Tác dụng tăng lực của các cao chiết từ thân rễ cây Ngải đen (Kaempferia parviflorawall. Ex Baker) trên chuột nhắt trắng

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 22 * Số 5 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> TÁC DỤNG TĂNG LỰC CỦA CÁC CAO CHIẾT<br /> TỪ THÂN RỄ CÂY NGẢI ĐEN (KAEMPFERIA PARVIFLORA WALL. EX BAKER)<br /> TRÊN CHUỘT NHẮT TRẮNG<br /> Nguyễn Thị Ngọc Đan*, Trịnh Minh Thiên*, Nguyễn Lĩnh Nhân*, Nguyễn Thị Thu Hương*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Ngải đen (Nghệ đen, Gừng đen, Sâm Thái) được sử dụng từ lâu trong y học cổ<br /> truyền của các nước Đông Nam Á như một loại dược liệu bổ, giúp tăng cường sinh lực và điều trị những rối loạn<br /> chức năng sinh dục, tiêu hóa, loét dạ dày. Kế thừa kết quả của đề tài “Bảo tồn cây thuốc cổ truyền trong cộng<br /> đồng dân tộc Khmer ở huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang năm 2010”, đề tài hướng đến mục đích phát triển Ngải đen<br /> như một loại dược liệu điển hình có tác dụng bồi dưỡng sức khỏe, chống nhược sức.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Phương pháp bơi kiệt sức của Brekhman có cải tiến trên chuột<br /> nhắt trắng được áp dụng để khảo sát tác dụng tăng lực - chống nhược sức của cao chiết nước và cao chiết cồn từ<br /> thân rễ cây Ngải đen. Liều thử nghiệm của cả hai loại cao chiết được sử dụng tương đương với 0,625 g và 1,25 g<br /> dược liệu khô/kg trọng lượng chuột.<br /> Kết quả: Cao chiết cồn từ thân rễ Ngải đen (0,083 g/kg và 0,166 g/kg) và cao chiết nước từ thân rễ Ngải đen<br /> (0,198 g/kg và 0,396 g/kg) đều thể hiện tác dụng tăng lực ở cả hai thời điểm sau 7 ngày và 14 ngày uống. Không<br /> có sự khác biệt đạt ý nghĩa thống kê về tác dụng tăng lực của hai dạng cao chiết. Ở thời điểm sau 60 phút cho<br /> uống (liều đơn) thì cả hai loại cao chiết đều chưa thể hiện tác dụng tăng lực.<br /> Kết luận: Cả hai loại cao chiết cồn và cao chiết nước từ Ngải đen ở các liều thử nghiệm tương đương với<br /> 0,625 g và 1,25 g dược liệu khô khô/kg trọng lượng chuột đều thể hiện tác dụng tăng lực sau 7 ngày và 14 ngày<br /> dùng thuốc.<br /> Từ khóa: Ngải đen, Kaempferia parviflora Wall. Ex Baker, tác dụng tăng lực.<br /> ABSTRACT<br /> STUDY ON ANTI-FATIGUE EFFECT OF KAEMPFERIA PARVIFLORA RHIZOME EXTRACTS IN<br /> MICE<br /> Nguyen Thi Ngoc Đan, Trinh Minh Thien, Nguyen Linh Nhan, Nguyen Thi Thu Huong<br /> * Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Vol. 22 - No 5- 2018: 97- 101<br /> <br /> Objectives: The rhizome of Kaempferia parviflora Wall. Ex Baker (Black turmeric, black ginger or Thai<br /> ginseng, Zingiberaceae) have been used for centuries in the traditional medicine of Southeast Asia as an energy<br /> enhancer with excellent tonic effect and for the treatment of sexual disorders, digestive disorders, gastric ulcer, etc.<br /> Inheriting the results of project named as "Conservation of traditional medicinal plants in the Khmer ethnic<br /> minority community in Tri Ton district, An Giang province in 2010", the aim of this study is to develop K.<br /> parviflora as a characteristic medicinal plant for health promotion and increasing endurance capacity.<br /> Methods: The Brekhman’s mouse swimming test was used to study on antifatigue effect of the aqueous and<br /> ethanol extracts from K. parviflora rhizomes. The test doses of both extracts were equivalent to 0.625 g and 1.25 g<br /> dry herb/kg mouse body weight.<br /> Results: Either K. parviflora ethanol extract (0.083 g/kg và 0.166 g/kg) or aqueous extract (0.198 g/kg và<br /> <br /> Trung Tâm Sâm và Dược liệu TP. Hồ Chí Minh - Viện Dược liệu<br /> Tác giả liên lạc: PGS.TS. Nguyễn Thị Thu Hương ĐT: 02838274377 Email: huongsam@hotmail.com<br /> <br /> <br /> 97<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 22 * Số 5 * 2018<br /> <br /> 0.396 g/kg) showed antifatigue effect after 7 days and 14 days administration. No significant difference in<br /> antifatigue effect of two extracts was revealed. Neither K. parviflora ethanol extract nor aqueous extract had<br /> antifatigue effect after single dose.<br /> Conclusions: Both K. parviflora ethanol extract or aqueous extract at the doses equivalent to 0.625 g and<br /> 1.25 g of dry raw materials/kg showed antifatigue effect after 7 days and 14 days of administration.<br /> Keywords: Kaempferia parviflora Wall. Ex Baker, antifatigue effect.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ như một loại dược liệu điển hình có tác dụng bồi<br /> dưỡng sức khỏe, tăng sức bền vận động, chống<br /> Trong thời đại công nghiệp hóa – hiện đại nhược sức.<br /> hóa ngày nay, khi mà nền kinh tế ngày càng phát<br /> triển mạnh mẽ thì một trong số những vấn đề ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> đáng báo động hiện nay là tình trạng suy nhược Đối tượng nghiên cứu<br /> cả về thể chất lẫn tinh thần của con người do rất Cao chiết cồn 45% từ thân rễ Ngải đen được<br /> nhiều nguyên nhân như ô nhiễm môi trường, chiết xuất bằng phương pháp chiết hồi lưu và<br /> dinh dưỡng không hợp lý, sức ép từ công việc cao chiết nước được chiết xuất bằng phương<br /> hoặc từ chính sự thờ ơ với sức khỏe của bản pháp sắc. Các cao chiết đạt tiêu chuẩn cơ sở<br /> thân. Chính vì thế, một trong những xu hướng (được xây dựng bởi Trung tâm Sâm và Dược liệu<br /> chăm sóc sức khỏe cộng đồng ngày nay là hướng TP. HCM). Liều thử nghiệm dược lý của các cao<br /> đến việc sử dụng các loại dược liệu có tác dụng chiết được lựa chọn dựa theo kinh nghiệm dân<br /> bồi bổ cơ thể, chống nhược sức nhưng vẫn an gian, được quy đổi tương đương với 0,625 g và<br /> toàn khi sử dụng trong thời gian dài. 1,25 g dược liệu/kg trọng lượng chuột(8).<br /> Ngải đen (Kaempferia parviflora, tên gọi khác Động vật nghiên cứu<br /> Black turmeric, Black ginger, Thai ginseng,<br /> Các thử nghiệm được thực hiện trên chuột<br /> Krachaidum), được sử dụng như một loại thuốc<br /> nhắt trắng đực chủng Swiss albino, trọng lượng<br /> dân gian ở Lào và Thái Lan để tăng cường sinh<br /> trung bình 25 ± 2 g, được cung cấp bởi Viện Vắc<br /> lực, chữa hen, trị liệt dương, chữa viêm loét dạ<br /> xin và Sinh phẩm Y tế Nha Trang. Chuột được<br /> dày, hạ đường huyết, chống béo phì, cải thiện<br /> nuôi bằng thực phẩm viên được cung cấp bởi<br /> lưu thông máu, trị viêm khớp và tăng cường sức<br /> Viện Vắc xin và Sinh phẩm Y tế Nha Trang, với<br /> khỏe (1). Một số các nghiên cứu gần đây đã chứng<br /> nước uống đầy đủ. Thể tích cho uống là 0,1<br /> minh các hoạt tính sinh học của cao chiết Ngải<br /> ml/10 g cân nặng.<br /> đen và các polymethoxyflavon như hoạt tính<br /> chống oxy hóa, cải thiện thể chất trong các Phương pháp nghiên cứu<br /> nghiên cứu lâm sàng(5,9). Polymethoxyflavon Nghiệm pháp chuột bơi kiệt sức của<br /> trong dịch chiết Ngải đen làm tăng sản xuất Brekhman (Swimming test, cải tiến để áp dụng<br /> năng lượng bằng cách kích hoạt protein kinase trên chuột nhắt trắng) thường được chọn lựa để<br /> (AMPK) của sự trao đổi chất trong tế bào cơ(7). khảo sát tác dụng tăng lực của các chế phẩm từ<br /> Trong nước, hiện đã có đề tài bước đầu nghiên dược liệu(2,8). Phương pháp chuột bơi thuận tiện,<br /> cứu về các điều kiện nuôi trồng ảnh hưởng đến đơn giản giúp đánh giá tình trạng chống mệt<br /> chất lượng sinh trưởng và phát triển của Ngải mỏi, phục hồi sức lực của động vật thử nghiệm<br /> đen tại tỉnh An Giang. sau liều uống duy nhất của mẫu thử hay đánh<br /> Kế thừa kết quả của đề tài “Bảo tồn cây giá tác dụng tăng lực sau 7 - 14 liều uống liên tục<br /> thuốc cổ truyền trong cộng đồng dân tộc Khmer của mẫu thử.<br /> ở huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang năm 2010”, đề Thiết kế thực nghiệm, đo lường độc lập,<br /> tài này hướng đến mục đích phát triển Ngải đen đánh giá thời gian bơi của chuột thử nghiệm<br /> <br /> 98<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 22 * Số 5 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> trước và sau khi uống các cao chiết và so sánh tăng lực sau 7 ngày.<br /> thống kê tác dụng của cao chiết với lô chứng Nếu T14 ngày /T0 (%) của lô thử lớn hơn T14 ngày<br /> (không điều trị). /T0 (%) của lô chứng: cao thử nghiệm có tác động<br /> Chuột được mang vào đuôi gia trọng bằng tăng lực sau 14 ngày.<br /> 5% thể trọng, cho chuột bơi trong thùng nước có Các số liệu được biểu thị bằng trị số trung<br /> dung tích 20 lít, đường kính 30 cm, chiều cao cột bình: M ± SEM (Standard Error of the Mean – sai<br /> nước 25 cm, nhiệt độ 29  1oC. Chuột được cho số chuẩn của giá trị trung bình) và xử lý thống kê<br /> bơi lần 1, thời gian bơi tính từ khi chuột được thả dựa vào phép kiểm One –Way ANOVA và hậu<br /> vào thùng nước, bơi đến khi chìm khỏi mặt nước kiểm bằng Student-Newman-Keuls test (phần<br /> 20 giây và không trồi lên được nữa, lúc đó vớt mềm SigmaStat-3.5). Kết quả thử nghiệm đạt ý<br /> chuột ra lau khô. Ghi nhận thời gian bơi lần 1 nghĩa thống kê với độ tin cậy 95% khi p < 0,05 so<br /> (T0). Chọn những chuột có thời gian bơi 15 phút với lô chứng.<br /> < x < 60 phút. Cho chuột nghỉ 5 phút, chia ngẫu<br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN<br /> nhiên các lô thí nghiệm (n = 10) như sau:<br /> Lô chứng: cho uống nước cất. Thời gian bơi<br /> Lô thử 1: cho uống cao nước Ngải đen liều Từ kết quả thực nghiệm thu được về thời<br /> 0,198 g/kg. gian bơi của các lô chứng và lô uống cao thử<br /> nghiệm ở các thời điểm khảo sát, nhận thấy<br /> Lô thử 2: cho uống cao nước Ngải đen liều<br /> thời gian bơi sau 60 phút cho uống các cao<br /> 0,396 g/kg.<br /> chiết từ Ngải đen đều không khác biệt về<br /> Lô thử 3: cho uống cao cồn Ngải đen liều thống kê so với lô chứng và so với thời gian<br /> 0,083 g/kg. bơi lần 1 (T0, trước khi cho uống cao thử<br /> Lô thử 4: cho uống cao cồn Ngải đen liều nghiệm). Kết quả này cho thấy các cao chiết từ<br /> 0,166 g/kg. Ngải đen chưa thể hiện tác dụng tăng lực sau<br /> Một giờ sau khi cho chuột uống mẫu thử liều uống duy nhất. Tuy nhiên, sau 7 ngày và<br /> nghiệm, ghi nhận thời gian bơi lần 2 (T60phút). 14 ngày cho uống các cao chiết từ Ngải đen<br /> Chuột được tiếp tục cho uống nước cất, các cao đều làm tăng thời gian bơi của chuột đạt ý<br /> chiết thử nghiệm liên tục (mỗi ngày vào một giờ nghĩa thống kê so với lô chứng và so với thời<br /> nhất định) đến ngày thứ 7 và ngày thứ 14 tiến gian bơi lần 1 (T0, trước khi cho uống cao thử<br /> hành cho chuột bơi lần 3 (T7ngày) và lần 4 (T14 ngày). nghiệm); như vậy, cả hai loại cao chiết nước<br /> và cao chiết cồn từ Ngải đen đều thể hiện tác<br /> Đánh giá kết quả<br /> dụng tăng lực sau 7 - 14 ngày uống (Bảng 1).<br /> Đánh giá tác dụng tăng lực bằng so sánh<br /> Kết quả đánh giá thống kê cho thấy không có<br /> thống kê giữa các lô thử và lô chứng các chỉ tiêu:<br /> sự khác biệt trong tác dụng tăng lực giữa các<br /> Thời gian bơi loại cao chiết cũng như giữa các liều cho uống<br /> Tỉ lệ phần trăm của thời gian bơi sau khi tương đương với 0,625 g và 0,125 g dược liệu<br /> uống cao thử nghiệm (T60phút, T7ngày, T14 ngày) so với khô tuyệt đối.<br /> thời gian bơi lần 1 (T0), được tính theo công thức: Tỉ lệ % thời gian bơi<br /> X% = (Tt/T0) × 100<br /> Tương tự như kết quả trên thời gian bơi, ở<br /> Nếu T60 phút / T0 (%) của lô thử lớn hơn T60 phút / thời điểm sau 60 phút cho uống cao thử<br /> T0 (%) của lô chứng: cao thử nghiệm có tác dụng nghiệm, cả hai loại cao chiết cồn và nước từ<br /> hồi phục sức. Ngải đen ở các liều thử nghiệm đều có tỷ lệ<br /> Nếu T7 ngày /T0 (%) của lô thử lớn hơn T7 ngày /T0 thời gian bơi (T60phút/T0) không khác biệt đạt ý<br /> (%) của lô chứng: cao thử nghiệm có tác động nghĩa thống kê so với lô chứng. Ở thời điểm<br /> <br /> <br /> 99<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 22 * Số 5 * 2018<br /> <br /> sau 7 ngày hay sau 14 ngày uống, cao chiết không có sự khác biệt đạt ý nghĩa thống kê so<br /> cồn và nước từ Ngải đen ở các liều thử nghiệm với nhau. Như vậy, cả hai loại cao chiết đều<br /> đều có tỷ lệ thời gian bơi T7 ngày/T0 tăng đạt ý thể hiện tác dụng tăng lực sau 7 - 14 ngày uống<br /> nghĩa thống kê so với lô chứng; đồng thời, và tác dụng này tương đương nhau (Bảng 2).<br /> Bảng 1. Thời gian bơi (phút) của chuột tại các thời điểm ở các lô thử nghiệm<br /> Lô (n = 10) Liều (g/kg) T0 T60 phút T7 ngày T14 ngày<br /> Chứng - 31,20 ± 2,68 22,30 ± 3,02 25,10 ± 1,40 29,80 ± 1,97<br /> *# *#<br /> 0,23 34,14 ± 3,15 25,86 ± 6,24 107,29 ± 22,67 151,43 ± 17,38<br /> Cao nước *# *#<br /> 0,46 34,00 ± 1,20 29,43 ± 3,34 112,29 ± 18,65 148,57 ± 12,04<br /> *# *#<br /> 0,083 30,63 ± 3,05 23,63 ± 4,59 90,25 ± 13,77 148,25 ± 16,14<br /> Cao cồn *# *#<br /> 0,166 31,00 ± 3,31 22,88 ± 1,26 98,25 ± 9,39 142,38 ± 13,98<br /> * p < 0,05 so với lô chứng trong cùng thời điểm # p