cho ¨n uèng sím ®Ó thiÕt lËp l¹i − ChÕ ®é dinh d−ìng cña ng−êi bÖnh cã phï hîp víi nhu ®éng ruét. phÉu thuËt vµ thêi gian sau phÉu thuËt ch−a. − ChÕ ®é vËn ®éng sím nh»m thiÕt lËp nhu ®éng ruét − §¹i/tiÓu tiÖn vµ chèng dÝnh ruét. − C¸c xÐt nghiÖm cÇn lµm − §éng viªn ng−êi bÖnh, tr¸nh lo l¾ng qu¸ møc, trao − Y lÖnh cña b¸c sü. ®æi víi ng−êi bÖnh vÒ tiÕn triÓn cña ng−êi bÖnh hµng ngµy ®Ó ng−êi bÖnh yªn t©m ®iÒu trÞ. 2.2. ChÈn ®o¸n ch¨m sãc/ nhËn ®Þnh c¸c vÊn ®Ò cÇn − ch¨m sãc ChÕ ®é vÖ sinh phï hîp víi thêi gian sau mæ: VÖ sinh toµn th©n, vÖ sinh bé phËn sinh dôc ngoµi, lµm thuèc − Nguy c¬ rèi lo¹n h« hÊp sau g©y mª néi khÝ qu¶n, do ©m ®¹o (nÕu cã chØ ®Þnh) ... t¨ng tiÕt ®êm d·i. − Thùc hiÖn y lÖnh cô thÓ. − Nguy c¬ tôt huyÕt ¸p trong tr−êng hîp g©y tª ngoµi mµng cøng. 2.4. Thùc hiÖn kÕ ho¹ch ch¨m sãc − − T×nh tr¹ng liÖt ruét c¬ n¨ng sau phÉu thuËt: tr−íng Trao ®æi víi ng−êi bÖnh vÒ c«ng viÖc cña ng−êi hé bông, n«n, bÝ trung ®¹i tiÖn dÉn ®Õn khã thë. sinh trong qu¸ tr×nh ch¨m sãc ng−êi bÖnh, nh÷ng viÖc cÇn sù phèi hîp cña ng−êi bÖnh hoÆc ng−êi th©n − T×nh tr¹ng th«ng tiÓu, n−íc tiÓu. cña hä. − Ch¨m sãc d©y truyÒn dÞch. − B¶o ®¶m th«ng ®−êng thë tèt, hót ®êm d·i nÕu cã. − Ph¸t hiÖn biÕn chøng sau phÉu thuËt nÕu cã. − TruyÒn dÞch ®óng tèc ®é, mïa l¹nh cho d©y truyÒn qua ca n−íc Êm. 2.3. LËp kÕ ho¹ch ch¨m sãc − Cã thÓ cho uèng khi ng−êi bÖnh tØnh hoµn toµn, cho LËp kÕ ho¹ch ch¨m sãc cô thÓ phï hîp víi tõng thêi uèng Ýt mét, uèng n−íc läc hoÆc n−íc cã chÊt ®iÖn ®iÓm sau mæ cña ng−êi bÖnh, bao gåm: gi¶i. Kh«ng cho dïng n−íc ®−êng, n−íc hoa qu¶, uèng s÷a khi ch−a trung tiÖn. Theo dâi t×nh tr¹ng tr−íng − Theo dâi: bông, buån n«n, n«n, trung tiÖn, ®¹i tiÖn. 25 26
− Cho ng−êi bÖnh vËn ®éng ngay khi tØnh b»ng c¸ch 1. NhËn ®Þnh thay ®æi t− thÕ, co ch©n duçi tay. Chó ý h−íng dÉn − Tuæi VTN: Mçi giai ®o¹n, mçi tuæi VTN cã ®Æc tÝnh tr¸nh chÖch d©y truyÒn. Ngåi dËy, ®i l¹i tuú thuéc còng nh− sù ph¸t triÓn kh¸c nhau. NhËn ®Þnh vÒ tuæi tõng ng−êi bÖnh hoÆc tõng phÉu thuËt theo chØ ®Þnh VTN gióp chóng ta x¸c ®Þnh nhu cÇu cña VTN. cña b¸c sü. − Nhu cÇu ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n cho VTN: Nhu − Ch¨m sãc tiÕt niÖu: Cã t¾c sonde kh«ng, n−íc tiÓu sè cÇu cÇn t− vÊn, cÇn ®−îc cung cÊp kiÕn thøc hay hç l−îng/mµu s¾c. NÕu kh«ng cã sonde tiÓu theo dâi t×nh trî vÒ chuyªn m«n y tÕ. tr¹ng tiÓu tiÖn, sè lÇn ®i tiÓu, sè l−îng, mµu s¾c… − NhËn ®Þnh nguy c¬ cho VTN: ë mçi vïng, tuú theo ®iÒu kiÖn sinh sèng, tuú tõng c¸ nh©n cã nguy c¬ 2.5. §¸nh gi¸ kh¸c nhau. Trong ®ã ®Æc biÖt chó ý nguy c¬ mang − T×nh tr¹ng ng−êi bÖnh tèt dÇn lªn, ¨n uèng tèt, tinh thai, nguy c¬ bÞ quÊy rèi t×nh dôc, nguy c¬ bÞ x©m h¹i thÇn tho¶i m¸i, ®i l¹i tèt, t×nh tr¹ng vÕt mæ tèt, t×nh dôc, nguy c¬ bÞ m¾c c¸c bÖnh l©y truyÒn qua kh«ng cã biÓu hiÖn ch¶y m¸u hoÆc nhiÔm khuÈn lµ ®−êng t×nh dôc ë VTN. tiÕn triÓn tèt. − Ng−êi bÖnh cã biÓu hiÖn liÖt ruét kÐo dµi, bÝ tiÓu, 2. ChÈn ®o¸n ch¨m sãc/ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ch¨m sãc ch¶y m¸u hoÆc sèt hoÆc cã bÊt kú bÊt th−êng nµo cÇn − T− vÊn chung cho VTN kiÕn thøc vÒ: b¸o c¸o ngay b¸c sü ®Ó ®iÒu chØnh chÕ ®é ch¨m sãc + Giíi tÝnh, vÖ sinh kinh nguyÖt, c¸c bÊt th−êng cã phï hîp. thÓ cã vµ c¸ch gi¶i quyÕt. + ChÕ ®é ¨n, ngñ, chÕ ®é vÖ sinh nãi chung. Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n tuæi vÞ thµnh niªn + C¸ch tù b¶o vÖ m×nh ®Ó kh«ng bÞ x©m h¹i t×nh dôc, quÊy rèi t×nh dôc. + Cung cÊp kiÕn thøc vÒ c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai, VÞ thµnh niªn (VTN) lµ tuæi mµ c¬ thÓ cã nh÷ng thay ®æi rÊt lín c¶ vÒ l−îng vµ chÊt ®©y lµ giai ®o¹n mµ nhiÒu nguy c¬ cña thai nghÐn ngoµi ý muèn vµ c¸ch phßng trÎ kh«ng kÞp ®¸p øng víi sù thay ®æi, hoÆc nÕu kh«ng tr¸nh c¸c bÖnh LTQ§TD. ®−îc gi¸o dôc vµ ch¨m sãc ®Çy ®ñ trÎ sÏ cã nh÷ng thiªn − T− vÊn ®Æc hiÖu cho tõng tr−êng hîp cô thÓ. h−íng ph¸t triÓn sai lÖch, cã nhiÒu nguy c¬. V× vËy ch¨m sãc trÎ ®ang ë tuæi VTN lµ vÊn ®Ò quan träng, nh−ng ®©y 3. LËp kÕ ho¹ch ch¨m sãc kh«ng ph¶i lµ c«ng viÖc riªng cña c¸n bé ngµnh y tÕ mµ lµ tr¸ch nhiÖm chung cña c¶ gia ®×nh, nhµ tr−êng vµ x· héi. Ch¨m sãc VTN ë céng ®ång: Khi VTN cã nhu cÇu cÇn sù gióp ®ì cña y tÕ, chóng ta cÇn − Thµnh lËp phßng t− vÊn miÔn phÝ søc khoÎ sinh s¶n VTN. chó ý mét sè ®iÓm sau: 27 28
− NÕu VTN cã nhu cÇu ®−îc sù gióp ®ì vµ ch¨m sãc vÒ 1. NhËn ®Þnh y tÕ cÇn tÕ nhÞ gióp ®ì vµ gi¸o dôc hä, tr¸nh th¸i ®é − Tuæi thê ¬, v« tr¸ch nhiÖm vµ miÖt thÞ VTN. − C«ng viÖc: §ang ®i lµm, ®· nghØ h−u, lµm g× sau nghØ h−u, cßn lao ®éng trùc tiÕp kh«ng? 4. Thùc hiÖn kÕ ho¹ch ch¨m sãc − Thay ®æi tÝnh t×nh, møc ®é. − Ch¨m sãc VTN ë céng ®ång: Tæ chøc c¸c buæi nãi − Thay ®æi c¸c chØ sè nh− chØ sè khèi c¬ thÓ, tim, m¹ch, chuyÖn, t− vÊn, kÕt hîp víi c¸c tæ chøc ®oµn thanh huyÕt ¸p. niªn nhµ tr−êng vµ c¬ së tæ chøc c¸c sinh ho¹t mang − C¸c bÖnh lý nÕu cã. tÝnh gi¸o dôc cao. − T− vÊn VTN 2. ChÈn ®o¸n ch¨m sãc/ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ch¨m sãc − Gióp hä thùc hiÖn kÕ ho¹ch − Sù ®¸p øng cña c¬ thÓ ng−êi phô n÷ víi sù thay ®æi − Gióp gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n vµ v−íng m¾c trong cña t×nh tr¹ng m·n kinh. Cã nh÷ng ng−êi thay ®æi Ýt, qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch. cã phô n÷ thÊy b×nh th−êng. Cã ng−êi cã sù thay ®æi nhiÒu, thÓ hiÖn nh− bÖnh lý cÇn ph¶i can thiÖp cña y tÕ vµ sù ch¨m sãc cña gia ®×nh. 5. §¸nh gi¸ − Ch¨m sãc vÒ tinh thÇn. − C¸c chØ sè ®¸nh gi¸ dùa vµo tû lÖ VTN bá häc, nghiÖn, − Sù thay ®æi thÓ chÊt ®¸p øng t×nh tr¹ng m·n kinh, hót, n¹o ph¸ thai ë céng ®ång. ®Æc biÖt sù thay ®æi cña ®−êng sinh dôc khi kh«ng cßn kinh nguyÖt. − C¸c chØ sè søc khoÎ VTN. − Ch¨m sãc nh÷ng ®¸p øng cña c¬ thÓ phô n÷ m·n kinh víi sinh ho¹t t×nh dôc. − Ch¨m sãc søc khoÎ phô n÷ m·n kinh Nguy c¬ m¾c mét sè bÖnh nh− lo·ng x−¬ng, tiÓu ®−êng, bÖnh tim m¹ch, bÖnh ®−êng tiÕt niÖu vµ c¸c bÖnh ung th−, ®Æc biÖt lµ ung th− sinh dôc. − Phô n÷ m·n kinh (PNMK) cã nhiÒu thay ®æi tõ tÝnh Sù ®¸p øng víi c«ng viÖc thay ®æi sau vÒ h−u. t×nh ®Õn h×nh thÓ, chÊt l−îng søc khoÎ liªn quan ®Õn sù thay ®æi néi tiÕt cña trôc d−íi ®åi - tuyÕn yªn - buång 3. LËp kÕ ho¹ch ch¨m sãc trøng. Trõ c¸c tr−êng hîp ph¶i vµo viÖn do bÖnh lý, cßn l¹i − T− vÊn cho phô n÷ m·n kinh hiÓu ®−îc sinh lý b×nh vÊn ®Ò ch¨m sãc søc khoÎ phô n÷ m·n kinh thùc hiÖn ë th−êng tõ ®ã ph¸t hiÖn nh÷ng bÊt th−êng cña c¬ thÓ céng ®ång. V× vËy khi ch¨m sãc søc khoÎ phô n÷ m·n kinh m×nh. cÇn chó ý c¸c ®iÓm sau: 29 30
− T− vÊn c¸c vÊn ®Ò dinh d−ìng vµ luyÖn tËp, tù ch¨m sãc b¶n th©n. Ch¨m sãc ng−êi bÖnh Rß bµng quang - ©m ®¹o − Tæ chøc kh¸m phô khoa ®Þnh kú cho PNMK nh»m ph¸t hiÖn viªm nhiÔm ®−êng sinh dôc vµ c¸c bÖnh kh¸c. − T− vÊn cho ng−êi th©n cña PNMK c¸ch ®éng viªn, Tuú tõng tr−êng hîp mµ cã chØ ®Þnh ch¨m sãc vµ ®iÒu ch¨m sãc hä. trÞ kh¸c nhau. Nh×n chung nÕu rß míi ph¸t hiÖn cã chØ ®Þnh v¸ rß ngang. Tr−êng hîp kh«ng ®−îc ph¸t hiÖn sím, th−êng ph¶i ch¨m sãc vµ phÉu thuËt v¸ rß sau 2 th¸ng. V× 4. Thùc hiÖn kÕ ho¹ch ch¨m sãc vËy trong qu¸ tr×nh ch¨m sãc chia 2 giai ®o¹n: Giai ®o¹n − Ch¨m sãc tinh thÇn: T− vÊn cho PNMK chuÈn bÞ s½n tr−íc phÉu thuËt vµ sau phÉu thËt. KÕt qu¶ cña cuéc v¸ rß sµng tõ khi hä cßn ®ang trong ®é tuæi sinh ®Î ®Ó hä cã ngoµi vÊn ®Ò kü thuËt th× ch¨m sãc cã vai trß rÊt quan nh÷ng b−íc chuÈn bÞ vÒ mÆt t− t−ëng ®ãn nhËn sù träng b¶o ®¶m sù thµnh c«ng cña kü thuËt nµy. thay ®æi cña løa tuæi nµy. − T− vÊn cho PNMK vÒ chÕ ®é ¨n, uèng, vÖ sinh, tËp 1. Ch¨m sãc tr−íc phÉu thuËt luyÖn ®Ó c¬ thÓ khoÎ m¹ch, phßng ngõa mét sè bÖnh cã thÓ xuÊt hiÖn trong ®é tuæi nµy. Kh«ng lao ®éng 1.1. NhËn ®Þnh nÆng, thËn träng tr¸nh ng· v× dÔ cã nguy c¬ g·y − Toµn tr¹ng ng−êi bÖnh x−¬ng do lo·ng x−¬ng. − − T− vÊn vÒ sù thay ®æi trong ®−êng sinh dôc sau m·n VÞ trÝ rß, tr−êng hîp khã kh¨n ph¶i b¬m xanh methylen kinh, h−íng dÉn c¸ch vÖ sinh, ch¨m sãc ®−êng sinh ®Ó t×m vÞ trÝ rß. dôc tr¸nh viªm nhiÔm vµ c¸ch ®¸p øng víi ho¹t ®éng − Nguyªn nh©n rß t×nh dôc sau m·n kinh − − Thêi gian rß T− vÊn c¸ch theo dâi, tù kh¸m ph¸t hiÖn mét sè bÖnh nh− ung th− vó. Kh¸m phô khoa ®Þnh kú ph¸t hiÖn − T×nh tr¹ng vÕt rß: §¬n gi¶n hay phøc t¹p; to hay nhá; sím ung th− vó, ung th− cæ tö cung, ung th− niªm cã viªm nhiÔm, loÐt kÌm theo kh«ng?… m¹c tö cung vµ c¸c bÖnh kh¸c. 1.2. ChÈn ®o¸n ch¨m sãc/ Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ch¨m sãc 5. §¸nh gi¸ − Tuú thêi gian rß mµ cã chØ ®Þnh kh¸c nhau: − PNMK ®¸p øng tèt víi sù thay ®æi: KhoÎ m¹nh, t− + NÕu míi rß, cã chØ ®Þnh ®ãng rß ngay. t−ëng vui vÎ, tham gia c¸c ho¹t ®éng ®oµn thÓ t¹i ®Þa ph−¬ng. + NÕu rß ®−îc ph¸t hiÖn muén, cÇn cã kÕ ho¹ch ch¨m − §¸p øng kh«ng tèt: MÖt mái, ch¸n n¶n, bÖnh tËt. sãc cô thÓ tuú tõng ng−êi bÖnh. 31 32
Cô thÓ lµ: 2. Ch¨m sãc sau phÉu thuËt − Ch¨m sãc toµn th©n nh− c¸c phÉu thuËt phô khoa kh¸c. 2.1. NhËn ®Þnh − Tinh thÇn lo l¾ng, mÖt mái, lu«n c¨ng th¼ng. − NhËn ®Þnh chung: Nh− mét phÉu thuËt phô khoa. − Ch¨m sãc t¹i chç: Th−êng ng−êi bÖnh ®· rß l©u cã − VÊn ®Ò quyÕt ®Þnh cho sù thµnh c«ng cña phÉu thuËt biÓu hiÖn viªm loÐt t¹i chç do cã n−íc tiÓu vµ ng−êi lµ bµng quang ph¶i lu«n xÑp. V× vËy theo dâi sonde bÖnh ph¶i ®ãng khè kÐo dµi. niÖu ®¹o lµ cÇn thiÕt (l−îng n−íc tiÓu l−u th«ng). 1.3. LËp kÕ ho¹ch ch¨m sãc 2.2. ChÈn ®o¸n ch¨m sãc/ Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ch¨m sãc − − Ch¨m sãc tinh thÇn. Nguy c¬ do g©y mª gièng nh− mét phÉu thuËt phô khoa. − − Chó ý chÕ ®é dinh d−ìng ®ñ chÊt ®Ó gióp liÒn lç rß Nguy c¬ kh«ng thµnh c«ng do t¾c sonde niÖu ®¹o hoÆc do thiÓu d−ìng. nÕu nhá. − − Nguy c¬ nhiÔm khuÈn t¹i chç hoÆc nhiÔm khuÈn ChÕ ®é vÖ sinh toµn th©n vµ ®Æc biÖt lµ vÖ sinh t¹i ng−îc dßng. chç tr¸nh viªm loÐt. − T− vÊn cho ng−êi bÖnh c¸ch ®Ó b¶o vÖ kÕt qu¶ ®iÒu trÞ 1.4. Thùc hiÖn kÕ ho¹ch ch¨m sãc cña lÇn nµy. − §éng viªn gÇn gòi ng−êi bÖnh, th«ng c¶m vµ chia sÎ 2.3. LËp kÕ ho¹ch ch¨m sãc víi hä. §Æc biÖt lµ nh÷ng tr−êng hîp rß do tai biÕn − Nh− mét phÉu thuËt phô khoa th«ng th−êng: Chó ý cña phÉu thuËt, thñ thuËt, ng−êi bÖnh th−êng cã xu chÕ ®é ¨n uèng vµ vËn ®éng. h−íng cho r»ng ®ã lµ lçi cña nh©n viªn y tÕ. − VÖ sinh toµn th©n vµ t¹i chç. − ¨n uèng ®ñ vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng. T¨ng c−êng − Ch¨m sãc sonde niÖu ®¹o ®¹m nh− thÞt c¸ trøng s÷a. − ChÕ ®é thuèc theo y lÖnh b¸c sü. − Röa, vÖ sinh bé phËn sinh dôc ngoµi, thay khè nhiÒu − lÇn trong ngµy. Chó ý ®ãng khè mÒm, s¹ch sÏ. T− vÊn ch¨m sãc sau ra viÖn vµ c¸ch ®Ò phßng nÕu cßn sinh ®Î lÇn sau. 1.5. NhËn ®Þnh 2.4. Thùc hiÖn kÕ ho¹ch ch¨m sãc − NÕu trong qu¸ tr×nh ch¨m sãc, vÕt rß nhá cã thÓ tù liÒn. − Ch¨m sãc chung nh− sau mét phÉu thuËt phô khoa − NÕu lç rß lín kh«ng liÒn, thÓ tr¹ng tèt, t¹i chç kh«ng th«ng th−êng. ¨n ®ñ chÊt cho vÕt rß nhanh liÒn. viªm nhiÔm. 33 34
Uèng ®ñ n−íc. H−íng dÉn ng−êi bÖnh vËn ®éng thÝch v« sinh rÊt nhiÒu c«ng ®o¹n ®ßi hái ng−êi bÖnh ph¶i kiªn hîp v× ng−êi bÖnh cã sonde bµng quang nªn h¹n chÕ tr×. ViÖc ph¸t hiÖn sím, t− vÊn cho ng−êi bÖnh ®Õn c¬ së y tÕ vËn ®éng h¬n c¸c phÉu thuËt kh¸c. kh¸m vµ ®iÒu trÞ, còng nh− theo dâi, h−íng dÉn ng−êi bÖnh − thùc hiÖn ®¬n thuèc cña b¸c sÜ lµ nhiÖm vô rÊt quan träng cña VÖ sinh toµn th©n vµ t¹i chç ng−êi hé sinh. − Ch¨m sãc th«ng tiÓu: L−u sonde bµng quang liªn tôc 10-14 ngµy. Hµng ngµy theo dâi sè l−îng, mµu s¾c 1. NhËn ®Þnh n−íc tiÓu. VÖ sinh b¬m röa bµng quang b»ng xanh methylen. Mçi lÇn 10 ml sau ®ã th¸o s¹ch kh«ng ®Ó − Thêi gian v« sinh lµ bao nhiªu n¨m? bµng quang c¨ng. − Tuæi cña hai vî chång.? − Dïng kh¸ng sinh toµn th©n chèng nhiÔm khuÈn. − V« sinh nguyªn ph¸t hay thø ph¸t. − T− vÊn ch¨m sãc sau ra viÖn: NÕu lÇn sau cã thai ph¶i ®−îc ch¨m sãc ë tuyÕn cã c¬ së phÉu thuËt, − Nguyªn nh©n v« sinh do vî hay chång hay do c¶ hai kh«ng ®Ó chuyÓn d¹ kÐo dµi, nÕu cÇn phÉu thuËt lÊy vî chång. thai ®Ó b¶o vÖ kÕt qu¶ phÉu thuËt lÇn tr−íc. − Cã ph¸t hiÖn ®−îc nguyªn nh©n kh«ng? 2.5. NhËn ®Þnh − ThÓ tr¹ng cña ng−êi bÖnh thÕ nµo. − NÕu toµn tr¹ng kh¸ lªn, ng−êi bÖnh ¨n uèng b×nh − §¸p øng víi ph−¬ng ph¸p th¨m dß vµ ®iÒu trÞ thÕ nµo? th−êng, n−íc tiÓu trong, sè l−îng b×nh th−êng, kh«ng sèt lµ diÔn biÕn tèt. 2. ChÈn ®o¸n ch¨m sãc/nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ch¨m sãc − NÕu cã biÓu hiÖn nhiÔm khuÈn, sonde bµng quang − Tinh thÇn t¾c kh«ng xö trÝ kÞp thêi, khi rót sonde niÖu ®¹o vÉn rß n−íc tiÓu… lµ diÔn biÕn xÊu. CÇn ph¸t hiÖn sím − Dïng thuèc kh«ng ®óng giê, kh«ng ®ñ liÒu. c¸c dÊu hiÖu bÊt th−êng ®Ó cã kÕ ho¹ch ch¨m sãc vµ − Bá thuèc, bá ®iÒu trÞ ®iÒu trÞ kÞp thêi. − T¸c dông phô cña thuèc − Ch¨m sãc ng−êi bÖnh V« sinh BiÕn chøng khi dïng thuèc, ®Æc biÖt nh− dïng thuèc kÝch thÝch phãng no·n. − Khi ®iÒu trÞ cã kÕt qu¶ ng−êi bÖnh cã thai vÊn ®Ò Vai trß cña ng−êi hé sinh víi vÊn ®Ò v« sinh rÊt quan ch¨m sãc thai phô trong qu¸ tr×nh mang thai ®Æc biÖt träng. Tõ x−a ®Õn nay, nh÷ng ng−êi bÖnh v« sinh th−êng quan träng. ®Õn c¬ së y tÕ rÊt muén. PhÇn v× hä ng¹i, phÇn v× th¨m dß 35 36
3. LËp kÕ ho¹ch ch¨m sãc 5. §¸nh gi¸ − − Ch¨m sãc vÒ mÆt t©m tinh thÇn NÕu trong qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ diÔn biÕn ng−êi bÖnh tèt, ®¸p øng ®iÒu trÞ lµ tiªn l−îng tèt. − Gi¸m s¸t trong qu¸ tr×nh theo dâi ®iÒu trÞ − NÕu kh«ng ®¸p øng ®iÒu trÞ, uèng thuèc kh«ng tu©n − §«n ®èc, nh¾c nhë ng−êi bÖnh ®Õn kh¸m theo ®óng thñ chØ ®Þnh vµ h−íng dÉn cña thÇy thuèc hoÆc cã tai hÑn cña b¸c sü. biÕn, t¸c dông phô, cÇn th¶o luËn l¹i víi ng−êi bÖnh − T− vÊn tù theo dâi biÕn chøng, t¸c dông phô cña thuèc. vµ b¸c sü ®Ó thay ®æi kÕ ho¹ch ch¨m sãc vµ ®iÒu trÞ. − T− vÊn ch¨m sãc/vÖ sinh, ¨n uèng − NÕu cã thai, t− vÊn qu¸ tr×nh ch¨m sãc, theo dâi thai. Ch¨m sãc ng−êi bÖnh cã dÞ tËt bÈm sinh ë ®−êng sinh dôc n÷ 4. Thùc hiÖn kÕ ho¹ch ch¨m sãc − §éng viªn, an ñi ng−êi bÖnh kiªn tr×, tin t−ëng trong qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ. 1. NhËn ®Þnh − Nh¾c nhë, gi¸m s¸t ng−êi bÖnh uèng thuèc ®óng giê, − Tuæi cña ng−êi bÖnh: Cã nh÷ng dÞ tËt ph¸t hiÖn sím ®ñ liÒu, kh«ng bá thuèc, kiªn tr× ®iÒu trÞ theo ®óng khi cßn nhá nh−ng cã nhiÒu dÞ tËt chØ ph¸t hiÖn ra khi ph¸c ®å. trÎ ®· lín kh«ng cã kinh nguyÖt hoÆc cã nh÷ng ng−êi − cã chång nh−ng kh«ng cã ©m ®¹o hoÆc khi sinh ®Î míi Nh¾c nhë ng−êi bÖnh ®Õn kh¸m ®óng hÑn cña b¸c ph¸t hiÖn ra nh÷ng dÞ tËt bÈm sinh ®−êng sinh dôc. sü v× trong ®iÒu trÞ v« sinh nÕu sai lÖch chØ cÇn vµi giê lµ ®· lì c¬ héi ®iÒu trÞ. − Lo¹i dÞ tËt: DÞ tËt ®¬n thuÇn hay phèi hîp, phøc t¹p hay ®¬n gi¶n, cã ¶nh h−ëng ®Õn sinh ho¹t vµ cuéc − NÕu ng−êi bÖnh dïng thuèc cã thÓ cã biÕn chøng hoÆc sèng nhiÒu hay Ýt. t¸c dông phô. H−íng dÉn cho ng−êi bÖnh biÕt c¸ch − phßng, xö trÝ nÕu cã. Lo¹i dÞ tËt cã thÓ gi¶i quyÕt ®−îc hay kh«ng, nÕu gi¶i quyÕt ®−îc th× tèt nhÊt ë thêi ®iÓm nµo? − H−íng dÉn cho ng−êi bÖnh chÕ ®é vÖ sinh, ¨n uèng v× trong mét sè tr−êng hîp v« sinh, chÕ ®é ¨n cã t¸c 2. ChÈn ®o¸n ch¨m sãc/nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ch¨m sãc dông hç trî qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ. − − NÕu ng−êi bÖnh cã thai, h−íng dÉn tû mû chÕ ®é vÖ ¢m hé hoÆc tiÓu tiÖn bÊt th−êng sinh thai nghÐn, chÕ ®é ¨n, nghØ, lao ®éng phï hîp. − Kh«ng cã kinh nguyÖt. 37 38