Tài chính dành cho người quản lý

Chia sẻ: Pt1506 Pt1506 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:127

Thêm vào BST

Báo xấu

752
lượt xem 390
download

Tài chính dành cho người quản lý

Mô tả tài liệu

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài chính doanh nghiệp đề cập đến vấn đề tiếp nhận và phân bổ nguồn tài chính - cách thức một công ty cấp vốn cho tài sản cần để hoạt động kinh doanh và vận dụng các tài sản này với lợi ích cao nhất.Một số lý thuyết cơ bản dành cho người quản lý tài chính! lý thuyết tài chính được phát triển từ thập kỷ 70, khởi nguồn từ các phương thức tiếp cận pháp luật kế toán và kinh tế các.........

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tài chính dành cho người quản lý

Tài chính dành cho người quản lý
L i gi i thi u - Tài chính dành cho ngư i qu n lý Ngu n: Tài chính dành cho ngư i qu n lý - First News và NXB T ng h p TPHCM Cu n sách “Tài chính dành cho ngư i qu n lý” này gi i thích các khái ni m tài chính quan tr ng cho nh ng nhà qu n tr không chuyên v qu n lý tài chính. Dù b n ho t ñ ng trong lĩnh v c kinh doanh, ti p th , s n xu t, phát tri n s n ph m, ñào t o ngu n nhân l c hay b t kỳ lĩnh v c nào khác, thì ki n th c v tài chính s giúp b n th c hi n nhi m v c a mình t t hơn. ði u ñó không nh ng ñúng v i các nhà qu n lý công ty l n mà còn ñúng v i các ch doanh nghi p nh . Bi t cách c p v n cho tài s n, d báo dòng ti n tương lai, duy trì ngân sách, xác ñ nh ho t ñ ng sinh l i, và ñánh giá các l i ích kinh t th c s c a nh ng cơ h i ñ u tư khác nhau s giúp b n ñi lên cùng v i doanh nghi p và ngày càng t o ra nhi u l i nhu n. Cu n sách này có th không giúp b n tr thành m t chuyên gia tài chính, song s ñem l i cho b n nh ng gì c n bi t ñ v n d ng thông tin và khái ni m tài chính m t cách thông minh, chính xác ñ ho ch ñ nh và ñưa ra nh ng quy t ñ nh kinh doanh hi u qu hơn. B c tranh tài chính doanh nghi p Tài chính doanh nghi p ñ c p ñ n v n ñ ti p nh n và phân b ngu n tài chính - cách th c m t công ty c p v n cho tài s n c n ñ ho t ñ ng kinh doanh và cách v n d ng các tài s n này v i l i ích cao nh t. V vi c ti p nh n ngu n v n, tài chính liên quan ñ n nh ng câu h i sau: + Làm th nào công ty có ñư c ngu n v n và c p v n cho tài s n t n kho, thi t b cũng như các tài s n v t ch t khác? + Công ty nên dùng ti n c a ch s h u, v n vay hay ti n m t phát sinh t bên trong?
+ N u vay thì ngu n v n dư i hình th c n nào là phù h p nh t? + Cho thuê có ph i là gi i pháp t i ưu ñ s h u không? + Công ty m t bao nhiêu th i gian ñ thu ti n khách hàng n (kho n ph i thu)? + Kh năng sinh l i s b nh hư ng như th nào n u công ty ho t ñ ng v i t l v n vay l n hơn? Bây gi chúng ta hãy xem vi c phân b ngu n v n liên quan ñ n m t s v n ñ sau ñây: + N u doanh nghi p có cơ h i ñ u tư vào hai trư ng h p kinh doanh khác nhau, làm cách nào ñ xác ñ nh trư ng h p kinh doanh nào s ñem l i giá tr kinh t l n hơn? + Kho n l i nhu n nào mà m t ho t ñ ng m i c n ph i t o ra ñ x ng ñáng v i vi c th c hi n? Và làm th nào ñ ño ñư c l i nhu n ñó? + Công ty c n bán bao nhiêu ñơn v s n ph m hay d ch v m i ñ hòa v n ñ u tư? + Làm th nào các nhà qu n lý có th xác ñ nh kh năng sinh l i c a nhi u hàng hóa và d ch v khác nhau mà h cung c p? Tài chính cũng là m t h th ng thông tin. Bên c nh ch c năng k toán và lưu tr chi ti t ho t ñ ng kinh doanh, tài chính còn t o ra nh ng con s mà các nhà qu n lý có th s d ng ñ l p k ho ch và ki m soát ho t ñ ng. Nh ng thông tin này n m dư i d ng các báo cáo tài chính, b n d th o ngân sách và các d báo. Thông tin tài chính ñem l i cho các nhà qu n lý s li u c n thi t ñ ra quy t ñ nh t t hơn n u nh ng thông tin này ñư c di n gi i và s d ng ñúng cách. Thêm vào ñó, thông tin tài chính có th giúp b n xác ñ nh s n ph m hay d ch v nào có kh năng ñem l i l i nhu n cao nh t - ñi u không ph i lúc nào cũng rõ ràng. Các báo cáo tài chính
Công ty c a b n ñang s h u và m c n nh ng gì? Ngu n thu nh p c a công ty t ñâu mà có, và công ty ñã s d ng ti n như th nào? Thu ñư c bao nhiêu l i nhu n? Tình hình tài chính c a công ty ra sao? Chương này s giúp b n tr l i nh ng câu h i v a nêu b ng cách gi i thích ba lo i báo cáo tài chính quan tr ng: b ng cân ñ i k toán, báo cáo thu nh p và báo cáo lưu chuy n ti n t . Ngoài ra chương này còn giúp b n hi u thêm v m t s v n ñ qu n lý n sau nh ng lo i báo cáo này, ñ ng th i giúp b n m r ng ki n th c tài chính thông qua vi c th o lu n hai khái ni m quan tr ng: ñòn b y tài chính và cơ c u tài chính c a m t công ty. T m quan tr ng c a báo cáo tài chính Báo cáo tài chính là các ch ng t c n thi t trong kinh doanh. Các nhà qu n lý s d ng chúng ñ ñánh giá năng l c th c hi n và xác ñ nh các lĩnh v c c n thi t ph i ñư c can thi p. Các c ñông s d ng chúng ñ theo dõi tình hình v n ñ u tư c a mình ñang ñư c qu n lý như th nào. Các nhà ñ u tư bên ngoài dùng chúng ñ xác ñ nh cơ h i ñ u tư. Còn ngư i cho vay và nhà cung ng l i thư ng xuyên ki m tra báo cáo tài chính ñ xác ñ nh kh năng thanh toán c a nh ng công ty mà h ñang giao d ch. Báo cáo tài chính - g m b ng cân ñ i k toán, báo cáo thu nh p và báo cáo lưu chuy n ti n t - c a các công ty ñ u theo m u chung th ng nh t. M c dù m t s h ng m c có th khác nhau tùy theo ñ c ñi m kinh doanh c a m i công ty, nhưng các báo cáo tài chính luôn gi ng nhau v cơ b n, cho phép b n so sánh vi c kinh doanh c a công ty này v i các công ty khác. B ng cân ñ i k toán H u h t m i ngư i m i năm ñ u ñ n bác sĩ ñ ki m tra s c kh e t ng quát - m t cu c ki m tra tình tr ng th ch t t i m t th i ñi m nh t ñ nh. Tương t như v y, b ng cân ñ i k toán là m t cách t ng h p tình hình tài chính c a các công ty t i m t th i ñi m nh t ñ nh nào ñó, thư ng là cu i tháng, cu i quý ho c cu i năm tài chính.
Trên th c t , b ng cân ñ i k toán th hi n nh ng tài s n do công ty qu n lý và vi c c p v n cho nh ng tài s n này - b ng v n c a nh ng ngư i cho vay (n ph i tr ), v n góp t các ch s h u, ho c t c hai ngu n. B ng cân ñ i k toán ñư c ph n ánh theo phương trình k toán sau: Tài s n = N ph i tr + V n ch s h u Tài s n trong phương trình k toán này là nh ng th mà công ty ñ u tư vào ñ th c hi n vi c kinh doanh, ch ng h n như ti n m t, nguyên v t li u t n kho, ñ t ñai, nhà xư ng và trang thi t b . Ngoài ra, tài s n còn bao g m ti n n t các khách hàng và công ty khác, ñây là lo i tài s n ñư c g i là kho n ph i thu. V còn l i c a phương trình này b t ñ u b ng n ph i tr . ð có ñư c nh ng tài s n c n thi t, m t công ty thư ng ph i vay ti n ho c h a thanh toán cho các nhà cung ng nhi u m t hàng và d ch v khác nhau. N phát sinh do công ty vay ho c mua ch u tài s n ñư c g i chung là n ph i tr . Ví d , m t công ty kinh doanh máy tính có th ñ t mua bo m ch ch v i tr giá ñơn hàng là 1 tri u USD t m t công ty cung ng linh ki n ñi n t v i th i h n thanh toán trong 30 ngày. Làm như v y, công ty máy tính s tăng tài s n hàng t n kho lên 1 tri u USD và n dư i hình th c kho n ph i tr v i con s tương ñương. Lúc này hai v phương trình cân b ng nhau. Tương t , n u công ty này bu c ph i vay ngân hàng 100.000 USD, thì tài s n có và n ph i tr s tăng lên v i con s tương ñương 100.000 USD. V n ch s h u là v n ñ u tư c a ch s h u, là ph n tài s n còn l i sau khi l y t ng tài s n tr ñi các kho n n ph i tr . Như v y, m t công ty có t ng giá tr tài s n là 3 tri u USD và t ng n ph i tr là 2 tri u USD, thì v n c a ch s h u s là 1 tri u USD. Tài s n - N ph i tr = V n ch s h u 3.000.000 USD - 2.000.000 USD = 1.000.000 USD
N u s tài s n không ñư c b o hi m tr giá 500.000 USD c a công ty này b cháy r i trong m t cu c h a ho n, n ph i tr v n gi nguyên, nhưng v n ch s h u s b gi m ñi 500.000 USD: Tài s n có - N ph i tr = V n ch s h u 2.500.000 USD - 2.000.000 USD = 500.000 USD Như v y, b ng cân ñ i k toán “cân b ng” tài s n và n ph i tr c a m t công ty. Ví d , hãy xem t ng tài s n b ng t ng n ph i tr c ng v n ch s h u trong b ng cân ñ i k toán c a công ty s n xu t móc treo áo Amalgamated (b ng 1-1). B ng cân ñ i k toán cũng nêu s v n công ty ñ u tư vào tài s n, cũng như các kho n ti n ñư c ñ u tư vào ñâu. Ngoài ra, b ng cân ñ i k toán còn cho bi t s ti n ñ u tư vào tài s n t ch n (n ph i tr ), và s ti n t các ch s h u (v n ch s h u). Phân tích b ng cân ñ i k toán giúp b n có khái ni m v tính hi u qu c a m t công ty trong quá trình s d ng tài s n và kh năng qu n lý n ph i tr c a h . D li u trong b ng cân ñ i k toán r t h u ích khi công ty b n mu n so sánh v i thông tin c a các năm trư c. Hãy xem b ng cân ñ i k toán c a Công ty Amalgamated. ð u tiên, b ng cân ñ i này trình bày tình hình tài chính c a công ty trong kho ng th i gian xác ñ nh: 31-12-2002. So sánh v i s li u c a năm 2001 cho th y Amalgamated ñang phát tri n theo hư ng tích c c: tăng v n ch s h u lên g n 100.000 USD. Tài s n B n nên hi u m t s chi ti t v lo i báo cáo tài chính ñ c bi t này. B ng cân ñ i k toán b t ñ u b ng cách li t kê toàn b tài s n d chuy n thành ti n nh t: ti n m t và trái khoán bán ñư c, các kho n ph i thu và hàng t n kho. T t c nh ng kho n này ñư c g i là tài s n lưu ñ ng. Thông thư ng, tài s n lưu ñ ng là nh ng tài s n có th chuy n thành ti n trong vòng m t năm.
K ñ n, b ng cân ñ i k toán ki m kê các tài s n khác khó chuy n thành ti n hơn - ví d như cơ s h t ng và trang thi t b . Nh ng tài s n này ñư c g i là tài s n c ñ nh. Vì h u h t tài s n c ñ nh, ngo i tr ñ t ñai, ñ u kh u hao (t c là b s t gi m giá tr ) theo th i gian, nên công ty ph i gi m giá tr ñã ñ nh c a nh ng tài s n c ñ nh này b ng kh u hao lũy k . T ng giá tr b t ñ ng s n, nhà máy và trang thi t b tr ñi giá tr kh u hao lũy k b ng giá tr hi n t i v b t ñ ng s n, nhà máy và trang thi t b . M t s công ty ñưa l i th kinh doanh vào b ng cân ñ i k toán như m t ph n tài s n c a công ty. L i th kinh doanh là giá tr c a danh ti ng t t, uy tín và lư ng khách hàng có s n. L i th kinh doanh ñư c th hi n là tài s n c ñ nh khi m t công ty mua l i m t công ty khác v i giá cao hơn giá tr tài s n c a công ty ñư c mua theo giá th trư ng. L i th kinh doanh cũng như b ng sáng ch , thương hi u công ty... là nh ng tài s n vô hình. Cũng gi ng như tài s n c ñ nh, khi ñư c ñ nh giá, chúng ph i ñư c tính kh u hao theo vòng ñ i kinh t h u d ng c a chúng. Cu i cùng, chúng ta hãy xem dòng cu i c a b ng cân ñ i k toán. ðó chính là t ng tài s n. T ng tài s n là toàn b tài s n lưu ñ ng và tài s n c ñ nh c a m t công ty. N ph i tr và v n ch s h u Bây gi , chúng ta hãy xem xét m t lo i tài s n ñư c g i là n ng n h n. N ng n h n là kho n ti n ph i thanh toán trong th i h n m t năm, g m có gi y n ng n h n, ti n lương tích lũy, thu thu nh p tích lũy, và các kho n ph i tr . Nghĩa v hoàn tr n trên cơ s v n vay dài h n c a năm nay cũng ñư c li t kê trong m c n ng n h n. L y tài s n lưu ñ ng tr ñi n ng n h n ta ñư c v n lưu ñ ng ròng c a công ty. V n lưu ñ ng ròng là kho n ti n công ty gi l i cho các ho t ñ ng ng n h n. Kho n ti n gi l i ph thu c vào t ng lĩnh v c kinh doanh và k ho ch ho t ñ ng c a m i công ty. Tiêu bi u cho n dài h n là trái phi u và tài s n th ch p - các kho n n mà công ty có nghĩa v ph i hoàn tr theo h p ñ ng c v n l n lãi.
Theo phương trình k toán nêu trên, t ng tài s n b ng t ng n ph i tr c ng v i v n ch s h u. Như v y, l y t ng tài s n tr ñi t ng n ph i tr , b ng cân ñ i k toán s có ñư c con s th hi n v n ch s h u. V n ch s h u g m l i nhu n gi l i (l i nhu n ròng tích lũy trong b ng cân ñ i k toán c a công ty sau khi ñã chia c t c) và v n góp (v n nh n ñư c b ng cách trao ñ i c phi u). Giá tr g c Các giá tr nêu trong nhi u m c c a b ng cân ñ i k toán có th không tương ng v i các giá tr c a chúng trên th trư ng th c t . Ngo i tr các m c như ti n, kho n ph i thu, và kho n ph i tr , cách tính m i h ng m c hi m khi b ng giá tr hi n t i th c t ñư c nêu. ðó là vì các k toán viên ph i ghi nh n h u h t các m c v i chi phí g c. Ví d , n u b ng cân ñ i k toán c a công ty XYZ ghi giá tr m nh ñ t là 700.000 USD, con s này th hi n s ti n mà công ty XYZ ñã tr ñ mua m nh ñ t này trư c kia. N u m nh ñ t này ñã ñư c mua khu v c trung tâm San Francisco năm 1960, b n có th ñ t cư c r ng giá tr hi n nay c a nó s vư t xa giá tr nêu trong b ng cân ñ i k toán. V y t i sao b ng cân ñ i l i th hi n giá tr g c thay vì giá th trư ng? Vì giá tr g c tư ng trưng cho ñi u ít t h i hơn. N u ghi giá th trư ng, thì m i công ty tham gia sàn giao d ch s ñư c yêu c u th c hi n th m ñ nh chuyên nghi p giá m i tài s n, t n kho… và hàng năm ñ u ph i làm như v y. Và có bao nhiêu ngư i s tin tư ng vào nh ng k t qu th m ñ nh này? Do v y, bu c ph i nêu các giá tr g c trong b ng cân ñ i k toán. Các v n ñ qu n lý M c dù các b ng cân ñ i k toán ñư c nhân viên k toán l p ra, nhưng nó cũng th hi n m t s v n ñ quan tr ng ñ i v i nhà qu n lý. V n lưu ñ ng. Các nhà qu n lý tài chính r t quan tâm ñ n m c v n lưu ñ ng vì v b n ch t chúng s tăng lên và liên quan ñ n ho t ñ ng kinh doanh c a công ty. V n lưu ñ ng quá ít s ñ t công ty b n vào v trí b t l i: Công ty không có kh năng thanh toán các hóa ñơn ho c t n d ng các cơ h i tăng l i nhu n. M t khác, có quá nhi u v n lưu ñ ng
s làm gi m kh năng sinh l i vì b n thân s v n ñó còn có chi phí v n - nh t thi t nó ph i ñư c c p v n dư i hình th c nào ñó, thư ng là các kho n vay ch u lãi. T n kho là m t ph n c a v n lưu ñ ng. Cũng gi ng như v n lưu ñ ng nói chung, lư ng t n kho ph i ñư c cân b ng gi a hai thái c c quá nhi u ho c quá ít. Lư ng t n kho nhi u s giúp gi i quy t ñư c nhi u v n ñ c a doanh nghi p như: hoàn thành các ñơn hàng nhanh chóng, t o ưu th ch ng l i tình tr ng ng ng s n xu t và kh năng x y ra ñình công. Tuy nhiên, lư ng t n kho nhi u cũng nh hư ng ñ n chi phí tài chính và t o r i ro phá giá th trư ng c a b n thân hàng t n kho ñó. M i s n ph m dư t n trong kho s tính vào chi phí tài chính c a công ty, làm gi m l i nhu n. Và m i s n ph m còn n m trong kho có nguy cơ tr nên l i th i hay khó tiêu th hơn theo th i gian. ði u này m t l n n a l i nh hư ng x u ñ n l i nhu n. Công ty kinh doanh máy tính cá nhân là m t ví d ñi n hình v lư ng t n kho gia tăng có th nh hư ng nghiêm tr ng ñ n l i nhu n. M t s chuyên viên phân tích ư c tính r ng giá tr c a hàng t n kho thành ph m s gi m ñi v i t l kho ng 2% m i ngày do s l c h u k thu t trong th i ñ i công nghi p phát tri n như vũ bão này. ðòn b y tài chính. Có l b n ñã t ng nghe ai ñó nói: “ðây là tình hu ng có t l vay n cao”. Thu t ng “ñ u cơ vay n ” trong tài chính hay còn g i là ñòn b y tài chính, ñ c p ñ n vi c s d ng ti n vay ñư c ñ mua tài s n. M t công ty ñư c xem là có t l vay n cao khi t l ph n trăm n ghi trên b ng cân ñ i k toán cao so v i v n ñ u tư c a các ch s h u. Ví d , b n tr 400.000 USD cho m t tài s n, trong ñó s d ng 100.000 USD ti n c a riêng b n và 300.000 USD ti n b n vay ñư c. ð ñơn gi n hóa v n ñ , chúng ta s b qua vi c thanh toán các kho n n , thu và b t kỳ dòng ti n nào b n nh n ñư c t qu ñ u tư. Sau b n năm, giá tr tài s n c a công ty b n tăng lên 500.000 USD. B n quy t ñ nh bán s tài s n này. Sau khi thanh toán kho n n 300.000 USD, b n v n còn 200.000 USD trong túi (100.000 USD c a b n và 100.000 USD l i nhu n). ðó là l i ích ki m ñư c 100% trên v n cá nhân c a b n, cho dù tài s n ch tăng 25% giá tr . ðòn b y tài chính có th th c hi n ñư c ñi u này. Trái l i, n u b n t b hoàn toàn ti n túi c a mình ra mua hàng (400.000 USD), cu i cùng b n ch thu ñư c 25% mà thôi. (Lưu ý:
trong khi ñòn b y tài chính ñ c p ñ n vi c ñ u cơ vay n ñ mua tài s n nh m thu ñư c giá tr cao hơn, thì ñòn b y ho t ñ ng ñ c p ñ n m c ñ s d ng chi phí ho t ñ ng c ñ nh c a công ty so v i bi n phí. Ví d , m t công ty ph thu c nhi u vào máy móc và có ít công nhân tham gia s n xu t thư ng có ñòn b y ho t ñ ng cao). ðòn b y tài chính t o cơ h i cho công ty có ñư c t l hoàn v n ñ u tư c a các ch s h u cao hơn. Tuy nhiên, ñòn b y tài chính cũng là con dao hai lư i. N u tài s n b r t giá (ho c không th phát sinh m c doanh thu như ñã mong ñ i), thì ñòn b y tài chính làm t n h i ñ n ngư i ch s h u. Hãy xem nh ng gì x y ra trong ví d trên n u tài s n b r t giá m t 100.000 USD, nghĩa là còn 300.000 USD. Ngư i ch s h u xem như m t hoàn toàn 100.000 USD ti n ñ u tư sau khi hoàn l i kho n n ban ñ u là 300.000 USD. Cơ c u tài chính. Kh năng tiêu c c c a ñòn b y tài chính là nh ng gì khi n các giám ñ c ñi u hành, chuyên viên tài chính và thành viên h i ñ ng qu n tr không tăng t i ña kho n c p v n b ng n c a h . Thay vào ñó, h s tìm ki m m t cơ c u tài chính t o ra s cân b ng th c t gi a n và v n ch s h u trên b ng cân ñ i k toán. M c dù ñòn b y giúp tăng l i nhu n ti m năng c a công ty, nhưng các nhà qu n lý bi t r ng m i ñ ng ti n n cũng s tăng r i ro trong kinh doanh - b i nh ng nguy cơ v a nêu, và cũng vì n càng nhi u thì m c thanh toán lãi su t càng cao, trong khi ñó các kho n lãi su t ñ u ph i ñư c thanh toán dù tình hình kinh doanh c a công ty t t hay x u. Nhi u công ty ñã th t b i khi công vi c kinh doanh có nh ng bi u hi n suy thoái - ñi u này làm gi m kh năng thanh toán kho n vay ñúng h n. Khi ch n và nhà ñ u tư ki m tra các b ng cân ñ i k toán c a công ty, h thư ng xem xét r t k t l n trên v n ch s h u. Các nhà ñ u tư tính h s r i ro trên b ng cân ñ i k toán vào ti n lãi h ñánh trên kho n vay và l i nhu n mà h ñòi h i t trái phi u công ty. Do ñó, m t công ty ñư c xem là có t l vay n cao có th ph i tr 14% trên s ti n n thay vì 10 - 12% mà m t công ty ñ i th có t l vay n th p hơn ph i tr . Các nhà ñ u tư cũng mu n nh n ñư c t l l i nhu n thu v cao hơn t s ti n mình ñã ñ u
tư vào công ty có t l vay n cao. Ch c ch n h s không ch p nh n r i ro cao n u không mong ñ i s thu ñư c nhi u l i nhu n. Giá tr tài s n con ngư i Khi nhìn vào b ng báo cáo k toán ñ tìm hi u v m t công ty, nhi u ngư i luôn ñ t câu h i v kh năng ph n ánh giá tr v n con ngư i và ti m năng l i nhu n c a b ng cân ñ i k toán truy n th ng. ði u này ñ c bi t ñúng ñ i v i các công ty c n nhi u v n ki n th c: bí quy t s n xu t c a l c lư ng lao ñ ng, tài s n trí tu , giá tr thương hi u, và các m i quan h v i khách hàng; t t c ñ u là tài s n th c s h u ích c a công ty. ðáng ti c là nh ng lo i tài s n vô hình này không ñư c nêu rõ trong b ng cân ñ i k toán. Trư c tình tr ng b ng cân ñ i k toán ngày càng thi u phù h p trong vi c ph n ánh giá tr th c t , vào tháng 1 năm 2000, ông Alan Greenspan - ch t ch y ban D tr Liên bang M , ñã lên ti ng than phi n r ng k toán không có kh năng theo dõi các kho n ñ u tư v “tài s n tri th c”. C u ch t ch SEC, ông Arthur Levitt, ñ ng ý v i nh n ñ nh c a ông Greenspan: "Vì tài s n vô hình phát tri n v kích thư c và ph m vi, ngày càng có nhi u ngư i nêu ra câu h i li u các giá tr th c - và ñ ng cơ c a các giá tr này - có ñư c ph n ánh k p th i trong các b ng báo cáo công khai không”. Th c v y, m t nghiên c u do Baruch Lev c a ð i h c New York th c hi n ñã cho th y thông qua b ng cân ñ i k toán, tính chính xác trong vi c th m ñ nh giá tr th trư ng c a m t doanh nghi p trung bình thư ng b gi m ñi 40%. ð i v i các t p ñoàn công ngh cao, con s này vư t quá 50%. Hàm ý c a nh ng phát hi n này ñ i v i các nhà ñ u tư và các nhà qu n lý là h ph i có cái nhìn vư t ra kh i nh ng tài s n h u hình như b t ñ ng s n, trang thi t b , và th m chí c ti n m t, v n là nh ng y u t truy n th ng c u thành tài s n trong b ng cân ñ i k toán, và t p trung vào nh ng m c tài s n không công b t o ra giá tr l n nh t ñ i v i c ñông. Trong h u h t các trư ng h p, nh ng tài s n này là nh ng ngư i t o ra các m i quan h gi a doanh nghi p và các khách hàng, là nh ng ngư i t o ra s ñ i m i cho doanh nghi p, và là nh ng ngư i bi t cách thuy t ph c các thành viên khác h p tác làm
vi c m t cách hi u qu . Nghi p v k toán b t ñ u tranh cãi v nh ng thu n l i và b t l i c a vi c th hi n nh ng lo i tài s n vô hình này trong các báo cáo tài chính. Hãy ch xem v n ñ này s phát tri n ñ n ñâu trong tương lai. Báo cáo thu nh p Báo cáo thu nh p th hi n các k t qu ho t ñ ng trong m t kho ng th i gian nh t ñ nh. C m t “kho ng th i gian nh t ñ nh” có ý nghĩa quan tr ng. Không gi ng như b ng cân ñ i k toán, v n là b ng tóm t t v trí c a doanh nghi p t i m t th i ñi m, báo cáo thu nh p ph n ánh k t qu tích lũy c a ho t ñ ng kinh doanh trong m t khung th i gian xác ñ nh. Nó cho bi t li u doanh nghi p ñó ki m ñư c l i nhu n hay không - nghĩa là li u thu nh p thu n (l i nhu n th c t ) dương hay âm. ðó là lý do t i sao báo cáo thu nh p thư ng ñư c xem là báo cáo l lãi. Ngoài ra, nó còn ph n ánh kh năng l i nhu n c a công ty cu i m t kho ng th i gian c th - thư ng là cu i tháng, quý ho c năm tài chính c a công ty ñó. ð ng th i, nó còn cho bi t công ty ñó chi tiêu bao nhiêu ti n ñ sinh l i - t ñó b n có th xác ñ nh ñư c t l l i nhu n trên doanh thu c a công ty ñó. Báo cáo thu nh p ñư c th hi n b ng m t bi u th c ñơn gi n như sau: Doanh thu - Chi phí = Thu nh p thu n (ho c L thu n) M t báo cáo thu nh p b t ñ u b ng doanh thu: s ti n thu ñư c t vi c bán hàng hóa và d ch v cho khách hàng. M t công ty cũng có th có các kho n doanh thu khác. Trong nhi u trư ng h p, nh ng kho n này ñ n t các kho n ñ u tư ho c thu nh p lãi su t t s dư ti n m t. Sau ñó, l y doanh thu này tr ñi nh ng chi phí khác - t chi phí s n xu t và lưu kho hàng hóa, ñ n vi c kh u hao nhà xư ng và trang thi t b , chi phí lãi su t và thu . S ti n còn l i là thu nh p thu n, hay còn g i là l i nhu n thu n, trong th i gian l p báo cáo.
Hãy xem xét ý nghĩa c a các m c khác nhau trên báo cáo thu nh p c a Công ty Amalgamated (b ng 1-2). Giá v n hàng bán là nh ng kho n mà Công ty Amalgamated dùng ñ s n xu t giá treo. Con s này bao g m chi phí nguyên v t li u thô, như g , cũng như toàn b chi phí ch bi n thành ph m, g m c chi phí lao ñ ng tr c ti p. L y doanh thu bán hàng tr giá v n hàng bán, ta ñư c l i nhu n g p - ư c tính sơ b v kh năng l i nhu n c a công ty ñó. Lo i chi phí quan tr ng k ti p là chi phí ho t ñ ng. Chi phí ho t ñ ng bao g m lương nhân viên hành chính, ti n thuê, chi phí bán hàng và ti p th , và nh ng chi phí kinh doanh khác không tr c ti p quy vào chi phí s n xu t s n ph m. G ñ s n xu t giá treo không ñư c tính vào ñây, mà ch bao g m chi phí qu ng cáo và lương nhân viên. Kh u hao ñư c tính trong báo cáo thu nh p như m t kho n chi phí, dù nó không liên quan ñ n các kho n thanh toán ti n m t. Như ñã nêu trên, kh u hao là cách ư c tính “m c tiêu th ” c a m t tài s n, ho c vi c gi m giá tr trang thi t b theo th i gian. Ví d , m t chi c máy vi tính m t kho ng 1/3 giá tr trong năm ñ u sau khi mua. Vì v y, công ty không th tiêu t n toàn b giá tr c a chi c máy tính trong năm ñ u mà trên th c t nó ñư c s d ng trong ba năm. Ý tư ng ñ ng sau kh u hao này là nh m nh n ra giá tr b s t gi m c a m t tài s n nào ñó. L y l i nhu n g p tr chi phí ho t ñ ng và kh u hao, ta ñư c l i nhu n ho t ñ ng. Nh ng kho n l i nhu n này thư ng ñư c g i là l i nhu n trư c thu và lãi vay (FBIT). Chúng ta ti p t c xem nh ng kho n gi m tr cu i cùng ñ i v i doanh thu. Chi phí lãi su t là lãi su t ph i tr t các kho n vay mà m t công ty s d ng. Thu thu nh p - thu thu b i chính ph trên thu nh p c a công ty, là kho n cu i cùng ph i n p. Ph n doanh thu còn l i ñư c g i là thu nh p thu n, ho c l i nhu n th c t . N u thu nh p thu n có giá tr dương như trong trư ng h p c a Công ty Amalgamated thì công ty s thu ñư c l i nhu n. Ý nghĩa c a báo cáo thu nh p
V i b ng cân ñ i k toán, phân tích v báo cáo thu nh p c a m t công ty ñư c h tr r t nhi u khi th hi n b ng ñ nh d ng ña kỳ. ði u này cho phép chúng ta phát hi n các xu hư ng và s chuy n bi n. H u h t các báo cáo thư ng niên thư ng cung c p các d li u ña kỳ, trong vòng 5 năm ho c hơn. Trong m u ñ nh d ng nhi u năm này, chúng ta th y doanh s bán l hàng năm c a Amalgamated d n d n tăng, trong khi doanh s bán hàng c a công ty v n gi nguyên và th m chí có xu hư ng gi m nh . Tuy nhiên, chi phí ho t ñ ng luôn gi nguyên ngay c khi t ng doanh s tăng lên. ðó là d u hi u t t ñ i v i qu n lý vì nó giúp duy trì chi phí ñ ho t ñ ng kinh doanh. Chi phí lãi su t c a công ty cũng gi m ñi, có l vì công ty ñã thanh toán m t trong các kho n vay c a mình. Hàng cu i cùng là thu nh p thu n th hi n tình tr ng tăng trư ng t t. Báo cáo lưu chuy n ti n t Báo cáo lưu chuy n ti n t , văn b n cu i cùng trong ba lo i văn b n quan tr ng trong báo cáo tài chính, là văn b n t i thi u mà nhà qu n lý c n ph i s d ng và hi u rõ. Báo cáo nêu chi ti t các lý do t i sao lư ng ti n (và nh ng kho n tương ñương ti n) thay ñ i trong kỳ k toán. ð c bi t hơn, báo cáo này ph n ánh t t c các thay ñ i v ti n t theo 3 ho t ñ ng: kinh doanh, ñ u tư và tài chính. Báo cáo lưu chuy n ti n t cho b n bi t b n có bao nhiêu ti n vào ñ u kỳ và còn l i bao nhiêu vào cu i kỳ. K ti p, nó mô t công ty ñã thu và chi bao nhiêu ti n trong m t kho ng th i gian c th . Vi c s d ng ti n ñư c ghi thành s âm, và ngu n ti n ñư c ghi thành s dương. N u b n là nhà qu n lý m t công ty l n, nh ng thay ñ i v dòng ti n c a công ty s không nh hư ng nhi u ñ n ho t ñ ng hàng ngày c a b n. Tuy nhiên, b n cũng nên c p nh t các d báo lưu chuy n ti n t , vì chúng có th giúp ích khi b n d th o ngân sách cho năm ti p theo. Ví d , n u công ty b n không có nhi u ti n, b n có th c n chi tiêu ti t ki m hơn. Ngư c l i, n u ngu n ti n c a công ty d i dào, b n s có cơ h i th c hi n
nhi u d án ñ u tư m i. N u b n là nhà qu n lý hay ch s h u c a m t công ty nh , b n có th luôn quan tâm ñ n tình hình lưu chuy n ti n t và c m nh n tác ñ ng c a nó ñ i v i các ho t ñ ng hàng ngày. Báo cáo lưu chuy n ti n t r t h u ích vì nó cho bi t li u công ty b n có kh năng chuy n các kho n ph i thu thành ti n không - và v cơ b n, kh năng ñó t o ñi u ki n cho công ty b n thanh toán các kho n n . Kh năng thanh toán n là kh năng tr các hóa ñơn khi ñ n h n. Tr l i ví d c a Công ty Amalgamated, ta th y trong báo cáo lưu chuy n ti n t năm 2002, công ty có dòng ti n dương là 377.900 USD (b ng 1-4). Báo cáo này cho th y các dòng ti n t ho t ñ ng kinh doanh (283.900 USD), c ng v i các kho n thu ñư c t ho t ñ ng ñ u tư (92.000 USD), và t tài tr (2.000 USD) mang l i 377.900 USD ti n m t. Báo cáo lưu chuy n ti n t không th c hi n nh ng phép tính như báo cáo thu nh p. N u không có giao d ch b ng ti n, thì ho t ñ ng giao d ch ñó s không ñư c ph n ánh trong báo cáo lưu chuy n ti n t . Tuy nhiên, c n lưu ý r ng thu nh p thu n m c ñ u tiên c a báo cáo lưu chuy n ti n t gi ng v i dòng cu i c a báo cáo thu nh p - ñó chính là l i nhu n c a công ty. Qua hàng lo t ñi u ch nh, báo cáo lưu chuy n ti n t di n gi i thu nh p thu n thành cơ s ti n m t. ð nh d ng c a báo cáo này ph n ánh ba lo i ho t ñ ng nh hư ng ñ n ti n t . Ti n t có th tăng ho c gi m vì: (1) ho t ñ ng kinh doanh, (2) mua ho c bán tài s n, hay còn g i là ñ u tư, ho c (3) thay ñ i các kho n n , nh p kho ho c các ho t ñ ng tài chính khác. Chúng ta hãy l n lư t xem xét t ng lo i, b t ñ u b ng ho t ñ ng kinh doanh: + Các kho n ph i thu và hàng t n kho thành ph m tư ng trưng cho các h ng m c mà công ty ñã s n xu t nhưng chưa ñư c thanh toán. Các chi phí tr trư c th hi n các m c công ty ñã thanh toán nhưng chưa tiêu th . Nh ng m c này ñ u ñư c lo i tr kh i dòng ti n.
+ Các kho n ph i tr và chi phí c ng d n th hi n các m c mà công ty ñã nh n ho c s d ng nhưng chưa thanh toán. Do ñó, nh ng m c này ñư c c ng vào dòng ti n. Bây gi hãy xem ñ n ph n ñ u tư. Các ho t ñ ng ñ u tư bao g m: + Các kho n thu ñư c t vi c bán nhà xư ng, b t ñ ng s n và trang thi t b . Nói cách khác, ñó là nh ng kho n thu ñư c t vi c chuy n các m c ñ u tư thành ti n. + Ti n công ty dùng ñ ñ u tư vào các công c tài chính, nhà xư ng, b t ñ ng s n và trang thi t b (nh ng kho n ñ u tư vào nhà xư ng, b t ñ ng s n và trang thi t b như v y thư ng ñư c ghi trong m c v n ñ u tư). Báo cáo lưu chuy n ti n t cho th y Amalgamated ñã bán m t tòa nhà l y 267.000 USD v i chi phí v n 175.000 USD, nên dòng ti n thu ñư c t ho t ñ ng ñ u tư c a công ty là 92.000 USD. Cu i cùng, chúng ta xem nh ng thay ñ i v dòng ti n t các ho t ñ ng tài chính. Công ty Amalgamated ñã nâng s ti n b ng cách tăng n ng n h n, vay v n, và phát hành v n ch s h u; b ng cách ñó tăng ñư c dòng ti n s n có. Tuy nhiên, kho n c t c mà Công ty Amalgamated ph i tr (187.000 USD), ph i ñư c thanh toán ngoài dòng ti n và vì th th hi n s s t gi m trong dòng ti n. Dòng ti n so v i l i nhu n Nhi u ngư i có quan ni m nh m l n r ng l i nhu n là dòng ti n. T i m t th i ñi m c th , l i nhu n có th ñóng góp tích c c cho dòng ti n, nhưng cũng có th không. Ví d , n u l i nhu n c a năm nay ñ t ñư c là nh vào vi c kinh doanh phát ñ t trong tháng Mư i M t, m c doanh thu này s ñư c ghi nh n là l i nhu n trong th i kỳ tài chính - do v y c ng thêm vào l i nhu n. Nhưng n u s n ph m bán ra chưa ñư c thanh toán cho ñ n kỳ k toán ti p theo, nó s ñư c ghi vào kho n ph i thu, làm gi m dòng ti n.
Tóm t t Chương này gi i thi u và gi i thích rõ v ba lo i báo cáo tài chính ch y u mà nhà qu n lý nên n m v ng, bao g m: b ng cân ñ i k toán, báo cáo thu nh p và báo cáo lưu chuy n ti n t . Nh ng báo cáo này ph n ánh rõ nét tình hình tài chính c a m t công ty. M c dù ñư c trình bày riêng bi t nhưng nh ng b ng báo cáo tài chính l i có m i liên h ch t ch v i nhau. + B ng cân ñ i k toán ph n ánh tình hình tài chính t ng quát c a m t công ty t i m t th i ñi m nh t ñ nh, g m có tài s n, v n ch s h u và n ph i tr . + Báo cáo thu nh p nêu rõ l i nhu n: th hi n các kho n l i l c a công ty trong m t kho ng th i gian - m t tháng, m t quý ho c m t năm. + Báo cáo lưu chuy n ti n t th hi n các ngu n thu chi ti n c a công ty, nói cách khác là dòng ti n ñi vào và ñi ra c a công ty. M t cách khác ñ nhìn vào các m i tương quan gi a nh ng báo cáo này: Báo cáo thu nh p cho b n bi t li u công ty b n có t o ra l i nhu n hay không. B ng cân ñ i k toán cho th y tính hi u qu c a m t công ty trong quá trình s d ng tài s n và qu n lý n ph i tr khi theo ñu i l i nhu n. Báo cáo lưu chuy n ti n t giúp b n bi t cách tăng ho c gi m lư ng ti n thông qua các ho t ñ ng c a công ty, mua ho c bán tài s n, và các ho t ñ ng tài chính. Ý nghĩa c a các báo cáo tài chính Chương 1 ñã gi i thích v ba lo i báo cáo tài chính quan tr ng và các thành ph n c a chúng. Chương 2 s trình bày nh ng công c c n thi t ñ di n gi i các báo cáo này và ñánh giá ho t ñ ng kinh doanh c a m t doanh nghi p. Bên c nh ñó, chương này còn gi i thi u thêm m t phương pháp giúp b n ñánh giá các khía c nh phi tài chính c a m t doanh nghi p, nh m d báo tình hình ho t ñ ng tài chính c a doanh nghi p ñó trong tương lai.
Phân tích t su t Thông thư ng, báo cáo tài chính ñư c s d ng v i nhi u m c ñích khác nhau. Ngư i cho vay mu n bi t li u doanh nghi p ñang tìm ngân qu có kh năng hoàn v n l i không. Các nhà ñ u tư quan tâm ñ n kh năng n ñ nh tài chính và phát sinh l i nhu n cũng như thu nh p c a doanh nghi p có th tăng ho c gi m như th nào trong tương lai. Nh ng nhân viên có năng l c s d ng báo cáo tài chính ñ ñánh giá tình hình tài chính ho c ho t ñ ng kinh doanh hi n t i c a m t công ty trư c khi h ký k t h p ñ ng lao ñ ng v i công ty ñó. Các cơ quan ban hành ñ nh ch c n các báo cáo tài chính ñ ñánh giá ho t ñ ng và tình hình tài chính c a doanh nghi p ho c ngành công nghi p ñó. M i m c ñích s d ng ñ i di n cho m t hình th c phân tích tài chính. Phân tích tài chính thư ng bao g m vi c nghiên c u các m i quan h , hay t su t gi a các m c nêu trong các báo cáo tài chính. Nh ng t su t này giúp mô t tình tr ng tài chính c a m t doanh nghi p, năng su t ho t ñ ng, kh năng sinh l i tương ng, cũng như nh n th c c a các nhà ñ u tư ñư c th hi n thông qua hành vi c a h trên th trư ng tài chính. Các t su t này cũng giúp chuyên viên phân tích ho c nh ng ngư i ra quy t ñ nh có khái ni m chung v ngu n g c c a m t doanh nghi p, hi n tr ng và ti m năng trong tương lai c a doanh nghi p ñó. Trong h u h t trư ng h p, các t su t này thư ng không nói lên ñ y ñ b n ch t c a m t doanh nghi p, nhưng chúng có th là s kh i ñ u. Nh ng t su t ñư c nêu sau ñây ñ u bao trùm toàn b các ngành công nghi p, tuy nhiên, nó s có ý nghĩa nh t n u ñem ra so sánh d a trên nh ng phép ñánh giá gi ng nhau cho các doanh nghi p khác cùng ngành. T su t sinh l i T su t sinh l i liên quan ñ n lư ng thu nh p ñ t ñư c v i các ngu n l c s d ng ñ t o ra chúng. Lý tư ng thì m t doanh nghi p nên thu ñư c càng nhi u l i nhu n càng t t d a trên m t lư ng tài chính có s n. Nh ng t su t l i nhu n c n quan tâm là: t l l i nhu n trên t ng tài s n (ROA - return on assets), t l l i nhu n trên v n c ph n (ROE - return on equity), và thu nh p trên m i c phi u (EPS - earnings per share). Ngoài ra còn
có “t l hoàn v n ñ u tư” (ROI - return on investment) - m t thu t ng tài chính thư ng ñư c s d ng nhi u và có ph n b l m d ng hi n nay. T l l i nhu n trên t ng tài s n liên quan ñ n thu nh p ròng và t ng tài s n c a công ty, ñư c tính như sau: ROA = L i nhu n ròng / T ng tài s n ROA liên quan ñ n l i nhu n ròng và v n ñ u tư trong t t c các ngu n tài chính n m trong tay c p qu n lý. Công c này t ra h u ích nh t khi ñư c s d ng ñ ñánh giá tính hi u qu c a vi c s d ng ngu n tài chính này - không quan tâm ñ n xu t x ngu n tài chính. Các nhà phân tích và ñ u tư thư ng so sánh t l l i nhu n trên t ng tài s n c a m t công ty v i t l l i nhu n trên t ng tài s n c a nh ng ñ i th c nh tranh cùng ngành nh m ñánh giá tính hi u qu c a c p lãnh ñ o. Ví d , n u ROA c a công ty A là 12% còn công ty B là 8%, ngư i ta s có k t lu n tích c c v c p qu n lý c a công ty A. T l l i nhu n trên v n c ph n liên quan ñ n l i nhu n ròng và v n ñ u tư b i các c ñông. T l này ño tính hi u qu c a quá trình s d ng v n góp c a các c ñông. T l l i nhu n trên v n c ph n ñư c tính như sau: ROE = L i nhu n ròng/ V n góp c a các c ñông “T l hoàn v n ñ u tư” thư ng ñư c s d ng trong các cu c thương th o kinh doanh liên quan ñ n kh năng sinh l i. Ch ng h n, nh ng câu nói như “M c tiêu c a chúng tôi là ñ t t l hoàn v n ñ u tư 12%” khá ph bi n. ðáng ti c là chưa có ñ nh nghĩa chu n v t l hoàn v n ñ u tư, vì “v n ñ u tư” có th ñư c phân tích t nhi u quan ñi m. Nó có th là tài s n ñư c s d ng trong m t ho t ñ ng ñ c bi t, có liên quan ñ n v n góp c a các c ñông, ho c tài s n ñ u tư tr ñi b t kỳ kho n n nào phát sinh trong quá trình công ty ñang th c hi n d án. T l hoàn v n ñ u tư cũng có th ñư c hi u là t su t thu nh p n i b - m t phép tính t l thu h i r t c th ñư c mô t trong chương 6. Vì v y, khi ai ñó nói ñ n thu t ng “t l hoàn v n ñ u tư”, hãy luôn tìm hi u rõ ràng. T l l i nhu n trư c thu và lãi vay (EBIT margin), thư ng ñư c bi t ñ n nhi u hơn v i
cái tên l i nhu n ho t ñ ng trên doanh thu, ñư c nhi u chuyên viên phân tích dùng ñ ñánh giá kh năng sinh l i t các ho t ñ ng kinh doanh c a m t công ty. L i nhu n ho t ñ ng trên doanh thu l y t phương trình chi phí lãi su t và thu mà c p qu n lý hi n t i có th không ki m soát, do v y bi u th nh ng d u hi u rõ ràng v ho t ñ ng c a c p qu n lý. ð tính toán l i nhu n ho t ñ ng trên doanh thu, hãy s d ng công th c sau: L i nhu n ho t ñ ng trên doanh thu = EBIT / Doanh thu thu n Các công ty c ph n thư ng có nhi u ch s h u, và không ph i ai cũng n m gi s lư ng c ph n b ng nhau. Vì lý do này, ngư i ta thư ng di n ñ t l i nhu n trên m i c phi u. Cách tính thu nh p trên m i c phi u (EPS) có th ph c t p n u có trên m t c p ch s h u, m i c p có yêu c u khác nhau d a trên m c thu nh p và tài s n ñ u tư vào công ty. T l thu nh p trên m i c phi u ph i ñư c th hi n trong các b ng báo cáo ñư c công b , thư ng có nhi u bi n th khác nhau, như thu nh p trên m i c phi u “nguyên th y” ho c “loãng giá hoàn toàn”. M t công th c ñã ñư c ñơn gi n hóa có ch a toàn b các y u t quy t ñ nh l i t c trên m i c phi u là: Thu nh p trên m i c phi u loãng giá hoàn toàn = (Thu nh p ròng - Lãi c phi u ưu ñãi) / (S lư ng c phi u thư ng + Nh ng kho n tương ñương) T l l i nhu n trên doanh thu (ROS - return on sales) th hi n t l thu h i l i nhu n trên doanh s bán ñư c. Qua ñó cho chúng ta bi t t l ph n trăm c a m i ñô la doanh s s ñóng góp vào l i nhu n. T l l i nhu n trên doanh thu ñư c tính như sau: T l sinh l i trên doanh thu = L i nhu n ròng / Doanh thu thu n C nhà qu n lý và nhà ñ u tư ñ u nghiên c u k v xu hư ng t l l i nhu n trên doanh thu. N u t l này tăng, ch ng t khách hàng ch p nh n mua giá cao, ho c c p qu n lý ki m soát chi phí t t, ho c c hai. Trái l i, t l l i nhu n trên doanh thu gi m có th báo hi u chi phí ñang vư t t m ki m soát c a c p qu n lý, ho c công ty ñó ñang ph i chi t kh u ñ bán s n ph m hay d ch v c a mình.