Thử tìm hiểu đời sống người tiền - sơ sử trên đất Bình Dương qua các di tích khảo cổ

Chia sẻ: Nguyễn Thị Bích Ngọc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

110
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Vết tích của người tiền sử để lại khá nhiều trên địa phận tỉnh Bình Dương ngày nay. Đó là những địa điểm cư trú và mộ táng với hàng ngàn hiện vật đã được các nhà khảo cổ tìm thấy. Các di tích được xác định niên đại khoảng từ 2500 đến 3500 năm cách ngày nay là các di tích Dốc Chùa, di tích Cù Lao Rùa, di tích Mỹ Lộc đều thuộc huyện Tân Uyên

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Thử tìm hiểu đời sống người tiền - sơ sử trên đất Bình Dương qua các di tích khảo cổ

Th tìm hi u đ i s ng ngư i ti n - sơ s trên đ t Bình Dương qua các di tích kh o c
Đ TIÊN V t tích c a ngư i ti n s đ l i khá nhi u trên đ a ph n t nh Bình Dương ngày nay. Đó là nh ng đ a đi m cư trú và m táng v i hàng ngàn hi n v t đã đư c các nhà kh o c tìm th y. Các di tích đư c xác đ nh niên đ i kho ng t 2500 đ n 3500 năm cách ngày nay là các di tích D c Chùa, di tích Cù Lao Rùa, di tích M L c đ u thu c huy n Tân Uyên. Di tích có niên đ i mu n hơn kho ng t 1800 năm đ n 2000 năm cách ngày nay thu c th i sơ s là di tích Phú Chánh cũng thu c huy n Tân Uyên. Ngoài ra còn có m t s đ a đi m có d u v t c a ngư i xưa đư c phát hi n nhưng chưa ti n hành khai qu t như đ a đi m Bà L a thu c phư ng Chánh Nghĩa- th xã Th D u M t, đ a đi m V nh Bà Kỳ xã Tân Đ nh huy n B n Cát, đ a đi m Hàn Ông Đ i xã Tân Đ nh huy n Tân Uyên. Nh ng đ a đi m này qua quá trình đi u tra đào thám sát đã thu đư c m t s hi n v t cũng đư c xác đ nh niên đ i kho ng t 2500 năm đ n 3500 năm cách ngày nay. Qua các đ t khai qu t và đào thám sát, các nhà kh o c đã thu th p đư c hàng ngàn hi n v t nhi u lo i hình , nhi u ch t li u khác nhau như các lo i công c s n xu t, đ dùng sinh ho t, vũ khí, công c ngh th công, đ trang s c, các lo i áo quan m táng, đ tùy táng... v i các ch t li u đá, đ ng, đ t nung, g ... Nh ng di v t hàng ngàn năm b chôn vùi dư i lòng đ t h u h t đ u b v , b m m m n, b phân hóa...nhưng nh ng hi n v t g n như vô tri vô giác đó đã cho chúng ta bi t r t nhi u đi u v đ i s ng c a ngư i xưa trên m nh đ t chúng ta đang s ng hôm nay. • Đ c đi m v trí cư trú. Trong các công trình kh o c Đông Nam B và c vùng Nam B nói chung, các nhà kh o c chưa tìm đư c di v t nào mang hình nh c a con ngư i. Vì v y chúng ta v n chưa th hình dung đư c ngư i ti n s Nam B có hình dáng và trang ph c ra sao? Tuy nhiên qua các di tích c a ngư i ti n s đư c tìm th y, chúng ta bi t đư c r ng: đó là nh ng ngư i có trình đ t ch c cao và tư duy khá s c s o. H đã đ l i m t s lư ng v t ch t khá l n, m t đ c trưng văn hóa riêng bi t c a t ng vùng mi n theo v trí đ a lý t nhiên trong su t quá trình sinh t n hàng ngàn năm. T t c nh ng ch ng tích đó đã kh ng đ nh r ng: đã có m t n n văn minh ti n s t ng hi n h u trên m nh đ t này. Tư duy s c s o c a ngư i xưa th hi n khá rõ qua v trí cư trú. Di tích khai qu t đ u tiên Bình Dương vào năm 1976 là di tích D c Chùa thu c xã Tân M huy n Tân Uyên, là m t đ a đi m n m trên m t sư n đ i cao g n sông Đ ng Nai. Di tích Cù Lao Rùa còn g i là cù lao Th nh H i khai qu t năm 2003 thu c xã Th nh H i huy n Tân Uyên, là m t cù lao r ng l n trên sông Đ ng Nai. Di tích M L c còn g i là Gò Đá thu c xã Tân M , Tân Uyên khai qu t năm 2004, là đ a đi m n m trên khu gò cao bên b sông Đ ng Nai. Các v t tích đã phát l như Bà L a, là đ a đi m trên m t khu đ t cao ven sông Sài Gòn, đ a đi m V nh Bà Kỳ c nh sông Th Tính, đ a đi m Hàn Ông Đ i sát b sông Bé. Riêng di tích Phú Chánh n m c nh m t con su i sâu, vùng đ t tr ng th p. Di tích này có niên đ i mu n hơn các di tích k trên t kho ng 1000 năm đ n 1500 năm, cư dân đây đã s d ng nhà sàn đ không c n ph i ch n vùng đ t cao. T i đây các nhà kh o c đã tìm th y m t s c c g nhà sàn còn sót l i. Vi c sinh s ng nh ng v trí g n sông ho c su i đã cho th y, h , nh ng ngư i s ng cách chúng ta hàng ngàn năm trư c r t thông minh. H đã ch n cho mình nh ng v trí vô cùng thu n l i đ sinh s ng và phát tri n. H cư trú trên nh ng vùng đ t cao ven sông đ không b ng p nư c khi nư c sông dâng cao và không b thi u nư c khi th i ti t khô c n. Sông su i là nh ng ngu n nư c vô t n đ ph c v đ i s ng sinh ho t và lao đ ng s n xu t. Sông su i là ngu n cung c p th c ăn vô cùng phong phú như cá tôm cua c...Sông mang phù sa b i đ p vùng đ t ven b luôn màu m tươi t t
thuân l i cho vi c tr ng tr t cây lương th c, rau, c , qu ... Dòng ch y c a các con sông là m t h th ng giao thông r t ti n l i trong vi c v n chuy n lương th c, s n ph m, đ c bi t là giúp con ngư i giao lưu v i nhau gi a các c ng đ ng cư dân và v i th gi i bên ngoài. • Đ i s ng v t ch t. Ngoài di tích Phú Chánh th i sơ s cách ngày nay kho ng t 1800 năm đ n 2000 năm, các nhà kh o c đã tìm th y nh ng c c g đư c xác đ nh là c t nhà sàn. Các di tích cách ngày nay kho ng t 2500 năm đ n 3500 năm v n chưa tìm đư c v t tích c a nhà ho c m t hình th c ki n trúc đ trú ng . Có th ngư i xưa đã dùng hang đá đ làm nơi ngh ngơi, che mưa che n ng. B i vì hàng ngàn năm trư c ch c ch n là vùng mi n Đông Nam B đ a th hi m tr , r ng r m hang sâu. khu v c chi n khu Đ hơn 30 năm trư c v n còn là vùng r ng b t ngàn và có r i rác nh ng hang đá nh . V trang ph c, chúng ta v n chưa hình dung đư c nhưng ch c ch n hơn 3000 năm trư c, ngư i xưa đã m c b ng ch t li u v i s i. Vì các di tích như D c Chùa, Cù Lao Rùa các nhà kh o c đã tìm th y r t nhi u d i se s i b ng đ t nung. Đ c bi t di tích D c Chùa, d i se s i có đ n hàng trăm tiêu b n, đư c xem là m t di tích có nhi u d i se s i nh t trong hàng lo t các di tích kh o c Vi t Nam. Đ n di tích Phú Chánh, sau hơn 1000 năm so v i niên đ i D c Chùa, các nhà kh o c đã tìm th y hàng lo t di v t b ng g liên quan đ n k thu t d t v i như dao d t, tr c d t, lư c d t... và có nh ng m nh v i m c l n trong đ t trên b m t m táng. V m c thì ta chưa bi t hình th c trang ph c như th nào nhưng ch c ch n là cư dân ti n s đã bi t làm đ p b ng nhi u lo i trang s c. Di tích D c Chùa có hàng ch c di v t vòng đá đeo tay ho c có th đeo chân cùng m t s h t chu i b ng th y tinh, h t chu i b ng đá và b ng đ t nung. Ngoài ra D c Chùa còn tìm th y lo i hình khuôn đúc đ ng, trên đó có kh c hình v t đúc như trâm cài tóc, hoa tai, l c l c... di tích Cù Lao Rùa và M L c cũng tìm đư c m t s di v t vòng đeo tay b ng đá v i m t k thu t mài giũa khá tinh vi cùng hàng lo t các phôi vòng đang trong quá trình t o tác. Di tích Phú Chánh không tìm th y trang s c nhưng tìm đư c nh ng di v t ph c v cho vi c làm đ p như lư c g , gương đ ng, lo i gương “ t nhũ t ly” th i Tây Hán Trung Qu c kho ng th k I sau công nguyên. V ăn u ng, cư dân ti n s đã ăn th c ăn n u chín qua vi c n u nư ng b ng các lo i n i b ng đ t nung. di tích D c Chùa cũng như Cù Lao Rùa các nhà kh o c đã phát hi n nhi u d u v t c a b p l a qua nh ng l p tro than đ l i. Trong t t c các di tích kh o c đư c khai qu t Bình Dương đ u phát hi n nhi u lo i n i b ng đ t nung và m t ít di v t m nh cà ràng, m t lo i b p lò s d ng trên sông nư c. Th c ăn ch y u là th t thú r ng, tôm cá dư i sông, các lo i hoa qu , rau c có s n trong t nhiên và có th h đã tr ng lúa nư c (?) ho c các lo i lương th c khác b i có s ưu đãi c a thiên nhiên và đ t phù sa màu m . • Đ i s ng kinh t - xã h i. Ngư i ti n sơ s Bình Dương đã có trình đ t ch c cao trong cu c s ng kinh t – xã h i. H s ng qu n cư theo t ng c ng đ ng, có s s p x p, t ch c trong lao đ ng s n xu t và có v như đã có s chuyên môn hóa trong ho t đ ng ngành ngh . Ho t đ ng kinh t ch y u c a h là ho t đ ng nông nghi p. Vi c tìm th y r t nhi u công c s n xu t t t c các di tích ti n s như rìu, cu c nhi u kích thư c khác nhau, cho ta hình dung đư c ngư i ti n s đã s d ng chúng đ khai phá đ t đai tr ng tr t. Trong đi u ki n t nhiên c a vùng trung du Đông Nam B nhi u sông su i, khí h u nhi t đ i gió mùa v i hai mùa mưa n ng rõ r t, vi c phát tri n nông nghi p tr ng tr t đ cung c p lương th c là đi u hi n nhiên. Ngoài ra trong các di tích kh o c còn tìm th y hơn trăm ngàn m nh g m t nhi u lo i hình khác nhau và nhi u kích thư c khác nhau như bình, hũ, chum, vò... có nh ng cái r t to có th là đ đ ng lương th c, th c ph m đ s d ng và d tr . Trong không gian sinh s ng gi a h sinh thái r ng mưa nhi t đ i, r ng núi b t ngàn nhi u chim, thú, sông su i nhi u cá, tôm... thì vi c khai thác ngu n lương th c t
nhiên cũng chi m v trí không kém ph n quan tr ng trong cu c s ng lao đ ng s n xu t như săn b t thú r ng, đánh b t cá, hái lư m rau qu , đào c r ng... Các lo i vũ khí đư c tìm th y như mũi lao, mũi giáo, mũi tên và hàng trăm hòn bi b ng đ t nung có h u h t các di tích kh o c , ngoài ra các di tích như Cù Lao Rùa, di tích Phú Chánh còn phát hi n m t ít xương và răng thú r ng như hươu, nai, voi... là nh ng v t ch ng h t s c thuy t ph c cho ho t đ ng săn b t, hái lư m c a ngư i xưa. Đ cung c p các lo i công c s n xu t, vũ khí và các lo i đ dùng sinh ho t ph c v đ i s ng, ngư i xưa ph i ch đ ng phát tri n các ngành ngh th công như ch tác công c , se s i d t v i, s n xu t đ g m, đúc đ ng, làm đ trang s c... Qua các di tích kh o c , các nhà khoa h c đã nh n th c đư c c u trúc ngành ngh c a t ng c ng đ ng ho c t ng nhóm cư dân c th nhưng chưa th ch ng minh đư c là có s phân công lao đ ng trong m i c ng đ ng, t c là ho t đ ng ngành ngh tách kh i ho t đ ng nông nghi p. B i trong các di v t tìm th y m i di tích đ u có d u tích c a nhi u ngành ngh , có th các ngh th công đây v n còn mang tính ch t t cung t c p. Tuy nhiên n u nhìn t ng th các di tích thì có nh ng đ c trưng riêng v m t ho c vài lo i hình di v t có m t s lư ng đáng k trong m i di tích mà không có ho c có th t ít di tích khác, đi u đó làm chúng ta đ t ra câu h i ph i chăng đã có s chuyên môn hóa ngành ngh s n xu t trong xã h i c a ngư i ti n s ? Các di v t di tích D c Chùa ngoài các lo i hình công c s n xu t mà h u h t đã có d u hi u s d ng cùng nhi u m nh g m, m t s ít bàn mài, m t ít vòng đá đã hoàn ch nh và không nhi u các di v t đang t o tác, thì n i b t nh t là lo i hình d i se s i b ng đ t nung v i hơn 400 tiêu b n nhi u ki u dáng. Đ c bi t di tích D c Chùa có r t nhi u khuôn đúc đ ng, trong đó đa ph n đã v , nhưng còn nh ng di v t nguyên kh c rõ hình các v t đúc như rìu, lư i giáo, mũi tên và nh ng v t có hình dáng như trâm cài, hoa tai, l c l c... cùng m t s s n ph m đ đ ng như rìu, lư i giáo, lư i qua, l c l c, tư ng thú (chưa xác đ nh lo i đ ng v t), m t vài v t hình s ng không rõ lo i hình và m t s qu cân có l là đ cân h p kim trong k thu t đúc đ ng? di tích Cù Lao Rùa, di v t n i b t là có hơn 100ngàn m nh g m đ các lo i hình, đ m i kích thư c như n i, ch o, ch u, bình, vò, bát b ng,đĩa b ng, mâm b ng, ng nh , ng phóng…v i đ c đi m đa ph n da g m còn m i và có nhi u g m tô màu nâu đ r t tươi, ngoài ra còn phát hi n m t s lo i đ t màu đã vón c c (có l đây là nguyên li u tô màu trên g m?), bên c nh m nh g m, bàn mài di tích Cù Lao Rùa cũng có s lư ng r t nhi u và nhi u lo i bàn mài khác nhau như bàn mài r nh, lõm, lõi vòng... mà nhi u hơn c là bàn mài lõi vòng cùng các di v t vòng tay b ng đá hoàn ch nh và chưa hoàn ch nh, hàng trăm công c đá các lo i trong đó có m t ph n công c đang t o tác cùng m t ít m nh tư c đá. Di tích M L c có m t lo i hình di v t n i b t v i s lư ng đáng k là bàn mài, có đ n hơn ngàn bàn mài các lo i, đ c bi t là bàn mài có kích thư c to r t nhi u cùng nhi u công c như rìu, cu c chưa đư c mài nh n. Trong đ t đào thám sát đ a đi m Hàn Ông Đ i, ch có hai h nh nhưng l i có r t nhi u m nh tư c đá to nh khác nhau ken dày lòng đ t. Nhìn nh n sơ b qua hi n tư ng di v t là m nh tư c đá t p trung v i s lư ng l n, các nhà kh o c suy lu n có th đây là nơi t p trung ch tác các lo i công c đá công đo n ghè, đ o? Như v y, qua các đ c đi m n i b t c a lo i hình di v t trong m i di tích khác nhau, làm cho chúng ta có s suy lu n r ng: cư dân ti n s đã có s s p x p, t ch c ngành ngh theo tính ch t chuyên môn hóa? Có l cư dân di tích D c Chùa ngoài ho t đ ng nông nghi p, ch t o công c s n xu t, làm đ g m theo tính ch t t cung t c p thì ngh th công đư c t p trung s n xu t không ch đ tiêu dùng cho c ng đ ng là ngh se s i d t v i và ngh luy n kim đúc đ ng. Cư dân di tích Cù Lao Rùa thì có ngh s n xu t đ g m v i qui mô l n. Cư dân di tích M L c thì chuyên gia công đ đá t công đo n mài t o s n ph m hoàn ch nh. Trong khi cư dân di tích Hàn Ông Đ i chuyên ngh ghè đ o đá t o dáng s n ph m trư c khi mài?
V giao thông, đư ng th y là h th ng giao thông thu n l i nh t c a cư dân c xưa. Di chuy n trên sông v a nhanh v a có th v n chuy n v i t i tr ng l n mà không c n nhi u s c ngư i. Phương ti n ch y u có th là thuy n và bè. V i cây g r ng và tre n a t nhiên là ngu n v t li u phong phú cho vi c làm thuy n, k t bè. S lư ng rìu đ ki u, to nh khác nhau, các lo i công c d ng đ c, dùi... r t nhi u trong h u h t các di tích, v i ch c năng c a các lo i công c k trên có th minh ch ng cho vi c ngư i xưa dùng ch t cây đ o g làm thuy n, làm bè đ di chuy n, v n chuy n lương th c, th c ph m và có th v n chuy n các s n ph m th công... T vi c suy lu n ngư i xưa đã có s chuyên môn hóa ngành ngh thì ch c là các c ng đ ng cư dân th i ti n s đã có s giao lưu ch t ch v i nhau qua h th ng sông ngòi. Và ch c là đã có s trao đ i hàng hóa v i nhau b ng hàng hóa v i hàng hóa? V m t phân t ng xã h i, theo qui lu t xã h i n u đã có s hoàn ch nh trong cơ c u kinh t thì đã có s tích lũy xã h i. Đó cũng là cơ s cho quá trình phân chia t ng l p, giai c p trong xã h i. S phân hóa này đư c th hi n rõ trong các hình th c m táng. Th i ti n s s phân c p xã h i chưa sâu s c l m, chưa đư c th hi n rõ nét. giai đo n s m như di tích Cù Lao Rùa v i hai t ng văn hóa đư c xác đ nh cách nay kho ng t 3000 đ n 3500 năm, các nhà kh o c đã phát hi n m t khu m táng v i đ c đi m chung là r i các m nh g m và kè đá chôn trong các h c đá ong cùng v i đ tùy táng như n i, bình, vò, bát b ng... và nh ng công c đá thông d ng. Nhưng có m t vài ngôi m đ tùy táng có nh ng hi n v t to như mâm b ng và nh ng chi c rìu đá có kích thư c l n chưa có d u v t s d ng. Nh ng chi c rìu này khá đ p và hoàn h o v trình đ mài và t o dáng, có th là nh ng s n ph m mang ý nghĩa là đ th t ch không ph i đ s d ng thông thư ng. Đi u đó có th là s phân bi t v th c a ngư i ch t trong m , là tín hi u ban đ u c a s phân t ng xã h i? di tích D c Chùa, các nhà kh o c phát hi n đư c hàng ch c ngôi m cũng v i đ c đi m chung là r i g m và đá trên b m t m cùng v i đ tùy táng bên dư i m . Các t ng văn hóa di tích D c Chùa có giai đo n mu n hơn di tích Cù Lao Rùa cách nay kho ng t 2500 đ n 3000 năm, v i s khác nhau v s lư ng và ch t li u di v t, kích thư c di v t chôn theo trong m đã th hi n rõ nét hơn vi c phân c p xã h i trong c ng đ ng này. M t s m đ tùy táng r t ít ch m t vài đ đ ng b ng g m, m t s m đ tùy táng nhi u nhưng cũng ch là đ g m, đ c bi t có m t s m ngoài hi n v t g m còn có đ đ ng, s lư ng đ đ ng trong m i m cũng khác nhau t 1 đ n 3 hi n v t lo i hình khác nhau. Có th cư dân di tích D c Chùa đã có s phân bi t giàu nghèo ho c phân bi t v trí cao th p trong xã h i? Đ n th i sơ s , đ i di n là di tích Phú Chánh thì s phân chia giai c p r t rõ ràng. đây có hàng lo t ngôi m v i nhi u ki u táng th c khác nhau. M t ki u táng th c khá đ c đáo di tích Phú Chánh là dùng áo quan b ng chum g (m t đo n thân cây khoét r ng hình chum) s d ng tr ng đ ng làm n p đ y, đ t đ tùy táng trong lòng chum. Ki u táng th c này hi n nay ch phát hi n đư c di tích Phú Chánh và đã có 5 tr ng đ ng liên t c đư c phát hi n t i đây. Tr ng đ ng di tích Phú Chánh là tr ng Đông Sơn lo i I, đư c xem là bi u tư ng c a n n văn minh Vi t c , là lo i minh khí tư ng trưng cho uy quy n và s giàu có. Ki u táng th c này có th giành cho ngư i có v trí cao nh t trong c ng đ ng. Táng th c th hai di tích Phú Chánh là không có chum g mà ch có tr ng đ ng có đ tùy táng bên trong và s d ng c c g c m vòng tròn xung quanh. Táng th c th ba là ch c m c c g theo vòng tròn, thành m ken dày xác cau, gi a có đ tùy táng, đáy m là các lo i th o m c băm nhuy n và ph l p v i thô trên b m t m . Táng th c th tư là c m c c g vòng tròn, đan gi tre hình chum đ t dư i m cùng v i m t ít đ tùy táng đơn sơ tâm m . Táng th c th năm ch nén ch t đ t d ng chum tròn đ t đ tùy táng gi a. T 5 ki u k t c u m táng và s khác nhau v s lư ng, ch t li u, kích thư c c a đ tùy táng trong t ng ngôi m là m t s phân bi t giai t ng xã h i th t rõ nét trong c ng đ ng cư dân đây. • Đ i s ng tinh th n. V tôn giáo tín ngư ng, tư li u kh o c vùng Đông Nam B chưa xác đ nh đư c cư dân c xưa có nh ng t p t c gì? Nhưng v m t tâm linh ch c ch n ngư i ti n sơ s đã có quan ni m r ng:
có m t th gi i khác sau khi ch t. B ng ch ng là h đã chôn theo ngư i ch t nh ng đ dùng thư ng ngày đ mang theo s d ng th gi i bên kia. Vi c phát hi n m t tư ng thú b ng đ ng có hình dáng l đ ng trên lưng m t con v t khác thu c lo i bò sát di tích D c Chùa, nh ng chi c rìu đá to và đ p s c s o chưa qua s d ng chôn trong m t s ngôi m di tích Cù Lao Rùa có th mang ý nghĩa ma thu t ho c m t cách th t , cúng ki n nào đó? di tích Cù Lao Rùa có m t s m nh đá đư c xác đ nh là đàn đá, và vi c phát hi n nhi u lo i hình đ trang s c trong h u h t các di tích đư c khai qu t cùng v i nhi u hoa văn trang trí trên đ g m... cho ta th y ngư i c xưa đã t o ra m t lo i hình ngh thu t b ng âm nh c đ ph c v cho sinh ho t tinh th n cho c ng đ ng và làm đ p cho b n thân b ng trang s c, có nhu c u th m m trong sinh ho t đ i s ng. Vi c phát hi n r t nhi u xác cau trong m táng di tích Phú Chánh chưa nói lên đư c đi u gì nhưng có l t p t c ăn tr u đã có trong cư dân t i đây. Qua nh ng v t tích th i ti n sơ s cùng v i s phát tri n c a ngành khoa h c kh o c , trong th i gian qua đã giúp cho chúng ta ph n nào hi u bi t v đ i s ng c a ngư i ti n sơ s và m t ti n trình l ch s c a các c ng đ ng cư dân c trong quá trình khai phá vùng đ t Nam B nói chung và Bình Dương nói riêng. Hy v ng trong tương lai s có nhi u di tích đư c khai qu t nghiên c u đ b c tranh v xã h i ti n nhân đư c hoàn thi n hơn.