Tiểu luận: Chủ nghĩa Mác - Lênin về xã hội chủ nghĩa và thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa ở Việt Nam

Chia sẻ: Nguyên Khê | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:33

Thêm vào BST

Báo xấu

267
lượt xem 59
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tiểu luận với đề tài "Chủ nghĩa Mác - Lênin về xã hội chủ nghĩa và thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa ở Việt Nam" là một đề án rất cấp bách không chỉ đặt ra cho các nhà kinh tế và quản lý mà còn là một vấn đề đặt ra cho chúng ta , những cử nhân kinh tế tương lai một kết luận nhận thức và thực tế của nền kinh tế nước ta hiện nay đó là phát triển nền kinh tế TT theo định hường Xã hội chủ nghĩa.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tiểu luận: Chủ nghĩa Mác - Lênin về xã hội chủ nghĩa và thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa ở Việt Nam

LỜI NÓI ĐẦU Phát triển kinh tế là vấn đề quan trọng nh ất từ tr ước t ới nay c ủa xã hội loai người. Kể từ khi con người xuất hiện , xã hội loài người đã trải qua và hình thành xã hội : cuộc sống nguyên thuỷ , chiếm hữu nô l ệ , phong kiến , tư bản chủ nghĩa và đỉnh cao đang huớng tới xã hội chủ nghĩa . Tương ứng với mỗi tình thái xã hội trong một hình thái kinh tế mang nét đặc trưng riêng . Tư bản chủ nghĩa cũng vậy , đây là m ột giai đo ạn mà c ủa cải vật chất của xã hội được sản xuất ra nhiều hơn tất cả các giai đoạn trước cộng lại . Một giai đoạn chứng kiến bao sự biến đổi cả v ề mặt ch ất lẫn về mặt lượng của xã hội loài người : kinh tế , khoa học kĩ thuật , chính trị , văn hoá ... Tuy nhiên trong giai đoạn này cũng là m ột giai đo ạn phát triển còn nhiều thiếu sót như phân biệt giàu nghèo , kh ủng ho ảng king t ế , chiến tranh bất công bằng trong xã hội ... Từ những khuyết t ật đó , con người muốn hướng tới một xã hội ở đó con người có quyền bình đẳng , không còn đói nghèo và áp bức bóc lột , vật ch ất sản xuất ra có th ể đáp ứng mọi nhu cầu của con người... đó chính là chế độ xã hội chủ nghĩa. Nhưng liệu xã hội tiến lên cộng sản chủ nghĩa bằng con đường nào và trong bao lâu , đây là một bài toán nan giải đã đang và sẽ đặt ra với tất cả nhân loại. Để tiến lên xã hội chủ nghĩa thì cần phải trải qua hai giai đoạn : đó là giai đoạn chủ nghĩa xã hội và giai đoạn chủ nghĩa cộng sản. Hi ện nay nước ta đang ở trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội ; m ột th ời kì mang tính chất quá độ , cái mới thì chưa thành cái cũ thì chư hoàn toàn d ứt b ỏ , thời kí này có sự giao nhập của nhiều tư tưởng . Dưới ngọn cờ của Đ ảng là kim chỉ nam la Mác - Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh chúng ta cúng khong thể đốt cháy giai đoạn hay phủ nhận hoàn toàn những thành tựu mà chủ nghĩa tư bản đạt được , nhất là c3 chủ nghĩa tư bản nhà nước . Theo Lênin thì trong giai đoạn quá độ lên xã hội chủ nghĩa , chúng ta không thể vuứt bỏ hoàn toàn chủ nghĩa tư bản nhà nước mà phải thấy được nh ững điểm mạnh của nó dể phát huy. Sau sự sụp đổ của Liên xô và các nước Đông Âu , h ệ thống các nước theo chủ nghĩa xã hội bị ảnh hưởng rất lớn . Tuy nhiên Đảng và nhân đân Việt Nam vẫn kiên định đi theo con đường đã chọn và bảo vệ thành qu ả Cách mạng . Để tiến lên Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam ph ải trải qua r ất 1
nhiều khó khăn do xuất phát điểm rất thấp , nền kinh tế lạc hậu , khoa h ọc kĩ thuật thấp , trình độ quản lí còn yếu kém ...Vì vậy muốn phát tri ển xã hội chúng ta phải áp dụng mô hình kinh tế nhà nước tư bản vào sản xuất và quản lý . Đây là một vấn đề cần giải quyết làm sao cho phù hợp với nền kinh tế nước ta , tình hình phát triển kinh tế khu vực và thé gi ới trong s ự chuyển hoá mạnh mẽ của nền kinh tế toàn cầu , chúng ta phải đuổi k ịp được guồng quay của toàn cầu hoákinh tế . Cũng vì thế nên đề án kinh tế chính trị : ((Chủ nghĩa Mác - Lênin về xã hội chủ nghĩa và thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa ở Vi ệt Nam )) là một đề án rất cấp bách không chỉ đặt ra cho các nhà kinh t ế và qu ản lý mà còn là một vấn đề đặt ra cho chúng ta , những cử nhân kinh tế tương lai một kết luận nhận thức và thực tế của nền kinh t ế n ước ta hi ện nay đó là phát triển nền kinh tế TT theo định hường Xã hội chủ nghĩa . 2
PHẦN NỘI DUNG A. Lý luận của V.I.Lê Nin về c CNTB nhà n ước trong thời kỳ quá độ lên CNXH I- Chính sách kinh tế mới và sự cần thiết phải sử dụng Chủ nghĩa Tư bản Nhà nước . 1. Chính sách kinh tế mới và sự cần thiết phải sử dụng Chủ nghĩa T ư bản Nhà nước . Sau khi giành được chính quyền từ tay phong kiến lại bước vào cuộc chiến nhằm lật đổ chế độ thành quả cách mạng vừa đạt được . Một n ước nga vừa bước ra khỏi cuộc nội chiến với nền kinh tế lâm vào tình trang khủng hoảng trầm trọng : Thiếu lương thực , thiếu năng lượng , s ản xu ất đình đốn , nông dân nghèo đói , khối liên minh công nông có nguy c ơ tan vỡ ... thì chỉ sau một thời gian ngắn hầu hết các ngành đều đã đạt và v ượt mức trước chiến tranh , nền kinh tế được phục hồi dần , nhân dân hăng hái thi đua lao động sản xuất . Nước Nga như được thổi một luồng sinh l ực mới kể từ khi chính sách kinh tế mới ra đời . Th ực tiễn đó đã bác bỏ nh ững kể thù của Nhà nước Xô viết và những bọn hoài nghi khách coi chính sách kinh tế mới như là một chính sách quay về chủ nghĩa tư bản . Khi kế thừa những lý luận của M ác- Anghen , Lê Nin đã nói đến một thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Đặc điểm nổi bật của thời kỳ này là những nhân tố của xã hội mới và những tàn tích của xã hội cũ tồn tại đan xen lẫn nhau , đấu tranh với nhau trên mọi lĩnh v ực c ủa đ ời s ống chính tr ị, kinh tế, văn hoá, xã hội , tư tưởng , tập quán trong xã hội ... trong giai đo ạn này, chưa có một lực lượng nào thắng thé tuyệt đối , có nghĩa là việc ti ếp tục áp dụng phương thức sản xuất và phân phối cộng sản chủ nghĩa là một sai lầm đáng tiếc và ngay giai đoạn thấp của Chủ nghĩa c ộng s ản chúng ta cũng không thể đạt tới được . Sự thiên tài của Lê Nin được thểhiện ở việc người đã nh ận ra s ự ấu trĩ ấy và đã phát triển ngay lý luận của Mác khi cách m ạng Xã h ội Ch ủ nghĩa mới giành được thắng lợi chỉ trong một thời gian rất ngắn . Lênin nhấn mạnh việc cần phải xác định xem mình đang ở giai đoạn nào c ủa quá trình phát triển. Những xí nghiệp nhỏ trước đây bị Quốc hữu hoá nay cho tư nhân thuê hay mua lại đẻ kinh doanh tự do , ch ủ y ếu là xí nghi ệp s ản 3
xuất hàng tiêu dùng . Cho phép mở rộng trao đổi hàng hoá gi ữa thành th ị và nông thôn , giữa công nghiệp và nông nghiệp cho thương nhân được tự do hoạt động ( chủ yếu là bán lẻ ) để góp phần khôi ph ục kinh t ế thay th ế chính sách trưng thu lương thực bằng chính sách thuế lương th ực . Theo chính sách này người nông dân phải nộp thuế lương thực với một mức cố định trong nhiều năm . Mức thuế này căn cứ vào điều kiện tự nhiên của đất đai canh tác . Nói cách khác thuế nông nghiệp chính là địa tô mà ng ười nông dân canh tác trên ruộng đất thuộc sỏ hữu toàn dân phải trả cho nhà nước . Số lượng lương thực còn lại người nông dân được tự do trao đổi , mua bán trên thị trường . Tổ chức thị trường , thương nghiệp , thiết l ập quan h ệ hàng hóa - tiền tệ giữa nhà nước và nông dân , giữa thành th ị và nông thôn , giữa công nghiệp và nông nghiệp . Sử dụng sức mạnh kinh t ế nhi ều thành phần , các hình thức kinh tế quá đọ như khuyến khích phát triển sản xuất nhỏ của nông dân , thợ thủ công , khuyến khích kinh tế tư bản t ư nhân , s ử dụng chủ nghĩa Tư bản Nhà nước, củng cố lại các doanh nghiệp nhà nước , chuyển sang chế độ hạch toán kinh tế. Đồng th ời, V.I.Lênin ch ủ trương phát triển mạnh mẽ quan hệ hợp tác kinh tế với các nước tư bản phương tây để tranh thủ kỹ thuật , vốn và khuyến khích kinh t ế phát tri ển . Danh từ nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xôviết có nghĩa là chính quy ền Xôviết quyết tâm thực hiện bước chuyển lên chủ nghĩa xã h ội, ch ứ hoàn toàn không có nghĩa là đã thừa nhận chế độ kinh tế hiện nay là chế độ xã hội chủ nghĩa (( điều này có một ý nghĩa đặc biệt quan trọng , nhất là sau thất bại nặng nề của chính sách cộng sản thời chiến hồi mùa xuân năm 1921 . Nó chỉ là một chính sách tạm thời trong th ời chi ến còn khi đ ất n ước đã giành lại thắng lợi thì chẳng người dân nào còn muốn thực hiện nó nữa . Còn lúc này Nga là một nước trung nông chú không ph ải là một n ước tư bản phát triênt như Đức hay Anh , Pháp để mà có th ể chuy ển lên ngay ch ủ nghĩa xã hội . Muốn duy trì đượ chủ ngihã xã hội thì phải có những cơ sở kinh tế , xã hội nhất định . Sai lầm ở đây là những người cộng sản tưởng rằng chỉ cần thiết lập chế độ sản xuất quốc doanh và ch ế đọ nhà nước phân phối là đã bắt đầu một chế độ kihn tế mới khác với chế độ trước . Như vậy đến thời kỳ hoà bình xây dựng chủ nghĩa xã h ội thì chính sách kinh tế công sản thời chiến không còn thích hợp là một điều tất yếu và cần phải được thay thế bằng một chính sách khác phù h ợp h ơn v ới quy luật của sự phát triển 4
Theo Lênin , nền kinh tế xã hội ch ủ nghĩa vẫn cần ph ải đ ược tổ ch ức theo kiểu sản xuất hàng hoá và vận động theo các quy luật kinh t ế hoàng hoá , kinh tế thị trượng . Giai cấp vô sản lãnh đạo cần thiết phải bi ết s ử dụng tốt các quan hệ hàng - tiền , các phạm trù kinh tế của sản xuất hàng hoá để thực hiện được mục đích của mình . chính sách kinh t ế mới ( NEP ) ra đời . Vậy thực chất của chính sách này là nh ư thê nào và nó có ưu đi ểm gì hơn so với chính sáchsách cộng sản thời chiến. Có thể khái quát toàn bộ nội dung của chính sách kinh t ế mới thành chính sách phát triển mạnh mẽ lực lượng sản xuất , đặc biệt đối với một nước tiểu nông quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Đây được coi là nhi ệm v ụ c ơ bản và bức thiết nhất , phù hợp với cương lĩnh mà Đảng đã đề ra . Chúng ta biết rằng bất cứ một lí luận nào đưa ra đ ều ph ải d ựa trên những cơ sở thực tế khách quan . Nước Nga lúc bấy giờ là một n ước trung nông , nông dân chiếm đại đa số nhưng sau chiến tranh nó lại rơi vào tình trạng thiếu lương thực trầm trọng , nạn đầu cơ tích trữ lúa mì gia tăng khiến cho chính phủ không thể kiểm soát được tình hình . Các hoạt động sản xuất đều bị đình trệ , toàn bbộ nền đại công nghiệp bị phá huỷ toàn bbộ sau chiến tranh , công nhân thiếu việc làm , thiếu lương th ực , đ ời sống hết sức khó khăn . Kể cả đối với một nước giàu nhất và phát tri ển nhất thì sau cuộc chiến tranh đế quốc tàn phá cũng chỉ có th ể khôi ph ục được nền đại sản xuất công nghiệp sau nhiều năm . Vậy với một nước tiểu nông , giải pháp tối ưu để khôi phục nền kinh tế ph ải chăng là c ải thiện đời sống của người nông dân và nâng cao lực lượng sản xu ất c ủa họ , đồng thời trong một chừng mực nào đó có thể khôi phục nền ti ểu công nghiệp để giúp đỡ ngay một phần nào đó cho nền king tế nông dân ? Lênin khẳng định (( phải bắt đầu đầu tư nông dân , người nào không hiểu điều đó , người nào có ý đưa vấn đề nông đân lên hàng đầu như thế là một sự từ bỏ hoặc tương tự như sự từ bỏ chuyên chính vô sản , thì ch ẳng qua là vì người đó không chịu suy nghĩ kĩ càng vấn đ ề đó và b ị loèi nói chống rỗng chi phối )) . Tuy giai cấp vô sản nắm chính quyền nhưng một sự liên kết chặt chẽ giữa giai cấp nông dân trong một nước tiểu nông sẽ là điều kiện cần để thực hiện được chủ nghĩa xã hội . Giai cấp t ư sản v ới t ư cách là giai cấp lãnh đạo cần thiết phải biết hướng chính sách vào vi ệc giải quyết trước tiên những vấn đề cấp thiết nhất , mấu chốt nhất . Mà (( vấn đề cấp thiết nhất hiện nay là dùng các biện pháp có th ể khôi ph ục 5
ngay lực lượng sản xuất cuả kinh tế nông dân )) . Chính sách thuế lương thực và tự do trao đổi ra đời chính là sự biểu hiện quan điểm đó của Lênin . Đối với những người tiểu nông thì chế độ xã hội ch ủ nghĩa hay ch ế đ ộ t ư bản không quan trọng , điều mà họ quan tâm là h ọ s ẽ được l ợi nh ư th ế nào . Việc tự do trao đổi hàng hoá và lương thực th ừa đẫ tạo ra m ột động lực thúc đẩy tinh thần hăng say lao động c ủa ng ười nông dân . Đ ối v ới nước Nga lúc bấy giờ , nông nghiệp phát triển tất sẽ kéo theo các ngành khác phát triển . Chính điều đó đã củng cố thêm mối liên minh công nông và vô sản được sự ủng hộ của những nông dân nghèo khổ . Tuy nhiên nói đ ến tự do trao đổi là tự do buôn bán , mà tự do buôn bán theo quan đi ểm c ủa Lênin thời đó - tức là lùi lại chủ nghĩa tư bản. Lênin ch ỉ rõ , t ự do buôn bán là khôi phục chủ nghĩa tư bản trên một mức độ lớn , là tự do của ch ủ nghĩa tư bản . Điều đó có phải là một thất bại nặng nề của giai cấp vô sản hay không hay chỉ là một bước lùi mang tính chiến lược mà chính quy ền Xô Viết thi hành nhằm đạt được cái mà mình muốn . Cần thấy ngay rằng với chính sách t ự do trao đ ổi , t ừng l ớp s ản xu ất nhỏ đã phát triển nhanh chóng và chủ nghĩa tư bản là cần cho đông đảo quần chúng nông dân và cho tư bản tư nhân là người ph ải buôn bán đ ể thoã mãn nhu cầu nông dân . Để vừa khuyến khích sản xuất phát triển mà vẫn giữ được bản chất chuyên chính của mình , giai c ấp vô s ản ch ỉ có th ể thừa nhận cho chủ nghĩa tư được phát triển ở một ch ừng mực nào đó . T ư bản tư nhân cần phải được phát triển theo sự điều tiết của Nhà nước , và điều đó tất dẫn đến sự ra đời của chủ nghĩa tư bản Nhà nước . Một nguyên nhân nữa dẫn đến sự ra đời của ch ủ nghĩa t ư bản nhà nước là ở ngay tình trạng sản xuất của nước Nga lúc bấy giờ . Mác và Anghen dự báo rằng : Cách mạng vô sản và do đó chủ nghĩa xã h ội và Ch ủ nghĩa cộng sản sẽ nổ ra và thắng lợi cùng một lúc , hoặc trong ph ần lớn các nước tư bản tiên tiến ở tây âu . Thế nhưng nước Nga là một nước tư bản trung bình - theo cách đánh giá của Lênin - đang muốn ti ến lên con đường chủ nghĩa xã hội . Nó không phải là nước Anh xã hội ch ủ nghĩa hay nước Đức xã hội chủ nghĩa . Vì vậy nếu chỉ muốn không thôi mà không có nền tảng kinh tế vững chắc thì con đường tiến lên chủ nghĩa xã h ội đ ột phá vào tương lai là một điều không tưởng . Lênin nói rõ thêm không có kĩ thuật tư bản chủ nghĩa đựoc xây dựng trên những trên nh ững phát minh mới nhất của khoa học hiện đại thì không thể nói đến chủ nghĩa xã h ội 6
được . Nhiệm vụ của chính quyền vô sản Nga là hết sức nặng nề . Làm sao để nước Nga vốn lạc hậu về khoa học kĩ thuật , trình đ ộ dân chí th ấp lên một nước có trình độ khoa học kĩ thuật phát triển , khoa học kĩ thuật tiến tiến khi mà đại đa số nhân dân là nông dân nghèo ch ỉ có bi ết s ản xu ất nông nghiệp . Mối quan hệ giữa công nghiệp và nông nghiệp , nông dân với công nhân không chỉ mang tính chất một chiều mà người nông dân cũng cần những sản phẩm , hàng hoá của công nghiệp và th ủ công nghi ệp, đi ều đó sẽ kích thích cả công nghiệp và nông nghiệp phát tri ển . Th ế nh ưng sau chiến tranh nước Nga còn lại gì ? Chỉ như " một người bị đánh gần chết ... và may mà nó v ẫn có th ể chống nạng mà đi được " . Không có bất kỳ sự ủng hộ của cách mạng xã hội chủ nghĩa ở một nước hay một số nước nào, nuớc Nga phải dựa vào nỗ lực của mình là chính nhưng điều đó vẫn chua đủ . Dân t ộc Nga c ần phải dựa vào thời đại để tồn tại , để xây dựng lý tưởng của mình . Trong khi chủ nghĩa tư bảnvẫn mạnh thì tại sao ta không dựa vào nó để sống ? Lênin nói rõ điều đó chúng ta không thể tự mình làm được n ếu không có s ự giúp đỡ của tư bản nước ngơài . Người nào không chìm đắm trong ảo tưởng mà nhìn vào thực tế , thì phải hiểu rõ điều đó . Theo Lênin c ần ph ải du nhập chủ nghĩa tư bản từ bên ngoài bằng những hợp đồng buôn bán v ới các nước tư bản lón bằng chính sách tônhượng . Tóm lại b ằng nh ững hình thức khác nhau của chủ nghĩa tư bản nhà nước , ch ủ nghĩa tư b ản nhà nước sẽ làm một bước tiến so với tình hình hiện nay trong n ước c ộng hoà Xô Viết của chúng ta . Nếu chẳng hạn trong nửa năm nữa chúng ta thi ết lập được chủ nghĩa tư bản nhà nước thì đó sẽ là thắng lợi to lớn và sẽ đảm bảo chắc chắn rằng qua một năm sau chủ nghĩa xã hội sẽ được củng cố hoần toàn và trở nên vững chắc . Tại sao một nước xã hội chủ nghĩa l ại có th ể t ồn t ại m ột hình thứccủa chủ nghĩa tư bản nhưng đó lại là nhận xét của V.I.Lênin , người đã sáng lập ra Đảng cộng sản Xô Viết đưa dân Nga đi theo con đ ường ch ủ nghĩa tư bản . Bằng những chính sách tiến bộ và những thành quả đạt được sau một thời gian ngắn thực hiện chính sách kinh tế mới ( NEP ) mà nội dung chủ yếu của chính sách này là việc thực hiện chủ nghĩa tư bản nhà nước. Lênin đã chứng minh được rằng nhận định trên là hoàn toàn đúng đắn với một nước Nga có chính quyền mới non trẻ và một nền kinh tế đi lên từ lạc hậu . 7
2/ Thành tựu của chính sách kinh tế ( NEP ) . Chính sách kinh tế mới đã tạo điều kiện phát tri ển lực l ượng s ản xu ất ở cả thành thị lẫn nông thôn , vì nó đắp ứng được nhu cầu của qui luật kinh tế của nền sản xuất xã hội chủ nghĩa còn mang tính chất hàng hoá và có nhiều thành phần . Nhờ đó , trong một thời gian ngắn , Nhà n ước Xô Vi ết đã khôi phục được nền kinh tế quốc dân bị chiến tranh tàn phá , ã ti ến được một bứoc dài trong việc củng cố khối liên minh công nông ; m ột Nhà nước công nông nhiều dân tộc đầu tiên trên thế giới đã được thành l ập , đó là liên bang cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô Viết . Chính sách kinh tế mới còn có ý nghĩa quốc tế của nó . Đối với các nước tiên tiến lên chủ nghĩa xã hội đều cần thiết vận dụng tinh th ần c ơ bản của chính sách đó bchẳng hạn như vấn đề quan h ệ hàng hoá - ti ền t ệ , nguyên tắc liên minh công nông , sử dụng nền kinh tế nhiều thành phần . Chính sách kinh tế mới được quán triệt trong các ngành kinh tế và lấy việc khôi phục nông nghiệp làm nhiệm vụ hàng đầu , là vấn đề cấp bách trước mắt . Đến cuối xuân năm 1922 , Liên Xô đã vượt qua được nạn đói và đếnnăm 1925 , nông nghiệp Liên Xô đã vượt mức trước chién tranh . Tổng sản lượng công nghiệp năm 1925 so với năm 1913 mới đ ặt 75.5%. tuy nhiên ngành iện và cơ khí chế tạo vượt mức trước chi ến tranh , nhiều xí nghiệp công nghiệp nhẹ và công nghiệp thực phẩm đã đặt và vượt mứ trước chiến tranh . Trong việc thực hiện chính sách kinh tế mới , Lênin coi thương nghiệp là mắt xíchtrong chuỗi dây xích các sự biến lịch sử mà Nhà nước phải đem toàn lực ra mà nắm lấy nó . Do đó th ương nghiệp đã được tăng cường mạnh mẽ . II-Chủ nghĩa tư bản nhà nước 1.Khái niệm: Chủ Nghĩa Tư Bản là một hình thái kinh t ế xã h ội l ớn c ủa xã h ội loài người với các giai đoạn phát triển khác nhau.Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước là một trong những giai đoạn lịch sử quan trọng của Ch ủ Nghĩa Tư Bản .Không một ai có thể phủ nhận thành quả của Chủ Nghĩa Tư Bản ù đã đạt được ,đó là một bứơc ngoặt của lịch sử. C.Mac đã có nhận xét xác đáng rằng trong vòng ch ưa đ ầy m ột th ế kỷ thống trị của mình Chủ Nghĩa Tư Bản đã tạo ra một mức sản xuất khổng lồ bằng tất các thế hệ loài người trước đó đã tạo ra .Từ lúc xuất hiện loài người ,họ đã sốnng lâu dài trong nền sản xuất nh ỏ l ạc h ậu,phân tán ,năng xuất vô cùng thấp kém, không bảo đảm tái s ản su ất gi ản đ ơn.T ừ 8
đầu thế kỷ XVI đến nay,lần đầu tiên trong lịch sử ,Chủ Nghĩa Tư B ản đã chuyển nền sản xuất nhỏ lên nền sản xuất lớn với đặc trưng về chất so với sản xuất nhỏ.Sự thắng lợi này diễn ra đầu tiên ở nước Anh rồi l ần lượt sang các nước Pháp ,Đức,…và các nước khác . Cùng v ới đà phát tri ển của lực lượng sản xuất ,quá trình xã hội hoá sản xuất cũng đạt đượcnhưỡng bước tiến lớn , với trình độ cao . Hiệp tác đơn giản , công trường thủ công nền đại công nghiệp cơ khí là những giai đoạn phát triển xã hội hoá sản xuất Tư Bản Chủ Nghĩa . Mầm mống đầu tiên của Chủ Nghĩa Tư Bản chính là sự tích luỹ tư bản nguyên thuỷ, với sự buôn bán nô lệ ,trao đổi buôn bán các lo ại hàng hoá với nước ngoài do nền sản xuất thủ công phát triển và do bóc lột thuộc địa các nước đã tích luỹ được một khối lượng khổng lồ tư bản cho n ền sản xuất tư bản sau này .Tiếp tục phát triển kinh tế với sự trợ giúp đắc lực của khoa học kĩ thuật các nước Tư bản tiếp tục phát tri ển v ượt b ậc v ề kinh tế , sự cạnh tranh của các nước về thi trường tiêu th ụ hàng hoá ,thu ộc địa…đã dẫn đến các cuộc chiến tranh lớn mà điển hình là hai cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất và thứ hai vô cùng ác liệt và thảm khốc. Hình thức xã hội hoá cao hơn khi Chủ Nghĩa Tư B ản chuy ển lên giai đoạn Chủ Nghĩa Tư Bản độc quyền va đỉnh cao là Ch ủ Nghĩa T ư B ản Nhà Nước . Chủ Nghĩa Tư Bản độc quyền Nhà Nước là hình thức th ống trị của Chủ Nghĩa Tư Bản độc quyền dựa trên cơ sở tích t ụ và t ập trung t ư bản ra đời từ sau chiến tranh thế giới thứ nhất ,nó xuất hiện đầu tiên ở Đức .Do cạnh tranh quá khốc liệt nên các nhà sản xuất tư bản có xu h ướng liên kết với nhau hay quy luật cá lớn nhuốt cá bé hìmh thành nên các t ập đoàn độc quyền quốc gia đến các tập đoàn xuyên quốc gia cac- ten, xanh- di-ca,congglomera .Trong giai đoạn này vai trò của nhà nước con chưa thực sự quan trọng lắm nhưng sau này thì nó càng thể hiện vai trò của mình như trong giai đoạn Chủ Nghĩa Tư Bản độc quyền Nhà Nươâc cộng sản thể nói tư bản dẫ tạo ra phần một nền tảng kinh tế vững chắc với cơ sở khoa học kĩ thuật tiên tiến,nền sản xuất cơ khí ,tự động hoá tạo ra m ột khối lượng vật chất khổng lồ. Lênin đã từng so sánh nước nga với nước Đức lúc bấy giờ và cho rằng nếu nước Nga có đầy đủ vật chất kỹ thuật như nước Đức thì có th ể chuyển tiếp lên Chủ Nghĩa Xã Hội mà không phải trải qua bất kì m ột giai đoạn trung gian nào. Người nhận định rằng “Chủ Nghĩa Tư Bản đọc quyền Nhà nước là sự chuẩn bị vật chất đầy đủ nhất cho Chủ Nghĩa Xã 9
Hội ,là phòng chờ đi vào Chủ Nghĩa Xã Hội mà gi ữa n ấc thang đó v ới n ấc thang Chủ Nghĩa Xã Hội không còn một nấc thang nào nữa cả” .Nh ư vậy xã hội cộng sản chỉ có thể xuất hiện một cách tự nhiên khi những ti ền đ ề vật chất và tiền đề xã hội được chuẩn bị đầy đủnhất , một “phòng ch ờ” lý tưởng cho Chủ Nghĩa Xã Hội đã sẵn sàng. Nhưng thắng lợi của Cách Mạng Tháng 10 Nga không xuất phát từ tiền đè nói trên.Là một nước tư bản phát triển trung bình và còn nhiều mặt hạn che á, nước Ngak có cơ sở vật chất kĩ thuật , không có l ực lượng s ản xuất phàt triển nhằm tạo tiền đề vật chất cho Chủ Nghĩa Xã Hội ra đời .Chính vì vậy nó không thể quá độ trực tiếp lên Ch ủ Nghĩa Xã H ội mà phải lấy mô hình gián tiếp đi lên Chủ Nghĩa Xã Hội .người nói trong b ối cảnh đó ,phải biết bắc chiếc cầu nhỏ xuyên qua Chủ Nghĩa Tư Bản lên Chủ Nghĩa Xã Hội ,đó là Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà Ø nước _m ột s ự tr ở l ại con đường phát triển hợp quy luật kinh tế. Khi LÊ_NIN đã đưa quan niệm về Ch ủ Nghĩa T ư B ản nhà n ước ,đã có rát nhiều người hoang mang giao động .ngay cả bản thân LÊ_NIN cũng bất ngờ về “thứ Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà nước” không ai dự kiến này .Mọi người cho rằng” Chủ Nghĩa Tư BảnNhà nước là Chủ Nghĩa Tư B ản “,và ta có thể cần hiểu như thế thôi .LÊ-nin đã thuy ết ph ục m ọi ng ười r ằng đó là cách hiểu kinh viện ,sai lầm vi rơi vào cái bệnh trí thức và ch ủ nghĩa t ự do .bây giờ muốn xây dựng thành công Chủ Nghĩa Xã Hội thì chúng ta ph ải thẳng thắn thừa nhận rằng “toàn bộ quan điểm của chúng ta về Ch ủ Nghĩa Xã Hội đã thay đổi về cơ bản”.Theo LÊN_NiN,Chủ Nghĩa Xã Hội Nhà nước là sản phẩm của sự can thiệp tích cực của nhà nước và hoạt động của các xí nghiệp tư bản .Nếu là nhà nước tư sản thì Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà nước phucv vụ lợi ích giai cấp tư sản,nếu là nhà nước Xã h ội ch ủ nghĩa thì phục vụ cho lợi ích giai cấp công nhân và nhân dân lao động. Trong thời kì quá độ lên Chủ Nghĩa Xã Hội ,Ch ủ Nghĩa T ư B ản Nhà nước mang tính chất đặc biệt đó là tính chất chính trị nhà nước thay đ ổi ,nhà nước Xã hội chủ nghĩa –Nhà nước của dân do dân ,vì dân .Nhà nước này có trong tay một thực lực kinh tế dựa trên hình thức sở hữu xã hội mà nhà nước là đại biểu nắm giữ những vị trí then ch ốt trọng y ếu c ủa n ền kinh tế ,giữ vai trò chủ đạo của các thành phần kinh tế khác . Sự phát triển của Chủ Nghĩa Tư Bản nhà nước trong thời kì quá độ lên Chủ Nghĩa Xã Hội không có mục đích tự thân ,mà là phương ti ện ,con đường để tăng sản xuất ,là biện pháp biến các xí nghiệp Tư bản chủ nghĩa thành Xã hội chủ nghĩa .LÊ-NIN nói “thường chúng ta vẫn còn lập l ại cái lý luận cho rằng Chủ Nghĩa Tư Bản là xấu, Chủ Nghĩa Xã Hội là t ốt “Cũng như quan điểm trước đây cho rằng “mặt trăng Trung Hoa tròn hơn mặt trăng Hoa KÌ “.Nhưng cái lí luận ấy là sai vì nó không đ ếm x ỉa đ ến 10
toàn bộ kết cấu kinh tế xã hội hiện có ,mà chỉ nhìn th ấy có hai k ết c ấu trong số đó thôi .Chủ Nghĩa Tư Bản la xấu so với Chủ Nghĩa Xã Hội nhưng là tốt so với nền tiểu sản xuất .Chủ Nghĩa Tư B ản nhà n ước v ề kinh tế cao hơn rất nhiều so với nền kinh tế lúc đó của nươc Nga vì vậy nước Nga phải biết lợi dụng nó làm mắt xích trung gian gi ữa n ền ti ểu s ản xuất và Chủ Nghĩa Xã Hội ,làm phương tiện ,làm con đường ,phương pháp,phương thức để û tăng lực lượng sản xuất lên .Và điều đó s ẽ đ ưa nước Nga đến Chủ Nghĩa Xã Hội bằng con đường chắc chắn nhất. Với điều kiện đặc biệt đó ,với sự kiểm kê, kiểm soát và sự thỗn h ợp của vốn của nhà nước vào các doanh nghiệp công nghiệp,nông nghiệp và dịch vụ sẽ hướng sự hoạt động của các doanh nghiệp theo tay lái của nhà nước xã hội chủ nghĩa .Bởi vậy Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước theo cách nói của Lê-nin “là cái không đáng sợ “là sản phẩm tất yếu “là một “bước tiến trong sự phát triển của lịch sử đối với các nước quá độ lên Ch ủ Nghĩa Xã Hội tư một nền kinh tế lạc hậu Có thể nói nội dung của Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước qua các mặt sau : -Sự kiểm kê ,kiểm soát đối với các thành phần kinh tế . _Các hình thức kinh tế quá đôï dựa trên các hình th ức sở h ữu h ỗn h ợp v ề vốn giữa nhà nước XãHCN với nenà kinh tế tư bản t ư nhân trong và ngoài nước. -Việc học tập ,sử dụng có chọn lọc những thàng tựu khoa h ọc công ngh ệ và chuyển giao khoa học kỹ thuật,công nghệ ,khoa học kinh tế và quản lý kinh tế ở các nước tư bản tiên tiến. -Việc coi trọng lợi ích kinh tế ,hiệu quả kinh tế thông qua việc nhà nước vận dụng cơ chế thị trường với tư cách là động lực kinh tế của sự phát triểnnề kinh tế quốc dân. Từ các khía cạnh trên có thể quan niệm sự hình thành và phát tri ển Ch ủ Nghĩa Tư Bản.Nhà nước trong thời kỳ quá độ lên Chủ Nghĩa Xã Hội ,v ề nội dung gắn liền với 3 mức độ: -Ở mức cao nhất và toàn diệïn nhất , Ch ủ Nghĩa Tư B ản Nhà N ước được quan niệm như là một hình thức kinh tế-xã hội quá độ -Ở mức hẹp và thấp hơn ,Chủ Nghĩa Tư B ản Nhà N ước đ ược quan niệm là một chính sách,một công cụ mà nhà nước Xã Hội Chủ Nghĩa dùng để điều tiết và quản lý hoạt động của các thành phần kinh t ế ,nh ất là kinh tế tư bản tư nhân trong thời kỳ quá độ lên Chủ Nghĩa Xã Hội . -Dưới góc nhìn kinhtế,Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước được quan ni ệm là các hình thức kinh tế trung gian quá độ.Các hình thức này dựa trên hình thức sở hữu hỗn hợp giữa kinh tế nhà nước và kinh t ế t ư bản t ư nhân trong và ngoài nước. 11
2.Điều kiện thực hiện Chủ Nghĩa Tư Bản nhà n ước và việc sử dụng có hiệu quả hình thức này. Bảnû thân Chủ Nghĩa Tư Bản không thể tự nó phát tri ển trong lòng chế độ Xã Hội Chủ Nghĩa dù rằng sự phát triển của nó có là khách quan ,tất yếu đi chăng nữa.Vì vậy muốn duy trì Ch ủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước thì chính quyền vô sản phải tạo ra các điều kiện để th ứ Ch ủ Nghĩa Tư Bản nàycó thể tồn tại và phát triển.Việc sử dụng sao cho có hiệu qu ả hình thức kinh tế Tư bản Nhà Nướccũng là một vấn đề cần được quan tâm . Theo lý luận của V.I.Lênin về Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước Û thì Ch ủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước là sản phẩm của sự can thiệp tích cực của nhà nước vào hoạt động trong các xí nghiệp tư bản.Vậy muốn Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước ra đời thì điều trước tiên là phải có quan h ệ sản xuất Tư Bản Chủ Nghĩa , tức là cần phải có giai cấp tư sản và giai cấp vô sản.Ở nước Nga lúc bấy giờ giai cấp tư sản hầu như không còn tồn tại , các xí nghiệp tư bảnkể cả vừa và nhỏ đều bị quốc hữu hoá,nền đại công nghi ệp Tư Bản Chủ Nghĩa bị tàn phá nặng nề, cá công xưỏng và nhà máy bị ngừng hoạt động .Giai cấp vô sản vốn là giai cấp sản xuất ra của cải vật chất trong các xí nghiệp của nền đại công nghiệp Tư Bản Chủ Nghĩa nên họ, những người công nhân “đã bị mất tính giai cấp,nghĩa là bị dẩy ra ngoài con đườn tồn tại giai cấp của mình , và không còn tồn tại với tư cách là giai cấp vô sản nữa..Đôi khi về hình thức nó đựoc coi là giai cấp vô s ản, nhưng nó không có gốc rễ kinh tế.Vì vậy một yêu cầu đ ặt ra là mu ốn khôi phục quan hệ sản xuất Tư Bản Chủ Nghĩa thì phải phục hồi giai cấp tư sản trong nướcvà kêu gọi đầu tư của tư sản nước ngoài.Nhờ đó giai cấp công nhân mới có đièu kiện tiếp tục phát triển, “ được làm việc trong các công xưởng cơ khí lớn chứ không làm cái việc đầu cơ, chứ không phải chế tạo cái bật lửa để bán… .Quan hệ sản xuất Tư Bản Chủ Nghĩa xét về mặt sở hữu thì nó tồn tại dưới nhiều hình thức sở hữu khác nhau: Sở hữu tư nhân Tư Bản Chủ Nghĩa , Sở hữu tập thể Tư Bản Chủ Nghĩa , Sở h ữu nhà nước ,Sở hữu hợp tác , Sở hữu không mang tính chất Tư bản Nhà nước .Tương ứng với các loại hình thức khác nhau là sự đa dạng về các thành phần kinh tế. Đây cũng là một phần nội dung của chính sách kinh tế mới mà Lênin đã đề ra.Và nó cũng phù hợp với nền kinh t ế th ời kỳ quá độ.Quan hệ sở hữu Tư Bản Chủ Nghĩa với hình thức ph ổ bi ến nh ất là s ở hữu cổ phần đựoc C.Mác coi là bước quá độ để “biến tất cả những ch ức năng của quá trình tái sản xuất hiện còn gắn với quy ền sở h ữu tư b ản giản đơn than chức năng của người sản xuất đã liên hiệp lại với nhau ,t ức là thanh chức năng của xã hội.,và do đó xí nghiệp của nó cũng bi ểu hi ện ra là những xí nghiệp xã hội. 12
Điều kiện thứ hai để phát triển Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà N ước có s ự can thiệp của nhà nước vào nền kinh tế .Điều này có ý nghĩa r ất quan tr ọng vì Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước trong thời kỳ quá độ lên Chủ Nghĩa Xã H ội phản ánh mối quan hệ giữa giai cấp công nhân và nhà nước của h ọ với nhà nước tư bản .Kinh tế tư bản nhà nước là một kiểu tổ ch ức kinh t ế do nhà nước của họ với các nhà tư bản.Kinh tế tư bản nhà nước là một kiểu tổ chức kinh tế do nhà nước của giai cấp công nhân ch ủ động t ạo ra đ ể khai thác ,thu hút các nguồn lực định hướng các thành phần kinh tế khác phát triển theo con đường Xã Hội Chủ Nghĩa .Khi áp dụng Ch ủ Nghĩa T ư B ản Nhà Nước vào nền kinh tế Nga thì Chủ Nghĩa Tư Bản sẽ có điều kiện phát triển trong lòng một nước đi theo định hướng Xã Hội Chủ Nghĩa .và như vậy thì Chủ Nghĩa Tư Bản hay giai cấp vô s ản s ẽ chi ến th ắng? Li ệu r ằng nhà nước vô sản có khống chế được các nhà tư sản mà phát triển theo những định hướng ,kế hoạch mà mình đặt ra hay không hay l ại bi l ật đ ổ và bị chế nhạo.Ở đây vai trò của nhà nước là rất to lớn .Để định h ướng sự phát triển của Chủ Nghĩa Tư Bản theo ch ế độ Xã Hội Ch ủ Nghĩa thì nhà nước vô sản không chỉ đơn thuần đóng vai trò người quản lý,đi ều hành kinh tế quốc dân mà còn phải có thực lực kinh tế làm cơ sở .Do đó nhà nước cần trực tiếp đầu tư vào những lĩnh vực , những ngành trọng yếu , những vị trí “pháo đài” ,”huyết mạch” của nền kinh tế quốc dân như: kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội , hệ thống tài chính ngân hàng, quốc phòng an ninh… Nhà nứơc vô sản tác động đến quá trình tuần hoàn TB thông qua các chính sách về thuế 13
Tư liệu sản xuất T–H …….Sản xuất …..H’_T’ Sức lao động Mỗi giai đoạn của quá trình tuần hoàn nhà nước lại có những chính sách tác động nhau như : ở gai đoạn bán (H’ – T’) chính quy ền Xô Vi ết có thể yêu cầu nhà tư bản bán thêm từ 50% đến 100% số lượng sản ph ẩm tiêu dùng cho các công nhân ở xí nghiệp tôcũng với một giá bán, làm như vậy là để cải thiện đời sống công nhân khác . Từ những phân tích tên ta thấy rằng việc áp dụng thành công Ch ủ Nghĩa Tư Bản nhà nước đòi hỏi phải có những cải biến sâu s ắc trong cách nhìn và trong cách làm của giai cấp vô sản đối với Chủ Nghĩa Tư Bản .Đây là môït vấn đề mới mẻ cần được tiếp tục nghiên cứu từ kinh nghiệm th ực tiễn. 3.Tác dụng của Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước . Qua những phân tích trên chúng ta thấy rằng việc phát triển Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước trong thì kỳ quá độ lên Ch ủ Nghĩa Xã Hội là một tất yếu khách quan . Đây là thứ Chủ Nghĩa Tư Bản “có lợi và cần thiết” ,là”điều đáng mong đợi” cho chúng ta. Theo Lê Nin ,cần phải nhận thức rõ : Thực hành Ch ủ Nghĩa Tư B ản Nhà Nước sẽ có lợi cho ai ? Nước Đức lúc bấy giờ “là đỉnh cao về kỹ thuật đại Tư B ản Ch ủ Nghĩa hiêïn đại và về tổ chức có kế hoạch , ph ục tùng ch ủ nghĩa đ ế qu ốc giống_kẻ_tư sản”.Nếu như thay thế chính quyền quân phiệt Đức bằng chính quyền Xô Viết thì nước Đức có tất cả các điều kiện để xây d ựng thành công Chủ Nghĩa Xã Hội . Với thực trạng nước Nga hiện nay thì điều quan trọng trước tiên là phải phát triển lực lượng sản xuất ,tăng lên ngay hoặc trong m ột th ời gian ngắn bằng sự “du nhập” Chủ Nghĩa Tư Bản từ bên ngoài vào.Và tác dụng đầu tiên c ủa Ch ủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước là lợi dụng sự phát triển của khoa h ọc kĩ thu ật c ủa các nước tư bản phát triển để xây dựng nền đại sản xuất công nghi ệp.Qua đó giai cấp công nhân có thể học tập được cách quản lý và tổ chức một nền sản xuất lớn , dần khôi phục lại tính giai cấp đã b ị mất c ủa mình. “Ch ừng nào giai cấp công nhân học được cách sắp đặt tổ chức sản xuất với quy mô lớn” , chừng nào lực lượng sản xuất xã hội được xây dựng trên những phát minh mới nhất của khoa học hiện đạithì khi đó m ới có th ể nói đ ến Chủ Nghĩa Xã Hội được. Nước Nga tiểu nông bị bao trùm bởi nạn đầu cơ và tình trạng quan liêu chủ ngiã mang tính hệ thống , xã hội rơi vào khủng hoảng , tín nhi ệm c ủa nông dân đói với chính quyền Xô Viết bị giảm sút nghiêm trọng .Ch ỉ có 14
Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước mới “cứu nguy”được cho nền chuyên chính vô sản.Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước sẽ là sự liên hợp nền sản xu ất nh ỏ lại thành nền đại sản xuất , một đặc trưng của xã hội c ộng s ản . M ột nước tiểu nông với đại đa số những người sản xuất hàng hoá nhỏ thì “tính tự phát tiểu tư sản chiếm ưu thế và không thể không chiếm ưu th ế” .Chính những người tiểu tư sản này đang ngấm ngầm phá hoại sự độc quyền của Nhà nước XÔ Viếtbằng việc đầu cơ tích trữ, ch ống lại các bi ện pháp kinh tế của chính quyền.Nhưng khi Lênin đưa ra thành ph ần kinh t ế t ư b ản nhà nước thì mội người đều cho răng chính Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà N ước mới là kẻ thù của giai cấp vô sản .Vậy thực chất vấn đề ở đây là gì?Chúng ta đều biết rằng cơ sở kinh tế của nạn đầu cơlà tầng lớp những kẻtiểu tư hữu vô cùng rộng rãi ở nước Nga,có đại diện của mình trong mỗi người tiểu tư sản, ỏ¬ đây không phải là Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước đấu tanh vớic1 mà là giai cấp tiểu tư sản cộng với Ch ủ Nghĩa Tư Bản t ư nhân đ ấu tranh chống lại cả Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước và Ch ủ Nghĩa Xã H ội .Như vậy trong thời kỳ quá độ Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước s ẽ là một nhân tố quan trọng giuớ giai cấp công nhân sớm hoàn thành lý tưởng của mình . Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước do nhà nước vô sản kiểm soát và đièu tiết có thể đẩy nhanh sự phát triển ngay tức khắc nền nông nghiệp .Nhờ việc tăng nhanh lực lượng sản xuất trong nông nghiiệp mà ổn định dược xã hội ,thoát khỏi khủng hoảng và phần nào khắc phục được nạn đầu cỏ nhỏ tràn lan… Chính với ý nghĩa vai trò của việc thực hiện Chủ Nghĩa Tư B ản Nhà N ước như vậy mà Lênin nói rằng đó là điều cần thiết đáng mông đợi trong diều kiện của chính quyền Xô Viết lúc bấy giờ . 15
4.Các hình thức của Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước được Lênin đưa ra : * Hình thức tô nhượng :là sự giao kèo ,sự liên kết liên minh giữa chính quyền nhà nước Xô Viết ,nghĩalà nhà nước vô sản với Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước chống lại thế lực phát triển tư hữu ,người nh ận tô nhượng là nhà tư bản .Nhưng trong hình thức này cả nhà tư bản lẫn chính quy ền Xô Viết đều nhận đượcnhững quyền lợi nhất định. Người nhận tô nhượng phải có trách nhiệm cải thiện đời sống công nhân trong các xí nghiệp tô nhượng sao cho đạt tới m ức s ống trung bình của nước ngoài. Ngoài ra người nhận tô nhượng phải bán thêm cho chính quyên Xô Viết (nếu có yêu cầu )từ 50%đến 100%số lượng sản phẩm tiêu dùng cho các công nhân các xí nghiệp khác cũng với giá như trên để cải thiện đời s ống công nhân khác . Điều kiện trả lương cho công nhân sẽ quy đinh riêng trong từng hợp đồng đảm bảo mức sống cho công nhân .Công đoàn có quyền đòi của Nga cũng như luật lệ của Nga đối với bản hợp đồng đó.Ph ải tôn tr ọng các đ ạo luật củ Nga như điều kiện lao động , về kì hạn phát lương…Không cho các chuyên gia ưu tú làm việc trong các xí nghiệp tô nhượng ,hơp ddoòng phải được giám sát . *Các hợp tác xã :là một hình thức của Chủ Nghĩa Tư B ản Nhà N ước theo quan niệm ban đầu của Lênin nhưng sau này ông cho rằng trong th ực tế tồn tại hai hình thức hợp tác xa õ tư bản chủ nghĩa và Xã Hội Chủ Nghĩa trong lòng chế độ XôViết được coi là một hình thức của Chủ Nghĩa T ư Bản Nhà Nước Đặc trưng các xí nghiệp của hình thức này làs ự k ết h ợp gi ưã t ư b ản tư nhân xây dựng trên đất đai thuộc về xã hội với những xí nghiệp ki ểu xã hội chủ nghĩa chính cống .Chủ Nghĩa Tư Bản hợp tác xã gi ống Ch ủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước ở chỗ nó tạo điều kiẹn cho sợkiểm kê kiểm soát theo dõi những quan hệ đã ghi trong hợp đồng giữa nhà nước v ới tư b ản và t ạo điều kiện cho hàng triệu người và toàn bộ dânchúng chuẩn bị cho bước quá độ trong tương lai.từ Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước lên Chủ Nghĩa Xã Hội . Chế hợp tác dựa trên cơ sở nền sản xuất tiểu công nghiệp ,trên nền sản xuất thủ công mà một bộ phận mang tính gia trưởng.phải cho cá hợp tác xã hưởng ơu đãi về tài chính ngân hàng .Theo Lênin đây là m ột ho ạt động văn minh là chế dộ xã hội Xã Hội Chủ Nghĩa . *Hình thớc đại uỷ thác :Hình thớc này là nhà nước lôi cuốn nhà tư bản với tư cách một nhf buôn ,trả cho họ số tiền hoa hồng để họ bán sản phẩm của nhà nước và mua sản phẩm của nhà sản xuất nhỏ. 16
*Cho nhà tư bản trong nước thuê các xí nghiệp vùng mỏ ,rừng ,đất :Hình thức này giống như hình thức tô nhượng Nh ưng đối với tô người]ơng không phải là tư bản người[cs ngoài mà là tư bản trong nước .Hình thức nay được coi là hình thức riêng biệt để phân biệt nó v ới hình thức tương tự nhưng đối tượng thuê chỉ là tư bản trong nước. *Cho công nhân thuê nhưng hầm mỏ nhỏ :Qua th ực tiễn Lênin rút ra một hình thức nữa của Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước là: cho công nhân thuê những hầm mỏ .nông dân này hoạt đông theo kiểu nộp tô cho nhà nước Đây cũng là kiểu cho thuê nhưng đối tượng cho thuê theo cách nói của lênin là nhưng tiểu tư bản . *Công ty hợp doanh:Hoạt động của các công ty này là trong lĩnh v ực thương nghiệp ,được thành lập theo thể thức tiền vốn một phần là của tư bản tư nhân ,ngoài ra của tư bản nước ngoài va một phần làchính quyền Xô Viết . 5-Ý nghĩa của Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước trong thời kỳ quá đ ọ lên Chủ Nghĩa Xã Hội nói chung và của nhà nước Xô Viết lúc bấy gi ờ nói riêng : Kinh tế Tư bản Nhà nước có vai trò quan trọng trong vi ệc đ ộng viên tiềm năng to lớn về vốn ,công nghệ ,khả năng tổ chớc quản lý…của các nhsà tư bản vì lợi ích của riêng họ cũng nhơ của công cuộc xây dựng đất nước bởi theo A.Smith:”Lơi ích cà nhân sẽ là loại dầu nh ờn tốt nh ất đ ể làm chạy các bánh xe của toàn nền kinh tế “. Riêng chính sách Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước ,qua các tài liệu và sự đánh giá cho đến năm1924.nhìn chungđã mang lại cho nươc Nga Xô Viết những tácdụng tích cực nhất định góp phần làm sống ddoongj nền kinh tế đã suy sụp từ sau chiến tranh . Nhờ tô nh ượng v ới n ước ngoài , nhiều ngành công nghiệp quan trọng (nhất là khai thác dầu ) đã phát triển ,nhiều kinh nghiệm tiến tiến với kĩ thuật , thiết bị hiện đại của nền sản xuất lớn tư bản chủ nghĩa được đơa vào quy trình sản xuất ,mang l ại hi ệu qủa cao .Tô nhượng cùng các công ty hợp doanh đã góp ph ần phát tri ển s ản xuất hàng hoá ,tăng thêm dợ trỡ ngoại tệ cho đất nước , m ở rộng các quan hệ liên doanh ,liên kết kinh tế trong các lĩnh vợc đầu tơ sản xuất ,chuy ển giao công nghệ tiên tiến và phát triển ngoại thương với các nước tư bản phương Tây .Thông qua các hoạt động của cacs công ty hợp doanh ,những người cộng sản Nga có thể thực sự học cách buôn bán ,điều mà Lênin tư bản thừơng nói là nhiệm vụ rất quan trọng .Hoạt động của các xí nghiệp cho thuê đã góp phần giúp nhà nước Xô Viết duy trì ho ạt đ ộng ở các c ơ s ở kinh tế ,tăng thêm sản phẩm cho xã hội ,việc làm cho người lao động .Hình thớc đại lý thương nghiệpvà các hợp tác xã tư bản chủ nghĩa tong các lĩnh vợc sản xuất ,tín dụng và tiêu thụ đã góp ph ần phát tri ển h ệ th ống thương nghiệp Xã Hội Chủ Nghĩa ,đẩy nhanh quá trình troa đổi ,lưu thông 17
hàng hoá tiền tệ ,làm sống đọng nền sản xuất nhỏ ,qua đó cải biến nhgề tiểu nông ,nối liền quan hệ trao đổi công- nông nghiệp ,thành thị -nông thôn giữa trong nước và quốc tế… Thực hiên chính sách mới (NEP) mà một phần đặc trưng là Ch ủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước ,chính quyền XôViết đã giữ nh ững vị trí vững chắc trong nông nghiệp và công nghiệp và có khả năng tiến lên được .Nông dân vừa lòng ,công nghiệp và nông nghiệp đang hồi sinh và phát triển .Đó là một thắng lợi của chính quyền Xô Viết nói riêng và của nền kinh t ế trong thời kỳ qua độ nói chung.Tuy nhiên so vứi sự mông muốn ,mục tiêu ban đầu đặt của Lênin thì kết quả thực hành chế độ này vẫn còn rất th ấp .Nguyên nhân quan trọng nhất là Chủ Nghĩa Tư Bản đế quốc vẫn đang tìm cách bóp chết chính quyền XôViết ,vì thế sự hợp tác ,đầu tư của Tư bản nước ngoài vào Liên Xôk đạt được như sự mông muốn. B-Vân dụng ở Việt Nam. I-Tính tất yếu khách quan phải sử dụng Chủ Nghĩa Tư B ản Nhà Nước ở Việt Nam 1.Tình trạng một nền kinh tế từ xuất phat điểm thầp: -Trước khi Pháp thuộc nước Việt Nam có một nền s ản xu ất nông nghiệp phong kiến lạc hậu .Với sợ sâm lược của th ực dân Phápvà nay là đế quốc Mỹ ,Phát xít nhật và hai cuộc kháng chiến trường kỳ đã làm cho nền kinh tế nước ta ra vào tình trạng kiệt quệ ,chúng vơ vét tài nguyên ,bần cùng hoá đời sống con người để dễ cai trị ,bên cạnh đó là nền nông nghi ệp với cơ sở hạ tầng thấp kém,trình đọ kỹ thuật công nghệ lạc hậu.. Bước ra khỏi cuộc chiên tranh để vực dậy một nền kinh t ế đã vốn sẵn khó lại có một bước phát triển sai lầm của nước ta là duy trì quá lâu chế độ tập trung bao cấp trì hoãn sự phát triển của nền kinh tế ,làm cho nền kinh tế không thể phát triển hơn được do áp dụng dập khuôn máy móc mô hinh trước đây của Liên Xô Cũng may đảng và nhà nước ta đã sớm nhận ra đ ược sai l ầm và k ịp thời sửa sai sau đại hội Đảng lần thứ VIII (1986) đưa ra đưòng l ối m ở c ửa nền kinh tế ,nền kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà nước là m ột n ền kinh tế nhiều thành phần ,nhiều hình thức sở hũ khác nhau ,nhưng Chủ Nghĩa Xã Hội là công hữu tư liệu sản xuất và dùng quản lý nhà nước về kinh tế là chính còn sở hữu nhà nước về tư bản với thành ph ần kinh tế tư bản nhà nước cũng là một trong những thành phần kinh tế quan trọng cu ản nước ta 2. Do yêu cầu của sự vận dụng quy luật quan hệ sản xuất pahỉ phù hợp với tính chất và trình độ phát triển của lực lượng sản xu ất ở m ột nước nông nghiệp lạc hậu Cũng như lý luận ở phần trên nước ta đang trải qua th ời kỳ quá độ ,mọi sản xuất nhỏ lạc hậu không cho phéo chúng ta đi lên Chủ Nghĩa 18
Xã Hội bằng con đừng trực tiếp ,không thể đốt cháy giai đoạn ,đó là một tất yếu khách quan ,Nghiên cứu lý luận của Lênin về Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước đã mở ra cho ta một mô hình gián ti ếp đi lên Ch ủ Nghĩa Xã H ội thông qua các hình thức kinh tế tư bản nhà nước Chủ Nghĩa XaÕ Hội là sản phảm bậc cao của Ch ủ Nghĩa T ư B ản ,vì vậy ta không thể áp dụng các quan hệ sản xuất Chr Nghĩa Xã H ội vào m ột nền kinh tế tiểu nông ,kém phát triển .Nó không nh ững kìm hãm s ự phát triển của lực lượng sản xuất mà còn làm sai lệch những nhận thức về Ch ủ Nghĩa Xã Hội ,nền kinh tế đất nước rơi vào khủng hoảng toàn diện, sâu sắc .Thực trạng kinh tế thời kỳ kế hoạch hoá đã xhứng minh sai lầm này .Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước là hình thức quan trọng ,quá độ ,thiếu hoặc không qua các hinh thức trung gian có tính ch ất quá đ ộ này thì s ản xuất nhỏ không thể lên Chủ Nghĩa Xã Hội được 3. Từ yêu cầu phải nhanh chóng hiện đại hoá lực lượng sản xuất . Dưới góc nhìn lịch sử công nghiệp hoá là nhi ệm vụ ch ủa Ch ủ Nghĩa Tư Bản ,mà lẽ ra theo con đường phát triển tuần tự sẽ trải qua .NhưngĐảng và nhân dân ta đã lựa chọn con đường đi lên Ch ủ Nghĩa Xã Hội không qua chế độ Tư Bản Chủ Nghĩa .Con đường rút ngắn đáng kể về mặt thời gian phát triển lên Chủ Nghĩa Xã Hội đã đặt nước ta vào một tình thế khó khăn khi phải tìm cách công nghiệp hoá ,hiệ đại hoá lực l ượng sản xuất để có cơ sở vật chát kỹ thuật bảo đảm cho sự tồn tại của Ch ủ Nghĩa Xã Hội .Việc lựa chọn con đưòng phát triển cũng phải tính đén những yếu tố đặc trưng của thời đại như trình độ phát triển khoa học kỹ thuạt hay Chủ Nghĩa Tư Bản đã chuyển sang một hình thức mới .Ch ủ Nghĩa Tư Bản độc quyền Nhà nước ,tức là tình hình hiện nay c ủa n ước ta đã khác xa thời Lênin .Điều này đòi hỏi Đảng và Nhà nước Vi ệt Nam ph ải có những sáng tạo mới trong việc vận dụng tư tưởng của Lênin để đưa đất nước nhanh chóng thoát khoi khủng hoảng . Nhưng việc sử dụng ngay quan hệ sản xuất Tư Bản Chủ Nghĩa đặt dưói sự kiểm kê ,kiểm soát của nhà nước để xây dựng nên công nghiệp lớn _cơ sở vật chất của Chủ Nghĩa Xã Hội sẽ luôn là sự lựa chon đúng đắn .Hơn thế nữa ,để Chủ Nghĩa Xã Hội hoàn toàn chiến thắn Chủ Nghĩa Tư Bản khi mà Chủ Nghĩa Tư Bản đã đạt trình độ phát tri ển cao d ựa trên những thành tựa của cuộc cách mạng khoa học công ngh ệ hiên đ ại ,thì l ực lượng sản xuất mà nhà nước ta tạo dựng phải đạt trình độ hiện đại .Vì vậy chỉ còn cách duy nhất là sử dụng rộng rãi các hình th ức kinh t ế cua Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà Nước * Do nhu cầu xây dựng sản xuất theo định h ướng Xã H ội Ch ủ Nghĩa c ủa nền kinh tế hàng hoá . Cho tơi thời điểm này ,tính chất hàng hoá của n ền kinh t ế Xã H ội Ch ủ Nghĩa đã đực chứng minh là đúng đắn .Sau sự sụp đổ của Liên Xô và các 19
nước Đông Aâu .các nước Xã Hội Chủ Nghĩa còn lại đều thay đổi đường lối phát triển kinh tế xã hội của mình .Ở Việt Nam ,để nâng cao trình độ xã hôih hoá sản xuất ,chúng ta chuyển hướng sang nền kinh tế hàng hoá nhi ều thành phần vận động theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước .Thế nhưng một vấn đề đặt ra là làm thế nào hạn ch ế được tính tự phát Tu Bản Chủ Nghĩa ,hương Chủ Nghĩa Tư Bản vào con đường phát triển của Chủ Nghĩa Xã Hội ,điều đó lại liên quan đến đ ịnh h ướng Xã Hội chủ Nghĩa của nền kinh tế .Muốn vậy nhất thiết phải hướng các quan hệ sản xuất Tư Bản Chủ Nghĩa vào con đương Chủ Nghĩa Tư Bản Nhà N ước ,lam “ mắt xích trung gian” nối liền giữa sản xuất nhỏ với sản xuất lớn Chủ Nghĩa Xã Hội : phải dung nạp “ Chủ Nghĩa Tư B ản trong và ngoài nước hoạt đông dưới sự kiểm kê ,kiểm soát ,hướng dẫn của nhà nước ,,thông qua các hình thức kinh tế tư bản nhà nước ,một hình thức gắn với hình thức kinh tế nhà nước và kinh tế hợp tác . Bằng cách đó ,một mặt sẽ nâng cao trình độ xã hội hoa sản xuất theo định hướng Xã Hội Chủ Nghĩa ở bên trong của nền kinh tế ,mặt khác cho phép sử dụng tốt nhất những thành quả phát triển của nhân lo ại vào s ự nghiệp xây dựng Chủ Nghĩa Xã Hội ở nước ta. *. Do yêu cầu thực hiện tăng trưởng và phát triển bền vững m ục tiêu : “dân giàu” . “ nước mạnh” , “ xã hội công bằng văn minh” và Chủ Nghĩa Xã Hội Cho đến nay chúng ta không còn ảo t ưỏng s ớm có m ột ngày xã h ội t ốt đẹp trong khi nền kinh tế còn kém phát triển ,năng suất lao động thấp ,khoa học kysx thuật còn lạc hậu .Nhưng chúng ta phải ch ủ trương kết h ợp ngay từ đầu tăng trưởng kinh tế với tiíen bộ và công bằng xã h ội ,từng bước xây dựng trên thức j tế một xã hội trong đó nhân dân lao đọng làm ch ủ ,mọi người sống nhân ái ,ấm no hạnh phúc … Ở nước ta viêc thực hiện những mục tiêu trên gặp ph ải hai khó khăn chủ yếu là thiếu vốn và do chưa có trình đọ khoa học kỹ thuật công nghệ hiện đại .Đất nứoc hàng chục năm không có tích luỹ nội bộ nền kinh t ế .Tuy nhiên bắt đàu từ năm 1994 khả năng tích luỹ nội bộ đã xu ất hi ệân nhưng không nhiều , nói cách khác là ở mức độ không đáng kể .Qua 10 năm đổi mới theo quan điểm thực hiện nhất quán chính sách n ền kinh t ế nhi ều thành phần va “ mở” cả trong lẫn ngoài thông qua huy động vốn nhà n ước , nhất là thông qua đầu tư trực tiếp (FDI) vàviện trợ chính th ức c ủa chính phủ (ODA) ,nước ta đã đạt nhịp độ tăng trưởng va liên tục qua nhiều năm ,từ năm 1991-1995 ,với mức tăng trưởng bình quân của 5 năm này là 8,2%/năm ,đua dất nước ra khỏi tình trnạg khủng hoảng kinh tế xã h ội ; lòng tin của nhân dân vào định hướng Xã Chủ Nghĩa ngày m ột tăng lên ,con đường Xã Hội Chủ Nghĩa ngày một rao hơn . Những thành tựu đó phản ánh kết quả tổng hợp của nhiều nguyên nhân ,trong đó có nguyên nhân nh ờ vận 20