Sự ảnh hưởng của Phật Giáo và Thiền trong công việc sáng tạo và thể nghiệm nghệ thuật sân khấu đương đại

Chia sẻ: Nguyenhoang Phuonguyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

201
lượt xem 59
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Năm 1993, trong thời gian viết vở kịch Trở về,[1] tôi đã đi dự một khoá tu Thiền Vipassana 10 ngày trên Blue Mountain. Vipassana là một pháp môn Thiền thuộc truyền thống Phật Giáo nguyên thủy. Cả khoá tu 10 ngày được diễn ra trong sự im lặng tuyệt đối, chỉ trừ phần vấn đáp. Khoá tu đó đã ảnh hưởng rất nhiều đến nội dung và hình thức biểu diễn của vở kich Trở về được công diễn năm 1994 tại nhà hát Belvoir Street, Sydney. Ảnh hưởng của Thiền bàng bạc trong toàn bộ vở diễn từ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sự ảnh hưởng của Phật Giáo và Thiền trong công việc sáng tạo và thể nghiệm nghệ thuật sân khấu đương đại

S nh hư ng c a Ph t Giáo và Thi n trong công vi c sáng t o và th nghi m ngh thu t sân kh u ương i Năm 1993, trong th i gian vi t v k ch Tr v ,[1] tôi ã i d m t khoá tu Thi n Vipassana 10 ngày trên Blue Mountain. Vipassana là m t pháp môn Thi n thu c truy n th ng Ph t Giáo nguyên th y. C khoá tu 10 ngày ư c di n ra trong s im l ng tuy t i, ch tr ph n v n áp. Khoá tu ó ã nh hư ng r t nhi u n n i dung và hình th c bi u di n c a v kich Tr v ư c công di n năm 1994 t i nhà hát Belvoir Street, Sydney. nh hư ng c a Thi n bàng b c trong toàn b v di n t l i thơ n âm nh c, c nh trí, nh ng chuy n ng c a cơ th , và âm thanh c a nư c. Tr v i ngư i h i tr v i V i hơi th c a ngư i trong t ng giây t ng phút Trong n i im l ng n t n cùng sâu th m Ngư c m t lên tr i nghe ti ng chim kêu Nhìn xu ng t nghe th i gian ang th ... Tr v i... tr v i
Ch còn l i ni m im l ng Và th i gian ang chuy n mình trong hơi th Ph i chăng s ‘Tr v ’ ây không ch là s ‘Tr v ’ m t nơi ch n hay m t m nh t xa xôi nào ó b ng thân xác phàm t c này, mà ây còn là s ‘Tr v ’ m t quê hương trong ký c, trong tâm tư ng, là s ‘Tr v ’ v i t tr i, v i muôn loài, và sau cùng là s ‘Tr v ’v i chính mình, tr v v i t ng hơi th , t ng kho nh kh c, t ng bư c chân, t ng n cư i. Khoá tu Vipassana 10 ngày ó không ch nh hư ng riêng n v k ch Tr v , mà còn nh hư ng n công vi c làm ngh thu t sân kh u c a tôi sau này. Năm 1995, tôi sang Indonesia h c thêm, nâng cao v chuyên môn trong lãnh v c sân kh u. Tôi ư c h c v i Rendra, là o di n, k ch tác gia, di n viên và nhà thơ Indonesia. Nơi tôi h c là t i oàn k ch Bengkel c a o di n Rendra. “Bengkel” có nghĩa là “s chu n b ”. oàn k ch Bengkel n m m t vùng quê có tên là Cipayung g n th ô Jakarta, trong m t trang tr i có ru ng lúa, ao th cá, r t nhi u cây ăn qu , và t t nhiên là có c sân kh u. Chương trình h c m i ngày là th c d y lúc 5 gi sáng và ng i thi n m t ti ng ng h . Sau ó là làm ru ng, chăm gia súc như dê, bò, gà, v t, cho cá ăn, hái trái cây, l p mái nhà, v.v... cho n 12 gi trưa. Bu i chi u có hai ti ng ng h luy n t p m t môn võ thu t b t ngu n t võ Thi u Lâm. Kho ng năm gi chi u m i ngày, cùng v i nh ng h c sinh và di n viên c a oàn k ch Bengkel, chúng tôi ch y dư i cơn mưa, băng qua nh ng cách ng, qua nh ng khu vư n c a ngư i dân và ng i th y mùi rơm r cháy khi h ang n u b a cơm t i. Chúng tôi bơi qua m t dòng sông nh và ng i nhìn m t tr i l n. Chúng tôi ch y tr v khi bóng t i ã xu ng. Ti p theo ó là tr n bu i t i dành cho luy n t p v chuyên môn sân kh u. Hai tháng h c t p t i oàn k ch Bengkel c a Rendra ã cho tôi m t bài h c có giá tr v cách áp d ng Thi n và võ
thu t vào trong ngh thu t sân kh u ương i, ó là: tr c ti p th hành trong cu c s ng và công vi c thư ng ngày. Sau khi tr v t Indonesia, tôi ã cùng ngư i b n Úc, Bruce Keller, thành l p oàn k ch Citymoon vào cu i năm 1995.[2] nh hư ng c a Ph t Giáo và Thi n ã có m t trong nhi u v di n c a oàn k ch Citymoon, rõ nét nh t là trong v k ch Tìm Trâu ư c bi u di n t i Chùa Phư c Hu vào cu i tháng Hai và u tháng Ba năm 2001. V k ch Tìm Trâu ư c dàn d ng v i s h p tác c a oàn k ch Citymoon và oàn Powerhouse Youth Theatre, và c bi t có s giúp và ng h c a Chùa Phư c Huê. V k ch Tìm Trâu ư c b t u v i ý tư ng là s d ng khuôn viên c a chùa Phư c Hu làm b i c nh chính cho v k ch. C t chuy n c a v k ch Tìm Trâu là s khai tri n trên n i dung, tinh th n và tư tư ng c a Th p M c Ngưu (‘Mư i b c tranh chăn Trâu’ Thi n Tông). Anh Hoàng Ng c- Tu n cùng Bruce Keller vi t k ch b n; tôi cùng Bruce Keller và Michael McLaughlin là ng o di n. N i dung c a ‘Mư i b c tranh chăn Trâu’ là nói v ‘ ư ng l i tu tâp, làm sao làm ch ư c tâm, b t ư c tâm. Và tâm ây là con trâu.’[3] T ‘Mư i b c tranh chăn Trâu’, mư i màn k ch ã ư c sáng t o và ư c bi u di n t i mư i a i m khác nhau trong chùa Phư c Hu . Khán gi ư c chia làm sáu nhóm và cùng xem chung b n màn c a v k ch, sáu màn còn l i c a v k ch ư c di n làm sáu l n cho riêng t ng nhóm, b i vì m i nhóm có m t hành trình riêng. ây là m t c u trúc bi u di n sân kh u m i, không b l thu c và h n ch b i nh ng l lu t sân kh u c i n; khán gi không ch ng i xem mà còn ư c tham d vào quá trình di n bi n c a v kich. C nh cu i cùng c a v k ch là khán gi cùng hoà nh p v i di n viên i tìm l i ôi gi y ho c ôi dép c a mình ã ư c c i ra trư c khi i vào chánh i n. Hàng trăm ôi gi y/dép n m la li t trên sân chùa ngoài chánh i n, và trong âm thanh tr m b ng c a ti ng hát, ti ng àn, ti ng sáo và ti ng tr ng, g n hai mươi di n viên thu c nh ng n n văn hoá, s c t c khác nhau, và
hàng trăm khán gi v a chuy n ng, v a múa, v a i tìm l i ôi dép c a mình. Hình nh ó gi ng như câu thơ ‘... i chân t, m c v i thô, tôi hoà nh p vào dòng ngư i trên th gian...’. Hình nh ó cũng gi ng như b c tranh th mư i, b c tranh cu i cùng c a Th p M c Ngưu , là m t ‘v sư thõng tay i vào ch , tay ôm b u nư c, tay ch ng g y tre, làm b n v i b m nh u và phư ng th c huy t heo’.[4] Có không? Cái m i và cái cũ, phương ông và phương Tây ã ư c th chung hơi th c a Thi n trong v k ch Tìm Trâu t i chùa Phư c Hu . Sau v k ch Tìm Trâu, tôi ti p t c h c thêm v Thi n, tham d nh ng khoá tu Thi n c a nhóm Sen Búp Sydney theo truy n th ng c a th y Thích Nh t H nh, ng th i h c thêm v khí công và võ thu t Thi u Lâm t . M t s v k ch sau ó c a Citymoon như Beat Box Vox Pop [5] (2001), Heartland [6] (2002), Mư i m t khúc c m [7] (2004), v.v... u ph ng ph t ít nhi u tinh th n c a Ph t giáo và Thi n. G n ây nh t, v k ch th nghi m m t ngư i di n có tên Màu vàng không ph i màu vàng, ã vô tình mang m m t s tư tư ng, tri t lý c a Ph t Giáo và Thi n m t cách t nhiên, không gò ép. V k ch Màu vàng không ph i màu vàng “ là câu chuy n v chính tôi và không ph i v chính tôi. V nh ng ngư i b n c a tôi mà cũng không th t s là v nh ng ngư i b n c a tôi. V cu c s ng và cái ch t mà cũng không ph i v cu c s ng và cái ch t.” Màu vàng không ph i màu vàng “không th t s là câu chuy n v b t c i u gì c , nhưng v r t nhi u i u. Nh ng i u luôn có m t trong quá kh , trong hi n t i và trong tương lai. Nh ng i u luôn hi n h u trong chính tôi và chính b n. Nh ng i u ta không th t tên, ta không th th y, ngay c ta không th ch m n nhưng ta có th c m nh n và nghe trong s im l ng tuy t i. Nh ng i u ôi khi b t ng hi n ra trư c m t ta, và n u ta kiên nh n, may m n, ta có th th y chúng trư c khi chúng v t bi n m t.”[8] V k ch Màu vàng không ph i màu vàng “k câu chuy n c a m t ho sĩ tên là Henry và m t cô gái i m. Henry v n thư ng g p cô gái i m y trong nh ng
gi c mơ, và chàng quy t nh tìm g p nàng trong i s ng th c. Chàng tìm th y nàng m t trong nh ng ngôi nhà ch a mà chàng ã n. Chàng tr l i nơi y nhi u l n trong su t m t năm v chân dung nàng cho m t cu c tri n lãm h i ho c a chàng. Trong êm khai m c cu c tri n lãm, chàng n ón nàng, nhưng ngư i qu n lý nhà ch a nói r ng nàng ã không còn làm vi c ó c m t năm r i, vì nàng ã ch t t năm trư c. Ðêm khai m c cu c tri n lãm ã di n ra r t thành công, nhưng ngư i ho sĩ ã không n, và sau ó không ai tìm th y chàng âu c . Ngày hôm sau êm khai m c, m i ho ti t trong t t c các ho ph m u bi n m t, ch còn l i nh ng khung v i tr ng. Nh ng khung v i tr ng y ti p t c i màu như m t lăng kính, t m t màu thành nhi u màu, xanh, vàng, en, , tím, l c...”[9] Hình như giáo lý vô thư ng, vô ngã và duyên kh i c a o Ph t... c nhè nh bay lơ l ng trong v k ch Màu vàng không ph i màu vàng. Cô gái i m có th t hay không có th t? Ai là ngư i h a sĩ có tên Henry? Nh ng h a ph m và c nh ng màu s c ang thay i kia có hay không có? Dư i ây là m t bài thơ trong v k ch: Tôi nhìn vào m t tôi và th y em, gương m t em, thân th em, th y hàng tri u năm v trư c, th y hàng tri u năm v sau không i thay trong s chuy n d ch không ng ng. Có ph i em là cô gái tôi ã g p hôm tuy t rơi y tr i ph kín m t em? Hay em là cô gái i m trong gi c mơ c a ngư i ngh sĩ? Hay em là ngư i tình c a l a ã t u lên khúc nh c d o ánh th c gi c ng k iên h n hát lên bài ca iên.
Em ng ó trong tôi bàn tay mi t vào t m b màu s c hình kh i ch y loang màu máu th m vào th t da th m vào t i v phía bên kia nơi em s g p l i hình hài ích th c c a em và gi c mơ c a tôi. Gi c mơ c a tôi có trong em nơi phía bên kia... không bao gi có... ó là m t s v k ch c a Citymoon mà tôi ã tr c ti p tham gia và có nh hư ng tương i rõ nét c a Ph t Giáo và Thi n. M i v k ch u có nh ng cách nh hư ng khác nhau, như s d ng nh ng câu chuy n, tài, hay s d ng m t s nghi l , nh ng bài t ng kinh, ho c áp d ng nh ng tư tư ng và tri t lý c a Ph t Giáo và Thi n vào trong di n xu t. Ngoài nh ng v k ch k trên, có m t i u n a mà tôi ã và ang say mê tìm tòi và th nghi m trong nhi u năm nay là nghiên c u và áp d ng m t s phương pháp v hơi th trong Thi n và khí công vào vi c rèn luy n và ào t o di n viên sân kh u. Tôi ã b t u th nghi m i u này cho sinh viên k ch ngh t i trư ng i h c Wollongong và trư ng i h c Western Sydney, cũng như cho m t s di n viên ã tham gia trong nh ng v k ch c a Citymoon. T p ng i thi n và m t s bài t p th trong khí công ã giúp các sinh viên sân kh u phát tri n tính t p trung, tính nh y c m và kh năng sáng t o cao hơn, ng th i rèn luy n ngư i di n viên bi t làm ch hơi th và s d ng hơi th như m t chi c c u n i nh ng ng tác thân th và nh ng c m xúc n i tâm làm m t. Nh ng phương pháp này v n ang ư c ti p t c th nghi m, thay i và phát tri n. Tôi hi v ng r ng nh ng kinh nghi m cá nhân k trên có th óng góp m t ph n nh trong cái nhìn t ng quát v s nh hư ng c a Ph t Giáo và Thi n trong ngh thu t sân kh u ương i nói chung.
[1]V k ch The Return (Tr V ) do T Duy Bình vi t, ư c công di n như tác ph m m màn c a i H i K ch Ngh Á Châu l n th 2 t i Belvoir Street Theatre, Sydney, tháng 9/1994. Di n viên: T Duy Bình và Hoàng Ng c-Tu n. o di n: Elizabeth Burke. C v n k ch b n: Bruce Keller. Âm nh c: Hoàng Ng c-Tu n. Thi t k sân kh u: Pierre Thibaudeau. [2]Bruce Keller ã m t vì b nh ung thư vào tháng Mư i năm 2003 [3]Daisetz Teitaro Suzuki, Thi n lu n, t p I, Trúc Thiên d ch (Sài Gòn: An Tiêm, 1973), trang 606. [4]Daisetz Teitaro Suzuki, Thi n lu n, t p I, Trúc Thiên d ch (Sài Gòn: An Tiêm, 1973), trang 620. [5]Beat Box Vox Pop là v k ch ư c sáng tác b i t p th di n viên c a Citymoon Youth Theatre dư i s ch d n và nh hư ng c a o di n T Duy Bình và các c v n văn hoá. ng o di n: Bruce Keller. Âm nh c: Hoàng Ng c- Tu n. Thi t k sân kh u: Pierre Thibaudeau. [6]Heartland là v k ch ư c sáng tác b i t p th di n viên c a Citymoon Youth Theatre và Powerhouse Youth Theatre dư i s ch d n và nh hư ng c a o di n T Duy Bình, Bruce Keller và Katrina Douglas. Âm nh c: Hoàng Ng c- Tu n. Thi t k sân kh u: Sam James. Trang ph c: Annemaree Dalziel. [7]Eleven Parts of Feeling khai tri n t chùm thơ Mư i m t khúc c m c a Nguy n Quang Thi u. V di n s d ng xen l n hai ngôn ng Vi t và Anh. Ph n thơ ti ng Anh d a theo b n d ch c a Martha Collins và Nguy n Quang Thi u trong thi t p The Women Carry River Water. V Eleven Parts of Feeling là m t tác ph m trình di n a ngh thu t (k t h p thơ, nh c, l i nói, ng tác hình th , ư ng nét võ thu t ông phương, hình th c nghi l Ph t giáo, và n tư ng video), ư c th c hi n b i: T Duy Bình ( o di n), Hoàng Ng c-Tu n (khúc tác gia/di n
viên), Trương Ti n Dũng (nhà biên o/ngh sĩ múa), ăng Lan và Elian Anh Xuan Morel (ca sĩ/di n viên), M L Thi (h a sĩ thi t k sân kh u), Ian Bowie (ngh sĩ thi t k ánh sáng), Anh Khoa Tr n (ngh sĩ video), Reza Achman (nh c sĩ b gõ), và Stella H Vi (nh c sĩ trung h c m). Mư i di n viên chính c a v k ch là các sinh viên khoa sân kh u c a vi n i h c Wollogong và vi n ih c Western Sydney, cùng Trung Tr n (di n viên tr ngư i Úc g c Vi t). c bi t có s góp m t c a Tăng thân "Sen Búp" - nhóm Thi n theo truy n th ng c a thi n sư Thích Nh t H nh. [8]Hoàng Ng c-Tu n d ch t nguyên b n ti ng Anh c a T Duy Bình. [9]Hoàng Ng c-Tu n d ch t nguyên b n ti ng Anh c a T Duy Bình.