Sự tham gia xã hội của thanh niên Việt Nam trong thời kỳ đổi mới - Trịnh Duy Luân

X· héi häc sè 2 (94), 2006 3<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> sù Tham gia x· héi cña Thanh niªn viÖt nam<br /> trong thêi kú ®æi míi<br /> <br /> TrÞnh Duy Lu©n<br /> <br /> <br /> 1. Thanh niªn trong m«i tr−êng thÓ chÕ vµ v¨n hãa - x· héi cña thêi<br /> kú §æi míi<br /> ThÕ hÖ thanh niªn ViÖt Nam hiÖn nay ®−îc sinh trong h¬n hai thËp niªn<br /> tr−íc vµ trong thêi kú §æi míi (1975-1985; 1986-2000). Hä ®· may m¾n lµ kh«ng<br /> ph¶i tr¶i qua nh÷ng khã kh¨n cña ®Êt n−íc thêi kú trong vµ sau chiÕn tranh. Trong<br /> khi ®ã hä l¹i ®−îc tr−ëng thµnh tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1990, khi mµ c«ng cuéc §æi míi<br /> toµn diÖn ®Êt n−íc ®· gÆt h¸i nh÷ng thµnh qu¶ b−íc ®Çu. §©y thùc sù lµ mét thêi kú<br /> míi, thêi kú cña nh÷ng biÕn ®æi x· héi lín cña ®Êt n−íc, kh¸c h¼n víi giai ®o¹n tr−íc<br /> ®ã. M«i tr−êng x· héi míi, ®· vµ ®ang t¹o nhiÒu ®iÒu kiÖn cho thanh niªn ph¸t triÓn<br /> nh÷ng phÈm chÊt hoµn toµn míi do sù ph¸t triÓn cña ®Êt n−íc ®ßi hái vµ d−íi t¸c<br /> ®éng cña qu¸ tr×nh héi nhËp vµ toµn cÇu hãa. Cã thÓ xem hä nh− lµ s¶n phÈm, ®ång<br /> thêi lµ hiÖn th©n cña nh÷ng biÕn ®æi x· héi ®· vµ ®ang diÔn ra hÕt søc nhanh chãng<br /> vµ s©u s¾c trong x· héi ViÖt Nam thêi kú §æi míi.<br /> Nh÷ng thµnh tùu thu ®−îc cña §æi míi trong viÖc n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt<br /> cña mäi tÇng líp d©n c− ®· ®−îc truyÒn dÉn tíi nh÷ng yÕu tè cña ®êi sèng tinh thÇn<br /> cña x· héi, mµ tr−íc hÕt lµ hÖ gi¸ trÞ chñ ®¹o cña c¸c nhãm x· héi kh¸c nhau trong<br /> mét x· héi ViÖt Nam ®ang chuyÓn ®æi.<br /> Nh÷ng gi¸ trÞ cò, g¾n víi c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung tr−íc ®©y, ®−îc biÕn thÓ vµ<br /> nh÷ng gi¸ trÞ hoµn toµn míi (kinh tÕ thÞ tr−êng, lîi Ých c¸ nh©n, quyÒn c«ng d©n, c¸c<br /> gi¸ trÞ míi vÒ tù do vµ d©n chñ, khoan dung vµ chÊp nhËn c¸c kh¸c biÖt...) ®· h×nh<br /> thµnh vµ b¾t rÔ ngay vµo c¸c nhãm x· héi, ®Æc biÖt lµ nhãm thanh niªn - lùc l−îng<br /> trÎ vèn rÊt nh¹y c¶m víi nh÷ng sù thay ®æi, víi nh÷ng c¸i míi, c¸i l¹.<br /> B¶ng d−íi ®©y lµ mét vÝ dô minh häa vÒ nh÷ng thay ®æi trong hÖ gi¸ trÞ (cßn<br /> gäi lµ nh÷ng ®Þnh h−íng gi¸ trÞ) - nh÷ng c¸i chi phèi vµ ¶nh h−ëng tíi viÖc h×nh<br /> thµnh c¸c khu«n mÉu øng xö míi cña thÕ hÖ thanh niªn ViÖt Nam hiÖn nay.<br /> §Õn l−ît nã, nh÷ng gi¸ trÞ míi ®ang h×nh thµnh l¹i chi phèi vµ ¶nh h−ëng tíi<br /> sù h×nh thµnh nh÷ng khu«n mÉu øng xö míi trong thanh niªn. Ngoµi mèi lo sinh kÕ,<br /> “lËp th©n vµ lËp nghiÖp", hä sÏ “tham gia” vµo ®êi sèng x· héi ViÖt Nam hiÖn ®¹i nh−<br /> thÕ nµo? §ãng vai trß lµ cÇu nèi gi÷a c¸c thÕ hÖ tr−íc hä vµ t−¬ng lai cña ®Êt n−íc ra<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br /> 4 Sù tham gia x· héi cña thanh niªn ViÖt Nam trong thêi kú §æi míi<br /> <br /> sao trong nh÷ng thËp niªn tíi? Vµ nh÷ng ®iÒu ®ã ph¶n ¸nh nh÷ng biÕn ®æi x· héi<br /> nµo cña x· héi ViÖt Nam ®−¬ng ®¹i? §ã lµ nh÷ng c©u hái ®¸ng ®−îc ®Æt ra vµ tr¶ lêi<br /> v× lîi Ých nhiÒu mÆt cña sù ph¸t triÓn ®Êt n−íc.<br /> <br /> TT §Þnh h−íng gi¸ trÞ cò §Þnh h−íng gi¸ trÞ míi<br /> 1 Tuæi trÎ lµ qu·ng ®êi chuyÓn tiÕp (hy sinh tuæi trÎ, TËn h−ëng tuæi trÎ<br /> g¸c t×nh yªu v× sù nghiÖp t−¬ng lai)<br /> 2 TÝnh céng ®ång (v× tËp thÓ, v× tæ chøc,...) TÝnh c¸ nh©n (v× m×nh lµm c¬ së v× mäi ng−êi)<br /> 3 HÖ quy chiÕu qu¸ khø C¸i hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai<br /> 4 C¶m tÝnh, kinh nghiÖm, duy t×nh, duy ý chÝ Lý tÝnh, thùc nghiÖm, duy lý<br /> 5 KiÓm so¸t tõ bªn ngoµi Tù kiÓm so¸t<br /> 6 HoÆc thÕ nµy hoÆc thÕ kia §a d¹ng hãa, ®a ph−¬ng hãa<br /> 7 Kh¼ng ®Þnh vµ quyÕt ®o¸n duy ý chÝ Thö nghiÖm ®óng - sai<br /> 8 C¸i lý t−ëng, c¸i quy luËt C¸i thùc tÕ, th−êng ngµy<br /> 9 §¹o ®øc tËp thÓ C¸i c¸ nh©n, c¸i nh©n c¸ch (ch©n, thiÖn, mü)<br /> 10 C¸i ®Ñp sö thi C¸i ®Ñp nh©n v¨n<br /> <br /> Nguån: Huúnh Kh¸i Vinh (Chñ biªn): Mét sè vÊn ®Ò vÒ lèi sèng, ®¹o ®øc, chuÈn gi¸ trÞ x· héi.<br /> Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi - 2001. Tr. 232 - 233.<br /> <br /> 2. Sù tham gia cña thanh niªn vµo ®êi sèng x· héi<br /> Tõ n¨m Quèc tÕ Thanh niªn 1985, §¹i Héi ®ång Liªn Hîp Quèc ®· ®Þnh<br /> nghÜa sù tham gia cña thanh niªn bao gåm 4 thµnh phÇn lµ: sù tham gia vÒ kinh tÕ,<br /> cã liªn quan ®Õn viÖc lµm vµ ph¸t triÓn; sù tham gia chÝnh trÞ, liªn quan ®Õn c¸c qu¸<br /> tr×nh ra quyÕt ®Þnh; sù tham gia x· héi, liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng céng ®ång; vµ sù<br /> tham gia v¨n hãa, liªn quan ®Õn nghÖ thuËt, c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa vµ sù thÓ hiÖn.<br /> (UNESA, 2003).<br /> Liªn quan ®Õn kh¸i niÖm tham gia cña thanh niªn ViÖt Nam, trong hÖ gi¸<br /> trÞ “cò” (cã tõ thêi kú tr−íc §æi míi), cã mét kh¸i niÖm kh¸ gÇn gòi víi kh¸i niÖm<br /> "sù tham gia”. §ã lµ kh¸i niÖm "tÝnh tÝch cùc chÝnh trÞ - x· héi", ph¶n ¸nh sù chñ<br /> ®éng, tù gi¸c, tiªn phong trong c¸c ho¹t ®éng chÝnh trÞ x· héi vµ trong ®êi sèng<br /> th−êng ngµy cña thanh niªn ViÖt Nam. Nã lµ s¶n phÈm cña mét thêi, cña nh÷ng<br /> thÕ hÖ ®· lµm nªn nh÷ng kú tÝch trong sù nghiÖp b¶o vÖ vµ kh¼ng ®Þnh nÒn ®éc lËp<br /> cña ®Êt n−íc.<br /> Tuy nhiªn víi kh¸i niÖm tham gia hiÖn nay, ®Æc biÖt lµ sù tham gia cña<br /> thanh niªn vµo ®êi sèng x· héi, cßn cã mét sè yÕu tè nhËn thøc kh¸c chi phèi. Ch¼ng<br /> h¹n, liªn quan ®Õn sù tham gia chÝnh trÞ cßn ph¶i tÝnh ®Õn nh÷ng nhËn thøc vÒ<br /> quyÒn c«ng d©n, vÒ tù do vµ d©n chñ, vÒ sù tù kh¼ng ®Þnh c¸ nh©n trong m«i tr−êng<br /> x· héi míi,...<br /> Sù tham gia cña mäi ng−êi d©n trong ®êi sèng x· héi ®· ®−îc nªu trong<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br />  TrÞnh Duy Lu©n 5<br /> <br /> nhiÒu v¨n kiÖn cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, næi bËt trong c¸c ph−¬ng ch©m nh−: “c¸ch<br /> m¹ng lµ sù nghiÖp cña quÇn chóng”, “lÊy d©n lµm gèc”, “Nhµ n−íc cña d©n, do d©n<br /> vµ v× d©n”. Vµ tõ l©u ®· h×nh thµnh nh÷ng “phong trµo c¸ch m¹ng” cña quÇn chóng<br /> nh©n d©n trong nhiÒu lÜnh vùc. Tuy nhiªn ë mçi thêi kú, sù tham gia nµy l¹i dùa<br /> trªn nh÷ng nguyªn t¾c vµ nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau. Thêi kú tr−íc §æi míi, ®ã lµ<br /> sù tham gia ®−îc ph¸t ®éng vµ kªu gäi d−íi sù bøc b¸ch cña nh÷ng nhu cÇu sèng<br /> cßn (b¶o vÖ tæ quèc, b»ng mäi gi¸, v× nh÷ng môc tiªu chung, cao c¶, cÇn ph¶i hy<br /> sinh, quªn m×nh,...).<br /> Ngµy nay, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ vµ chÝnh trÞ míi, sù tham gia trong<br /> c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng (kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n hãa - x· héi,…) l¹i g¾n liÒn víi sù<br /> xuÊt hiÖn cña nh÷ng hÖ gi¸ trÞ míi, víi sù tù ý thøc vÒ quyÒn c«ng d©n vµ nh÷ng lîi<br /> Ých ®a d¹ng cña sù ph¸t triÓn vµ tù do c¸ nh©n, víi nh÷ng gi¸ vÒ c«ng b»ng , b×nh<br /> ®¼ng, tù do vµ d©n chñ theo nh÷ng néi dung míi, cô thÓ h¬n, thùc tÕ h¬n.<br /> V× thÕ, sù tham gia lµ mét kh¸i niÖm ®ang ®−îc lµm míi l¹i vµ ®i vµo cuéc<br /> sèng. Nh÷ng biÓu hiÖn cña nã cã thÓ thÊy trong c¸c c¸ch tiÕp cËn míi cña giíi ho¹ch<br /> ®Þnh chÝnh s¸ch, trong qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch, quy ho¹ch, x©y dùng c¸c chiÕn l−îc,<br /> c¸c ch−¬ng tr×nh vµ dù ¸n ph¸t triÓn,… d−íi tªn gäi “c¸ch tiÕp cËn cã sù tham gia<br /> cña céng ®ång”. Vµ c¶ c¸c c¸ch thøc qu¶n lý, gi¶i ph¸p, biÖn ph¸p thùc hiÖn ë cÊp vi<br /> m«. Ch¼ng h¹n, ®ã lµ cuéc vËn ®éng thùc hµnh “D©n chñ ë c¬ së” víi ph−¬ng ch©m<br /> “d©n biªt, d©n lµm, d©n bµn, d©n kiÓm tra” - nh− mét b−íc ®i trong qu¸ tr×nh “d©n<br /> chñ hãa ®êi sèng x· héi”.<br /> Sù tham gia cña lùc l−îng thanh niªn ngµy nay cµng cÇn ®−îc chó träng h¬n<br /> v× hä lµ nguån lùc trÎ vµ ®«ng ®¶o cña x· héi ViÖt Nam hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai (h¬n<br /> 53% d©n sè ViÖt Nam hiÖn ë ®é tuæi d−íi 25,23% d©n sè trong ®é tuæi 15-29). Sù<br /> tham gia cña hä trong ®êi sèng kinh tÕ, chÝnh trÞ, vµ x· héi cña ®Êt n−íc cÇn ®−îc t¹o<br /> ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn vµ sö dông ®Ó phôc vô cho nh÷ng biÕn ®æi x· héi tÝch cùc h¬n,<br /> m¹nh mÏ h¬n trong nh÷ngthËp niªn ph¸t triÓn s¾p tíi cu¶ ®Êt n−íc.<br /> 3. Sù tham gia cña thanh niªn vµo c¸c tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi<br /> Mét trong nh÷ng thµnh tè quan träng cña sù tham gia lµ tham gia chÝnh trÞ,<br /> tøc lµ tham gia vµo c¸c qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh, ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch. §Ó thùc hiÖn<br /> ®−îc ®iÒu nµy, thanh niªn cã thÓ trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp tham gia vµo c¸c tæ chøc<br /> chÝnh trÞ x· héi trong qu¸ tr×nh ra c¸c quyÕt ®Þnh cã liªn quan ®Õn cuéc sèng cña hä.<br /> Víi ViÖt Nam, ®©y lµ mét chñ ®Ò chÞu nhiÒu ¶nh h−ëng cña v¨n hãa ph−¬ng §«ng,<br /> cña hÖ t− t−ëng Nho gi¸o víi ®Þnh h−íng ®Ò cao vai trß cña ng−êi cao tuæi ("triÒu<br /> ®×nh träng t−íc, lµng n−íc träng xØ"), còng nh− nh÷ng thø bËc nghiÖm ngÆt cña thêi<br /> kú phong kiÕn (lÉn thêi kú kÕ ho¹ch hãa tËp trung). §iÒu nµy dÉn ®Õn cßn tån ®äng<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br /> 6 Sù tham gia x· héi cña thanh niªn ViÖt Nam trong thêi kú §æi míi<br /> <br /> kh¸ l©u dµi t©m lý kh«ng thùc sù coi träng sù tham gia cña thanh niªn trong c¸c c¬<br /> quan, tæ chøc qu¶n lý nhµ n−íc c¸c cÊp.<br /> Tuy nhiªn thêi gian ®ang lµm thay ®æi nhiÒu quan niÖm, cho dï cßn chËm<br /> ch¹p. Ch¼ng h¹n, sè liÖu d−íi ®©y vÒ sù tham gia cña thanh niªn trong Quèc héi - c¬<br /> quan quyÒn lùc cao nhÊt cña Nhµ n−íc ViÖt Nam trong 60 n¨m qua, tõ khi thµnh lËp<br /> ®Õn nay.<br /> Sù tham gia cña thanh niªn trong Quèc héi<br /> <br /> <br /> N¨m Khãa Tæng sè ®¹i biÓu Sè ®¹i biÓu thanh niªn Tû lÖ %<br /> 1946-1960 I 403 ?<br /> 1960-1964 II 453 42 (20-30) 9,3<br /> 1964-1971 III 453 71 (20-30) 15,7<br /> 1971-1975 IV 420 82 (20-30) 19,5<br /> 1975-1976 V 424 142 (20-35) 33,5<br /> 1976-1981 VI 492 58 (20-30) 11,8<br /> 1981-1987 VII 496 90 (20-35) 18,1<br /> 1987-1992 VIII 496 55 (21-35) 11,1<br /> 1992-1997 IX 395 64 (d−íi 40) 16,2<br /> 1997-2002 X 450 84 (d−íi 40) 18,7<br /> 2002-2007 XI 498 17 (20-30) 3,4<br /> 56 (d−íi 40) 11,2<br /> <br /> Nguån: Sè liÖu Thèng kª. V¨n phßng Quèc héi. 2003.<br /> <br /> Nh×n chung, tû lÖ thanh niªn tham gia vµo c¬ quan quyÒn lùc tèi cao cña ®Êt<br /> n−íc th−êng ë møc trªn 10% trong tæng sè c¸c ®¹i biÓu ®¹i diÖn cho c¸c tÇng líp kh¸c<br /> nhau. So s¸nh víi nhiÒu quèc gia kh¸c trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, ®©y lµ mét tû<br /> lÖ ®¸ng kÓ. §−¬ng nhiªn lµ tiÕng nãi cña hä th× cßn phô thuéc vµo nhiÒu ®iÒu, ®Æc<br /> biÖt lµ nh÷ng ®Þnh kiÕn “träng xØ” cã tÝnh truyÒn thèng nh− ®· nãi trªn.<br /> Trong c¸c c¬ quan thuéc hÖ thèng chÝnh trÞ vµ qu¶n lý nhµ n−íc c¸c cÊp vµ c¸c<br /> tæ chøc ®oµn thÓ, x· héi kh¸c, thanh niªn còng lu«n cã mÆt nh÷ng ng−êi ®¹i diÖn,<br /> tuy ë nh÷ng tû lÖ vµ chÊt l−îng tham gia rÊt kh¸c nhau.<br /> Ch¼ng h¹n, mét thÝ dù vÒ sù tham gia chÝnh trÞ t¹i c¬ së cña thanh niªn<br /> n«ng th«n ®· ®−îc t×m hiÓu qua cuéc nghiªn cøu vÒ HÖ thèng ChÝnh trÞ c¬ së ë n«ng<br /> th«n, do ViÖn X· héi häc tiÕn hµnh vµo cuèi n¨m 2001. Theo sè liÖu cuéc nghiªn<br /> cøu nµy, trong sè c¸c tæ chøc thuéc HÖ thèng ChÝnh trÞ ë cÊp x·, chØ cã §oµn Thanh<br /> niªn, tæ chøc cña chÝnh thanh niªn - lµ cã tû lÖ thanh niªn tham gia cao nhÊt (gÇn<br /> 10% thanh niªn ®−îc hái ®· tõng hoÆc ®ang tham gia vµo Ban ChÊp hµnh §oµn c¸c<br /> cÊp). Cßn trong c¸c tæ chøc §¶ng, chÝnh quyÒn vµ ®oµn thÓ kh¸c, sù tham gia cña<br /> hä chØ ë tû lÖ 1% ®Õn 2%. D−êng nh− c¸c tæ chøc nµy ®Òu do nh÷ng ng−êi trung<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br />  TrÞnh Duy Lu©n 7<br /> <br /> niªn, hoÆc cao tuæi n¾m gi÷.<br /> Mét thÝ dô kh¸c vÒ sù tham gia t¹i céng ®ång, g¾n víi cuéc vËn ®éng “thùc<br /> hiÖn d©n chñ ë c¬ së” - ®ã lµ viÖc ng−êi d©n, bao gåm c¶ thanh niªn ®−îc biÕt, ®−îc<br /> bµn, ®−îc kiÓm tra c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ quan träng t¹i céng ®ång. Ph©n tÝch trªn<br /> ®èi t−îng thanh niªn tõ 18-30 tuæi tõ cuéc nghiªn cøu vÒ HÖ thèng ChÝnh trÞ c¬ së<br /> nãi trªn cho thÊy: víi nh÷ng ho¹t ®éng tham gia ë c¬ së cã néi dung "nh¹y c¶m" nh−<br /> thi c«ng, nghiÖm thu, quyÕt to¸n c¸c c«ng tr×nh c¬ së h¹ tÇng, qu¶n lý sö dông ®Êt,<br /> thu chi c«ng quü cña x·, thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi,... nh×n chung, tû lÖ thanh<br /> niªn tham gia, dï lµ trùc tiÕp hay qua ®¹i diÖn, cßn kh¸ thÊp.<br /> Mét biÓu hiÖn kh¸c cña sù tham gia chÝnh trÞ vµ kh¼ng ®Þnh ý thøc / quyÒn<br /> c«ng d©n cña thanh niªn lµ c¸ch thøc hä tham gia vµo c¸c cuéc bÇu cö ë ®Þa ph−¬ng.<br /> Trong cuéc bÇu cö Héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp n¨m 1999, nhãm cö tri thanh niªn tõ<br /> 18 -30 tuæi ®−îc pháng vÊn t¹i c¸c ®iÓm kh¶o s¸t cho thÊy, thanh niªn lµ nhãm Ýt<br /> tÝch cùc nhÊt so víi c¸c nhãm cö tri nhiÒu tuæi h¬n trªn tÊt c¶ c¸c chØ b¸o: tû lÖ ®i<br /> bÇu trùc tiÕp thÊp nhÊt (chØ trªn 1/2) tû lÖ nhê ng−êi kh¸c bÇu hé cao nhÊt (kho¶ng<br /> 1/3), tû lÖ kh«ng ®i bÇu cao nhÊt (5,6%) so víi trung b×nh.<br /> Thùc tÕ nµy cã thÓ ph¶n ¸nh hoÆc chÞu sù ¶nh h−ëng cña mét sè nh©n tè,<br /> ch¼ng h¹n:<br /> 1. Do hä tuæi ®êi cßn thÊp, ch−a tõng tr¶i, ch−a cã nhiÒu quan hÖ vµ hiÓu biÕt<br /> vÒ c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ - x· héi th−êng ngµy ë ®Þa ph−¬ng.<br /> 2. Cã sù thê ¬ do thiÕu hiÓu biÕt, thiÕu quan t©m ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh trÞ<br /> x· héi t¹i ®Þa ph−¬ng.<br /> 3. ý thøc c«ng d©n ch−a ®−îc kh¼ng ®Þnh, tÝnh tÝch cùc chÝnh trÞ - x· héi<br /> ch−a cao.<br /> 4. B¶n chÊt vµ h×nh thøc tæ chøc cña ho¹t ®éng nµy ch−a thuyÕt phôc vµ thu<br /> hót thanh niªn tÝch cùc tham gia thùc hiÖn nghÜa vô c«ng d©n cña m×nh.<br /> Dï sao, qua nh¸t c¾t ®¬n gi¶n vÒ “sù tham gia chÝnh trÞ” nãi trªn cña nhãm<br /> thanh niªn, cã thÓ thÊy lµ: mÆc dï ®· ®¹t nhiÒu thµnh tùu kinh tÕ vµ x· héi, nh÷ng<br /> biÕn ®æi nµy d−êng vÉn ch−a ®ñ ®é “ngÊm” s©u ®Ó ®−îc ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ h¬n trong ý<br /> thøc vµ hµnh vi tham gia chÝnh trÞ x· héi cña nhãm ng−êi trÎ tuæi vµ n¨ng ®éng nhÊt<br /> nµy. Vµ còng cã mét thùc tÕ lµ ng−êi ta ch−a t×m ®−îc c¸c ®éng lùc vµ ph−¬ng tiÖn<br /> lµm biÕn ®æi m¹nh mÏ h¬n, tÝch cùc h¬n c¶ tõ 2 phÝa: chñ thÓ thanh niªn vµ m«i<br /> tr−êng thÓ chÕ hç trî cho sù tham gia cña hä.<br /> 4. Sù tham gia cña thanh niªn vµo ®êi sèng kinh tÕ<br /> Kinh tÕ lu«n lµ lÜnh vùc quan t©m hµng ®Çu cña thÓ hÖ trÎ ®ang b¾t ®Çu “lËp<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br /> 8 Sù tham gia x· héi cña thanh niªn ViÖt Nam trong thêi kú §æi míi<br /> <br /> th©n vµ lËp nghiÖp”. Cã viÖc lµm, thu nhËp hîp lý vµ æn ®Þnh lu«n lµ nh÷ng kh¸t<br /> väng lín nhÊt cña hä hiÖn nay. Cã thÓ h×nh dung phÇn nµo sù biÕn ®æi m¹nh mÏ cña<br /> sù tham gia vµo ®êi sèng kinh tÕ cña ®Êt n−íc qua 2 nhãm ®Æc thï: nhãm c¸c nhµ<br /> doanh nghiÖp trÎ vµ nhãm c«ng nh©n trÎ, cïng víi nh÷ng thµnh c«ng vµ nh÷ng vÊn<br /> ®Ò cña hä hiÖn nay.<br /> Doanh nh©n trÎ<br /> C¸c doanh nh©n trÎ cã thÓ ®−îc xem lµ bé phËn “tinh hoa” cña nhãm thanh<br /> niªn, nh÷ng ng−êi ®· vµ ®ang “khëi nghiÖp” víi nh÷ng n¨ng lùc vµ phÈm chÊt tiªu<br /> biÓu cña x· héi thêi kú §æi míi: tiªn phong, n¨ng ®éng, dòng c¶m, d¸m m¹o hiÓm<br /> khi tham gia vµo ®êi sèng kinh tÕ thÞ tr−êng s«i ®éng hiÖn nay.<br /> Tuy nhiªn, tû lÖ c¸c doanh nh©n trÎ, theo kÕt qu¶ mét sè nghiªn cøu, cßn kh¸<br /> khiªm tèn. Sè liÖu cña cuéc kh¶o s¸t míi ®©y do Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t− tiÕn hµnh<br /> cho thÊy: trong h¬n 40 ngµn doanh nghiÖp ®−îc kh¶o s¸t, sè chñ doanh nghiÖp d−íi<br /> 30 chØ chiÕm 7,3%, so víi nhãm tuæi 31-40 lµ 25,7%, nhãm tuæi 41-40 chiÕm 31,7% vµ<br /> nhãm tuæi trªn 50 lµ 35,3%.<br /> Theo nhËn xÐt cña b¸o c¸o kh¶o s¸t nµy, tû lÖ chñ doanh nghiÖp trÎ d−íi 30<br /> tuæi cña ViÖt nam nh− vËy lµ kh¸ thÊp so víi c¸c n−íc trong khu vùc §«ng Nam ¸.<br /> V× vËy, cÇn ph¶i tiÕp tôc kh¬i dËy tinh thÇn kinh doanh trong giíi trÎ th«ng qua c¸c<br /> ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ khuyÕn khÝch hä lËp nghiÖp. (Tienphong online, 19/01/2006).<br /> MÆc dï vËy, sù xuÊt hiÖn cña giíi Doanh nghiÖp trÎ lµ mét nh©n tè míi trong<br /> lùc l−îng thanh niªn ViÖt Nam, thÓ hiÖn n¨ng lùc vµ vai trß cña hä trong tham gia<br /> qu¶n lý, ®iÒu hµnh kinh tÕ ®Êt n−íc trong thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa hiÖn<br /> nay. Theo ®¸nh gi¸ cña mét nghiªn cøu do Héi Doanh nghiÖp trÎ tiÕn hµnh, ®éi ngò<br /> Doanh nghiÖp trÎ míi h×nh thµnh nµy thÓ hiÖn nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt so víi tr−íc §æi<br /> míi lµ:<br /> - Lµ mét trong nh÷ng bé phËn n¨ng ®éng nhÊt cña thanh niªn ViÖt Nam, cã<br /> tr×nh ®é häc vÊn, n¨ng ®éng s¸ng t¹o trong lËp nghiÖp, cã ý chÝ lµm giµu cho b¶n<br /> th©n vµ cho ®Êt n−íc.<br /> - Cã nh÷ng tiÒm n¨ng ph¸t triÓn rÊt cao, g¾n liÒn víi c¸c khoa häc vµ c«ng<br /> nghÖ tiªn tiÕn.<br /> - Cã tiÒm n¨ng lín trong viÖc gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lùc l−îng lao ®éng trÎ,<br /> mét vÊn ®Ò nãng báng hiÖn nay ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña ®Êt n−íc.<br /> - Cã tr¸ch nhiÖm víi céng ®ång vµ x· héi, tham gia tÝch cùc c¸c ho¹t ®éng x·<br /> héi tõ thiÖn vµ hç trî ph¸t triÓn céng ®ång.<br /> - Lµ lùc l−îng cã tiÒm n¨ng tham gia héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ<br /> trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc nh÷ng thËp niªn tíi.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br />  TrÞnh Duy Lu©n 9<br /> <br /> C«ng nh©n trÎ trong khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh<br /> Bªn c¹nh nhãm Doanh nghiÖp trÎ nh− lµ bé phËn n¨ng ®éng nhÊt cña thanh<br /> niªn, cßn ph¶i kÓ ®Õn lùc l−îng lao ®éng trÎ rÊt ®«ng ®¶o. Cïng víi qu¸ tr×nh c«ng<br /> nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, c¬ cÊu nguån nh©n lùc trÎ nµy ®ang chuyÓn ®æi, ®Æc biÖt<br /> th«ng qua c¸c dßng di c− n«ng th«n- ®« thÞ.<br /> Mét trong nh÷ng ®iÓm ®Õn quan träng cña c¸c dßng di c− lao ®éng trÎ nµy lµ<br /> c¸c khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp míi ®−îc h×nh thµnh t¹i nhiÒu vïng trong c¶<br /> n−íc, chñ yÕu thuéc khu vùc ngoµi quèc doanh, bao gåm c¸c doanh nghiÖp t− nh©n,<br /> liªn doanh, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi, thuéc c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cã<br /> ®Þnh h−íng xuÊt khÈu nh− may mÆc, dÖt, da, giµy, ®iÖn tö, chÕ biÕn thñy s¶n,…<br /> Lùc l−îng c«ng nh©n trÎ lµm viÖc t¹i c¸c khu vùc kinh tÕ nµy ®ang kh¼ng<br /> ®Þnh sù tham gia tÝch cùc cña hä vµo ®êi sèng kinh tÕ cña ®Êt n−íc trong thêi kú<br /> chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr−êng, c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa.<br /> Bªn c¹nh ®ã, nhiÒu vÊn ®Ò x· héi còng ®ang n¶y sinh. Trong sè ®ã, næi lªn<br /> hiÖn t−îng ®×nh c«ng trong c«ng nh©n trÎ nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Trong thËp niªn võa<br /> qua, theo sè liÖu thèng kª kh«ng ®Çy ®ñ, ®· cã hµng ngh×n cuéc ®×nh c«ng cña c«ng<br /> nh©n diÔn ra t¹i nhiÒu nhµ m¸y, doanh nghiÖp. Trªn 90% nh÷ng cuéc ®×nh c«ng nµy<br /> x¶y ra t¹i c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, trong ®ã cao nhÊt 64,3% ë nh÷ng<br /> doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi. T¹i c¸c lo¹i doanh nghiÖp nµy, trªn 90% lùc<br /> l−îng c«ng nh©n ë ®é tuæi thanh niªn, mét tû lÖ lín ®Õn tõ c¸c vïng n«ng th«n, lµ<br /> n«ng d©n, ch−a cã kinh nghiÖm lµm viÖc vµ sèng theo lèi c«ng nghiÖp.<br /> Nh÷ng con sè trªn ®©y vÒ "lµn sãng" c¸c cuéc ®×nh c«ng, bÊt luËn nguyªn<br /> nh©n g×, ®· ph¶n ¸nh sù tù ý thøc cña nh÷ng ng−êi c«ng nh©n trÎ vÒ quyÒn c«ng d©n,<br /> vÒ c¸c quyÒn vµ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng vµ hîp ph¸p cña hä t¹i n¬i lµm viÖc. §©y lµ<br /> hiÖn t−îng hoµn toµn míi, ®¸nh dÊu mét ®Æc tr−ng míi cña nh÷ng ng−êi c«ng nh©n<br /> trÎ so víi thanh niªn c«ng nh©n cña thÕ hÖ tr−íc, trong thêi kú bao cÊp.<br /> 5. Sù tham gia v¨n hãa vµ x· héi<br /> Gia ®×nh vÉn lµ mét gi¸ trÞ quan träng<br /> Víi mçi ng−êi ViÖt Nam, vµ ngay c¶ líp thanh niªn hiÖn nay, bÊt chÊp nh÷ng<br /> thay ®æi, gia ®×nh vÉn lµ mét gi¸ trÞ quan träng trong x· héi vµ trong cuéc ®êi hä.<br /> Theo §iÒu tra Gi¸ trÞ thÕ giíi (WVS 2001), 96,5% thanh niªn ViÖt Nam ®−îc hái ý<br /> kiÕn ®Òu coi gia ®×nh lµ quan träng ®èi víi hä.<br /> Theo kÕt qu¶ cña cuéc §iÒu tra Quèc gia vÒ thanh niªn vµ vÞ thµnh niªn<br /> (SAVY), gia ®×nh ®−îc xÕp vµo nhãm c¸c "yÕu tè b¶o vÖ "®èi diÖn víi nhãm c¸c" yÕu<br /> tè nguy c¬" ®èi víi vÞ thµnh niªn vµ thanh niªn ViÖt Nam.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br /> 10 Sù tham gia x· héi cña thanh niªn ViÖt Nam trong thêi kú §æi míi<br /> <br /> Bªn c¹nh ®ã, "PhÇn ®«ng thanh thiÕu niªn ViÖt Nam (67,5%) cho r»ng gia<br /> ®×nh ®¸nh gi¸ cao ý kiÕn cña hä vµ hä c¶m thÊy cã thÓ lµm ®iÒu m×nh muèn. Mét<br /> nghiªn cøu cña UNICEF t¹i 13 n−íc trong khu vùc còng cho thÊy ViÖt Nam ®−îc xÕp<br /> lo¹i cao nhÊt vÒ tû lÖ thanh niªn cã c¬ héi bµy tá tiÕng nãi vµ ý kiÕn cña hä ®−îc l¾ng<br /> nghe". (B¸o c¸o SAVY, 2005).<br /> Nh×n chung, m«i tr−êng gia ®×nh cña thÕ hÖ thanh niªn ViÖt Nam hiÖn nay ®·<br /> cã nhiÒu thay ®æi cã lîi cho sù tham gia cña hä. Hä kh«ng cßn chÞu søc Ðp m¹nh mÏ<br /> cña c¸c khu«n mÉu vµ gi¸ trÞ cò, theo ®ã nhiÒu khi hä ph¶i hy sinh c¸ nh©n cho gia<br /> ®×nh, cho céng ®ång hay cho tËp thÓ. Hä ®· cã tiÕng nãi, ®−îc l¾ng nghe vµ ®−îc t«n<br /> träng ë møc ®é nhÊt ®Þnh trong gia ®×nh vµ céng ®ång. §iÒu nµy lµ mét nh©n tè hç<br /> trî cho sù tiÕp trôc ph¸t triÓn vµ hoµn thiªn sù tham gia cña thanh niªn trong c¸c<br /> lÜnh vùc cña cuéc sèng hiÖn ®¹i.<br /> Thanh niªn häc sinh ë ®« thÞ<br /> Nhãm thanh niªn ë c¸c ®« thÞ lµ bé ph©n cã nh÷ng ®iÒu kiÖn tèt h¬n, thuËn<br /> lîi h¬n (tõ m«i tr−êng x· héi vµ gia ®×nh, so víi nhãm thanh niªn n«ng th«n) ®Ó ph¸t<br /> triÓn vµ héi nhËp víi ®êi sèng vµ lèi sèng hiÖn ®¹i. Hä râ rµng cã ®éc lËp tÝnh cao<br /> h¬n, n¨ng ®éng h¬n ®Ó “lËp th©n, lËp nghiÖp”. Mét ®iÓn h×nh cña nhãm cã −u thÕ<br /> nhÊt nµy cã thÓ thÊy qua c¸c dßng häc sinh du häc n−íc ngoµi nh÷ng n¨m võa qua.<br /> Häc vÊn lu«n lµ mét gi¸ trÞ cao cã tÝnh truyÒn thèng cña x· héi ViÖt Nam. Víi<br /> líp ng−êi trÎ tuæi, häc vÊn cßn lµ chiÕc ch×a khãa trªn con ®−êng c«ng danh sù nghiÖp<br /> cña hä. ChÊt l−îng cña hÖ thèng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o trong n−íc l¹i ®ang sót gi¶m<br /> nghiªm träng so víi ®ßi hái cña x· héi còng nh− kú väng cña thanh niªn vµ gia ®×nh<br /> hä. §ã lµ lý do t¹i sao, nh÷ng häc sinh xuÊt s¾c nhÊt, hoÆc xuÊt th©n tõ nh÷ng gia<br /> ®×nh kh¸ gi¶ ®· vµ ®ang t×m c¸ch ®Ó cã mét tr×nh ®é häc vÊn cao th«ng qua du häc<br /> n−íc ngoµi víi nhiÒu h×nh thøc: tõ häc bæng quèc gia, c¸c gi¶i th−ëng, häc bæng n−íc<br /> ngoµi vµ ®Æc biÖt lµ du häc tù tóc.<br /> Ph¶i ch¨ng nhãm thanh niªn nµy vµ gia ®×nh hä ®ang “®Çu t−” cho mét nguån<br /> nh©n lùc “chÊt l−îng cao” trong t−¬ng lai? Cã thÓ hy väng r»ng hµng v¹n sinh viªn<br /> ®· vµ ®ang du häc n−íc ngoµi hiÖn nay (phÇn ®«ng lµ ë ch©u ¢u, B¾c Mü, Australia,<br /> Singapore) sÏ lµ mét nguån bæ sung cho tÇng líp c¸c nhµ kü trÞ míi cña x· héi ViÖt<br /> Nam trong nh÷ng thËp niªn tíi?<br /> NÕu so s¸nh häp víi mét nhãm x· héi kh¸c (nh− nhãm n÷ thanh niªn n«ng<br /> th«n d−íi ®©y), sÏ cho thÊy nh÷ng cùc kh¸c biÖt quan träng gi÷a c¸c nhãm thanh<br /> niªn hiÖn nay, mµ tr−íc hÕt lµ sù kh¸c biÖt theo vïng ®Þa lý, gi÷a n«ng th«n vµ ®«<br /> thÞ, trong c¸c c¬ héi vµ ®iÒu kiÖn tham gia vµo ®êi sèng x· héi ViÖt Nam hiÖn nay.<br /> N÷ thanh niªn n«ng th«n<br /> Nh×n tõ chiÒu c¹nh giíi, n÷ thanh niªn, thÕ hÖ ra ®êi sau chiÕn tranh ®· cã<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br />  TrÞnh Duy Lu©n 11<br /> <br /> ®−îc nh÷ng ®iÒu kiÖn x· héi thuËn lîi h¬n theo h−íng nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng giíi<br /> ngµy cµng ®−îc kh¾c phôc. N÷ thanh niªn cã nhiÒu c¬ héi h¬n tr−íc vµ gÇn h¬n víi<br /> nam thanh niªn trong mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng: c¬ héi häc tËp ë tr−êng phæ th«ng vµ<br /> ®¹i häc, c¬ héi cã viÖc lµm trong mét sè ngµnh nghÒ, lo¹i h×nh doanh nghiÖp míi xuÊt<br /> hiÖn, ®i xuÊt khÈu lao ®éng, kiÕn thøc vÒ h«n nh©n gia ®×nh, søc kháe sinh s¶n,…<br /> Tuy nhiªn nhãm n÷ thanh niªn n«ng th«n vÉn gÆp nhiÒu th¸ch thøc trong c¶<br /> hai ph−¬ng diÖn lËp th©n vµ lËp nghiÖp. Cã mét nghÒ nghiÖp phi n«ng nghiÖp, tho¸t<br /> ly khái n«ng th«n vµ cã mét gia ®×nh æn ®Þnh vÉn lµ nh÷ng kh¸t väng nãng báng<br /> hµng ngµy cña hä. Tuy nhiªn, nh÷ng c¬ may Ýt ái vÒ viÖc lµm tháa ®¸ng, nh÷ng rñi ro<br /> cña con ®−êng di c− ra ®« thÞ, cïng víi vèn häc vÊn h¹n chÕ ®· biÕn hä trë thµnh mét<br /> nhãm x· héi bÊt lîi, yÕu thÕ, thËm chÝ lµ dÔ bÞ tæn th−¬ng. KÕt côc lµ ®· cã nh÷ng "lèi<br /> ra" trong chiÕn l−îc sèng cña hä mµ cã thÓ trë thµnh nh÷ng "vÊn ®Ò" x· héi. Ch¼ng<br /> h¹n, hiÖn t−îng n÷ thanh niªn (®Æc biÖt ë vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long) rêi bá quª<br /> h−¬ng ®Ó kÕt h«n víi ®µn «ng §µi Loan, víi hy väng c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn sèng tr−íc<br /> m¾t hoÆc l©u dµi cho b¶n th©n vµ gia ®×nh. §©y lµ mét hiÖn t−îng míi næi lªn trong<br /> vßng 10 n¨m qua, víi con sè trung b×nh mçi n¨m cã kho¶ng 10.000 tr−êng hîp vµ<br /> ®Õn nay tæng sè ®· cã trªn 100.000 cuéc h«n nh©n §µi - ViÖt nh− vËy. T×nh h×nh nµy<br /> còng ®· lan sang Hµn Quèc víi tæng sè c« d©u ViÖt Nam ë Hµn Quèc ®· lµ h¬n<br /> 10.000 ng−êi tÝnh ®Õn thêi ®iÓm hiÖn t¹i. (dantri.com.vn, 27/4/1006).<br /> Nh×n vµo ®éng c¬ cña c¸c cuéc h«n nh©n nµy, cã thÓ thÊy bãng d¸ng cña mét<br /> lo¹i h×nh “tham gia kinh tÕ” cña nhãm n÷ thanh niªn n«ng th«n, d−íi mét d¹ng thøc<br /> kh¸ ®Æc biÖt - h«n nh©n. Cßn nh×n tõ gãc ®é tham gia / héi nhËp x· héi cña nhãm n÷<br /> thanh niªn n«ng th«n, ®iÒu nµy gîi ý vÒ mét biÕn ®æi rÊt lín trong quan niÖm vÒ h«n<br /> nh©n vµ gia ®×nh cïng nh÷ng c¬ së nÒn t¶ng nã - t×nh yªu. T¹i sao nhãm x· héi yÕu<br /> thÕ nµy l¹i quyÕt chän mét lèi ra, mét lo¹i h×nh “tham gia kinh tÕ, x· héi vµ v¨n hãa”<br /> nh− vËy?<br /> Líp trÎ ViÖt Nam ngµy nay qu¶ thËt cÇn ®−îc nh×n nhËn vµ nghiªn cøu mét<br /> c¸ch nghiªm tóc vµ kh¸ch quan nhÊt, tr¸nh mäi thµnh kiÕn. ChØ cã nh− thÕ míi cã<br /> thÓ hiÓu vµ cïng tham gia víi hä (chø kh«ng ph¶i chØ ®Ó hä tham gia cïng chóng<br /> ta) trong viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò c¨n b¶n nhÊt trong chiÕn l−îc sèng cña hä<br /> hiÖn nay.<br /> TiÕng nãi cña thanh niªn: th«ng tin ®¹i chóng vµ Internet<br /> Tham gia kh«ng chØ ë c¸c ho¹t ®éng. Thanh niªn cÇn cã tiÕng nãi cña hä còng<br /> nh− cÇn ®−îc l¾ng nghe. Hä cÇn cã c¸c ph−¬ng tiÖn vµ c¸c h×nh thøc hç trî ®Ó cã<br /> tiÕng nãi trong x· héi, trong c«ng chóng thanh niªn vµ ng−êi lín.<br /> §oµn Thanh niªn Céng s¶n Hå ChÝ Minh lµ tæ chøc chÝnh trÞ x· héi vµ kªnh<br /> chuyÓn t¶i tiÕng nãi chÝnh thøc nhÊt cña thanh niªn trong hÖ thèng chÝnh trÞ hiÖn<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br /> 12 Sù tham gia x· héi cña thanh niªn ViÖt Nam trong thêi kú §æi míi<br /> <br /> nay. Bªn c¹nh ®ã lµ c¸c tæ chøc vµ ho¹t ®éng ®a d¹ng vµ phong phó kh¸c.<br /> Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng vµ Internet lµ<br /> mét m«i tr−êng cùc kú thuËn lîi cho thanh niªn tiÕp cËn th«ng tin, trao ®æi vµ tr×nh<br /> bµy ý kiÕn cña m×nh trong rÊt nhiÒu lÜnh vùc ho¹t ®éng x· héi. Nh÷ng tê b¸o ®¹i diÖn<br /> cho tuæi trÎ ViÖt Nam nh− TiÒn phong, Thanh niªn, Tuæi trÎ,... ®ang ®i ®Çu trong<br /> viÖc lµm cÇu nèi vµ lµ diÔn ®µn cho thanh niªn bµy tá nh÷ng chÝnh kiÕn cña m×nh.<br /> Trªn quy m« toµn cÇu, Internet lµ mét ®iÒu kú diÖu vµ hÊp dÉn thanh niªn, lµ<br /> c«ng cô hÕt søc h÷u hiÖu ®Ó kÕt nèi c¸ nh©n vµ x· héi (vµ tÊt nhiªn lµ kÌm theo c¶<br /> nguy c¬ bÞ l¹m dông cho nh÷ng môc ®Ých xÊu). Sù ph¸t triÓn v−ît bËc cña c«ng nghÖ<br /> th«ng tin vµ truyÒn th«ng ë ViÖt Nam nh÷ng n¨m võa qua lµ mét hËu thuÉn m¹nh<br /> mÏ cho thÕ hÖ thanh niªn ViÖt Nam ngµy n©y héi nhËp vµ trë thanh “c«ng d©n quèc<br /> tÕ” b×nh ®¼ng trªn m¹ng. Hä ®ang cã nh÷ng kh«ng gian riªng cña m×nh th«ng qua sö<br /> dông media, mét ®iÒu kiÖn mµ c¸c thÕ hÖ tr−íc ®ã kh«ng thÓ nµo cã ®−îc. Thö l−ít<br /> qua c¸c trang web cña thanh niªn, c¸c forum trªn nh÷ng trang web nµy chóng ta sÏ<br /> thÊy sù sèng ®éng trong viÖc bµy tá nh÷ng ý t−ëng, nh÷ng quan niÖm vµ phong c¸ch<br /> sèng ®ang ®−îc ®a d¹ng hãa cña thanh niªn hiÖn nay. Râ rµng ®©y lµ mét kh¸c biÖt<br /> rÊt lín so víi c¸c thÕ hÖ thanh niªn tr−íc §æi míi.<br /> §¸ng tiÕc lµ cho ®Õn nay, hÇu nh− ch−a cã c¸c sè liÖu ®¸ng tin cËy nµo hoÆc<br /> nghiªn cøu nµo ®Ò cËp ®Õn chñ ®Ò “thanh niªn ViÖt Nam vµ Internet”, ®Ó hiÓu râ h¬n<br /> vÒ mét lÜnh vùc tham gia, x· héi hãa vµ héi nhËp x· héi cña thÕ hÖ trÎ ngµy nay.<br /> Ho¹t ®éng t×nh nguyÖn<br /> §©y lµ mét h×nh thøc ho¹t ®éng míi xuÊt hiÖn trong thanh niªn, ®Æc biÖt lµ<br /> trong häc sinh, sinh viªn nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Nã ph¶n ¸nh møc ®é quan t©m, sù s½n<br /> sµng tham gia c¸c lo¹i h×nh ho¹t ®éng x· héi kh¸c nhau cña thanh niªn ViÖt Nam.<br /> §· quan s¸t thÊy nhiÒu lo¹i ho¹t ®éng t×nh nguyÖn do chÝnh thanh niªn, sinh<br /> viªn tæ chøc nh− lµ c¸c ho¹t ®éng x· héi, c«ng t¸c x· héi: c¸c c©u l¹c bé, phong trµo<br /> Mïa hÌ xanh, hç trî c¸c nhãm dÔ bÞ tæn th−¬ng (ng−êi nghÌo, trÎ ®−êng phè, ng−êi<br /> cã HIV/AID, c¸c ho¹t ®éng tõ thiÖn,...); ho¹t ®éng b¶o vÖ trËt tù x· héi, an toµn giao<br /> th«ng, trong c¸c sù kiÖn v¨n hãa thÓ thao quèc tÕ tæ chøc t¹i ViÖt Nam, hiÕn m¸u<br /> nh©n ®¹o,…<br /> Mét sè ho¹t ®éng tõ thiÖn, lËp c¸c quü hç trî cña c¸c nhãm thanh niªn kh¸c<br /> nhau theo ®Þa ph−¬ng, lÜnh vùc còng ®−îc biÕt qua c¸c ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®¹i<br /> chóng. Tuy nhiªn, chóng ta cßn Ýt cã c¸c sè liÖu chÝnh thøc vµ ®Çy ®ñ vÒ c¸c ho¹t<br /> ®éng vµ ®ãng gãp nµy.<br /> Cã lÏ hiÖu qu¶ x· héi ®Çu tiªn cña c¸c ho¹t ®éng t×nh nguyÖn vµ tõ thiÖn ®−îc<br /> biÕt ®Õn lµ, c¸c ho¹t ®éng nµy dÇn dÇn trë nªn quen thuéc víi ®«ng ®¶o ng−êi d©n vµ<br /> thanh niªn, h×nh thµnh nªn kh¸i niÖm vµ h×nh dung cô thÓ h¬n vÒ ho¹t ®éng t×nh<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br />  TrÞnh Duy Lu©n 13<br /> <br /> nguyÖn vµ c¸c t×nh nguyÖn viªn trong ®êi sèng x· héi ViÖt Nam hiÖn nay.<br /> TÊt c¶ nh÷ng g× ®−îc tr×nh bµy ë trªn, cho dï ch−a ®Çy ®ñ, ®Òu cho thÊy<br /> nh÷ng thµnh tùu còng nh− nh÷ng h¹n chÕ, th¸ch thøc trong viÖc t¹o ®iÒu kiÖn, hç<br /> trî vµ ®éng viªn ®Ó thÕ hÖ thanh niªn ViÖt Nam hiÖn nay ®−îc thÓ hiÖn m×nh, tham<br /> gia vµ ph¸t huy hÕt nh÷ng tiÒm n¨ng s½n cã cña hä cho mét x· héi ViÖt Nam ph¸t<br /> triÓn vµ ®i tíi môc tiªu “d©n giµu n−íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh”.<br /> VÒ mÆt häc thuËt, râ rµng lµ cÇn cã nhiÒu nghiªn cøu s©u vµ réng h¬n vÒ thanh niªn<br /> nh− mét lùc l−îng x· héi, mét thÕ hÖ tiÕp nèi, b¶o ®¶m tÝnh liªn tôc trong ph¸t triÓn<br /> vµ §æi míi x· héi ViÖt Nam trong nh÷ng thËp niªn tíi.<br /> <br /> Tµi liÖu tham kh¶o<br /> <br /> <br /> 1. Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi, Bé Y tÕ, Tæng côc Thèng kª, vµ UNICEF: §iÒu tra Quèc gia vÒ vÞ thµnh niªn vµ<br /> thanh niªn ViÖt Nam (SAVY). 2005.<br /> 2. ViÖn X· héi häc: HÖ thèng chÝnh trÞ c¬ së nh×n tõ phÝa ng−êi d©n. B¸o c¸o nghiªn cøu t¹i 5 tØnh cña<br /> ViÖt Nam. 2002.<br /> 3. UN Economic & Social Affairs: World Youth Report 2003. The global situation of young people.<br /> Pp. 270-290.<br /> 4. Huúnh Kh¸i Vinh: Mét sè vÊn ®Ò vÒ lèi sèng, ®¹o ®øc vµ ®Þnh h−íng gi¸ trÞ. Hµ Néi - 2001. Tr. 232-233.<br /> 5. World Value Survey, 2001.<br /> 6. Sè liÖu thèng kª cña V¨n phßng Quèc héi ViÖt Nam 2003.<br /> 7. HiÖp héi Doanh nghiÖp trÎ: B¸o c¸o ®Ò tµi nghiªn cøu cÊp Bé KTN 98-05 do Héi Doanh nghiÖp trÎ chñ<br /> tr×. 2003.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học:www.ios.org.vn<br />