Tỉ lệ loãng xương và các yếu tố nguy cơ trên phụ nữ mãn kinh và nam giới ≥ 50 tuổi điều trị tại khoa lão Bệnh viện Nhân dân Gia định

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> TỈ LỆ LOÃNG XƯƠNG VÀ CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ TRÊN PHỤ NỮ<br /> MÃN KINH VÀ NAM GIỚI ≥ 50 TUỔI ĐIỀU TRỊ TẠI KHOA LÃO<br /> BỆNH VIỆN NHÂN DÂN GIA ĐỊNH<br /> Trần Thị Uyên Linh*, Nguyễn Minh Đức**, Cao Thanh Ngọc**, Nguyễn Văn Trí**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mở đầu: Loãng xương là một căn bệnh thầm lặng, có thể gây gánh nặng rất lớn về kinh tế và xã hội. Bệnh<br /> lý này phổ biến ở người cao tuổi nhưng chưa được quan tâm và điều trị đúng mức. Chúng tôi thực hiện nghiên<br /> cứu này để khảo sát tỉ lệ loãng xương và các yếu tố nguy cơ đi kèm cũng như tỉ lệ cần điều trị loãng xương trên<br /> các bệnh nhân điều trị tại khoa Lão bệnh viện Nhân Dân Gia Định.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Đây là nghiên cứu báo cáo hàng loạt ca, được thực hiện trên 151 bệnh nhân<br /> (gồm 93 phụ nữ mãn kinh và 58 nam giới bằng hoặc trên 50 tuổi). Tất cả được đo mật độ khoáng xương tại cổ<br /> xương đùi và cột sống thắt lưng bằng phương pháp đo độ hấp thụ tia X kép và đánh giá các yếu tố nguy cơ theo<br /> bảng câu hỏi.<br /> Kết quả: Tỉ lệ loãng xương chung là 70%. Tỉ lệ loãng xương cao hơn khi giới là nữ, tuổi cao, có sử dụng<br /> glucocorticoid, mãn kinh sớm, chỉ số khối cơ thể thấp. Tỉ lệ bệnh nhân cần điều trị loãng xương là 75,49%.<br /> Từ khóa: loãng xương, tỉ lệ, yếu tố nguy cơ.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> PREVALENCE AND RISK FACTORS OF OSTEOPOROSIS AMONG POSTMENO-PAUSAL WOMEN<br /> AND MEN AGED 50 OR ABOVE ADMITTED TO GERIATRIC DEPARTMENT OF NHAN DAN GIA<br /> DINH HOSPITAL<br /> Tran Thi Uyen Linh, Nguyen Minh Duc, Cao Thanh Ngoc, Nguyen Van Tri<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 1 - 2012: 271 - 277<br /> <br /> Background: Osteporosis, a silent disease, may put a great burden on our society and economy.<br /> Osteoporosis is prevalent among the elderly but still underdiagnosed and undertreated. We conducted this study<br /> to assess prevalence of osteoporosis and associated risk factors as well as the rate of patients needing an antiosteoporotic therapy at Geriatric department of Nhan Dan Gia Dinh hospital.<br /> Methods: This is a cases study performed on 151 patients including 93 postmenopausal women and 58 men<br /> aged 50 or above. Bone mineral density of lumbar spine and femoral neck were measured by DXA (Dual energy<br /> X-ray Absorptionmetry), risk factors were evaluated using a listed questionnaire.<br /> Results: The total prevalence of osteoporosis is 70%. Female gender, advanced age, glucocorticoid use, early<br /> menopause and low body mass index are associated with higher rates of osteoporosis. 75.49% of these patients<br /> needs an anti-osteoporotic therapy.<br /> Key words: osteoporosis, prevalence, risk factor.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Loãng xương là một trong các bệnh lý đặc<br /> <br /> trưng của người cao tuổi. Bệnh có khả năng gây<br /> tàn phá cao và giảm đáng kể chất lượng sống.<br /> <br /> * Khoa Lão, bệnh viện Nhân Dân Gia Định, TP. HCM<br /> ** Bộ môn Lão khoa, ĐHYD Tp. Hồ Chí Minh.<br /> Tác giả liên lạc: BS. Trần Thị Uyên Linh ĐT: 0988473600<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa I<br /> <br /> Email: uyenlinhtran96@yahoo.com.<br /> <br /> 271<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Tuy nhiên, vẫn còn thiếu sự quan tâm từ cả hai<br /> phía thầy thuốc và bệnh nhân. Cho đến nay,<br /> một số nghiên cứu về loãng xương bằng<br /> phương pháp DXA đã được tiến hành, chủ yếu<br /> ở cộng đồng. Các thông tin về loãng xương<br /> trong bệnh viện còn rất hạn chế.<br /> Chúng tôi thực hiện nghiên cứu trên những<br /> phụ nữ mãn kinh và nam giới ≥ 50 tuổi đang<br /> nằm viện nhằm:<br /> Xác định tỉ lệ loãng xương.<br /> Xác định mối liên quan giữa tình trạng<br /> loãng xương và các yếu tố nguy cơ.<br /> Xác định tỉ lệ bệnh nhân cần điều trị loãng<br /> xương.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG -PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> 151 bệnh nhân nữ mãn kinh và nam ≥ 50 tuổi<br /> điều trị tại khoa Lão bệnh viện Nhân Dân Gia<br /> Định từ tháng 3/2011 đến tháng 5/2011.<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> Bệnh nhân từ chối tham gia hoặc bệnh nhân<br /> không thể di chuyển được, không thể điều<br /> chỉnh tư thế (bệnh nặng như suy hô hấp, choáng<br /> hoặc co cứng tay chân).<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Báo cáo hàng loạt ca.<br /> <br /> Phương pháp thu thập số liệu<br /> Thu thập dữ liệu về hành chánh.<br /> Dùng bảng câu hỏi để đánh giá các yếu tố<br /> nguy cơ.<br /> Tại phòng DXA, bệnh nhân được đo chiều<br /> cao và cân nặng.<br /> Đo mật độ khoáng xương tại cột sống thắt<br /> lưng (lấy giá trị trung bình của bốn đốt sống<br /> đầu tiên) và cổ xương đùi bởi một kỹ thuật viên<br /> đã được đào tạo và có kinh nghiệm. Kết quả trả<br /> lời bằng chỉ số T.<br /> <br /> Định nghĩa biến số<br /> Loãng xương: giá trị T của cổ xương đùi<br /> hoặc cột sống thắt lưng ≤ -2,5(8).<br /> <br /> 272<br /> <br /> Thiếu xương: -2,5 < giá trị T của cổ xương<br /> đùi hoặc cột sống thắt lưng < -1(8).<br /> Các phân nhóm tuổi là: 50-59; 60-69; 70-79;<br /> ≥80.<br /> Chỉ số khối cơ thể được tính bằng tỉ số giữa<br /> cân nặng và chiều cao bình phương.<br /> Mãn kinh sớm: tuổi mãn kinh < 45<br /> Sử dụng glucocorticoid: uống prednisolone<br /> ≥ 5 mg/ngày (hoặc liều tương đương) trong thời<br /> gian ≥ 3 tháng.<br /> Uống rượu: uống ≥ 3 đơn vị/ ngày, 285 ml<br /> bia, trong đó 30 ml rượu mạnh, 120 ml rượu<br /> vang, 60 ml rượu khai vị.<br /> Đang hút thuốc lá: đã hút ≥ 100 điếu trong<br /> đời và trong một năm nay có hút thuốc mỗi<br /> ngày hoặc thỉnh thoảng(3).<br /> Tiền sử gãy xương bản thân: gãy xương sau<br /> 50 tuổi với lực tác động nhỏ, không kể gãy<br /> xương sọ-mặt-bàn tay-bàn chân(9).<br /> Nguy cơ gãy xương trong 10 năm trên<br /> những người chưa điều trị loãng xương và tuổi<br /> 40-90: theo mô hình FRAX dành cho người Mỹ<br /> da trắng (dựa trên sự tương đồng về dịch tễ học<br /> loãng xương và gãy xương cột sống ở phụ nữ ≥<br /> 50 tuổi), tính bằng % sau khi nhập dữ liệu trực<br /> tuyến tại trang web www.shef.ac.uk/FRAX.<br /> Số bệnh nhân cần điều trị loãng xương = số<br /> BN gãy xương cột sống hoặc gãy xương hông +<br /> số BN loãng xương + số BN thiếu xương có<br /> nguy cơ gãy xương hông trong 10 năm ≥ 3%<br /> hoặc nguy cơ gãy các xương quan trọng khác<br /> trong 10 năm ≥ 20%(8).<br /> <br /> Xử lý và phân tích số liệu<br /> -Nhập và phân tích dữ liệu sử dụng phần<br /> mềm SPSS 16.0.<br /> -Các biến định lượng được trình bày dưới<br /> dạng trung bình ± độ lệch chuẩn. Các biến định<br /> tính được trình bày dưới dạng %.<br /> -Dùng phép kiểm chi bình phương cho biến<br /> số phân loại, sử dụng xác suất chính xác Fisher<br /> nếu trong bảng 2 x 2 có ít nhất một ô có tần suất<br /> lý thuyết < 5; hồi qui tuyến tính cho mối tương<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa I<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> quan giữa các biến liên tục. Sự khác biệt có ý<br /> nghĩa thống kê khi p < 0,05.<br /> <br /> Tỉ lệ loãng xương tại cột sống thắt lưng và<br /> cổ xương đùi khác nhau có ý nghĩa thống kê.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> <br /> Tỉ lệ loãng xương chung<br /> Bảng 3: Tỉ lệ loãng xương chung<br /> <br /> Đặc điểm chung của dân số nghiên cứu<br /> Trong 151 ca, có 1 bệnh nhân bị gãy cổ<br /> xương đùi một bên và gãy xương đùi bên còn<br /> lại (đã phẫu thuật), 1 bệnh nhân đã mổ và bắt<br /> nẹp cột sống.<br /> Bảng 1: Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu<br /> Biến số<br /> Giới: Nam<br /> Nữ<br /> Nhóm tuổi: 50-59<br /> 60-69<br /> 70-79<br /> ≥80<br /> <br /> Số người<br /> 58<br /> 93<br /> 22<br /> 47<br /> 56<br /> 26<br /> <br /> BMI: <br /> 66%, trong khi đó cổ xương đùi được cấu tạo<br /> bởi 75% xương vỏ và 25% xương bè. Như vậy,<br /> càng lớn tuổi, cổ xương đùi bị ảnh hưởng nhiều<br /> hơn(2). Trong mẫu nghiên cứu của chúng tôi,<br /> phân bố nữ: nam trong nhóm tuổi 50-59 là 4:1,<br /> còn ở nhóm ≥ 80 tỉ lệ nữ : nam là 1:1.<br /> Mối liên quan của tình trạng loãng xương<br /> theo nhóm tuổi<br /> Các nghiên cứu về dịch tễ học loãng xương<br /> đều cho thấy tỉ lệ loãng xương tăng theo tuổi.<br /> Trong nghiên cứu này, tỉ lệ LX ở cả hai vị trí<br /> tăng dần theo nhóm tuổi. Sự khác biệt có ý<br /> nghĩa thống kê đối với CXĐ. Riêng tại CSTL, dù<br /> khuynh hướng tỉ lệ LX vẫn tăng theo tuổi<br /> nhưng không có ý nghĩa thống kê. Một người<br /> càng già càng có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến<br /> kết quả đo mật độ khoáng xương tại cột sống:<br /> chồi xương, vôi hóa động mạch chủ, gãy xương<br /> trước đó… Trong những trường hợp này, mật<br /> độ khoáng xương tại CSTL có thể tăng giả tạo,<br /> vì thế, làm giảm tỉ lệ LX so với thực tế.<br /> <br /> 275<br /> <br />