intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Tài liệu về Thu hút và sử dụng ODA trong phát triển cơ sở hạ tầng giao thông VN

Chia sẻ: Doc Tai | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:24

Thêm vào BST
Báo xấu
181
lượt xem 63
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Vốn đầu tư nước ngoài trong đó nguồn hỗ trợ phát triển chính thức ODA đã đóng góp vai trò quan trọng trong tiến trình tăng trưởng và hội nhập kinh tế của Việt Nam. Phát triển cơ sở hạ tầng GTVT, một trong những lĩnh vực được ưu tiên hàng đầu được đầu tư bằng nguồn ODA đã có những bước phát triển vượt bậc, góp phần đáng kể vào sự phát triển nền kinh tế quốc dân. Trước tình hình đó khoá luận đề cập đến thực trạng thu hút và sử dụng ODA trong lĩnh vực phát...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tài liệu về Thu hút và sử dụng ODA trong phát triển cơ sở hạ tầng giao thông VN

  1. Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam Lêi nãi ®Çu: Trong giai ®o¹n hiÖn nay, ViÖt Nam ®ang b­íc vµo thêi kú ph¸t triÓn kinh tÕ víi tèc ®é cao. §iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®Ó phôc vô cho ph¸t triÓn kinh tÕ lµ nhu cÇu vÒ vèn nh­ng nguån vèn trong n­íc l¹i kh«ng ®ñ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu trong giai ®o¹n nµy. Do ®ã mét nhiÖm vô quan träng ®­îc ®Æt ra lµ ph¶i thu hót ®­îc mét c¸ch hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn tõ bªn ngoµi. Vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi trong ®ã nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA ®· ®ãng gãp vai trß quan träng trong tiÕn tr×nh t¨ng tr­ëng vµ héi nhËp kinh tÕ cña ViÖt Nam. Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng GTVT, mét trong nh÷ng lÜnh vùc ®­îc ­u tiªn hµng ®Çu ®­îc ®Çu t­ b»ng nguån ODA ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn v­ît bËc, gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n. Tr­íc t×nh h×nh ®ã kho¸ luËn ®Ò cËp ®Õn thùc tr¹ng thu hót vµ sö dông ODA trong lÜnh vùc ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng GTVT ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Víi tÝnh chÊt quan träng ®ã, kho¸ luËn sÏ lµ nh÷ng nghiªn cøu tæng hîp vÒ vèn ODA nh»m c¸c môc ®Ých sau: - VÒ mÆt lý luËn, cho biÕt vÞ trÝ vµ vai trß cña ODA trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung vµ trong viÖc ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng GTVT nãi riªng - VÒ mÆt thùc tiÔn, tr×nh bµy thùc tr¹ng viÖc thu hót vµ sö dông vèn ODA vµo ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng GTVT trong giai ®o¹n tõ n¨m 1993 trë l¹i ®©y. - §¸nh gi¸ nh÷ng thµnh tùu vµ tån t¹i trong qu¸ tr×nh sö dông ODA vµo nh÷ng môc ®Ých trªn. - §Ò ra mét sè kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy viÖc thu hót vµ sö dông vèn ODA mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. §èi t­îng nghiªn cøu cña kho¸ luËn lµ toµn bé hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng GTVT t¹i toµn bé c¸c tØnh thµnh phè trªn toµn ®Êt n­íc ViÖt Nam ®­îc ®Çu t­ tõ nguån vèn ODA trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. 1 NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
  2. Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam Kho¸ luËn sö dông ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu tµi liÖu, so s¸nh, tæng hîp vµ ph©n tÝch, kÕt hîp víi nh÷ng kÕt qu¶ thèng kª thu ®­îc tõ thùc tiÔn, vËn dông lý luËn ®Ó lµm s¸ng tá vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu. Nh­ vËy, bè côc kho¸ luËn gåm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng I : Tæng quan vÒ ODA Ch­¬ng II : Thùc tr¹ng thu hót vµ sö dông ODA trong lÜnh vùc ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng GTVT ë ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Ch­¬ng III : Gi¶i ph¸p t¨ng c­êng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng GTVT ë ViÖt Nam Ch­¬ng I: Tæng quan vÒ ODA 2 NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
  3. Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam 1. Lý luËn chung vÒ ODA 1.1 Tæng quan vÒ lÞch sö ph¸t triÓn ODA trªn thÕ giíi Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II, hÇu hÕt c¸c quèc gia tham gia chiÕn tranh ®Òu bÞ thiÖt h¹i hÕt søc nÆng nÒ vµ ®Òu ph¶i nhanh chãng tiÕn hµnh c«ng cuéc kh«i phôc kinh tÕ. Tuy nhiªn, kh«i phôc kinh tÕ ®èi víi nh÷ng quèc gia bÞ thiÖt h¹i trong chiÕn tranh kh«ng thÓ chØ dùa vµo néi lùc mµ cßn cÇn cã sù hç trî tõ bªn ngoµi. Tõ nh÷ng lý do ®ã, nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ®· ra ®êi cïng kÕ ho¹ch Marshall nh»m hç trî c¸c n­íc Ch©u ¢u phôc håi kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ phôc håi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp bÞ chiÕn tranh tµn ph¸. C¸c n­íc ch©u ¢u ®Ó tiÕp nhËn ®­îc c¸c nguån hç trî nµy ®Òu ®· ®­a ra mét ch­¬ng tr×nh phôc håi kinh tÕ toµn diÖn vµ lËp kÕ ho¹ch thµnh lËp tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ ch©u ¢u, hiÖn nay lµ OECD. Ngµy 14 th¸ng 12 n¨m 1960, 20 n­íc ch©u ¢u ®· chÝnh thøc ký hiÖ p ®Þnh tæ chøc kinh tÕ vµ ph¸t triÓn OECD (Organization for Economic Cooperation and Development). HiÖp ®Þnh nµy chÝnh thøc cã hiÖu lùc tõ n¨m 1961 vµ sau ®ã cã thªm 4 n­íc lµ NhËt B¶n, Niudil©n, PhÇn Lan vµ Australia. Trong khu«n khæ hîp t¸c ph¸t triÓn, c¸c n­íc thµnh viªn OECD ®· lËp ra c¸c uû ban chuyªn m«n trong ®ã cã uû ban viÖn trî ph¸t triÓn DAC (Development Assistance Committee) ®Ó hç trî c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Sau ®ã, kh¸i niÖm vÒ mét chÝnh s¸ch viÖn trî gióp c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn phôc håi nÒn kinh tÕ ®· ra ®êi víi tªn gäi: hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (Official development assistance), ®­îc gäi t¾t lµ ODA. Ngay tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1950, phÇn ®«ng c¸c n­íc c«ng nghiÖp lín ®Òu viÖn trî cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. TÝnh ®Õn n¨m 1980, Mü ®· viÖn trî cho c¸c n­íc h¬n 180 tû USD vµ lµ n­íc tµi trî lín nhÊt thêi kú ®ã. Ngoµi ra cßn cã c¸c n­íc viÖn trî lín kh¸c nh­ Ph¸p, Na Uy, Thuþ §iÓn, Liªn X« cò, Trung Quèc vµ c¸c n­íc §«ng ¢u còng cung cÊp c¸c kho¶n viÖn trî tíi c¸c n­íc XHCN kÐm ph¸t triÓn vµ mét phÇn tíi Trung §«ng. Tæng viÖn trî tõ c¸c n­íc XHCN tõ n¨m 1947 tíi n¨m 1980 lµ 24 tû USD. 3 NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
  4. Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam N¨m 1970, ®Ó viÖc hç trî c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®­îc tiÕn hµnh mét c¸ch ®ång bé vµ hiÖu qu¶, ®ång thêi mang tÝnh b¾t buéc ®èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn, lÇn ®Çu tiªn §¹i héi ®ång Liªn hîp quèc ®· chÝnh thøc th«ng qua NghÞ quyÕt trong ®ã quy ®Þnh chØ tiªu ODA b»ng 0,7% GNP cña c¸c n­íc ph¸t triÓn. Theo quyÕt ®Þnh nµy, c¸c n­íc ph¸t triÓn sÏ phÊn ®Êu ®¹t chØ tiªu trªn vµo n¨m 1985 hoÆc muén nhÊt vµo cuèi thËp kû 80, vµ ®¹t 1% GNP vµo n¨m 2000. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ viÖc thùc hiÖn nghÜa vô nµy cña c¸c n­íc lµ rÊt kh¸c nhau. Sè liÖu n¨m 1990 cho thÊy mét sè n­íc thùc hiÖn b»ng hoÆc v­ît møc quy ®Þnh nµy nh­ §an M¹ch (0,96%), Thuþ §iÓn (0,92%), Hµ Lan (0,88% GNP) trong khi mét sè n­íc giµu nh­ Mü chØ trÝch cã 0,17% GNP, NhËt B¶n lµ 0,33% GNP,...(1) Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, kh«ng chØ cã c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn mµ cßn cã mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn còng b¾t ®Çu cung cÊp ODA nh­ ¶ RËp Xª ót, Ên §é, Trung Quèc, §µi Loan, Hµn Quèc, Singapore, Th¸i Lan,... Nh×n chung, ODA ®· gióp nhiÒu n­íc kÐm ph¸t triÓn cã ®­îc nh÷ng b­íc tiÕn râ rÖt vµ v÷ng ch¾c. §iÓn h×nh lµ NhËt B¶n, sau §¹i chiÕn thÕ giíi lÇn thø II, nÒn kinh tÕ NhËt B¶n kiÖt quÖ v× chiÕn tranh, nh­ng cho ®Õn nay NhËt B¶n ®· trë thµnh mét trong sè nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhÊt thÕ giíi vµ vèn ODA chÝnh lµ mét yÕu tè quan träng ®ãng gãp cho thµnh c«ng cña NhËt B¶n. Nguån vèn nµy cßn ph¸t huy hiÖu lùc ë nhiÒu quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi nh­ Hµn Quèc, Th¸i Lan , Singapore,... Kh«ng n»m ngoµi xu h­íng ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi, ViÖt Nam còng ®ang cè g¾ng thu hót vèn ODA ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc vµ coi ®©y lµ mét nguån lùc quan träng ®Æc biÖt cho viÖc ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng nh»m ®­a nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng v­ît bËc. Do ®ã, chóng ta cÇn t×m hiÓu râ b¶n chÊt cña ODA, ­u ®iÓm vµ nh­îc ®iÓm cña nã ®Ó cã thÓ thu hót vµ sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt. VËy, hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA lµ g×? 1.2 §Þnh nghÜa ODA vµ ®Æc ®iÓm 4 NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
  5. Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam 1.2.1 §Þnh nghÜa ODA: Cho ®Õn nay, vÉn ch­a cã mét ®Þnh nghÜa hoµn chØnh vÒ ODA, d­íi ®©y lµ mét sè ®Þnh nghÜa mµ chóng ta cã thÓ tham kh¶o: 1) Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA lµ c¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i hoÆc vay víi ®iÒu kiÖn ­u ®·i vÒ l·i suÊt, thêi gian ©n h¹n vµ tr¶ nî cña c¸c c¬ quan chÝnh thøc thuéc c¸c n­íc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ. 2) ViÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc lµ h×nh thøc chuyÓn giao vèn (tiÒn tÖ, vËt chÊt, c«ng nghÖ,...) tõ c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ, tõ c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn. 3) Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc lµ tÊt c¶ c¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i vµ c¸c kho¶n tµi trî cã hoµn l¹i (cho vay dµi h¹n víi mét sè thêi gian ©n h¹n vµ l·i suÊt thÊp) cña chÝnh phñ, c¸c hÖ thèng cña tæ chøc Liªn hîp quèc, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ, c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ (nh­ Ng©n hµng thÕ giíi - WB, Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸ - ADB, Quü tiÒn tÖ quèc tÕ – IMF...) dµnh cho chÝnh phñ vµ nh©n d©n n­íc nhËn viÖn trî. 1.2.2 §Æc ®iÓm cña ODA: Tuy nhiªn dï hiÓu theo bÊt cø ®Þnh nghÜa nµo, ODA còng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chung sau: + Lµ nguån vèn tµi trî ­u ®·i cña n­íc ngoµi, c¸c nhµ tµi trî kh«ng trùc tiÕp ®iÒu hµnh dù ¸n, nh­ng cã thÓ tham gia gi¸n tiÕp d­íi h×nh thøc nhµ thÇu hoÆc hç trî chuyªn gia. Tuy n­íc chñ nhµ cã quyÒn qu¶n lý sö dông vèn ODA, nh­ng th«ng th­êng danh môc dù ¸n ODA ph¶i cã sù tho¶ thuËn víi c¸c nhµ tµi trî. + Nguån vèn ODA gåm viÖn trî kh«ng hoµn l¹i vµ c¸c kho¶n viÖn trî ­u ®·i. Tuy vËy, nÕu qu¶n lÝ, sö dông vèn ODA kh«ng hiÖu qu¶ vÉn cã ng uy c¬ ®Ó l¹i g¸nh nÆng nî nÇn trong t­¬ng lai. 5 NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
  6. Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam + C¸c n­íc nhËn vèn ODA ph¶i héi ®ñ mét sè ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh míi ®­îc nhËn tµi trî. §iÒu kiÖn nµy tuú thuéc tõng nhµ tµi trî. + Chñ yÕu dµnh hç trî cho c¸c dù ¸n ®Çu t­ vµ c¬ së h¹ tÇng nh­ GTVT, gi¸o dôc y tÕ... + C¸c nhµ tµi trî lµ c¸c tæ chøc viÖn trî ®a ph­¬ng (gåm c¸c tæ chøc thuéc Tæ chøc Liªn hîp quèc, Liªn minh ch©u ¢u, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ IMF, WB, ADB) vµ c¸c tæ chøc viÖn trî song ph­¬ng nh­ c¸c n­íc thuéc Tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ OECD, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ ¶ RËp xª-ót, TiÓu v­¬ng quèc ArËp, Hµn Quèc, §µi Loan, Trung Quèc. C¸c n­íc cung cÊp viÖn trî nhiÒu nhÊt hiÖn nay lµ Mü, NhËt, Ph¸p, Anh, Australia, Thuþ §iÓn... 1.2.3 C¸c tiªu chuÈn ®­îc viÖn trî vµ vay ODA Tiªu chuÈn ®­îc viÖn trî vµ vay ODA th­êng ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña tõng quèc gia, trong ®ã c¸c tiªu chuÈn c¬ b¶n chñ yÕu nhÊt lµ GDP tÝnh theo ®Çu ng­êi vµ kh¶ n¨ng tr¶ nî cña quèc gia ®ã. Th«ng th­êng nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn cã møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi mét n¨m thÊp h¬n møc tèi thiÓu míi cã ®ñ tiªu chuÈn ®Ó vay ODA. Møc tèi thiÓu nµy ®­îc ®iÒu chØnh theo thêi gian vµ tuú vµo chÝnh s¸ch cña tõng tæ chøc tµi trî. VÝ dô n¨m 1996 Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB) quy ®Þnh møc thu nhËp b×nh qu©n tèi thiÓu lµ 851 USD/ng­êi, ®èi víi Ng©n hµng ThÕ giíi, con sè nµy lµ 1.305 USD/ng­êi (2),... 1.2.4 C¸c ®iÒu kiÖn vµ thêi h¹n vay ODA C¸c kho¶n vay ODA dµnh cho c¸c n­íc nghÌo, kÐm ph¸t triÓn th­êng cã l·i suÊt thÊp, thËm chÝ kh«ng cã l·i suÊt, thêi h¹n tr¶ vèn l©u, thêi gian ©n h¹n dµi. VÝ dô nh­ thêi gian hoµn tr¶ vèn cña NhËt B¶n lµ 30 n¨m, cña ADB vµ WB lµ 40 n¨m, l·i suÊt cña ADB lµ 1%/n¨m, cña WB lµ 0,75%/n¨m, thêi gian ©n h¹n lµ 10 n¨m,... NÕu c¸n c©n thanh to¸n vµ t×nh h×nh kinh tÕ cña n­íc ®i vay ®­îc c¶i thiÖn mét c¸ch ®¸ng kÓ th× thêi h¹n c¸c kho¶n vay cã thÓ ®­îc ®iÒu chØnh nh»m thÓ hiÖn nh÷ng 6 NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
  7. Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam thay ®æi to lín trong t×nh h×nh kinh tÕ cña tõng n­íc. Tuy nhiªn, nÕu sù ®iÒu chØnh ®ã lµm nÒn kinh tÕ cña quèc gia vay vèn bÞ bÊt æn th× cã thÓ ®iÒu chØnh l¹i. 1.3 Ph©n lo¹i ODA 1.3.1 Ph©n lo¹i ODA theo nguån cung cÊp vµ n¬i tiÕp nhËn a. Ph©n lo¹i theo nguån cung cÊp NÕu ph©n lo¹i theo nguån cung cÊp, ODA cã thÓ chia lµm 2 lo¹i: + ODA song ph­¬ng: lµ viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc cña chÝnh phñ n­íc nµy dµnh cho chÝnh phñ n­íc kia. HiÖn nay, trong sè c¸c n­íc cung cÊp ODA song ph­¬ng, NhËt B¶n vµ Mü lµ nh÷ng n­íc dÉn ®Çu thÕ giíi. + ODA ®a ph­¬ng: lµ viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc cña mét tæ chøc quèc tÕ (nh­ Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸, Liªn minh Ch©u ¢u,...) hoÆc cña chÝnh phñ mét n­íc dµnh cho chÝnh phñ mét n­íc kh¸c nh­ng ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c tæ chøc ph­¬ng nh­ Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn Liªn hiÖp quèc (UNDP) hay Quü nhi ®ång Liªn hiÖp quèc (UNICEF),... b. Ph©n lo¹i theo n­íc tiÕp nhËn NÕu ph©n lo¹i theo n­íc tiÕp nhËn ODA, cã thÓ chia ODA lµm hai lo¹i: + ODA th«ng th­êng: lµ hç trî cho n­íc cã thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi thÊp. + ODA ®Æc biÖt: lµ hç trî cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn víi thêi h¹n cho vay ng¾n, l·i suÊt cao h¬n so víi ODA th«ng th­êng. 1.3.2 Ph©n lo¹i ODA theo tÝnh chÊt Th«ng th­êng ODA gåm hai phÇn: phÇn kh«ng hoµn l¹i vµ phÇn hoµn l¹i víi ®iÒu kiÖn ­u ®·i (l·i suÊt thÊp, thêi gian ©n h¹n dµi,...) PhÇn kh«ng hoµn l¹i lín hay nhá tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng tµi chÝnh vµ h¶o t©m cña chñ tµi trî, th«ng th­êng chiÕm kho¶ng 15% tæng sè ODA. PhÇn hoµn l¹i víi ®iÒu kiÖn ­u ®·i chiÕm phÇn lín ODA. Nh­ vËy, nÕu ph©n lo¹i theo tÝnh chÊt, ODA cã thÓ chia thµnh hai lo¹i chÝnh: ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i vµ viÖn trî cã hoµn l¹i. Ngoµi ra, cßn cã mét phÇn 7 NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
  8. Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam nhá ODA ®­îc thùc hiÖn d­íi d¹ng viÖn trî hçn hîp, nghÜa lµ ODA mét phÇn cÊp kh«ng, phÇn cßn l¹i thùc hiÖn theo h×nh thøc vay tÝn dông, cã thÓ ­u ®·i hoÆc b×nh th­êng. a. ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i lµ viÖn trî cÊp kh«ng, kh«ng ph¶i tr¶ l¹i vµ th­êng ®­îc thùc hiÖn d­íi hai d¹ng sau ®©y: + Hç trî kü thuËt (Technical Assistance - TA): lµ viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ hoÆc truyÒn ®¹t nh÷ng kinh nghiÖm xö lý, bÝ quyÕt kü thuËt cho n­íc nhËn ODA nhê sù trî gióp cña c¸c chuyªn gia quèc tÕ. Tuy nhiªn, trong h×nh thøc viÖn trî nµy th× l­¬ng cña c¸c chuyªn gia quèc tÕ l¹i chiÕm phÇn ®¸ng kÓ trong tæng gi¸ trÞ viÖn trî. + ViÖn trî nh©n ®¹o b»ng hiÖn vËt: C¸c n­íc tiÕp nhËn ODA d­íi h×nh thøc hiÖn vËt nh­ l­¬ng thùc thùc phÈm, thuèc men, v¶i vãc... Tuy nhiªn, ®¬n gi¸ tÝnh cho nh÷ng hµng ho¸ nµy th­êng t­¬ng ®èi cao. ChÝnh v× thÕ, rÊt khã huy ®éng nh÷ng hµng ho¸ nµy vµo môc ®Ých ®Çu t­ ph¸t triÓn. H¬n n÷a còng cÇn nhËn thÊy r»ng c¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i th­êng kÌm theo mét sè ®iÒu kiÖn vÒ tiÕp nhËn, vÒ ®¬n gi¸ mµ nÕu n­íc chñ nhµ cã tiÒn chñ ®éng thùc hiÖn th× ch­a ch¾c ®· cÇn ®Õn nh÷ng hµng ho¸ hay kü thuËt ®ã, hay Ýt nhÊt còng ¸p dông mét ®¬n gi¸ thÊp h¬n nhiÒu lÇn. §©y chÝnh lµ lý do t¹i sao tØ träng viÖn trî kh«ng hoµn l¹i trong tæng sè hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc cã xu h­íng ngµy cµng gi¶m. b. ViÖn trî cã hoµn l¹i ViÖn trî cã hoµn l¹i thùc chÊt lµ vay tÝn dông víi ®iÒu kiÖn ­u ®·i. TÝnh chÊt ­u ®·i cña c¸c kho¶n viÖn trî ®­îc thÓ hiÖn ë nh÷ng mÆt sau: - L·i suÊt thÊp: l·i suÊt ¸p dông cho c¸c kho¶n vay tÝn dông ­u ®·i cña WB lµ 0,75%/n¨m, cña ADB lµ 1%/n¨m, cña NhËt B¶n dao ®éng trong kho¶ng 0,75- 2,3%/n¨m,... - Thêi h¹n vay dµi h¹n: NhËt cho ViÖt Nam vay trong 30 n¨m, Ng©n hµng thÕ giíi cho ViÖt Nam vay trong 40 n¨m,... 8 NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
  9. Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam - Thêi gian ©n h¹n (thêi gian tõ khi vay ®Õn khi tr¶ vèn gèc ®Çu tiªn) dµi: ADB, NhËt B¶n cho ViÖt Nam thêi gian ©n h¹n 10 n¨m,... ChÝnh v× nh÷ng tÝnh chÊt ­u ®·i nµy nªn ë c¸c n­íc, ODA d­íi d¹ng c¸c kho¶n vay ­u ®·i th­êng ®­îc sö dông ®Ó ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n ph¸t triÓn kÕt cÊ u h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. 1.3.3 Ph©n lo¹i ODA theo ®iÒu kiÖn ODA cã hai lo¹i: kh«ng ®iÒu kiÖn vµ cã ®iÒu kiÖn. Trªn thùc tÕ, chØ cã Thuþ §iÓn lµ n­íc duy nhÊt cÊp ODA kh«ng ®iÒu kiÖn. Cßn l¹i c¸c n­íc viÖn trî khi cÊp ODA th­êng g¾n víi nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, Ngoµi ra, cßn cã lo¹i ODA rµng buéc mét phÇn, tøc lµ mét phÇn ë cÊp viÖn trî, phÇn cßn l¹i cã thÓ chi tiªu ë c¸c cÊp kh¸c tuú theo n­íc nhËn tµi trî. a. ODA kh«ng rµng buéc ODA kh«ng rµng buéc nghÜa lµ viÖc sö dông nguån tµi trî kh«ng bÞ rµng buéc bëi nguån sö dông hay môc ®Ých sö dông mµ cã thÓ chi tiªu ë bÊt kú lÜnh vùc nµo hay khu vùc nµo. b. ODA cã rµng buéc ODA cã rµng buéc nghÜa lµ b¾t buéc ph¶i chi tiªu ë cÊp, ë lÜnh vùc viÖn trî. N­íc nhËn ODA cã thÓ bÞ rµng buéc bëi nguån sö dông hoÆc môc ®Ých sö dông. ODA bÞ rµng buéc bëi nguån sö dông: nghÜa lµ viÖc mua s¾m hµng ho¸ hay trang thiÕt bÞ hay dÞch vô b»ng ODA ®ã chØ giíi h¹n cho mét sè c«ng ty do n­íc tµi trî së h÷u hoÆc kiÓm so¸t (®èi víi tµi trî song ph­¬ng), hoÆc c«ng ty cña n­íc thµnh viªn (®èi víi viÖn trî ®a ph­¬ng). ODA bÞ rµng buéc bëi môc ®Ých sö dông: nghÜa lµ nguån ODA cung cÊp chØ ®­îc sö dông cho mét sè lÜnh vùc nhÊt ®Þnh hoÆc mét sè dù ¸n cô thÓ. 1.3.4 Ph©n lo¹i ODA theo h×nh thøc a. Hç trî c¸n c©n thanh to¸n 9 NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
  10. Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam Hç trî c¸n c©n thanh to¸n th­êng lµ hç trî tµi chÝnh trùc tiÕp nh­ng ®«i khi còng cã thÓ lµ hiÖn vËt th«ng qua hç trî hµng ho¸ hoÆc hç trî nhËp khÈu. Ngo¹i tÖ hoÆc hµng ho¸ chuyÓn vµo trong n­íc qua h×nh thøc hç trî c¸n c©n thanh to¸n cã thÓ ®­îc chuyÓn ho¸ thµnh hç trî ng©n s¸ch. §iÒu nµy x¶y ra khi hµng ho¸ nhËp vµo nhê h×nh thøc nµy ®­îc b¸n trªn thÞ tr­êng trong n­íc, vµ sè thu nhËp b»ng b¶n tÖ ®­îc ®­a vµo ng©n s¸ch cña ChÝnh phñ. b. TÝn dông th­¬ng m¹i ODA cã thÓ thùc hiÖn d­íi d¹ng tÝn dông th­¬ng m¹i víi c¸c ®iÒu kho¶n "mÒm" nh­ l·i suÊt thÊp, h¹n tr¶ dµi,... c. ViÖn trî ch­¬ng tr×nh ViÖn trî ch­¬ng tr×nh (cßn gäi lµ hç trî phi dù ¸n) lµ viÖn trî khi ®¹t ®­îc mét hiÖp ®Þnh víi ®èi t¸c viÖn trî nh»m cung cÊp mét khèi l­îng ODA cho mét môc ®Ých tæng qu¸t trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh, mµ kh«ng ph¶i x¸c ®Þnh mét c¸ch chÝnh x¸c nã sÏ ®­îc sö dông nh­ thÕ nµo. d. Hç trî dù ¸n Hç trî dù ¸n lµ h×nh thøc chñ yÕu cña hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc, cã thÓ liªn quan ®Õn hç trî c¬ b¶n hoÆc hç t rî kü thuËt, vµ th«ng th­êng c¸c dù ¸n ph¶i ®­îc chuÈn bÞ rÊt kü l­ìng tr­íc khi thùc hiÖn. Hç trî c¬ b¶n: chñ yÕu lµ c¸c dù ¸n vÒ x©y dùng (®­êng x¸, cÇu cèng, ®ª ®Ëp, ®iÖn n¨ng, viÔn th«ng, tr­êng häc, bÖnh viÖn, ...). Th«ng th­êng c¸c dù ¸n nµy cã kÌm theo mét bé phËn cña viÖn trî kü thuËt d­íi d¹ng thuª chuyªn gia n­íc ngoµi ®Ó kiÓm tra nh÷ng ho¹t ®éng nhÊt ®Þnh nµo ®ã cña dù ¸n hoÆc ®Ó so¹n th¶o x¸c nhËn c¸c b¸o c¸o cho ®èi t¸c viÖn trî. Hç trî kü thuËt: chñ yÕu lµ c¸c dù ¸n tËp trung vµo chuyÓn giao tri thøc (know- how) hoÆc t¨ng c­êng c¬ së lËp kÕ ho¹ch, cè vÊn, nghiªn cøu t×nh h×nh c¬ b¶n tr­íc khi ®Çu t­. 1.4 Nguån vµ ®èi t­îng cña ODA 10 NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
  11. Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam 1.4.1 Nguån cung cÊp ODA Nh­ ®· ®Ò cËp trong ®Þnh nghÜa vÒ ODA, nguån cung cÊp ODA cã thÓ ®Õn tõ c¸c chÝnh phñ, c¸c tæ chøc liªn chÝnh phñ, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ. Nh­ vËy, hiÖn nay, nguån viÖn trî ODA ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn gåm c¸c lo¹i sau: + ChÝnh phñ n­íc ngoµi vµ c¸c c¬ quan ®¹i diÖn cho hîp t¸c ph¸t triÓn cña chÝnh phñ n­íc ngoµi vÝ dô nh­: C¬ quan hîp t¸c quèc tÕ NhËt B¶n - JICA, Ng©n hµng hîp t¸c quèc tÕ NhËt B¶n - JBIC, C¬ quan ph¸t triÓn quèc tÕ australia - AUSAID, Héi ®ång viÖn trî h¶i ngo¹i australia ACFOA; C¬ quan viÖn trî chÝnh thøc Nauy - NORAD,... + C¸c tæ chøc ph¸t triÓn Liªn hiÖp quèc (LHQ), bao gåm: Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn Liªn hiÖp quèc (UNDP), Quü nhi ®ång Liªn hiÖp quèc (UNICEF); Ch­¬ng tr×nh l­¬ng thùc thÕ giíi (WFP); Tæ chøc L­¬ng thùc vµ n«ng nghiÖp cña Liªn hiÖp quèc (FAO); Quü D©n sè Liªn hiÖp quèc (UNFPA); Quü trang thiÕt bÞ cña Liªn hiÖp quèc (UNCDF); Tæ chøc ph¸t triÓn C«ng nghiÖp cña Liªn hiÖp quèc (UNIDO); Cao uû Liªn hiÖp quèc vÒ Ng­êi tÞ n¹n (UNHCR); Tæ chøc y tÕ ThÕ giíi (WHO); C¬ quan n¨ng l­îng Nguyªn tö Quèc tÕ (IAEA); Tæ chøc v¨n ho¸, Khoa häc vµ Gi¸o dôc cña LHQ (UNESCO);... + C¸c tæ chøc Liªn chÝnh phñ, bao gåm: Liªn minh Ch©u ¢u (EU), Tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ vµ ph¸t triÓn (OECD), HiÖp héi c¸c n­íc ASEAN... + C¸c tæ chøc Tµi chÝnh quèc tÕ bao gåm: Ng©n hµng ThÕ giíi (WB); Ng©n hµng Ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB); Quü c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu má (OPEC); Ng©n hµng §Çu t­ B¾c ¢u (NIB) vµ Quü Ph¸t triÓn B¾c ¢u (NID); Quü Quèc tÕ vÒ Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp (IFAD),... (trõ Quü tiÒn tÖ Quèc tÕ IMF). 1.4.2 §èi t­îng cña ODA 11 NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
  12. Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam ODA cña c¸c tæ chøc vµ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi chØ tËp trung vµo nh÷ng n­íc cã thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi thÊp, ®Æc biÖt lµ nh÷ng n­íc ë d­íi møc 220 USD/ng­êi, n¨m. MÆc dï vËy, viÖc xem xÐt mét quèc gia cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ®­îc viÖn trî ODA hay kh«ng cßn phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè kh¸c trong ®ã quan träng nhÊt l¹i l µ chÝnh s¸ch ngo¹i giao, tiÕp ®Õn lµ møc ®é æn ®Þnh chÝnh trÞ- kinh tÕ -x· héi vµ lé tr×nh cam kÕt ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña quèc gia ®ã. Do ®ã, mét quèc gia cã møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi cao h¬n 220 USD/ ng­êi, n¨m vÉn cã thÓ thu hót l­îng ODA lín h¬n nhiÒu lÇn so víi mét n­íc cã thu nhËp thÊp h¬n 220 USD/ng­êi, n¨m. §iÒu kiÖn vÒ thu nhËp lu«n lu«n ®­îc nh¾c ®Õn trong viÖc cÊp ODA nh­ng ®ã chØ lµ ®iÒu kiÖn cÇn chø kh«ng h¼n lµ ®iÒu kiÖn ®ñ ®Ó mét quèc gia trë thµnh n­íc ®­îc nhËn viÖn trî. Do vËy, n¨ng lùc cña bé m¸y l·nh ®¹o cña mét quèc gia còng chÝnh lµ ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng thu hót ODA cña quèc gia ®ã v× ®«i khi viÖc t¨ng hoÆc gi¶m quyÕt ®Þnh viÖn trî còng do c¸c lý do chÝnh trÞ chø kh«ng ph¶i lý do viÖn trî kinh tÕ theo ®óng nghÜa cña nã. Sau khi ®· ký c¸c cam kÕt viÖn trî, ®Ó ®­îc tiÕp nhËn nguån viÖn trî ODA, c¸c n­íc ph¸t triÓn ph¶i tu©n theo c¸c ®iÒu kiÖn cña nguån hç trî vµ tõng dù ¸n, ch­¬ng tr×nh. Mét yªu cÇu n÷a ®èi víi n­íc nhËn viÖn trî lµ uy tÝn cña n­íc ®ã vµ nh÷ng tiÕn bé ®¹t ®­îc th«ng qua qu¸ tr×nh sö dông vèn viÖn trî cña c¸c n­íc nµy. §©y lµ tiÒn ®Ò quan träng t¹o thuËn lîi cho n­íc tiÕp nhËn ODA cã ®­îc sù tin t­ëng tõ phÝa c¸c nhµ tµi trî qua ®ã tiÕp tôc vµ nhËn ®­îc nhiÒu sù ñng hé h¬n n÷a. Ngoµi nh÷ng yªu cÇu ®­îc ®Æt ra ë trªn, n­íc nhËn viÖn trî, th­êng lµ nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn cßn gÆp mét khã kh¨n kh«ng nhá ®ã lµ nguån vèn ®èi øng theo yªu cÇu cña tõng dù ¸n, tõng giai ®o¹n cña dù ¸n. Khi c¸c n­íc ®ã gÆp ph¶i khã kh¨n vÒ kinh tÕ hoÆc do sù yÕu kÐm cña c¸c c¬ quan thi hµnh, viÖc kh«ng ®¸p øng ®ñ nguån vèn ®èi øng sÏ lµm chËm tiÕn ®é gi¶i ng©n, lµm chËm thêi gian ®­a 12 NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
  13. Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam c«ng tr×nh vµo sö dông, t¨ng chi phÝ thùc hiÖn dù ¸n vµ lµm gi¶m sót uy tÝn ®èi víi nhµ tµi trî. 2. Vai trß cña ODA ®èi víi c¸c quèc gia trªn thÕ giíi 2.1 Vai trß cña ODA ®èi víi c¸c n­íc tiÕp nhËn 2.1.1 Nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nãi chung vµ ®èi víi ViÖt Nam nãi riªng muèn ®Èy m¹nh nÒn kinh tÕ th× ph¶i cã mét l­îng vèn lín ®Ó tËp trung ®Çu t­ cho mét sè lÜnh vùc ®Æc biÖt lµ c¬ së h¹ tÇng cßn ë møc rÊt thÊp. Do ®ã kh«ng thÓ chØ dùa vµo nguån lùc trong n­íc mµ cßn ph¶i biÕt tËn dông nguån vèn tõ bªn ngoµi. Mét thùc tÕ lµ muèn ph¸t triÓn kinh tÕ, c¸c n­íc ®Òu ph¶i cã mét kho¶n ®Çu t­ t­¬ng xøng (vÝ dô nh­ muèn ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ kho¶ng 10% nh­ ViÖt Nam th× cÇn ®Çu t­ mét l­îng tiÒn vèn kho¶ng 30% GDP). Mµ thùc tÕ c¸c n­íc nµy chØ cã møc tÝch luü tõ néi bé nÒn kinh tÕ chØ d­íi 10% GDP. §¸p øng yªu cÇu trªn, nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc cã ®Æc thï lµ l·i suÊt vay thÊp, thêi h¹n dµi (th­êng tõ 15 - 40 n¨m l¹i thªm thêi gian ©n h¹n tõ 10 ®Õn 20 n¨m),vèn ®Çu t­ tËp trung lín, cã thÓ lªn tíi hµng tr¨m triÖu USD cho mét dù ¸n. Bªn c¹nh ®ã nguån vèn nµy nh»m hç trî c¸c n­íc nghÌo gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò trªn, ®iÒu mµ nguån vèn t­ b¶n (®Çu t­ trùc tiÕp) kh«ng bao giê lµm ®­îc. Tuy xÐt vÒ mèi quan hÖ th× ODA vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ kh«ng hoµn toµn tØ lÖ thuËn tøc lµ kh«ng ph¶i cø viÖn trî t¨ng lªn th× t¨ng tr­ëng kinh tÕ còng t¨ng lªn. T¨ng tr­ëng kinh tÕ cßn phô thuéc vµo kh¶ n¨ng qu¶n lý tèt cña n­íc nhËn viÖn trî. Trong ®iÒu kiÖn qu¶n lý tèt, thªm 1% viÖn trî trong GDP th× t¨ng tr­ëng kinh tÕ t¨ng thªm lµ 0.5%. ODA gióp t¨ng thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi dÉn ®Õn t¨ng phóc lîi vµ møc sèng cho ng­êi d©n tõ ®ã thóc ®Èy ph¸t triÓn. VÝ dô vµo n¨m 1966, Th¸i Lan lµ n­íc nghÌo víi thu nhËp d­íi møc 1 USD/ngµy (theo thêi gi¸ 1985), tû lÖ tö vong s¬ sinh n¨m 1967 lµ 0,84%. Tuy nhiªn n­íc nµy ®· cã nh÷ng biÕn ®æi m¹nh mÏ, 13 NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
  14. Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam nhÊt lµ nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 80 vµ ®Çu thËp kû 90. Nh÷ng thµnh tùu nµy ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cã vai trß quan träng cña viÖn trî ODA. ODA gióp ®Çu t­ vµo con ng­êi mµ vÊn ®Ò quan träng nhÊt lµ c¸c dù ¸n liªn quan ®Õn phæ cËp gi¸o dôc vµ ch¨m sãc søc khoÎ céng ®ång. VÊn ®Ò nµy cµng trë nªn cÊp thiÕt v× theo thèng kª gÇn ®©y cña WB trong sè gÇn 5 tû ng­êi sèng ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ thµnh viªn cña WB th× cã:  3 tû ng­êi sèng d­íi møc 2 USD/ngµy vµ kho¶ng 1,3 tû ng­êi sèng d­íi møc 1 USD/ngµy.  Mçi ngµy cã 40.000 ng­êi chÕt do c¸c bÖnh liªn quan ®Õn h« hÊp.  130 triÖu trÎ em trong ®é tuæi kh«ng cã c¬ héi ®Õn tr­êng.  1,3 tû ng­êi kh«ng cã c¬ héi tiÕp cËn víi nguån n­íc s¹ch. ODA còng cã vai trß ®èi víi c«ng cuéc c¶i tæ kinh tÕ cña chÝnh phñ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn qua c¸c dù ¸n, ch­¬ng tr×nh hç trî n¨ng lùc, c¶i tæ c¬ cÊu c¸c tæ chøc, c¸c c¬ quan chøc n¨ng cña chÝnh phñ. H¬n n÷a viÖc sö dông ODA cßn mang l¹i nhiÒu thuËn lîi kh¸c cho c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn trong c«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ nhê nh÷ng ­u ®iÓm sau:  Vèn ODA sÏ gióp n­íc nhËn tµi trî cã c¬ héi øng dông c ¸c thµnh tùu khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ trªn thÕ giíi. Tuy c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn kh«ng muèn chuyÓn giao c«ng nghÖ cao cho c¸c n­íc nhËn viÖn trî nh­ng nh÷ng c«ng nghÖ ®­îc chuyÓn giao còng t­¬ng ®èi hiÖn ®¹i so víi tr×nh ®é cña c¸c n­íc nµy. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, n­íc viÖn trî th­êng cö chuyªn gia sang h­íng dÉn thùc hiÖn dù ¸n do ®ã c¸n bé cña n­íc nhËn viÖn trî cã thÓ häc hái ®­îc rÊt nhiÒu kinh nghiÖm ®¸ng quý.  Vèn ODA còng gióp n­íc nhËn viÖn trî cã c¬ héi ®µo t¹o nguån nh©n lùc cho ®Êt n­íc m×nh. Khi thùc hiÖn c¸c dù ¸n cã vèn n­íc ngoµi, c¸c c¸n bé qu¶n lý, c¸n bé kü thuËt còng nh­ c«ng nh©n sÏ cã c¬ héi tiÕp thu c«ng nghÖ míi, lµm quen víi c¸c quy tr×nh lµm viÖc khoa häc vµ hiÖn ®¹i, ®ång thêi rÌn luyÖn ®­îc t¸c phong lµm viÖc c«ng nghiÖp. 14 NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
  15. Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam Tãm l¹i, ODA ®ãng mét vai trß hÕt søc qua träng ®èi víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ x· héi do tÝnh chÊt ­u ®·i ®Æc thï cña nguån vèn nµy. Tuy vËy, viÖc sö dông nguån vèn nµy kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã h¹n chÕ. 2.1.2 ODA vµ nguy c¬ phô thuéc cña c¸c n­íc tiÕp nhËn Tuy nhiªn, ®èi víi n­íc tiÕp nhËn, nguån hç trî song ph­¬ng t¹o ®iÒu kiÖn gióp t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®ång thêi hä còng ph¶i chÊp nhËn nh÷ng ®iÒu kiÖn rµng buéc rÊt chÆt chÏ tõ phÝa c¸c n­íc tµi trî. Nh÷ng rµng buéc nµy cã thÓ xuÊt ph¸t tõ lý do kinh tÕ còng cã thÓ lµ rµng buéc vÒ chÝnh trÞ. VÝ dô n¨m 2003 nµy Mü s½n sµng viÖn trî vµ cho Thæ NhÜ Kú vay mét kho¶n tiÒn lín ®Ó ®æi lÊy viÖc Thæ NhÜ Kú cho phÐp Mü ®ãng qu©n trong cuéc chiÕn tranh tÊn c«ng I-r¾c. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn 50 n¨m qua cña thÕ giíi cho thÊy. Nh÷ng n­íc tiÕn hµnh ph¸t triÓn dùa trªn viÖc t¨ng c­êng vµ sö dông nguån vèn trong n­íc tiÕt kiÖm ®­îc ®ång thêi h¹n chÕ tèi thiÓu vay nî n­íc ngoµi lµ nh÷ng n­íc ®· ®¹t ®­îc kÕt qu¶ ph¸t triÓn tèt vµ bÒn v÷ng. Tr¸i l¹i, mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn tr«ng cËy qu¸ nhiÒu vµo viÖn trî tµi chÝnh cña n­íc ngoµi, ®Æc biÖt lµ c¸c kho¶n vay nî, hiÖn vÉn ®ang n»m trong danh s¸ch nh÷ng n­íc mÊt c©n ®èi vµ lÖ thuéc vµo n­íc ngoµi. Trong xu h­íng ph¸t triÓn hiÖn nay, toµn cÇu ho¸ lµ mét xu h­íng kh«ng thÓ tr¸nh khái, c¸c n­íc ph¸t triÓn hay c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn còng ®Òu muèn thóc ®Èy qu¸ tr×nh nµy v× vÒ b¶n chÊt nã ®em l¹i lîi Ých cho tÊt c¶ c¸c quèc gia. NÕ u xem xÐt mét c¸ch cô thÓ, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Òu ph¶i tr¶ gi¸ cho tiÕn tr×nh héi nhËp v× ®Òu ph¶i chÊp nhËn c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó ®­îc nhËn viÖn trî. C¸c ®iÒu kiÖn nµy ®«i khi kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc hoÆc nÕu thùc hiÖn ®­îc th× hËu qu¶ vÒ mÆt x· héi mµ nã g©y ra cßn to lín h¬n lîi Ých mµ nã mang l¹i. Cã c¸c yªu s¸ch ®Ó viÖn trî ®i ng­îc l¹i víi lîi Ých quèc gia hoÆc kh«ng phï hîp víi ®­êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ cña quèc gia ®ã. ChÝnh ®iÒu nµy ®· khiÕn chÝnh phñ nhiÒu n­íc tõ chèi c¸c kho¶n viÖn trî do søc Ðp tõ bªn trong. 15 NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
  16. Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam Víi c¸c lý do nªu trªn, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn lu«n ph¶i c©n nh¾c ®Ó võa cã thÓ tËn dông tèi ®a c¸c nguån viÖn trî l¹i kh«ng bÞ r¬i vµo nguy c¬ lÖ thuéc. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i lu«n cã chÝnh s¸ch mÒm dÎo vµ linh ho¹t ®Ó tranh thñ tèi ®a c¸c nguån viÖn trî kh«ng hoµn l¹i ®ång thêi sö dông cã hiÖu qu¶ nhÊt c¸c kho¶n vay. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cÇn chän läc ®óng c¸c dù ¸n cã hiÖu qu¶ kinh tÕ, ®¶m b¶o hoµn vèn ®Ó cã thÓ x©y dùng lé tr×nh tr¶ nî hîp lý. §ång thêi ®Èy m¹nh c¸c h×nh thøc ®Çu t­ kh¸c nh»m ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp xuÊt khÈu thu ngo¹i tÖ ®Ó tr¶ nî v× ®«i khi l·i suÊt vay thÊp kh«ng ®ñ ®Ó bï l¹i nh÷ng thiÖt h¹i do sù thay ®æi tû gi¸. 2.2 Vai trß cña ODA ®èi víi viÖc më réng thÞ tr­êng cña c¸c n­íc cung cÊp Xu thÕ ®Çu t­ quèc tÕ trong nh÷ng n¨m cuèi cña thÕ kû ®· cho thÊy c¸c khu vùc thu hót ®Çu t­ m¹nh mÏ kh«ng cßn lµ c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn, thay vµo ®ã lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ khu vùc §«ng Nam ¸. ChÝnh v× vËy viÖc c¶i t¹o, ®æi míi c¬ së h¹ tÇng còng nh­ kiÕn tróc th­îng tÇng lªn mét tr×nh ®é ph¸t triÓn cao h¬n, t¹o ®iÒu kiÖn cho ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ kh«ng cßn lµ nhu cÇu cña riªng c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn mµ nã ®· trë thµnh mong muèn cña c¶ c¸c n­íc ph¸t triÓn, ®Æc biÖt trong xu thÕ toµn cÇu ho¸. Nhu cÇu më réng thÞ tr­êng cña c¸c n­íc ph¸t triÓn ®ang thóc ®Èy c¸c n­íc nµy ®Çu t­ m¹nh mÏ vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn h¬n bao giê hÕt. Khi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã mét c¬ së h¹ tÇng ph¸t triÓn ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh, mét kiÕn tróc th­îng tÇng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ th× c¸c nhµ ®Çu t­ míi cã thÓ yªn t©m víi c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t­ trong t­¬ng lai cña m×nh. §Ó thóc ®Èy ®Çu t­ trùc tiÕp, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cÇn ph¶i ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng vµ hoµn thiÖn kiÕn tróc th­îng tÇng nh­ng viÖc nµy l¹i rÊt khã th ùc hiÖn víi nguån vèn h¹n hÑp cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ ®Çu t­ cho c¬ së h¹ tÇng. 16 NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
  17. Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam Ngoµi ra, nguån hç trî ODA song ph­¬ng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho n­íc viÖn trî trong viÖc cñng cè vÞ thÕ chÝnh trÞ còng nh­ kinh tÕ. ODA gióp c¸c n­íc ph¸t triÓn dÔ dµng t×m hiÓu thÞ tr­êng cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, v­¬n ra ®Ó chiÕm lÜnh vµ më réng thÞ tr­êng, khai th¸c tµi nguyªn phong phó vµ nh©n lùc dåi dµo tõ n­íc nhËn viÖn trî, tiªu thô ®­îc hµng ho¸ th«ng qua c¸c ®iÒu kiÖn rµng buéc nh­ buéc c¸c n­íc nhËn viÖn trî ph¶i mua hµng, thiÕt bÞ, c«ng nghÖ... cã khi víi gi¸ cao h¬n so víi gi¸ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, rµng buéc vÒ tû lÖ tham gia trong tæng trÞ gi¸ dù ¸n... VÝ dô nh­ NhËt b¶n, mét ®èi t¸c song ph­¬ng lín nhÊt thÕ giíi vÒ ODA, th× 1/2 kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng n¨m 1997 lµ bu«n b¸n víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ nh÷ng n­íc nhËn ODA tõ NhËt b¶n. ViÖn trî ODA chÝnh lµ sù më ®­êng cho c¸c lo¹i h×nh ®Çu t­ trùc tiÕp kh¸c. 3. Vai trß cña ODA ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë ViÖt Nam Tõ sau n¨m 1990, kinh tÕ x· héi n­íc ta b¾t ®Çu thay ®æi, c«ng cuéc x©y dùng ph¸t triÓn kinh tÕ cña chóng ta cã nhiÒu thuËn lîi nh­ng còng gÆp ph¶i kh«ng Ýt khã kh¨n. Trong bèi c¶nh nh­ vËy, chóng ta ®· biÕt ph¸t huy nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc, v­ît qua nh÷ng khã kh¨n vµ ®· thu ®­îc th¾ng lîi trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc. Nh÷ng sù kiÖn næi bËt cña quan hÖ ®èi ngo¹i cã ý nghÜa quan träng ®èi víi hîp t¸c ph¸t triÓn trong thêi gian nµy lµ: - Th¸ng 10 n¨m 1993, ViÖt Nam nèi l¹i quan hÖ víi Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF), Ng©n hµng ThÕ giíi (WB) vµ Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB). - Th¸ng 11 n¨m 1993, Héi nghÞ lÇn thø nhÊt c¸c nhµ tµi trî cho ViÖt Nam häp t¹i Pari më ra giai ®o¹n hîp t¸c ph¸t triÓn gi÷a n­íc ta víi céng ®ång c¸c nhµ tµi trî. Tõ ®ã ®Õn nay ®· cã 6 Héi nghÞ Nhãm t­ vÊn c¸c nhµ tµi trî dµnh cho ViÖt Nam ®­îc tæ chøc. - Th¸ng 12 n¨m 1993, Héi nghÞ c¸c n­íc thµnh viªn C©u l¹c bé Pari ra khuyÕn nghÞ xo¸ vµ gi¶m nî cho ViÖt Nam. 17 NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
  18. Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam - Ngµy 3 th¸ng 2 n¨m 1994, Mü xo¸ bá lÖnh cÊm vËn ®èi víi ViÖt Nam. Th¸ng 8 n¨m 1994, Th­îng nghÞ viÖn Mü b·i bá lÖnh cÊm viÖn trî cho ViÖt Nam ¸p dông tõ h¬n hai thËp kû qua. - Ngµy 28 th¸ng 7 n¨m 1995, ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña hiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ (ASEAN). - Ngµy 7 th¸ng 4 n¨m 1997, ViÖt Nam vµ Mü ký HiÖp ®Þnh vÒ viÖc xö lý vµ c¬ cÊu l¹i sè nî cña ViÖt Nam víi Mü vµ c¬ quan ph¸t triÓn quèc tÕ Mü (USAID). §©y lµ v¨n b¶n song ph­¬ng cuèi cïng vÒ xö lý nî cña ViÖt Nam víi c¸c n­íc trong khu«n khæ biªn b¶n tho¶ thuËn khung t¹i C©u l¹c bé Pari. . - Th¸ng 4 n¨m 1999, Héi th¶o quèc tÕ vÒ quan hÖ ®èi t¸c ®­îc tæ chøc t¹i Hµ Néi. Do cã sù ®Èy m¹nh c«ng t¸c thu hót ®Çu t­ cïng víi nh÷ng chÝnh s¸ch ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vÒ viÖc c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­, chóng ta ®· thu hót ®­îc mét l­îng lín c¶ vèn ®Çu t­ trùc tiÕp vµ vèn ODA vµo ViÖt Nam. Nh÷ng nguån vèn nµy chñ yÕu ®­îc ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng còng nh­ nhµ x­ëng vµ m¸y mãc thiÕt bÞ phôc vô cho viÖc s¶n xuÊt, trong ®ã vèn ODA chñ yÕu dµnh cho c¸c dù ¸n x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ chÝnh lµ biÖn ph¸p hiÖu qu¶ ®Ó thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp. 3.1 S¬ l­îc vÒ t×nh h×nh vËn ®éng, cam kÕt vµ gi¶i ng©n ODA dµnh cho ViÖt Nam Trong khi kh¼ng ®Þnh nguån néi lùc gi÷ vÞ trÝ quyÕt ®Þnh, ViÖt Nam hÕt søc coi träng c¸c nguån vèn n­íc ngoµi. Cïng víi nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp FDI, nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA lµ ®· ®ãng gãp mét nguån vèn ngo¹i lùc bæ sung hÕt søc quý b¸u gãp phÇn thay ®æi mäi mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi, cã nh÷ng ®ãng gãp quan träng trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ cña n­íc ta. 18 NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
  19. Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam BiÓu ®å 1: ODA cam kÕt vµ ODA gi¶i ng©n giai ®o¹n 1993 ®Õn 2002 3000 2600 2500 2430 2400 2400 2400 2500 2200 ODA cam kÕt 2100 1940 ODA gi¶i ng©n 2000 1810 1650 TriÖu US$ 1530 1500 1500 1350 1242 1000 900 1000 737 725 413 500 0 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 N¨m (Nguån: Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu T­)(3) KÓ tõ khi nguån ODA ®­îc chÝnh thøc viÖn trî trë l¹i cho ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ODA cam kÕt tuy cã gi¶m trong hai n¨m 1997 vµ 1998 do ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc nh­ng ®· t¨ng l¹i tõ n¨m 1999 ®Õn nay. Nh×n chung nguån ODA dµnh cho ViÖt Nam cã xu h­íng t¨ng, ®Æc biÖt lµ nguån ODA ®· gi¶i ng©n, ®©y lµ dÊu hiÖu ®¸ng mõng trong khi ODA ®ang cã xu thÕ gi¶m ë c¸c n­íc vµ c¸c khu vùc kh¸c. Qua biÓu ®å trªn ta thÊy râ sù t¨ng ®Òu ®Æn qua c¸c n¨m cña ODA ®· gi¶i ng©n. §iÒu nµy chøng tá n¨ng lùc cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng liªn quan ®Õn viÖc triÓn khai vµ thùc thi c¸c dù ¸n ODA ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn bé, thu nhÆt ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm vµ ®Èy nhanh tèc ®é gi¶i ng©n qua c¸c n¨m. N¨m 1993, n¨m ®Çu tiªn sau nhiÒu n¨m gi¸n ®o¹n, ViÖt Nam tiÕp nhËn vµ qu¶n lý nguån ODA, l­îng gi¶i ng©n chØ ®¹t 413 triÖu USD trªn tæng sè 1.810 triÖu USD cam kÕt, chiÕm tû lÖ rÊt thÊp lµ 22.8%. §Õn n¨m 1998, l­îng gi¶i ng©n ®¹t 1.242 19 NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
  20. Thu hót vµ sö dông ODA trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng v©n t¶i ViÖt Nam triÖu USD trªn 2.200 triÖu USD cam kÕt, chiÕm tû lÖ 56.5%. Tû lÖ nµy ®· ®¹t 66.9 % vµo n¨m 2000 víi 1.650 triÖu USD ®· gi¶i ng©n trªn 2.600 triÖu USD cam kÕt. B¶ng 1: Tæng hîp ph©n tÝch ODA giai ®o¹n 1993 - 2002 Tû lÖ t¨ng ODA cam ODA cam kÕt ODA ®· gi¶i Tû lÖng©n n¨m Tû lÖi¶i t¨ng ODA ODA gi¶i g kÕt n¨m sau so ng©n tõng sau so víi ng©n/cam kÕt (TriÖu víi n¨m N¨m n¨m tr­íc cña tõng n¨m USD) n¨m tr­íc (TriÖu USD) (%) (%) (%) 1.810 - 413 - 22.8% 1993 1.940 107,2% 725 175,5% 37,4% 1994 2.600 134,0% 737 101,7% 28,3% 1995 2.430 93,5% 900 122,1% 37,0% 1996 2.400 98,8% 1.000 111,1% 41,7% 1997 2.200 91,7% 1.242 124,2% 56,5% 1998 2.100 95,5% 1.350 108,7% 64,3% 1999 2.400 114,3% 1.650 118,9% 67,9% 2000 2.400 100,0% 1.500 90,9% 62,5% 2001 2.500 104,2% 1.530 102,0% 61,2% 2002 (Nguån Bé KÕ ho¹ch §Çu T­) (4) ChØ trong n¨m th¸ng ®Çu n¨m 2001, ®· cã thªm 800 triÖu USD ODA ®­îc hîp thøc ho¸ b»ng c¸c hiÖp ®Þnh ký kÕt gi÷a ChÝnh Phñ n­íc ta víi c¸c Nhµ tµi trî quèc tÕ, gÇn b»ng 47% tæng gi¸ trÞ c¸c hiÖp ®Þnh ®· ký kÕt n¨m 2000. Trong n¨m 2001, tæng vèn ODA gi¶i ng©n lµ kho¶ng 1.500 triÖu USD, gi¶m so víi n¨m 2000, trong ®ã cã 1.187 triÖu USD vèn vay vµ 313 triÖu USD vèn viÖn trî kh«ng hoµn l¹i. C¸c nhµ tµi trî dÉn ®Çu lµ NhËt B¶n chiÕm 45.3% (652,5 triÖu USD), WB chiÕm 18.7% (280,5 triÖu USD), ADB chiÕm 13.1% (196,5 triÖu USD), phÇn cßn l¹i 22.9% (343,5 triÖu USD) lµ cña c¸c nhµ tµi trî kh¸c. TiÕp ®ã vµo n¨m 2002 b»ng c¸c hiÖp 20 NguyÔn Th¸i Vò A1 – CN8
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
21=>0