intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Tài liệu tự luận ôn thi triết học

Chia sẻ: Up Upload | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:45

Thêm vào BST
Báo xấu
515
lượt xem 206
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Triết học xuất hiện khi con người có sự phân công lao động. Khi đó các ngành khoa học còn nằm trong triết học gọi là triết học tự nhiên. Sau nhiều thế kỷ chúng mới phát triển thành các ngành khoa học độc lập với triết học..

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tài liệu tự luận ôn thi triết học

  1. C©u 1: VÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc 1 . §Æt vÊn ®Ò: TriÕt häc xuÊt hiÖn tõ khi con ng­êi cã sù ph©n c«ng lao ®éng. Khi ®ã c¸c ngµnh khoa häc cßn n»m trong triÕt häc gäi lµ triÕt häc tù nhiªn. Sau nhiÒu thÕ kû chóng míi ph¸t triÓn thµnh c¸c ngµnh khoa häc ®éc lËp víi triÕt häc. Kh¸i niÖm triÕt häc dï ë ph­¬ng T©y hay ph­¬ng §«ng, dï biÕn ®æi trong lÞch sö nh­ thÕ nµo ®Òu bao gåm hai yÕu tè: - Y Õu tè nhËn thøc: Sù hiÓu biÕt cña con ng­êi vÒ vò trô vµ con ng­êi gi¶i thÝch hiÖn thùc b»ng t­ duy. - YÕu tè nhËn ®Þnh: §¸nh gi¸ vÒ mÆt ®¹o lý ®Ó cã th¸i ®é vµ hµnh ®éng. Theo quan ®iÓm M¸c xÝt, triÕt häc lµ mét trong nh÷ng h×nh th¸i ý thøc x· héi, lµ häc thuyÕt vÒ nh÷ng nguyªn t¾c chung nhÊt cña tån t¹i vµ nhËn thøc, cña th¸i ®é con ng­êi ®èi víi thÕ giíi; lµ quy luËt cña nh÷ng quy luËt chung nhÊt cña tù nhiªn, x· héi vµ t­ duy. Víi tÝnh c¸ch lµ mét h×nh th¸i ý thøc quan träng nhÊt vµ cæ x­a nhÊt. Vai trß cña triÕt häc ngµy cµng t¨ng lªn víi sù ph¸t triÓn tri thøc cña nh©n lo¹i. Trong sù ph¸t triÓn cña m×nh. TriÕt häc dÇn dÇn h×nh thµnh c¸c tr­êng ph¸i kh¸c nhau cïng gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò vÒ mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc, gi÷a tån t¹i vµ t­ duy, gi÷a tù nhiªn vµ tinh thÇn, c¸i nµo cã tr­íc, c¸i nµo cã sau. §ã chÝnh lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc, kh«ng cã mét tr­êng ph¸i triÕt häc nµo l¹i kh«ng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, v× viÖc gi¶i quyÕt nã sÏ chi phèi viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kh¸c cña triÕt häc. Nã lµ ®iÓm xuÊt ph¸t cña mäi t­ t­ëng, mäi quan ®iÓm cña mäi hÖ thèng triÕt häc trong lÞch sö. 2. VÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc: Gåm hai mÆt lµ b¶n thÓ luËn vµ nhËn thøc luËn. 2 .1. B¶n thÓ luËn: T r¶ lêi c©u hái gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc c¸i nµo cã tr­íc, c¸i nµo cã sau, c¸i nµo quyÕt ®Þnh c¸i nµo. ViÖc tr¶ lêi c©u hái nµy cho chóng ta biÕt lËp tr­êng triÕt häc cña ng­êi nãi vµ duy vËt, duy t©m hay nhÞ nguyªn. * Tr­êng ph¸i triÕt häc duy vËt cho r»ng vËt chÊt cã tr­íc ý thøc, vËt chÊt tån t¹i kh¸ch quan, ®éc lËp víi ý thøc vµ quyÕt ®Þnh ý thøc, ý thøc ph¶n ¸nh thÕ giíi kh¸ch quan vµo bé ãc ng­êi. Trong LSTH cã kh¸ nhiÒu lo¹i h×nh chñ nghÜa duy vËt kh¸c nhau: * Chñ nghÜa duy vËt cæ d¹i Hy L¹p - La M· víi nh÷ng ®¹i diÖn næi tiÕng tõ h¬n 2000 n¨m, nhiÒu tr­êng ph¸i hiÖn nay ®· ®­îc b¾t nguån tõ tr­êng ph¸i triÕt häc nµy. Chñ nghÜa duy vËt trùc quan th« s¬ méc m¹c dùa trªn nh÷ng quan s¸t trùc tiÕp. 1
  2. - § ªm«crit: Häc thuyÕt vÒ nguyªn tö cho r»ng nguyªn tö lµ thµnh phÇn nhá bÐ nhÊt cña vËt chÊt. - Hªraclit: ¤ng ®­îc coi lµ nhµ biÖn chøng vÜ ®¹i thêi cæ ®¹i. - Epi quya: Ng­êi ph¸t triÓn häc thuyÕt nguyªn tö. Ba ®¹i diÖn nµy ®· t¹o thµnh ®­êng lèi triÕt häc. §ªm«crit trong triÕt häc cæ ®¹i. * Chñ nghÜa duy vËt thÕ kû XVII - XVIII: Lµ chñ nghÜa duy vËt siªu h×nh. Thêi trung cæ khoa häc còng nh­ triÕt häc kh«ng ph¸t triÓn d­íi sù k×m kÑp cña nhµ thê. Chñ nghÜa duy vËt siªu h×nh xem xÐt sù vËt trong tr¹ng th¸i tÜnh, kh«ng vËn ®éng, kh«ng ph¸t triÓn trong tr¹ng th¸i c« lËp, kh«ng liªn quan ®Õn c¸c sù vËt hiÖn t­îng kh¸c, nã ®èi lËp víi chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng. - Chñ nghÜa duy vËt siªu h×nh cã 3 trung t©m lín lµ: Anh (víi c¸c ®¹i diÖn nh­: F.Bªc¬n, T.Hopx¬, G.L«c¬); Hµ Lan (B.xpinoda); Ph¸p (Hªnnntiuyt, §i®r«, Lemetri). - Chñ nghÜa duy vËt nh©n b¶n: LÊy con ng­êi lµm ®èi t­îng nghiªn cøu chÝnh, lµ môc tiªu triÕt häc ph¶i phôc vô. Tr­êng ph¸i sau nµy ®­îc M¸c kÕ thõa vµ ph¸t triÓn. - Chñ nghÜa duy vËt tÇm th­êng: Khi gi¶i thÝch vÒ ý thøc hä ®· tÇm th­êng ho¸ quan ®iÓm nµy. ý thøc lµ mét d¹ng cña vËt chÊt nh­ lµ gan vµ mËt vËy (M« t¶ L¬ sèt vµ Bukh¬me). Tr­êng ph¸i triÕt häc duy t©m (kh¸ch quan, chñ quan,duy ng·) thõa nhËn tinh thÇn, ý thøc lµ c¸i cã tr­íc, c¸i quyÕt ®Þnh, vËt chÊt lµ c¸i cã sau -c¸i bÞ quyÕt ®Þnh. Chñ nghÜa duy t©m ®­îc thÓ hiÖn qua hai trµo l­u chÝnh: + Chñ nghÜa duy vËt kh¸ch quan: coi tinh thÇn t­ duy tån t¹i ®éc lËp, bªn ngoµi con ng­êi (Platon, Hªghen). + Chñ nghÜa duy t©m chñ quan: thõa nhËn ý thøc tån t¹i trong trÝ ãc cña con ng­êi (Becc¬li, Hium, Fichtª). ChÝnh t­ duy, c¶m gi¸c cña con ng­êi sinh ra sù vËt. Becc¬li nãi: "khi t«i kh«ng suy nghÜ vÉn cßn ng­êi kh¸c suy nghÜ. Khi kh«ng cã ai suy nghÜ vÉn cßn th­îng ®Õ suy nghÜ. ThÕ giíi kh«ng bao giê mÊt ®i". ¤ng ®· chuyÓn dÇn sang duy ng·. + Duy ng·: chñ nghÜa duy t©m chñ quan ®­îc ph¸t triÓn ®Õn tét ®é lµ chñ nghÜa duy ng· "chØ cã t­ duy cña t«i" (Hium). * Tr­êng ph¸i nhÞ nguyªn luËn: t­ duy vµ tån t¹i, vËt chÊt vµ ý thøc kh«ng c¸i nµo cã tr­íc, kh«ng c¸i nµo cã sau, kh«ng c¸i nµo quy ®inkhj c¸i nµo, chóng cïng song song tån t¹i víi nhau. 2
  3. 2 .2. MÆt thø hai: NhËn thøc luËn: tr¶ lêi c©u hái con ng­êi cã thÓ nhËn thøc ®­îc thÕ giíi hay kh«ng? ViÖc tr¶ lêi c©u hái nµy cho chóng ta biÕt ai lµ ng­êi kh¶ tri vµ ai lµ ng­êi bÊt kh¶ tri. + ThuyÕt kh¶ tri: cho r»ng con ng­êi cã thÓ nhËn thøc ®­îc thÕ giíi. C¸c nhµ triÕt häc duy vËt cho r»ng: con ng­êi cã kh¶ n¨ng nhËn thøc ®­îc thÕ giíi nh­ nã tån t¹i. C¸c nhµ triÕt häc duy t©m cho r»ng: nhËn thøc ®­îc thÕ giíi nh­ s¶n phÈm cña tinh thÇn. + ThuyÕt kh¶ tri: cho r»ng con ng­êi kh«ng thÓ nhËn thøc ®­îc thÕ giíi, kh«ng thÓ nhËn ra ®©u lµ duy vËt, ®©u lµ duy t©m. Sè ng­êi bÊt kh¶ tri lµ nhá. Cant¬: Lóc lµ nhµ duy vËt, lóc lµ nhµ duy t©m, lóc lµ bÊt kh¶ tri. Hium: Con ng­êi kh«ng thÓ nhËn biÕt ®­îc thÕ giíi hoÆc ch­a nhËn biÕt ®­îc hiÖn t­îng cña sù vËt. H¬cxli: Thõa nhËn vËt chÊt cã ý thøc, nh­ng l¹i cho r»ng con ng­êi kh«ng thÓ nhËn biÕt ®­îc thÕ giíi. 3. Ph­¬ng ph¸p nhËn thøc thÕ giíi cña triÕt häc. TriÕt häc nghiªn cøu nh÷ng quy luËt chung nhÊt cña tån t¹i vµ t­ duy, gióp cho viÖc nhËn thøc ho¹t ®éng vµ c¶i t¹o thÕ giíi, triÕt häc M¸c dùa vµo nh÷ng thµnh qu¶ cña c¸c khoa häc cô thÓ, nh­ng nã kh«ng lÊy ph­¬ng ph¸p cña c¸c ngµnh khoa häc cô thÓ ®Ó lµm ph­¬ng ph¸p cña m×nh. Ph­¬ng ph¸p nhËn thøc chung nhÊt, ®óng ®¾n nhÊt cña triÕt häc lµ ph­¬ng ph¸p biÖn chøng duy vËt, nã ®èi lËp víi duy t©m vµ siªu h×nh. Ph­¬ng ph¸p biÖn chøng lµ ph­¬ng ph¸p nhËn thøc sù vËt hiÖn t­îng trong mèi liªn hÖ t¸c ®éng qua l¹i, vËn ®éng vµ ph¸t triÓn. Ng­îc l¹i, ph­¬ng ph¸p siªu h×nh xem xÐt sù vËt hiÖn t­îng trong sù t¸c rêi kh«ng vËn ®éng, kh«ng ph¸t triÓn. Cuéc ®Êu tranh gi÷a ph­¬ng ph¸p biÖn chøng vµ ph­¬ng ph¸p siªu h×nh còng lµ mét néi dung c¬ b¶n cña lÞch sö triÕt häc. Ph­¬ng ph¸p biÖn chøng duy vËt xuÊt hiÖn tõ thêi cæ ®¹i, chØ ®Õn khi triÕt häc M¸c ra ®êi. Ph­¬ng ph¸p nµy míi thùc sù trë thµnh ph­¬ng ph¸p triÕt häc khoa häc. Ph­¬ng ph¸p nµy gióp con ng­êi kh¶ n¨ng nhËn thøc ®óng ®¾n kh¸ch quan vÒ giíi tù nhiªn, x· héi vµ t­ duy, gióp cho con ng­êi ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng thùc tiÔn. KÕt luËn: §Ó ®¸nh gi¸ vÒ c¸c tr­êng ph¸i triÕt häc kh¸c nhau th× chóng ta ph¶i tr¶ lêi c©u hái vÒ tÝnh b¶n thÓ luËn vµ tÝnh nhËn thøc luËn. C©u 2: Ph¹m trï vËt chÊt. 1 . §Æt vÊn ®Ò: 3
  4. L Þch sö triÕt häc ®· chia triÕt häc lµm hai tr­êng ph¸i: Chñ nghÜa duy vËt vµ chñ nghÜa duy t©m - vÊn ®Ò xuyªn suèt trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö triÕt häc: - C¸c tr­êng ph¸i cña triÕt häc ®Òu ®i ®Õn thèng nhÊt triÕt häc cã 2 bé phËn cÊu thµnh vµ gåm 2 mÆt: VËt chÊt vµ ý thøc. - Chñ nghÜa duy vËt cho r»ng vËt chÊt lµ c¸i cã tr­íc (tÝnh thø nhÊt), ý thøc lµ c¸i cã sau (tÝnh thø hai) vËt chÊt quy ®Þnh ý thøc - vËt chÊt lµ mét trong nh÷ng ph¹m trï c¬ b¶n, lµ nÒn t¶ng cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng 2. Quan ®iÓm cña c¸c nhµ triÕt häc duy vËt tr­íc M¸c. Quan niÖm vÒ vËt chÊt cña c¸c nhµ duy vËt cæ ®¹i: Khuynh h­íng chung cña c¸c nhµ duy vËt cæ ®¹i lµ ®i t×m mét vËt ban ®Çu nµo ®ã vµ coi ®ã lµ yÕu tè t¹o ra tÊt c¶ c¸c sù vËt, hiÖn t­îng kh¸c nhau cña thÕ giíi. TÊt c¶ ®Òu b¾t nguån tõ ®ã vµ còng tan biÕn trong ®ã. Nh­ng nãi chung c¸c nhµ duy vËt cæ ®¹i hiÓu vËt chÊt d­íi d¹ng c¶m tÝnh vµ quy vËt chÊt thµnh mét vËt cô thÓ cè ®Þnh, vÝ dô: - TriÕt häc Ên §é cæ ®¹i - Ph¸i Char¬ vµ coi c¬ së ®Çu tiªn lµ ®Êt, n­íc, löa vµ kh«ng khÝ. - TriÕt häc Hi L¹p cæ ®¹i coi c¬ së ®Çu tiªn cña mäi tån t¹i lµ n­íc. - Nh÷ng nhµ nguyªn tö luËn cæ ®¹i cã hai c¬ së tån t¹i ®ã lµ nguyªn tö vµ trèng rçng. ThuyÕt nguyªn tö cæ ®¹i lµ mét b­íc ph¸t triÓn cña chñ nghÜa duy vËt trªn con ®­êng h×nh thµnh ph¹m trï vËt chÊt triÕt häc - c¬ së khoa häc cña nhËn thøc khoa häc sau nµy. * T hÕ kû XIX: - K hoa häc ph¸t hiÖn ra nguyªn tö c¸c t­ t­ëng cña L¬xÝp, §ªm«crÝt ®· ®­îc Galilª, §Òc¸ct¬, Niut¬n kh¼ng ®Þnh vµ ph¸t triÓn, nh­ng hä vÉn ®ång nhÊt vËt chÊt víi nguyªn tö hoÆc vËt chÊt víi mét thuéc tÝnh phæ biÕn cña c¸c vËt thÓ ®ã lµ khèi l­îng. * C uèi TK XIX ®Çu TK XX: T rªn thÕ giíi ®· diÔn ra cuéc c¸ch m¹ng khoa häc tù nhiªn, nã ®­îc ®¸nh gi¸ b»ng mét lo¹t nh÷ng ph¸t minh quan träng. - R¬nghen: Ph¸t hiÖn ra tia X. - BÐcc¬ren: Ph¸t hiÖn ra hiÖn t­îng phãng x¹ cña mét sè nguyªn tè ho¸ häc nÆng. - T«ms¬n: Ph¸t hiÖn ra ®iÖn tö. - Hau phnam: §· ph¸t hiÖn ra ®iÖn tö t¨ng khi vËn tèc nã t¨ng. 4
  5. Nh÷ng ph¸t minh ®ã lµ mét b­íc tiÕn cña loµi ng­êi trong viÖc nhËn thøc vµ lµm chñ giíi tù nhiªn, ®em l¹i cho con ng­êi nh÷ng hiÓu biÕt míi s©u s¾c vÒ cÊu tróc cña thÕ giíi vËt chÊt. Tãm l¹i: TriÕt häc duy vËt tr­íc M¸c cã nh÷ng ®ãng gãp vµ h¹n chÕ. § ãng gãp: V Ët chÊt ®­îc coi lµ thùc thÓ c¬ së ®Çu tiªn ban ®Çu cña c¸c sù vËt, hiÖn t­îng tån t¹i trong thÕ giíi kh¸ch quan ®èi lËp víi quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy vËt coi ý thøc lµ c¸i cã tr­íc. H ¹n chÕ: Sù ®ång nhÊt vËt chÊt víi c¸c d¹ng cô thÓ cña vËt chÊt víi nh÷ng thuéc tÝnh cña vËt chÊt lµm c¨n cø ®Ó chñ nghÜa duy t©m lîi dông chèng l¹i chñ nghÜa duy vËt b¶o vÖ chñ nghÜa duy t©m vµ chñ nghÜa duy t©m cho r»ng "VËt chÊt lµ c¸i tiªu tan". 3. §Þnh nghÜa vËt chÊt cña Lªnin. Trªn c¬ së ph©n tÝch s©u s¾c cuéc c¸ch m¹ng trong khoa häc tù nhiªn vµ phª ph¸n chñ nghÜa duy t©m triÕt häc, «ng ®· viÕt t¸c phÈm "CNDT vµ chñ nghÜa kinh nghiÖm phª ph¸n" «ng ®· ®Þnh nghÜa vÒ vËt chÊt nh­ sau: "VËt chÊt lµ mét ph¹m trï triÕt häc dïng ®Ó chØ thùc t¹i kh¸ch quan ®­îc ®em l¹i cho con ng­êi trong c¶m gi¸c, ®­îc c¶m gi¸c cña chóng ta chÐp l¹i, chôp l¹i, ph¶n ¸nh vµ tån t¹i kh«ng lÖ thuéc vµo c¶m gi¸c". P h©n tÝch: Lªnin dßi hái cÇn ph¶i ph©n tÝch vËt chÊt víi tÝnh c¸ch lµ mét ph¹m trï triÕt häc. Nã chØ tÊt c¶ nh÷ng t¸c ®éng vµo ý thøc cña chóng ta gióp hiÓu biÕt vÒ sù vËt, hiÖn t­îng, chuyÓn biÕn tõ d¹ng nµy sang d¹ng kh¸c b»ng kh¾c phôc sai lÇm cña CNDT (vËt chÊt cã sau, ý thøc cã tr­íc vµ quan ®iÓm siªu h×nh cña c¸c nhµ triÕt häc duy vËt tr­íc M¸c). - §Êu tranh kh¾c phôc triÖt ®Ó tÝnh chÊt trùc quan siªu h×nh, m¸y mãc vµ nh÷ng biÕn t­íng cña nã trong quan niÖm vÒ vËt chÊt cña c¸c nhµ triÕt häc t­ s¶n hiÖn ®¹i. Do ®ã DN nµy còng ®· gi¶i quyÕt ®­îc sù khñng ho¶ng trong quan ®iÓm vÒ vËt chÊt cña c¸c nhµ triÕt häc vÒ khoa häc theo quan ®iÓm cña CNDV siªu h×nh. - Kh¼ng ®Þnh thÕ giíi vËt chÊt kh¸ch quan lµ v« cïng v« tËn, lu«n vËn ®éng vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng nªn ®· cã t¸c ®éng cæ vò, ®éng viªn c¸c nhµ khoa häc ®i s©u nghiªn cøu thÕ giíi vËt chÊt t×m ra nh÷ng kÕt cÊu míi, nh÷ng thuéc tÝnh míi vµ nh÷ng quy luËt vËn ®éng cña vËt chÊt lµm phong phó h¬n kho tµng tri thøc cña nh©n lo¹i. C©u 3: VËt chÊt vµ vËn ®éng: K h¸i niÖm vËn ®éng: Kh«ng ph¶i chØ sù di chuyÓn nãi chung trong kh«ng giam mµ lµ sù biÕn ®æi nãi chung. 5
  6. - § Þnh nghÜa: V Ën ®éng hiÓu theo nghÜa chung nhÊt, tøc ®­îc hiÓu lµ mét ph­¬ng thøc tån t¹i cña vËt chÊt, lµ mét thuéc tÝnh cè h÷u cña vËt chÊt, bao gåm tÊt c¶ mäi sù thay ®æi vµ mäi qu¸ tr×nh diÔn ra trong vò trô, kÓ tõ sù thay ®æi vÞ trÝ ®¬n gi¶n cho ®Õn t­ duy. 1. VËn ®éng lµ thuéc tÝnh h÷u c¬ cña vËt chÊt. VËn ®éng lµ ph­¬ng thøc tån t¹i cña vËt chÊt. Lµ thuéc tÝnh kh«ng t¸ch rêi cña vËt chÊt. VËt chÊt tån t¹i b»ng c¸ch vËn ®éng vµ th«ng qua vËn ®éng mµ biÓu hiÖn sù tån t¹i cña m×nh, kh«ng thÓ cã vËt chÊt kh«ng cã vËn ®éng vµ ng­îc l¹i. VËn ®éng cña vËt chÊt lµ sù tù th©n vËn ®éng, bëi v× tÊt c¶ c¸c d¹ng vËt chÊt bao giê còng lµ mét kÕt cÊu bao gåm c¸c yÕu tè c¸c mÆt, c¸c qu¸ tr×nh trong sù t¸c ®éng qua l¹i dÉn ®Õn sù biÕn ®æi nãi chung. VËn ®éng ë ®©y lµ sù tù vËn ®éng. VËn ®éng lµ h×nh thøc tån t¹i cña vËt chÊt, th«ng qua vËn ®éng c¸c d¹ng vËt chÊt míi ®­îc béc lé - c¸c d¹ng vËt chÊt ®­îc nhËn thøc th«ng qua vËn ®éng. VËt chÊt kh«ng do ai s¸ng t¹o ra vµ nã kh«ng thÓ bÞ tiªu diÖt ®i, mµ vËn ®éng lµ thuéc tÝnh cña vËt chÊt vËn ®éng còng kh«ng do ai s¸ng t¹o ra vµ còng kh«ng mÊt ®i. 2. TÝnh m©u thuÉn cña vËn ®éng: Cã 5 h×nh thøc vËn ®éng c¬ b¶n: - VËn ®éng c¬ giíi: ë sù di chuyÓn vÞ trÝ cña c¸c vËt thÓ. - VËn ®éng vËt lý: vËn ®éng cña c¸c ph©n tö, c¸c h¹t c¬ b¶n c¸c qu¸ tr×nh nhiÖt ®iÖn. - VËn ®éng ho¸ häc: cña c¸c nguyªn tö, qu¸ tr×nh ph©n gi¶i vµ hoµ hîp cña c¸c chÊt. - VËn ®éng sinh vËt: ë ho¹t ®éng cña c¬ chÕ, ë sù trao ®æi gi÷a c¬ thÓ sèng. - VËn ®éng x· héi: lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi vµ thay thÕ cña c¸c h×nh th¸i KTXH. Tuy cã sù kh¸c nhau vÒ chÊt nh­ng c¸ch thøc vËn ®éng cña sù liªn hÖ, t¸c ®éng qua l¹i, chuyÓn ho¸ lÉn nhau, tõ h×nh thøc thÊp ®Õn cao. ThÕ giíi vËt chÊt kh«ng chØ ë trong qu¸ tr×nh vËn ®éng mµ cßn ®øng im t­¬ng ®èi cã sù ph©n ho¸ thÕ giíi vËt chÊt thµnh c¸c sù vËt hiÖn t­îng phong phó vµ ®a d¹ng. - V× ®øng im lµ t­¬ng ®èi lín thÓ hiÖn ë c¸c mÆt sau ®©y: + VËt thÓ chØ ®øng im trong mét quan hÖ nhÊt ®Þnh. + Sù ®øng im cña vËt thÓ chØ trong mét thêi gian x¸c ®Þnh vµ chóng trong thêi gian nµy ®· n¶y sinh nh©n tè dÉn ®Õn sù ®øng im t¹m thêi. - VËn ®éng cña thÕ giíi vËt chÊt bao hµm c¶ tÝnh biÕn ®æi vµ tÝnh æn ®Þnh. 6
  7. - K h«ng gian lµ h×nh thøc tån t¹i cña vËt chÊt: biÓu hiÖn nh÷ng thuéc tÝnh nh­ cïng tån t¹i vµ t¸ch biÖt, cã kÕt cÊu vµ qu¶ng tÝnh nh­ng c¸c sù vËt l¹i tån t¹i trong ®é nhanh chËm kh¸c nhau, kÕ tiÕp vµ chuyÓn ho¸ > thêi gian > kh«ng gian - thêi gian cïng biÕn ®æi víi vËt chÊt. - TÝnh thèng nhÊt cña thÕ giíi v¹t chÊt ®­îc biÓu hiÖn ë chç lµ c¬ së, thùc thÓ duy nhÊt, phæ biÕn tån t¹i vÜnh viÔn vµ v« tËn vµ nã gÇn liÒn víi sù liªn hÖ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a c¸c yÕu tè ë bªn trong thÕ giíi > vËn ®éng vµ ph¸t triÓn. 3. ý nghÜa cña quan ®iÓm triÕt häc duy vËt biÖn chøng vÒ vËn ®éng. Chèng l¹i quan ®iÓm duy t©m vµ siªu h×nh vÒ vËn ®éng kh«ng ®i t×m nguån gèc cña vËn ®éng ë trªn trong b¶n th©n sù vËt vµ quy nguån gèc Êy vÒ tinh thÇn hoÆc vµo chñ thÓ cña nhËn thøc. B»ng sù ph©n lo¹i c¸c h×nh thøc vËn ®éng c¬ b¶n, b»ng t­ t­ëng vÒ sù kh¸c biÖt vµ thèng nhÊt cña c¸c h×nh thøc vËn ®éng c¬ b¶n cña vËt chÊt lµ c¬ së ®Ó chèng l¹i khuynh h­íng sai lÇm trong nhËn thøc. Quy h×nh thøc vËn ®éng cao vµ h×nh thøc vËn ®éng thÊp vµ ng­îc l¹i. Quan ®iÓm sù thèng nhÊt kh«ng t¸ch rêi gi÷a kh«ng gian vµ thêi gian vµ vËt chÊt vËn ®éng cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng hoµn toµn b¸c bá quan ®iÓm siªu h×nh t¸c rêi kh«ng gian, thêi gian víi vËt chÊt vËn ®éng. Tãm l¹i: ThÕ giíi vËt chÊt tån t¹i kh¸ch quan, vÜnh viÔn vµ v« tËn, tuy thÕ giíi vËt chÊt ®a d¹ng vµ phong phó nh­ng tÊt c¶ ®Òu lµ vËt chÊt, ®Òu thèng nhÊt ë tÝnh vËt chÊt cña nã. C©u 4: Ph¹m trï ý thøc: I. Quan niÖm cña triÕt häc duy vËt biÖn chøng vÒ ý thøc. Gi¶i quyÕt mét c¸ch duy vËt vµ biÖn chøng vÒ ý thøc, ®Æt t­ duy trong mèi quan hÖ víi tån t¹i, dùa trªn quan ®iÓm duy vËt biÖn chøng vÒ vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc ®Ó xem ý thøc (tÝnh thø hai) II. Nguån gèc vµ biÖn chøng cña ý thøc. 1 . Nguån gèc cã hai lo¹i: T ù nhiªn vµ x· héi. a . Nguån gèc tù nhiªn: ý t høc ra ®êi lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn l©u dµi cña c¸c h×nh thøc ph¶n ¸nh cña thÕ giíi vËt chÊt. P h¶n ¸nh: Lµ thuéc tÝnh chung cña vËt chÊt, ®­îc thÓ hiÖn trong sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a c¸c hÖ thèng vËt chÊt. §ã lµ n¨ng lùc gi÷ l¹i, t¸i hiÖn cña hÖ thèng vËt chÊt nµy nh÷ng ®Æc ®iÓm cña hÖ thèng vËt chÊt kh¸c. VÝ dô: N­íc lµ «xy t¸c ®éng vµo kim lo¹i g©y ra sù han gØ, sù han gØ cña kim lo¹i ph¶n ¸nh ®Æc ®iÓm cña n­íc vµ «xy. 7
  8. T rong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn l©u dµi cña thÕ giíi vËt chÊt t­¬ng øng víi sù ph¸t triÓn cña c¸c h×nh thøc cña vËt chÊt th× thuéc tÝnh cña vËt chÊt còng ph¸t triÓn, ph¶n ¸nh cã hai lo¹i c¬ b¶n, ®ã lµ: + Ph¶n ¸nh thÕ giíi v« c¬. Ph¶n ¸nh vËt lý ®­îc biÓu hiÖn qua nh÷ng biÕn ®æi c¬ lý ho¸ d­íi nh÷ng h×nh thøc biÓu hiÖn cô thÓ nh­ thay ®æi vÞ trÝ, biÕn d¹ng vµ ph¸ huû. + Ph¶n ¸nh thÕ giíi h÷u c¬, ph¶n ¸nh sinh vËt, biÓu hiÖn tõ thÊp ®Õn cao, tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p. Tr×nh ®é thÊp nhÊt cña ph¶n ¸nh sinh vËt ®ã lµ tÝnh kÝch thÝch thÓ hiÖn ë thùc vËt vµ c¸c c¬ thÓ ®éng vËt bËc thÊp. ë ®éng vËt bËc cao ph¶n ¸nh ®­îc ph¸t triÓn cao h¬n, do viÖc xuÊt hiÖn hÖ thÇn kinh xuÊt hiÖn tÝnh c¶m øng do nh÷ng t¸c ®éng tõ bªn ngoµi c¬ thÓ lªn c¬ thÓ ®éng vËt vµ c¬ thÓ ph¶n øng l¹i - ph¶n x¹ kh«ng ®iÒu kiÖn. Ph¶n ¸nh t©m lý: Lµ h×nh thøc cao nhÊt trong giíi ®éng vËt g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¸c ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn, ®· xuÊt hiÖn tri gi¸c vµ hiÖn t­îng - ph¶n ¸nh t©m lý ë ®éng vËt cã hÖ thÇn kinh trung ­¬ng. Ph¶n ¸nh ý thøc: Lµ mét h×nh thøc ph¶n ¸nh míi ®Æc tr­ng cña tæ chøc cao nhÊt - bé n·o ng­êi. Lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ l©u dµi vÒ mÆt sinh vËt. Ho¹t ®éng ý thøc cña con ng­êi diÔn ra trªn c¬ së ho¹t ®éng thÇn kinh cña bé n·o ng­êi, tinh thÇn, ph¶n ¸nh thÕ giíi kh¸ch quan, nã diÔn ra b»ng thÇn kinh cña bé n·o ng­êi - kh«ng cã bé n·o ng­êi vµ sù t¸c ®éng cña thÕ giíi xung quanh vµo bé n·o ng­êi th× kh«ng thÓ cã ý thøc. b . Nguån gèc x· héi cña ý thøc: Lao ®éng vµ ng«n ng÷. + Lao ®éng: §­a l¹i cho ng­êi d¸ng ®i th¼ng ®øng b»ng hai ch©n, gi¶i phãng hai tay cã ®Ó cã thÓ lµm ®­îc nh÷ng t¸c ®éng khÐo lÐo, tinh x¶o kh¸c nhau. COn ng­êi ®· chÕ t¹o ra nh÷ng c«ng cô lµm biÕn ®æi thÕ giíi, quyÕt ®Þnh nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau cña c¸c vËt phÈm ®­îc lµm ra. Trong qu¸ tr×nh lao ®éng con ng­êi t¸c ®éng vµo c¸c ®èi t­îng hiÖn thùc b»ng béc lé nh÷ng ®Æc tÝnh, nh÷ng kÕt cÊu, quy luËt vËn ®éng - t¸c ®éng vµo bé ãc ng­êi t¹o nªn c¶m gi¸c tri gi¸c - trong qu¸ tr×nh c¶i t¹o thÕ giíi biÕn ®æi thÕ giíi n¶y sinh nh÷ng hiÖn t­îng kh¸c nhau sinh ra ý thøc. + Ng«n ng÷: Lao ®éng ®· liªn kÕt nh÷ng con ng­êi - thµnh viªn trong x· héi víi nhau - n¶y sinh nhu cÇu trao ®æi ng«n ng÷. Lµ c¸i vá trùc tiÕp cña t­ t­ëng vµ chØ diÔn ra b»ng ph­¬ng tiÖn ng«n ng÷. 2. B¶n chÊt cña ý thøc: 8
  9. § Þnh nghÜa: ý thøc lµ sù ph¶n ¸nh thÕ giíi xung quanh vµo bé n·o con ng­êi, lµ h×nh ¶nh chñ quan cña thÕ giíi kh¸ch quan ý thøc lµ h×nh ¶nh chñ quan - v× nã kh«ng cã tÝnh vËt chÊt, nã lµ h×nh ¶nh tinh thÇn, h×nh ¶nh chñ quan kh«ng ph¶i ®­îc ph¶n ¸nh tuú tiÖn, xuyªn t¹c HTKQ. HiÖn thùc kh¸ch quan ®· ®­îc di chuyÓn vµo bé n·o ng­êi vµ ®­îc c¶i biÕn vµ nã phô thuéc vµo sù s¸ng t¹o cña ý thøc trë thµnh tinh thÇn, nh÷ng h×nh ¶nh tinh thÇn vµ chñ quan ph¶n ¸nh ®óng ®¾n quy luËt ph¸t triÓn cña sù vËt, hiÖn t­îng. ý thøc cã kÕt cÊu phøc t¹p bao gåm c¸c yÕu tè nh­: tri thøc, xóc c¶m, t×nh c¶m, ý chÝ. Trong ®ã tri thøc lµ quan träng nhÊt. Tri thøc lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cã tÝnh lÞch sö vÒ thÕ giíi hiÖn thùc xung quanh vµo bé n·o ng­êi trªn c¬ së thùc tiÔn - viÖc nhÊn m¹nh tri thøc lµ quan träng nhÊt, gióp chóng ta tr¸nh ®­îc quan ®iÓm gi¶n ®¬n, coi ý thøc chØ lµ yÕu tè nh­: t×nh c¶m, niÒm tin, trõu t­îng trong ®ã cña con ng­êi. T ãm l¹i: ý t høc cña con ng­êi lµ s¶n phÈm ho¹t ®éng lao ®éng vµ ng«n ng÷, sù ph¶n ¸nh ý thøc lµ h×nh thøc ph¶n ¸nh cao nhÊt mang tÝnh chÊt s¸ng t¹o. C©u 5: Mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc: D ­íi gãc ®é nhËn thøc luËn vµ trong ho¹t ®éng thùc tiÔn. I. §Þnh nghÜa: VËt chÊt cña Lªnin: "VËt chÊt lµ mét ph¹m trï triÕt häc dïng ®Ó chØ thùc t¹i kh¸ch quan ®­îc ®em l¹i cho con ng­êi trong c¶m gi¸c, ®­îc c¶m gi¸c cña chóng ta chôp l¹i, chÐp l¹i, ph¶n ¸nh vµ tån t¹i kh«ng lÖ thuéc vµo c¶m gi¸c. - P h©n tÝch ®Þnh nghÜa: Lªnin ®ßi hái ph©n biÖt vËt chÊt víi tÝnh c¸hc lµ mét ph¹m trï triÕt häc, nã chØ tÊt c¶ nh÷ng g× t¸c ®éng vµo ý thøc cña chóng ta, gióp hiÓu vÒ sù vËt hiÖn t­îng. + VËt chÊt ®­îc thùc t¹i kh¸ch quan, tån t¹i bªn ngoµi kh«ng lÖ thuéc vµo c¶m gi¸c, ý thøc con ng­êi. + §Þnh nghÜa ý thøc: ý thøc lµ sù ph¶n ¸nh thÕ giíi xung quanh vµo bé n·o ng­êi, lµ h×nh ¶nh chñ quan cña thÕ giíi kh¸ch quan. B ¶n chÊt cña ý thøc: ý t høc lµ h×nh ¶nh chñ quan, nã kh«ng cã tÝnh vËt chÊt. H×nh ¶nh chñ quan nµy ®· ®­îc ph¶n ¸nh vµo bé n·o ng­êi, ®­îc c¶i biÕn vµ nã phô thuéc vµo sù s¸ng t¹o cña ý thøc trë thµnh tinh thÇn. ý thøc cã kÕt cÊu phøc t¹p gåm c¸c yÕu tè: tri thøc, xóc c¶m, t×nh c¶m, ý chÝ, trong ®ã tri thøc lµ quan träng nhÊt, nã cã qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö x· héi vÒ thÕ giíi hiÖn thùc kh¸ch quan vµo bé n·o ng­êi trªn c¬ së thùc tiÔn. II. Mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc d­íi gãc ®é nhËn thøc luËn 9
  10. Q uan ®iÓm cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc th× vËt chÊt cã tr­íc (tÝnh thø nhÊt), ý thøc cã sau (tÝnh thø hai), vËt chÊt quyÕt ®Þnh ý thøc khi thõa nhËn vËt chÊt tån t¹i bªn ngoµi vµ ®éc lËp víi ý thøc, th× sù nhËn thøc thÕ giíi ph¶i xuÊt ph¸t tõ thÕ giíi kh¸ch quan. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng biÕn ®æi thÕ giíi, ý thøc cña con ng­êi ph¸t triÓn song song víi qu¸ tr×nh vµ cã tÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi vËt chÊt. Cã thÓ thóc ®Èy sù k×m h·m sù ph¸t triÓn cña qu¸ tr×nh hiÖn thùc. Chñ nghÜa duy t©m kh¼ng ®Þnh r»ng trong bÊt kú tr­êng hîp nµo ý thøc bao giê còng lµ sù ph¶n ¸nh thÕ giíi vËt chÊt vµ sù s¸ng t¹o cña ý thøc lµ sù s¸ng t¹o trong ph¶n ¸nh vµ theo khu«n khæ cña sù ph¶n ¸nh, h¬n n÷a, tù th©n nã ý thøc kh«ng thÓ g©y ra sù biÕn ®æi nµo trong ®êi sèng hiÖn thùc. ý thøc muèn t¸c ®éng l¹i ®êi sèng hiÖn thùc ph¶i b»ng lùc l­îng vËt chÊt, nghÜa lµ ph¶i ®­îc con ng­êi thùc hiÖn trong thùc tiÔn. III. Mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc trong ho¹t ®éng thùc tiÔn. Sù t¸c ®éng cña ý thøc ®èi víi vËt chÊt ph¶i th«ng qua ho¹t ®éng cña con ng­êi ®­îc b¾t ®Çu tõ khi con ng­êi x¸c ®Þnh ®èi t­îng, môc tiªu, ph­¬ng h­íng ho¹t ®éng. ý thøc trang bÞ cho con ng­êi nh÷ng tri thøc vÒ b¶n chÊt cña c¸c quy luËt kh¸ch quan cña ®èi t­îng - gióp con ng­êi x¸c ®Þnh ®óng ®¾n môc tiªu vµ ®Ò ra ph­¬ng h­íng ho¹t ®éng phï hîp. + Con ng­êi víi ý thøc cña m×nh x¸c ®Þnh ®óng d¾n môc tiªu vµ ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p ®Ó tæ chøc c¸ch ho¹t ®éng thùc tiÔn. Nãi ®Õn tÝnh tÝch cùc cña ý thøc tøc lµ nãi ®Õn con ng­êi, ®Õn ho¹t ®éng cã môc ®Ých cña con ng­êi b»ng tÝnh tÝch cùc cã thÓ thóc ®Èy vµ cã thÓ k×m h·m ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña tån t¹i (ý thøc) vµ ng­îc l¹i. T ãm l¹i: T rong mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc, theo chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng th× vËt chÊt bao giê còng cã vai trß quy ®Þnh ý thøc nh­ng ý thøc l¹i cã t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi vËt chÊt, nªn quan hÖ t¸c ®éng nµy diÔn ra th«ng qua ho¹t ®éng cña con ng­êi. ChÝnh v× thÕ n©ng cao n¨ng lùc nhËn thøc c¸c quy luËt vµ vËn dông chóng vµo ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng­êi. C©u 6: PhÐp biÖn chøng víi tÝnh c¸ch lµ khoa häc vµ mèi liªn hÖ phæ biÕn vµ p h¸t triÓn. I.1. Néi dung mèi liªn hÖ phæ biÕn. 1 . Kh¸i niÖm: C ¸c sù vËt vµ hiÖn t­îng mu«n h×nh mu«n vÎ trong thÕ giíi kh«ng c¸i nµo tån t¹i c« lËp, biÖt lËp mµ chóng ta lµ mét tæng thÓ thèng nhÊt, trong 10
  11. ® ã c¸c sù vËt hiÖn t­îng tån t¹i b»ng c¸c t¸c ®éng nhau, rµng buéc nhau quy ®Þnh vµ chuyÓn ho¸ lÉn nhau. 2 . Néi dung : Mèi liªn hÖ kh«ng nh÷ng diÔn ra ë trong sù vËt hiÖn t­îng trong tù nhiªn x· héi, trong t­ duy mµ cßn diÔn ra víi c¸c mÆt, c¸c yÕu tè, c¸c qu¸ tr×nh cña mçi sù vËt vµ hiÖn t­îng. Mèi liªn hÖ trªn ®©y lµ kh¸ch quan, lµ c¸i vèn cã cña sù vËt, hiÖn t­îng, nã b¾t nguån tõ tÝnh thèng nhÊt cña vËt chÊt, cña thÕ giíi biÓu hiÖn trong c¸c qu¸ tr×nh tù nhiªn, x· héi vµ t­ duy. Mèi liªn hÖ cña c¸c sù vËt - hiÖn t­îng trong thÕ giíi lµ ®a d¹ng vµ nhiÒu vÎ. Khi nghiªn cøu hiÖn thùc kh¸ch quan chóng ta cã thÓ ph©n chóng thµnh nhiÒu lo¹i kh¸c nhau. Mèi liªn hÖ bªn trong - bªn ngoµi. Mèi liªn hÖ b¶n chÊt: quy ®Þnh b¶n chÊt cña sù vËt, kh«ng cã nã sù vËt, hiÖn t­îng kh«ng tån t¹i ®­îc. Mèi liªn hÖ chñ yÕu - thø yÕu: næi lªn trong mét giai ®o¹n nµo ®ã cña sù vËt hiÖn t­îng. Mèi liªn hÖ trùc tiÕp - gi¸n tiÕp: trùc tiÕp kh«ng cÇn kh©u trung gian, gi¸n tiÕp cÇn kh©u trung gian. Sù ph©n lo¹i liªn hÖ nµy chØ cã ý nghÜa t­¬ng ®èi, bëi v× mçi lo¹i liªn hÖ chØ lµ mét h×nh thøc. Mét bé phËn, mét m¾t kh©u cña mèi liªn hÖ phæ biÕn nèi chung, song sù ph©n lo¹i lµ cÇn thiÕt, v× r»ng vÞ trÝ cña tõng mèi liªn hÖ trong viÖc quyÕt ®Þnh sù vËn ®éng cña ph¸t triÓn cña sù vËt hiÖn t­îng kh«ng hoµn toµn nh­ nhau. II. Néi dung nguyªn lý ph¸t triÓn. 1 . Kh¸i niÖm: + V Ën ®éng: Mäi sù vËt ®Òu cã qu¸ tr×nh h×nh thµnh tån t¹i vµ biÕn ®æi tõ tr¹ng th¸i nµy sang tr¹ng th¸i kh¸c. Sù biÕn ®æi chuyÓn ho¸ nµy lµ v« cïng v« tËn víi nh÷ng tÝnh chÊt vµ khuynh h­íng kh¸c nhau. PT: Kh¸i niÖm ph¸t triÓn kh«ng bao giê kh¸i qu¸t trong sù vËn ®éng nãi chung. + Nã chØ kh¸i qu¸t xu h­íng chung cña vËn ®éng, xu h­íng vËn ®éng ®i lªn, c¸i míi ra ®êi thay thÕ cho c¸i cò. 2 . TÝnh chÊt cña sù ph¸t triÓn. Sù vËn ®éng ®i lªn cã thÓ diÔn ra theo h­íng tõ thÊp ®Õn cao, tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p, tõ kÐm hoµn thiÖn ®Õn hoµn thiÖn - tuú theo c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau cña thÕ giíi vËt chÊt vµ sù ph¸t triÓn thÓ hiÖn kh¸c nhau. 11
  12. + T rong thÕ giíi v« c¬ sù ph¸t triÓn biÓu hiÖn d­íi h×nh thøc biÕn ®æi cña c¸c yÕu tè vµ hÖ thèng vËt chÊt, sù t¸c ®éng gi÷a chóng trong ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh lµ xuÊt hiÖn c¸c hîp chÊt phøc t¹p (VD: sù t¸c ®éng gi÷a F tõ vµ NT hîp chÊt ho¸ häc). Trong sinh vËt: sù ph¸t triÓn cña chóng thÓ hiÖn ë sù thÝch nghi tr­íc sù biÕn ®æi phøc t¹p cña m«i tr­êng, ë sù hoµn thiÖn kh«ng ngõng qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt ë sù t¸i sinh chÝnh m×nh ®· dÉn ®Õn sù xuÊt hiÖn ngµy cµng cao h¬n cña c¸c ph­¬ng thøc s¶n xuÊt. + Trong t­ duy: giíi h¹n nhËn thøc cña thÕ hÖ tr­íc lu«n bÞ c¸c thÕ hÖ sau v­ît qua b»ng sù ph¸t triÓn vµ ®æi míi lµ hiÖn t­îng diÔn ra kh«ng ngõng trong tù nhiªn x· héi, t­ duy mµ nguån gèc cña nã lµ sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp trong b¶n th©n sù vËt, hiÖn t­îng. III. ý nghÜa ph­¬ng ph¸p luËn: NC nguyªn lý vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn vµ ph¸t triÓn cã ý nghÜa ®èi víi chóng ta trong ho¹t ®éng nhËn thøc vµ L§ thùc tiÔn. Nguyªn lý mèi liªn hÖ phæ biÕn: C¸c sù vËt hiÖn t­îng thÕ giíi ®Òu tån t¹i trong mèi liªn hÖ phæ iÕn vµ nhiÒu vÎ th× muèn nhËn thøc vµ t¸c ®éng vµo chóng, chóng ta ph¶i cã quan ®iÓm toµn diÖn, kh¾c phôc quan ®iÓm ph­¬ng diÖn mét chiÒu. Quan ®iÓm toµn diÖn ®ßi hái chóng ta khi ph©n tÝch sù vËt hiÖn t­îng ph¶i ®Æt nã trong mèi quan hÖ víi c¸c sù vËt, hiÖn t­îng kh¸c, xem xÐt c¸c mÆt, c¸c yÕu tè kÓ c¶ c¸c m¾t kh©u trung gian. Tuy nhiªn quan ®iÓm toµn diÖn kh«ng ph¶i xem xÐt c©n b»ng trµn lan, mµ ph¶i lÊy vÞ trÝ cña tõng mèi liªn hÖ, tõng mÆt, tõng yÕu tè trong tæng thÓ cña chóng. Nguyªn lý ph¸t triÓn: Muèn thùc sù n¾m ®­îc b¶n chÊt cña sù vËt hiÖn t­îng n¾m ®­îc khuynh h­íng vËn ®éng cña chóng ph¶i cã quan ®iÓm QT, kh¾c phôc quan ®iÓm b¶o thñ, trÝ tuÖ. Khi ph©n tÝch sù vËt hiÖn t­îng ph¶i ®Æt nã trong sù vËn ®éng ph¶i ph¸t hiÖn ®­îc c¸c xu h­íng biÕn ®æi, chuyÓn ho¸. C©u 7: Néi dung, ý nghÜa quy luËt thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi l Ëp: I. §Æt vÊn ®Ò: PhÐp biÖn chøng duy vËt cã 3 quy luËt (thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp, l­îng ®æi, chÊt ®æi, phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh)  3 h ×nh thøc, c¸ch thøc ph¸t triÓn cña sù vËt, hiÖn t­îng. 12
  13. Q uy luËt thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp nãi lªn nguån gèc, ®éng lùc bªn trong cña sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn, lµ h¹t nh©n cña phÐp biÖn chøng duy vËt vµ nã cã ý nghÜa thùc tiÔn quan träng. II. Néi dung: 1 . Kh¸i niÖm: §Êu tranh lµ sù t¸c ®éng qua l¹i cña c¸c mÆt ®èi lËp trong sù vËt, hiÖn t­îng kh¸ch quan. 2 . TÝnh chÊt cña ®Êu tranh: * §Êu tranh lµ hiÖn t­îng kh¸ch quan vµ phæ biÕn. - Kh¸ch quan: PhÐp biÖn chøng duy vËt kh¼ng ®Þnh mäi sù vËt, hiÖn t­îng trong thÕ giíi ®Òu tån t¹i ®Êu tranh bªn trong. Mçi sù vËt, hiÖn t­îng ®Òu lµ mét thÓ thèng nhÊt cña c¸c mÆt, c¸c thuéc tÝnh, c¸c khuynh h­íng ®èi lËp nhau nh­ng l¹i rµng buéc nhau vµ t¹o thµnh ®Êu tranh. - M©u thuÉn lµ hiÖn t­îng phæ biÕn: §Êu tranh tån t¹i kh¸ch quan trong mäi sù vËt vµ hiÖn t­îng cña giíi tù nhiªn, ®êi sèng x· héi vµ t­ duy con ng­êi thÓ hiÖn: + §Êu tranh tån t¹i phæ biÕn ë mäi sù vËt hiÖn t­îng, tån t¹i trong suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña chóng ta. + Kh«ng cã sù vËt, hiÖn t­îng nµo l¹i kh«ng cã ®Êu tranh vµ kh«ng cã mét giai ®o¹n nµo trong sù ph¸t triÓn cña mçi sù vËt, hiÖn t­îng l¹i kh«ng cã ®Êu tranh. §Êu tranh nµy mÊt ®i m©u thuÉn kh¸c l¹i h×nh thµnh. * Sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp. * Kh¸i niÖm mÆt ®èi lËp: Lµ sù kh¸i qu¸t nh÷ng mÆt, nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng khuynh h­íng tr¸i ng­îc nhau trong mét chØnh thÓ lµm nªn sù vËt vµ hiÖn t­îng. §Êu tranh lµ chØnh thÓ, trong ®ã hai mÆt ®èi lËp thèng nhÊt víi nhau, võa ®Êu tranh víi nhau: M©u thuÉn ph¶i cã 2 mÆt ®èi lËp, hä kh«ng ph¶i bÊt kú mÆt ®èi lËp nµo còng t¹o thµnh ®Êu tranh, chØ v× mÆt ®èi lËp nµo n»m trong mét chØnh thÓ cã liªn hÖ kh¨ng khÝt víi nhau, t¸c ®éng qua l¹i víi nhau míi t¹o thµnh ®Êu tranh. * K h¸i niÖm thèng nhÊt: L µ hai mÆt ®èi lËp liªn hÖ víi nhau, rµng buéc nhau vµ quy ®Þnh lÉn nhau, mÆt nµy lÊy mÆt kia lµm tiÒn ®Ò tån t¹i cho m×nh. VÝ dô: - Trong sù vËt: Hai mÆt ®èi lËp ®ång ho¸ vµ dÞ ho¸, nÕu chØ lµ mét qu¸ tr×nh th× sù vËt sÏ chÕt. - Trong x· héi: Giai cÊp t­ s¶n vµ v« s¶n lµ hai mÆt ®èi lËp thèng nhÊt víi nhau, nÕu kh«ng cã giai cÊp v« s¶n tån t¹i víi t­ c¸ch mét giai cÊp b¸n søc lao ®éng th× còng kh«ng cã giai cÊp t­ s¶n, tån t¹i víi t­ c¸ch mua søc lao ®éng, bãc lét søc lao ®éng ®Ó t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d­. 13
  14. - K h¸i niÖm "thèng nhÊt" trong quy luËt ®Êu tranh cßn gäi lµ "®ång nhÊt", hai kh¸i niÖm nµy ®ång nghÜa víi nhau song kh¸i niÖm "®ång nhÊt" cßn cã mét nghÜa kh¸c ®ã lµ sù chuyÓn ho¸ gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp. Trong mét cuéc ®Êu tranh sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp kh«ng t¸ch rêi sù ®Êu tranh gi÷a chóng, sù thèng nhÊt cña hai mÆt ®èi lËp  h ai mÆt ®èi lËp kh«ng n»m yªn bªn nhau mµ lu«n lu«n ®Êu tranh víi nhau  l µ mét qu¸ tr×nh phøc t¹p vµ chia ra lµm nhiÒu giai ®o¹n, mçi giai ®o¹n l¹i cã ®Æc ®iÓm riªng kh¸c nhau (vÝ dô: giai cÊp t­ s¶n vµ giai cÊp v« s¶n). Tãm l¹i: BÊt cø sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt cô thÓ nµo còng ®Òu cã tÝnh chÊt t¹m thêi, t­¬ng ®èi. Cßn sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp cã tÝnh chÊt tuyÖt ®èi, nã ph¸ vì sù æn ®Þnh dÉn ®Õn sù chuyÓn ho¸ vÒ chÊt cña c¸c sù vËt hiÖn t­îng. * Sù chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp: Sù vËt vµ hiÖn t­îng trong thÕ giíi lµ mu«n h×nh, mu«n vÎ nªn sù chuyÓn ho¸ vµ c¸c mÆt ®èi lËp còng rÊt kh¸c nhau, v× vËy ph¶i c¨n cø vµo tõng sù vËt mµ ph©n tÝch sù chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp, nghÜa lµ hai mÆt ®èi lËp chuyÓn ho¸ víi nhau hoÆc c¶ hai chuyÓn thµnh chÊt míi. 3. C¸c lo¹i ®Êu tranh: Cã 4 lo¹i: a . §Êu trnah bªn trong vµ bªn ngoµi: § Êu tranh bªn trong: Lµ ®Êu tranh n»m ngay trong b¶n th©n sù vËt vµ hiÖn t­îng. §Êu tranh bªn ngoµi: Lµ ®Êu tranh gi÷a c¸c sù vËt vµ hiÖn t­îng víi nhau. b . §Êu tranh c¬ b¶n vµ ®Êu tranh kh«ng c¬ b¶n. + §Êu tranh c¬ b¶n: Lµ ®Êu tranh quy ®Þnh b¶n chÊt sù vËt, hiÖn t­îng. + §Êu tranh kh«ng c¬ b¶n: chÞu sù chi phèi cña ®Êu tranh c¬ b¶n. c . §Êu tranh chñ yÕu vµ ®Êu tranh thø yÕu: + § Êu tranh chñ yÕu: Lµ ®Êu tranh næi bËt lªn hµng ®Çu ë mçi giai ®o¹n nhÊt ®Þnh cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña sù vËt. + §Êu tranh thø yÕu lµ ®Êu tranh kh«ng ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh. d . §Êu tranh ®èi kh¸ng vµ kh«ng ®èi kh¸ng. § Êu tranh ®èi kh¸ng: Lµ ®Êu tranh gi÷a nh÷ng khuynh h­íng, nh÷ng lùc l­îng x· héi mµ lîi Ých c¨n b¶n tr¸i ng­îc nhau, kh«ng thÓ ®iÒu hoµ ®­îc. §Êu tranh kh«ng ®èi kh¸ng lµ ®Êu tranh gi÷a nh÷ng khuynh h­íng, nh÷ng lùc l­îng x· héi mµ lîi Ých c¨n b¶n nhÊt trÝ víi nhau. III. ý nghÜa ph­¬ng ph¸p luËn. 14
  15. 1 . Ph¶i thõa nhËn tÝnh kh¸ch quan vÒ ®Êu tranh cña c¸c sù vËt, hiÖn t­îng, ®ßi hái chóng ta ph¶i biÕt ph©n tÝch c¸c mÆt ®èi lËp cña ®Êu tranh, n¾m ®­îc b¶n chÊt cña sù vËt, khuynh h­íng vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña chóng. 2. Ph¶i biÕt ph©n tÝch thËt cô thÓ mét ®Êu tranh cô thÓ vµ t×m c¸ch gi¶i quyÕt ®Êu tranh cô thÓ ®èi víi tõng ®Êu tranh - chóng ta ph¶i tu©n theo nguyªn t¾c sù vËt, hiÖn t­îng ®èi lËp nhau th× ®Êu tranh kh¸c nhau, mçi quy tr×nh ®Òu cã ®Êu tranh, mçi ®Êu tranh l¹i cã ®Æc ®iÓm riªng. 3. Ph¶i n¾m v÷ng nguyªn t¾c gi¶i quyÕt ®Êu tranh v× ®ã lµ sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp, bÊt kú ®Êu tranh nµo, bÊt kú giai ®o¹n nµo cña ®Êu tranh, ®Êu tranh chØ ®­îc gi¶i quyÕt b»ng ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp. C©u 7 (PhÇn 2): Néi dung, ý nghÜa quy luËt tõ nh÷ng thay ®æi vÒ l­îng dÉn ® Õn thay ®æi vÒ chÊt l­îng vµ ng­îc l¹i. I. §Æt vÊn ®Ò: Lµ mét trong ba quy luËt c¬ b¶n cña phÐp biÖn chøng. Quy luËt nµy nãi lªn c¸ch thøc cña sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn. II. Néi dung: 1 . Kh¸i niÖm: * C hÊt: Lµ tÝnh quy ®Þnh vèn cã cña c¸c sù vËt hiÖn t­îng, lµ sù thèng nhÊt h÷u c¬ cña c¸c thuéc tÝnh, nh­ng yÕu tè cÊu thµnh sù vËt, nãi lªn sù vËt ®ã lµ g×, ph©n biÖt víi c¸c sù vËt, hiÖn t­îng kh¸c. - Trong thÕ giíi cã v« vµn c¸c sù vËt hiÖn t­îng, mçi sù vËt hiÖn t­îng ®Òu cã mét chÊt riªng, lµ mçi sù vËt hiÖn t­îng kh«ng ph¶i chØ cã mét chÊt mµ cã nhiÒu chÊt tuú theo nh÷ng quan hÖ cô thÓ. * L ­îng: Lµ tÝnh chÊt quy ®Þnh cña sù vËt vµ hiÖn t­îng vÒ mÆt quy m«, tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nã, tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nã biÓu thÞ con sè c¸c thuéc tÝnh, c¸c yÕu tè cÊu thµnh sù vËt, hiÖn t­îng. - L­îng cña sù vËt nãi lªn kÝch th­íc dµi hay ng¾n, quy m« to hay nhá, tæng sè Ýt hay nhiÒu, tr×nh ®é cao hay thÊp, tèc ®é vËn ®éng nhanh hay chËm, mµu s¾c ®Ëm hay nh¹t. Cã nhiÒu tÝnh quy ®Þnh vÒ l­îng kh¸c nhau, sù vËt vµ hiÖn t­îng cµng phøc t¹p th× nh÷ng th«ng sè vÒ l­îng cµng phøc t¹p. Sù ph©n biÖt gi÷a chÊt lµ l­îng chØ cã ý nghÜa t­¬ng ®èi. Tuú theo tõng mèi quan hÖ mµ x¸c ®Þnh ®©u lµ chÊt, ®©u lµ l­îng cña sù vËt. Cã c¸i trong mèi quan hÖ nµy lµ chÊt, nh­ng trong mèi quan hÖ kh¸c nã l¹i lµ l­îng vµ ng­îc l¹i. 15
  16. 2 . Mèi quan hÖ tÝnh chÊt gi÷a chÊt vµ l­îng: M çi sù vËt cã mét thÓ thèng nhÊt cña hai mÆt chÊt vµ l­îng. Hai mÆt ®ã kh«ng t¸ch rêi nhau mµ t¸c ®éng ®Õn nhau mét c¸ch biÖn chøng. Trong sù vËt tÝnh quy ®Þnh vÒ chÊt kh«ng tån t¹i nÕu kh«ng cã tÝnh quy ®Þnh vÒ l­îng vµ ng­îc l¹i. Khi sù vËt ®ang tån t¹i chÊt vµ l­îng thèng nhÊt víi nhau ë mét ®é nhÊt ®Þnh  m èi liªn hÖ gi÷a chÊt vµ l­îng, lµ giíi h¹n mµ trong ®ã sù vËt, hiÖn t­îng vÉn cßn lµ nã, ch­a biÕn thµnh c¸i kh¸c. Trong ph¹m vi mét ®é nhÊt ®Þnh, hai mÆt chÊt vµ l­îng t¸c ®éng lÉn nhau lµm cho sù vËt vµ hiÖn t­îng vËn ®éng vµ biÕn ®æi. So víi chÊt l­îng thay ®æi tuæi  q u¸ tr×nh diÔn ra tõ tõ t¨ng dÇn hoÆc gi¶m dÇn. Khi l­îng thay ®æi ®Õn mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh th× dÉn ®Õn sù thay ®æi vËt chÊt  q u¸ tr×nh thay ®æi dÇn dÇn cña l­îng ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho chÊt ®æi. Sù thay ®æi vÒ chÊt ®­îc gäi lµ b­íc nh¶y  b ­íc ngoÆt c¨n b¶n trong sù biÕn ®æi dÇn dÇn vÒ l­îng, thêi ®iÓm s¶y ra b­íc nh¶y gäi lµ ®iÓm nót. B­íc nh¶y lµ sù kÕt thóc mét giai ®o¹n biÕn ®æi vÒ l­îng, lµ sù gi¸n ®o¹n trong qu¸ tr×nh vËn ®éng liªn tôc cña sù vËt, nã kh«ng chÊm døt sù vËn ®éng nãi chung mµ chØ chÊm døt mét d¹ng tån t¹i cña sù vËt  sù vËt míi, l­îng míi  ® iÓm nót  x¶y ra b­íc nh¶y vµ cø nh­ thÓ lµm cho sù vËt míi lu«n lu«n thay thÕ sù vËt cò. - Sù biÕn ®èi vÒ l­îng dÇn dÇn dÉn ®Õn sù biÕn ®æi vÒ chÊt diÔn ra mét c¸ch phæ biÕn trong giíi tù nhiªn, ®êi sèng x· héi, t­ duy. + Tù nhiªn: B¶ng tuÇn hoµn c¸c nguyªn tè ho¸ häc cña MendelÐp ®· chØ râ tÝnh ®a d¹ng cña c¸c chÊt phô thuéc vµo nguyªn tö, khi c¬ Ph«F«nF¨ng, gi¶m th× nguyªn tö sÏ trë thµnh nguyªn tè kh¸c. + §êi sèng x· héi: sù thay thÕ ph­¬ng thøc s¶n xuÊt - sù thay ®æi lùc l­îng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt. + T­ duy: sù ra ®êi chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng lµ b­íc nh¶y vät vÒ chÊt trong lÞch sö triÕt häc. Quy luËt "L­îng - ChÊt" kh«ng chØ cã sù biÕn ®æi vÒ l­îng > thay ®æi vÒ chÊt mµ cßn ng­îc l¹i  k hi chÊt míi ra ®êi  m ét l­îng míi phï hîp víi nã ®Ó cã sù thèng nhÊt gi÷a chÊt vµ l­îng. Tãm l¹i: Quy luËt L­îng - ChÊt quy luËt vÒ sù t¸c ®éng biÖn chøng gi÷a l­îng vµ chÊt, nh÷ng thay ®æi vÒ l­îng chuyÓn thµnh nh÷ng thay ®æi vÒ chÊt vµ ng­îc l¹i. III. ý nghÜa ph­¬ng ph¸p luËn: 16
  17. + Kh¾c phôc t­ t­ëng n«n nãng "t¶ khuynh" ®ång thêi ph¶i kh¾c phôc t­ t­ëng b¶o thñ "h÷u khuynh". Quy luËt l­îng chÊt gióp ta hiÓu r»ng l­îng ®æi  c hÊt ®æi th«ng qua b­íc nh¶y lµ h×nh thøc tÊt yÕu cña sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn. Nh­ng sù thay ®æi vÒ chÊt chØ diÔn ra víi ®iÒu kiÖn l­îng thay ®æi ®Õn ®iÓm nót. T­ t­ëng n«n nãng ''t¶ khuynh'' kh«ng chó ý ®Õn qu¸ tr×nh tÝch luü vÒ l­îng  h ä n«n nãng, chñ quan, duy ý chØ cho r»ng sù ph¸t triÓn chØ lµ b­íc nh¶y liªn tôc mµ kh«ng cÇn ®Õn sù tÝch luü dÇn dÇn vÒ l­îng. Ph¶i cã th¸i ®é kh¸ch quan khoa häc vµ cã quyÕt t©m thùc hiÖn c¸c b­íc nh¶y quy luËt tù nhiªn, ®êi sèng x· héi ®Òu cã tÝnh kh¸ch quan. Sù kh¸c nhau lµ ë chç, quy luËt tù nhiªn th× tù nã diÔn ra tù ph¸t, cßn quy luËt cña ®êi sèng x· héi chØ ®­îc gi¶i quyÕt th«ng qua ho¹t ®éng cã ý thøc cña con ng­êi. C©u 7 (PhÇn 3): Néi dung ý nghÜa, quy luËt phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh I. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña phñ ®Þnh (xu h­íng cña sù ph¸t triÓn) 1 . Kh¸i niÖm: Mét d¹ng vËt chÊt ®­îc sinh ra, tån t¹i, råi mÊt ®i, ®­îc thay thÕ b»ng mét d¹ng kh¸c, ®ã lµ sù phñ ®Þnh. Sù phñ ®Þnh lµ mét yÕu tè nhÊt thiÕt h¶i cã cña qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn. PhÐp biÖn chøng duy vËt kh«ng ®Ò cËp ®Õn sù phñ ®Þnh chung mµ chØ nãi ®Õn sù phñ ®Þnh lµm tiÒn ®Ò, t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn cña c¸i míi ra ®êi thay thÕ c¸i cò. 2 . §Æc ®iÓm cña phñ ®Þnh biÖn chøng. * TÝnh kh¸ch quan: Sù phñ ®Þnh cña c¸i míi ra ®êi thay thÕ c¸i cò n»m ngay trong b¶n th©n sù vËt, nã lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng ®Êu tranh ®­îc gi¶i quyÕt trong b¶n th©n mçi sù vËt  ph­¬ng ph¸p ®Þnh cã tÝnh kh¸ch quan lµ mét yÕu tè tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn. * T Ýnh kÕ thõa: P hñ ®Þnh biÖn chøng lµ kÕt qu¶ cña sù tù th©n ph¸t triÓn trªn c¬ së gi¶i quyÕt v× ®Êu tranh vèn cã cña c¸c sù vËt, hiÖn t­îng  c ¸i míi ra ®êi kh«ng thÓ lµ mét sù phñ ®Þnh tuyÖt ®èi, s¹ch tr¬n mµ lµ mét sù phñ ®Þnh cã kÕ thõa. C¸i míi ra ®êi trªn c¬ së c¸i cò  c ã chän läc, gi÷ l¹i vµ c¶i t¹o nh÷ng mÆt cßn thÝch hîp cña c¸i cò ®Ó chuyÓn sang c¸i míi g¹t bá ë c¸i cò, mÆt lçi thêi, l¹c hËu g©y c¶n trë cho sù ph¸t triÓn  n éi dung c¬ b¶n cña sù phñ ®Þnh biÖn chøng. Phñ ®Þnh biÖn chøng kh«ng chØ lµ nguyªn tè kh¾c phôc c¸i cò, mµ cßn g¾n liÒn c¸i cò víi c¸i míi, c¸i kh¼ng ®Þnh víi c¸i phñ ®Þnh. II. Néi dung cña quy luËt. 17
  18. P hñ ®Þnh biÖn chøng lµ v« tËn, c¸i míi phñ ®Þnh c¸i cò, nh­ng råi c¸i míi nµy l¹i trë nªn cò vµ bÞ c¸i míi sau phñ ®Þnh  k huynh h­íng ph¸t triÓn tÊt yÕu ®i tõ thÊp ®Õn cao mét c¸ch v« tËn theo ®­êng xo¸y èc. VD: LÊy vÝ dô vÒ h¹t thãc  g Æp ®iÒu kiÖn thuËn lîi  n ¶y mÇm  h ¹t thãc biÕn ®i (h¹t thãc bÞ phñ ®Þnh) bÞ thay thÕ bëi mét c©y lín  l ín lªn, ra hoa, thô phÊn  s inh ra h¹t thãc míi  t h©n c©y chÕt ®i (c©y bÞ phñ ®Þnh) vµ cø nh­ thÕ.  § Æc ®iÓm quan träng nhÊt cña quy luËt phñ ®Þnh: Quy luËt phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh biÓu hiÖn sù ph¸t triÓn bªn trong cña sù vËt quy ®Þnh. Mçi lÇn phñ ®Þnh ®Òu lµ kÕt qu¶ cña sù ®Êu tranh vµ chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp trong b¶n th©n sù vËt  s ù vËt ®Êu tranh gi÷a kh¼ng ®Þnh vµ phñ ®Þnh. + Phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh xuÊt hiÖn víi t­ c¸ch lµ c¸i tæng hîp tÊt c¶ nh÷ng yÕu tè tÝch cùc ®· ®­îc ph¸t triÓn tõ tr­íc trong c¸i kh¼ng ®Þnh ban ®Çu vµ c¶ trong c¸i phñ ®Þnh lÇn thø nhÊt, t¹o ra chÊt míi cao h¬n  n ã cã néi dung toµn diÖn, phong phó h¬n. Sù phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh lµ giai ®o¹n kÕt thóc cña mét chu kú ph¸t triÓn, ®ång thêi l¹i lµ ®iÓm xuÊt ph¸t cña mét chu kú ph¸t triÓn míi tiÕp theo. Tãm l¹i: Quy ®Þnh phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh, kh¸i qu¸t tÝnh tÊt yÕu tiÕn lªn cña sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña sù vËt, hiÖn t­îng, sù ph¸t triÓn kh«ng theo ®­êng th¼ng mµ theo ®­êng xo¸y èc  t Ýnh chÊt biÖn chøng cña sù ph¸t triÓn, tÝnh kÕ thõa, tÝnh lÆp l¹i, tÝnh tiÕn lªn cña sù vËn ®éng. Khi nghiªn cøu quy luËt phñ ®Þnh chóng ta kh«ng nªn hiÓu tÊt c¶ c¸c sù vËt, hiÖn t­îng ®Òu qua hai lÇn phñ ®Þnh mµ lµ nhiÒu lÇn. III. ý nghÜa ph­¬ng ph¸p luËn. Gióp chóng ta hiÓu biÕt mét c¸ch ®óng ®¾n vÒ xu h­íng cña sù ph¸t triÓn, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c sù vËt, hiÖn t­îng kh«ng diÔn ra mét c¸ch th¼ng th¾n mµ qu¸ tr×nh ®ã quanh co phøc t¹p (lÊy vÝ dô tõng lÜnh vùc ®êi sèng x· héi: vÒ chñ nghÜa t­ b¶n vµ chñ nghÜ x· héi). Gióp chóng ta hiÓu biÕt ®Çy ®ñ h¬n vÒ c¸i míi  ra ®êi phï hîp víi quy luËt ph¸t triÓn cña sù vËt  b iÓu hiÖn giai ®o¹n cao vÒ chÊt trong sù ph¸t triÓn  c hóng ta ñng hé c¸i míi, ®Êu tranh cho c¸i míi, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸i míi ph¸t triÓn, chèng l¹i c¸i cò ®· lçi thêi k×m h·m sù ph¸t triÓn. C©u 8: CÆp ph¹m trï c¸i chung vµ c¸i riªng. I. Kh¸i niÖm: 18
  19. 1 . Ph¹m trï: Lµ nh÷ng kh¸i niÖm chung nhÊt, ph¶n ¸nh nh÷ng mÆt, nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng mèi liªn hÖ c¬ b¶n vµ phæ biÕn cña c¸c sù vËt vµ hiÖn t­îng thuéc lÜnh vùc nhÊt ®Þnh cña hiÖn thùc. 2 . Kh¸i niÖm ph¹m trï cña phÐp biÖn chøng duy vËt: L µ nh÷ng kh¸i niÖm chung nhÊt, ph¶n ¸nh nhiÒu mÆt, nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng mèi liªn hÖ c¬ b¶n vµ phæ biÕn nhÊt kh«ng ph¶i chØ cña mét lÜnh vùc nµo cña hiÖn thùc, mµ lµ toµn bé thÕ giíi hiÖn thùc nãi chung. II. Néi dung cña cÆp ph¹m trï c¸i chung vµ c¸i riªng. 1 . §Þnh nghÜa: * C¸i riªng: L µ mét ph¹m trï cña triÕt häc dïng ®Ó chØ mét sù vËt, hiÖn t­îng, mét qu¸ tr×nh riªng lÎ nhÊt ®Þnh. * C ¸i chung: Lµ mét ph¹m trï cña triÕt häc dïng ®Ó chØ nh÷ng mÆt, nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng mèi quan hÖ gièng nhau ë nhiÒu sù vËt, hiÖn t­îng hay qu¸ tr×nh riªng lÎ. 2 . Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a c¸i riªng vµ c¸i chung: C ¸i riªng vµ c¸i chung ®Òu tån t¹i kh¸ch quan gi÷a chóng cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi nhau, biÓu hiÖn ë c¸c mÆt sau: - Thø nhÊt: C¸i chung chØ tån t¹i trong c¸i riªng, th«ng qua c¸i riªng mµ biÓu hiÖn sù tån t¹i cña m×nh  c ¸i chung kh«ng tån t¹i thuÇn tuý bªn ngoµi c¸i riªng (VD: Ph­¬ng thøc s¶n xuÊt  l ùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt). - Thø hai: C¸i riªng chØ tån t¹i trong quan hÖ víi c¸i chung  k h«ng cã c¸i riªng nµo tån t¹i tuyÖt dèi ®éc lËp, mµ c¸i riªng chØ cßn tån t¹i trong mèi quan hÖ víi c¸i chung. - Sù vËt hiÖn t­îng nµo còng cã hai mÆt lµ c¸i chung vµ c¸i riªng, hai mÆt nµy ®Òu tån t¹i kh¸ch quan. * C¸i riªng lµ c¸i toµn bé, phong phó h¬n c¸i chung. C¸i chung lµ c¸c bé phËn, nh­ng s©u s¾c, b¶n chÊt h¬n c¸i riªng. C¸i riªng phong phó h¬n c¸i chung bëi v× ngoµi nh÷ng ®Æc ®iÓm gia nhËp vµo c¸i chung, c¸i riªng cßn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng mµ chØ riªng nã cã. C¸i chung lµ c¸i s©u s¾c h¬n c¸i riªng  p h¶n ¸nh nh÷ng mÆt, nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng mèi liªn hÖ bªn trong, tÊt nhiªn æn ®Þnh phæ biÕn tån t¹i trong c¸i riªng cïng lo¹i  C ¸i chung lµ c¸i g¾n liÒn víi b¶n chÊt, quy ®Þnh ph­¬ng h­íng tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña sù vËt. C¸i ®¬n nhÊt vµ c¸i chung cã thÓ chuyÓn ho¸ lÉn nhau: Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, c¸i ®¬n nhÊt thµnh c¸i chung lµ biÓu hiÖn cña tiÕn tr×nh ph¸t triÓn ®i lªn, c¸i míi ra ®êi thay thÕ c¸i cò. 19
  20. + Sù chuyÓnho¸ cña c¸i trung thµnh, c¸i ®¬n nhÊt lµ biÓu hiÖn cña qu¸ tr×nh c¸i cò, c¸i lçi thêi cña phñ ®Þnh. 3 . Mét sè kÕt luËn vÒ ph­¬ng ph¸p luËn: - NÕu c¸i chung lµ c¸i s©u s¾c, c¸i b¶n chÊt chi phèi mäi c¸i riªng, th× trong nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn, chóng ta ph¶i biÕt ph¸t hiÖn c¸i chung, vËn dông c¸i chung ®Ó t¹o c¸i riªng  nÕu kh«ng hiÓu biÕt cai chung th× sÏ r¬i vµo t×nh tr¹ng mß mÉm, mï qu¸ng. - V× c¸i chung chØ tån t¹i trong c¸i riªng nh­ lµ mét bé phËn cña c¸i riªng, nªn bÊt cø c¸i chung nµo, khi ¸p dông vµo tõng tr­êng hîp riªng còng cÇn ®­îc c¸ biÖt ho¸  n Õu kh«ng chó ý ®Õn sù c¸ biÖt ho¸ ®ã sÏ r¬i vµo bÖnh dËp khu«n, gi¸o ®iÒu, ng­îc l¹i nÕu xem th­êng c¸i chung, tuyÖt ®èi ho¸ c¸i riªng sÏ r¬i vµo bÖnh côc bé, ®Þa ph­¬ng gi¸o ®iÒu c¸ nh©n. C©u 8 (PhÇn 2): Ph¹m trï b¶n chÊt vµ hiÖn t­îng. I. §Þnh nghÜa: * B ¶n chÊt: L µ tænghîp tÊt c¶ nh÷ng mÆt, nh÷ng mèi liªn hÖ tÊt nhiªn, t­¬ng ®èi æn ®Þnh ë bªn trong sù vËt, quy ®Þnh sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña sù vËt ®ã. * H iÖn t­îng: L µ c¸i biÓu hiÖn ra bªn ngoµi cña b¶n chÊt. - Ph¹m trï b¶n chÊt g¾n liÒn víi ph¹m trï c¸i chung, c¸i t¹o nªn b¶n chÊt cña mçi líp sù vËt nhÊt ®Þnh, còng ®ång thêi lµ c¸i chung cña sù vËt ®ã. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i c¸i chung nµo còng lµ b¶n chÊt. + Ph¹m trï b¶n chÊt lµ cïng mét lo¹i víi ph¹m trï quy luËt. Nãi ®Õn b¶n chÊt lµ nãi ®Õn nh÷ng quy luËt vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña nã  P h¹m trï b¶n chÊt lµ cïng lo¹i, cïng bËc víi ph¹m trï quy luËt. Tuy vËy b¶n chÊt vµ quy luËt kh«ng ®ång nhÊt víi nhau, mçi quy luËt th­êng chØ biÓu hiÖn ®­îc mét mÆt, mét khÝa c¹nh nhÊt ®Þnh cña b¶n chÊt, cßn b¶n chÊt lµ c¸i tæng hîp cña hµng lo¹i quy luËt. II. Néi dung (sù thèng nhÊt biÖn chøng gi÷a c¸i b¶n chÊt vµ hiÖn t­îng). * B¶n chÊt vµ hiÖn t­îng lµ thèng nhÊt víi nhau, kh«ng t¸ch rêi nhau: + B¶n chÊt bao giê còng ®­îc béc lé qua hiÖn t­îng vµ hiÖn t­îng bao giê còng lµ sù biÓu hiÖn cña b¶n chÊt, kh«ng cã b¶n chÊt nµo tån t¹i mét c¸ch thuÇn tuý mµ l¹i kh«ng biÓu hiÖn qua hiÖn t­îng vµ ng­êi. + Sù thèng nhÊt gi÷a b¶n chÊt vµ hiÖn t­îng lµ sù thèng nhÊt biÖn chøng, sù thèng nhÊt c¶ hai mÆt ®èi lËp. §Êu tranh gi÷a b¶n chÊt vµ hiÖn t­îng biÓu hiÖn ë chç: sù ®èi lËp gi÷a c¸i bªn trong vµ c¸i bªn ngoµi. 20
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2