Tìm hiểu lập luận trong một số tác phẩm báo chí của Hồ Chí Minh

®Æng thÞ h¶o t©m, cao ph­¬ng th¶o<br /> <br />  khoa häc nh©n v¨n <br /> <br /> <br /> T×M HIÓU LËP LUËN TRONG MéT Sè<br /> T¸C PHÈM B¸O CHÝ CñA Hå CHÝ MINH<br /> <br /> ®Æng thÞ h¶o t©m *<br /> cao ph­¬ng th¶o **<br /> <br /> Tãm t¾t: Bµi viÕt nghiªn cøu vÒ ph­¬ng thøc lËp luËn vµ t¸c dông cña lËp luËn trong c¸c t¸c<br /> phÈm b¸o chÝ cña Hå ChÝ Minh - c¸c t¸c phÈm viÕt trong thêi gian Ng­êi sèng vµ ho¹t ®éng trªn n­íc<br /> Ph¸p - nh»m môc tiªu luËn chiÕn, chèng l¹i nh÷ng luËn ®iÖu lõa bÞp cña kÎ thï. Bµi viÕt ph©n tÝch<br /> lËp luËn cña NguyÔn ¸i Quèc dùa trªn quy t¾c Tam ®o¹n luËn, ®· chØ ra ®­îc m« h×nh lËp luËn, ®Ých<br /> cña lËp luËn, vµ gi¸ trÞ biÓu c¶m cña lËp luËn trong mét sè t¸c phÈm b¸o chÝ cña Hå ChÝ Minh.<br /> Tõ khãa: Hå ChÝ Minh; lËp luËn; t¸c phÈm b¸o chÝ; luËn chiÕn; phong c¸ch b¸o chÝ; lÝ lÏ; dÉn<br /> chøng; luËn cø; ®èi tho¹i ngÇm Èn; yÕu tè biÓu c¶m.<br /> <br /> Sinh thêi Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ch­a Minh, trong khu«n khæ cña bµi viÕt, chóng<br /> tõng coi m×nh lµ nhµ v¨n, nhµ b¸o. Nh­ng t«i sÏ xem xÐt c¸ch thøc x©y dùng lËp luËn<br /> trong sè nh÷ng s¸ng t¸c cña Ng­êi ®­îc trong c¸c t¸c phÈm b¸o chÝ cña Hå ChÝ<br /> viÕt nh»m môc ®Ých phôc vô C¸ch m¹ng Minh vµ vai trß cña lËp luËn trong mèi<br /> cã kh«ng Ýt s¸ng t¸c ®· trë thµnh mÉu quan hÖ víi ®Ých giao tiÕp. Ng÷ liÖu phôc<br /> mùc cho mét thÓ lo¹i, mét phong c¸ch vô cho bµi viÕt ®­îc trÝch dÉn theo t¸c gi¶<br /> chøc n¨ng nµo ®ã. Trong sè nh÷ng s¸ng Hµ Minh §øc(1), bao gåm c¸c t¸c phÈm b¸o<br /> t¸c Êy, cÇn ph¶i kÓ ®Õn c¸c t¸c phÈm b¸o chÝ cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh viÕt tõ n¨m<br /> chÝ. Trong bµi viÕt nµy, xuÊt ph¸t tõ b×nh 1921 ®Õn 1927 - kho¶ng thêi gian B¸c<br /> diÖn ng«n ng÷, chóng t«i sÏ lµm râ ®Æc sèng, lµm viÖc vµ ho¹t ®éng C¸ch m¹ng<br /> ®iÓm "phong c¸ch b¸o chÝ Hå ChÝ Minh", trªn n­íc Ph¸p - nh»m môc ®Ých luËn<br /> tõ ®ã mong muèn chØ ra vÎ ®Ñp minh triÕt chiÕn víi kÎ thï.<br /> cña "t­ t­ëng Hå ChÝ Minh". 1. Kh¸i qu¸t vÒ lËp luËn<br /> §Æc tr­ng næi tréi lµm nªn dÊu Ên cña LËp luËn lµ ®­a ra lÝ lÏ vµ dÉn chøng<br /> phong c¸ch b¸o chÝ, khiÕn nã ®­îc nhËn nh»m dÉn d¾t ng­êi nghe ®Õn mét kÕt<br /> diÖn, ph©n biÖt víi c¸c lo¹i phong c¸ch luËn nµo ®ã(2). Mét lËp luËn thµnh c«ng -<br /> chøc n¨ng ®­îc thÓ hiÖn ë tÝnh chiÕn ®Êu tøc g©y ®­îc hiÖu qu¶ tõ phÝa ng­êi tiÕp<br /> vµ tÝnh thêi sù. Muèn vËy, ng«n ng÷ b¸o<br /> chÝ mét mÆt ph¶i hµm sóc, mÆt kh¸c ph¶i (*)<br /> PGS.TS, Gi¶ng viªn Khoa Ng÷ v¨n, Tr­êng §¹i häc<br /> lu«n t­¬i míi nh­ hiÖn thùc hµng ngµy S­ ph¹m Hµ Néi.<br /> (**)<br /> ThS. Häc viÖn Tµi chÝnh.<br /> ®ang diÔn ra; c¸ch nªu vÊn ®Ò, gi¶i quyÕt (1)<br /> Hµ Minh §øc, B¸o chÝ Hå ChÝ Minh: chuyªn luËn vµ<br /> vÊn ®Ò ph¶i thuyÕt phôc ®­îc ng­êi ®äc. tuyÓn chän, Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia, 2000.<br /> (2)<br /> NguyÔn §øc D©n, Ng÷ dông häc, TËp 1, Nxb. Gi¸o<br /> T×m hiÓu phong c¸ch b¸o chÝ Hå ChÝ dôc, 2000, tr. 155.<br /> <br /> <br /> Sè 3-2013 Nh©n lùc khoa häc x· héi 45<br /> t×m hiÓu lËp luËn trong mét sè t¸c phÈm...<br /> <br /> nhËn - th­êng ph¶i ®¶m b¶o ®­îc c¸c yÕu th× gÆt qu¶ ¸c. §©y lµ vÊn ®Ò cèt yÕu ®Çu<br /> tè: (1) yÕu tè lÝ lÏ; (2) yÕu tè biÓu c¶m; (3) tiªn thuéc cña triÕt lÝ nhµ PhËt, vµ còng lµ<br /> yÕu tè v¨n hãa (®Æc ®iÓm, tÝnh c¸ch, tri quy luËt cña toµn vò trô nh©n sinh.<br /> thøc nÒn) - xÐt tõ phÝa ng­êi tiÕp nhËn, Dùa trªn lÏ th­êng vÒ thuyÕt Nh©n<br /> theo NguyÔn §øc D©n. YÕu tè (1) ®­îc qu¶, c¸c bµi viÕt cña Ng­êi ®Òu h­íng tíi<br /> ®¸nh dÊu b»ng viÖc ng­êi nãi /ng­êi viÕt môc ®Ých hoÆc lµ tè c¸o sù ¸p bøc tµn b¹o<br /> lùa chän lÏ th­êng nµo lµm c¬ së cho lËp cña thùc d©n Ph¸p ®èi víi nh÷ng ng­êi<br /> luËn, vµ c¸ch thøc x©y dùng c¸c ph¸t ng«n d©n ë §«ng D­¬ng, trong ®ã cã ViÖt Nam<br /> mang gi¸ trÞ cña lÝ lÏ, dÉn chøng còng (10 tr­êng häc, 1500 ®¹i lÝ r­îu; NÒn v¨n<br /> nh­ c¸ch thøc tæ chøc chóng ®Ó t¹o thµnh minh th­îng ®¼ng; Sù qu¸i ®¶n cña c«ng<br /> mét lËp luËn. YÕu tè (2) ®­îc kiÕn t¹o cuéc khai hãa; §éng vËt häc; Th­ ngá göi<br /> b»ng c¸c biÓu thøc ng«n tõ cã chøc n¨ng «ng Anbe Xar«; Bé tr­ëng Bé Thuéc ®Þa;<br /> x­ng h«, c¸c biÓu thøc rµo ®ãn ph­¬ng Nh÷ng ng­êi d©n b¶n xø ®­îc ­a<br /> ch©m lÞch sù. YÕu tè thø (3) liªn quan ®Õn chuéng.v.v...), hoÆc kh¼ng ®Þnh sù ra ®êi<br /> ®Æc ®iÓm t©m lÝ, yÕu tè nµy th­êng hßa cña cuéc gi¶i phãng ¸p bøc ë c¸c n­íc<br /> trén víi yÕu tè (1) vµ (2) trªn b×nh diÖn thuéc ®Þa lµ kÕt qu¶ cña chñ nghÜa thùc<br /> ng«n ng÷. Tïy theo môc ®Ých giao tiÕp d©n b¹o tµn (§«ng D­¬ng). Ch¼ng h¹n, cã<br /> trong lËp luËn mµ c¸c yÕu tè nµy ®ãng vai thÓ thÊy lÏ th­êng "Nh©n qu¶" chi phèi<br /> trß næi tréi kh¸c nhau. c¸ch thøc triÓn khai lËp luËn trong t¸c<br /> 2. §Æc ®iÓm cña lËp luËn trong mét phÈm §«ng D­¬ng nh­ sau:(3)<br /> sè t¸c phÈm b¸o chÝ cña Hå ChÝ Minh - LÏ th­êng: Cã ¸p bøc cã ®Êu tranh.<br /> tr­íc 1945 - LuËn cø: §«ng D­¬ng bÞ thùc d©n<br /> 2.1. LËp luËn vµ ®Æc ®iÓm cña lÏ th­êng Ph¸p ®Çu ®éc c¶ vÒ thÓ chÊt vµ tinh thÇn;<br /> Kh¶o s¸t 10 bµi viÕt ®¨ng trªn c¸c t¹p bÞ giam cÇm trong ®au khæ, ®ãi nghÌo.<br /> chÝ cña Ph¸p tõ n¨m 1921 ®Õn n¨m - KÕt luËn: Sù vïng dËy cña §«ng<br /> (3)<br /> 1927 , trong thêi gian Hå ChÝ Minh sèng D­¬ng lµ mét tÊt yÕu: Sù tµn b¹o cña chñ<br /> trªn n­íc Ph¸p víi sø mÖnh lÞch sö t×m nghÜa t­ b¶n ®· chuÈn bÞ ®Êt (...) cho c«ng<br /> con ®­êng gi¶i phãng ®Êt n­íc, chóng t«i cuéc gi¶i phãng ¸p bøc.<br /> nhËn thÊy c¬ së cña lËp luËn (lÏ th­êng) HoÆc ë t¸c phÈm NÒn v¨n minh th­îng<br /> ®­îc ng­êi chiÕn sÜ céng s¶n NguyÔn ¸i ®¼ng, ®Ó t¹o ra lËp luËn: c«ng cuéc khai<br /> Quèc sö dông trong nh÷ng bµi viÕt th­êng hãa v¨n minh cña chÝnh quyÒn thùc d©n<br /> lµ thuyÕt Nh©n qu¶. Lµm nªn néi hµm cña Ph¸p ë ViÖt Nam thùc chÊt lµ sù cai trÞ,<br /> thuyÕt Nh©n qu¶ bao gåm hai yÕu tè nh©n ¸p bøc, giÕt chãc nh÷ng ng­êi d©n v« téi,<br /> - h¹t gièng vµ qu¶ - kÕt qu¶, víi ý nghÜa: v× thÕ cÇn ph¶i lªn ¸n, Hå ChÝ Minh ®·<br /> do nh©n nh­ vËy mµ cã kÕt qu¶ nh­ vËy, dùa trªn lÏ th­êng: Gieo giã gÆt b·o/<br /> nÕu nh©n lµ c¸i ng­êi ta lµm th× qu¶ lµ c¸i<br /> ng­êi ta nhËn tõ viÖc lµm ®ã. Ng­êi trång (3)<br /> Hµ Minh §øc, B¸o chÝ Hå ChÝ Minh: chuyªn luËn vµ<br /> nh©n lµnh th× ®­îc qu¶ lµnh, gieo nh©n ¸c tuyÓn chän, Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia, 2000.<br /> <br /> <br /> 46 Nh©n lùc khoa häc x· héi Sè 3-2013<br />  ®Æng thÞ h¶o t©m, cao ph­¬ng th¶o<br /> <br /> Nh©n nµo qu¶ nÊy. Víi ng­êi ViÖt Nam, NguyÔn §øc D©n(4) ®· ®­a ra 3 kiÓu<br /> tõ ngµn ®êi nay, thuyÕt Nh©n qu¶ ®· trë luËn cø th­êng ®­îc sö dông trong tranh<br /> nªn gÇn gòi, chi phèi lèi sèng, c¸ch øng xö luËn, ®ã lµ luËn cø vÒ thuéc tÝnh, luËn cø<br /> hµng ngµy. Nh÷ng thµnh ng÷: Con giun vÒ hµnh vi vµ con ng­êi vµ luËn cø vÒ sù<br /> xÐo l¾m còng qu»n; Tøc n­íc vì bê; §êi ®¸nh gi¸. Theo sù kh¶o s¸t cña chóng t«i,<br /> cha ¨n mÆn, ®êi con kh¸t n­íc; GiËu ®æ, luËn cø vÒ hµnh vi vµ con ng­êi th­êng<br /> b×m leo; §i ®ªm l¾m cã ngµy gÆp ma v.v... xuyªn hiÖn diÖn trong c¸c t¸c phÈm do<br /> lµ biÓu hiÖn trùc tiÕp cho thuyÕt Nh©n qu¶ NguyÔn ¸i Quèc viÕt tõ n¨m 1921 ®Õn<br /> ®ã. §¸ng chó ý, ngay trong thµnh ng÷ 1927. Néi dung cña luËn cø thÓ hiÖn nh­<br /> tiÕng Ph¸p, thuyÕt Nh©n qu¶ còng hiÖn sau: nÕu con ng­êi cã thuéc tÝnh ©m th×<br /> diÖn, kh«ng hÒ xa l¹ víi ng­êi d©n Ph¸p, hµnh ®éng cã thuéc tÝnh ©m; nÕu con<br /> ch¼ng h¹n nh­: Qui seme le vent recolte la ng­êi cã thuéc tÝnh d­¬ng th× hµnh ®éng<br /> tempete (gieo giã gÆt b·o), Comme on fait cã thuéc tÝnh d­¬ng; nÕu hµnh ®éng cã<br /> son lit on se couche (gieo nh©n nµo gÆt qu¶ thuéc tÝnh d­¬ng th× con ng­êi cã thuéc<br /> Êy). §iÒu nµy cã nghÜa thuyÕt Nh©n qu¶ tÝnh d­¬ng; nÕu hµnh ®éng cã thuéc tÝnh<br /> lµm nªn ®iÓm t­¬ng ®ång trong tri nhËn ©m th× con ng­êi cã thuéc tÝnh ©m. VÝ dô,<br /> cuéc ®êi, hµnh vi øng xö gi÷a c¸c d©n téc trong t¸c phÈm DiÔn ®µn §«ng D­¬ng,<br /> kh¸c nhau vÒ nÒn v¨n hãa. VËy th×, t×m toµn bé bµi viÕt lµ sù liÖt kª c¸c sù kiÖn<br /> ®Õn thuyÕt Nh©n qu¶ lµm c¬ së lËp luËn nãi vÒ téi danh cña c¸c quan chøc cai trÞ<br /> cho c¸c bµi viÕt trªn, NguyÔn ¸i Quèc xø §«ng D­¬ng: ¤ng B«®oanh (...) bÞ tè<br /> ch¼ng nh÷ng ®· lµm thay ®æi nhËn thøc c¸o h¼n hoi vÒ téi gi¶ m¹o vµ dïng giÊy tê<br /> cña ng­êi d©n n­íc Ph¸p vÒ sù thËt c«ng gi¶ m¹o (...), ¤ng §¸cl¬ bÞ lªn ¸n lµ ¨n hèi<br /> cuéc khai hãa v¨n minh t¹i c¸c n­íc thuéc lé (...) vµ ®· g©y ra cuéc næi dËy ®Ém m¸u<br /> ®Þa cña chÝnh quyÒn thùc d©n Ph¸p, mµ ë Th¸i Nguyªn (...) ¤ng B«®ino (...) bÞ kiÖn<br /> cßn tõ ®ã tranh thñ sù ®ång t×nh, ñng hé v× téi bu«n b¸n ng­êi chÕt(). Nh÷ng viÖc<br /> cña ng­êi d©n Ph¸p ®èi víi c«ng cuéc gi¶i lµm nµy, nÕu ë Ph¸p sÏ cã nguy c¬ bÞ truy<br /> phãng ¸p bøc ë §«ng D­¬ng nãi chung, tè, nh­ng ë ViÖt Nam th× hä kh«ng nh÷ng<br /> ViÖt Nam nãi riªng. ChÝnh bëi lÏ th­êng kh«ng bÞ truy tè mµ cßn tiÕp tôc ®­îc<br /> "Nh©n qu¶" mang tÝnh phæ qu¸t cho mäi ChÝnh phñ Ph¸p träng dông, gi÷ chøc vô<br /> d©n téc, nªn xÐt tõ gãc ®é t­ thÕ luËn cao trong bé m¸y hµnh chÝnh do thùc d©n<br /> chiÕn, NguyÔn ¸i Quèc ®©u chØ nh©n danh dùng lªn. ¤ng B«®oanh vÉn cø lµ quan<br /> d©n téc ViÖt Nam, mµ cßn nh©n danh toµn quyÒn, «ng §¸cl¬ ®­îc ChÝnh phñ<br /> nh©n d©n c¸c n­íc thuéc ®Þa nh­ ch©u thuéc ®Þa cö vµo Héi ®ång thµnh phè Sµi<br /> Phi, §«ng D­¬ng ®Ó lªn tiÕng. Do ®ã lêi tè Gßn, cßn quan cai trÞ Bu®in« võa ®­îc<br /> c¸o võa mang ý nghÜa d©n téc, võa mang<br /> tÇm quèc tÕ. ( )<br /> NguyÔn §øc D©n, Ng÷ dông häc, TËp 1, Nxb. Gi¸o<br /> 2.2. LËp luËn vµ mét sè ®Æc ®iÓm dôc, 2000, tr. 200 - 203.<br /> ( )<br /> Hµ Minh §øc, B¸o chÝ Hå ChÝ Minh: chuyªn luËn vµ<br /> cña luËn cø tuyÓn chän, Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia, 2000, tr.199-200.<br /> <br /> <br /> Sè 3-2013 Nh©n lùc khoa häc x· héi 47<br /> t×m hiÓu lËp luËn trong mét sè t¸c phÈm...<br /> <br /> c«ng lÝ cho tr¾ng ¸n, ngµy mai cã thÓ «ng thanh cho bµi viÕt.()<br /> ta cßn ®­îc hu©n ch­¬ng(6). Tõ nh÷ng luËn Trong mét lËp luËn, luËn cø cã thÓ lµ<br /> cø trªn, cã thÓ kh«i phôc l¹i lËp luËn cho nh÷ng lÝ lÏ vµ dÉn chøng. ViÖc lùa chän<br /> diÔn ng«n DiÔn ®µn §«ng D­¬ng theo luËn cø còng nh­ c¸ch thøc triÓn khai<br /> phÐp tam ®o¹n luËn: luËn cø, s¾p xÕp chóng theo mét h×nh thøc<br /> - §¹i tiÒn ®Ò: Hµnh ®éng mµ cã phÈm nµo ®ã sÏ mang l¹i hiÖu lùc lËp luËn kh¸c<br /> chÊt ©m [-] th× ng­êi còng cã phÈm chÊt nhau. V× thÕ, lùa chän luËn cø còng nh­<br /> ©m [-]. h×nh thøc triÓn khai luËn cø n»m trong<br /> - TiÓu tiÒn ®Ò: (a) ¤ng B«®oanh bÞ tè c¸o chiÕn l­îc giao tiÕp cña ng­êi nãi. §Òu<br /> vÒ téi gi¶ m¹o vµ dïng giÊy tê gi¶ m¹o, (b) h­íng tíi môc ®Ých v¹ch trÇn bé mÆt mÞ<br /> ¤ng §¸cl¬ bÞ lªn ¸n lµ ¨n hèi lé vµ ®· g©y d©n cña chÝnh quyÒn thùc d©n Ph¸p ë<br /> ra cuéc næi dËy ®Ém m¸u ë Th¸i Nguyªn, §«ng D­¬ng, nh­ng mçi bµi viÕt ®¨ng b¸o<br /> (c) ¤ng B«®ino bÞ kiÖn v× téi bu«n b¸n cña NguyÔn ¸i Quèc l¹i cã c¸ch triÓn khai<br /> ng­êi chÕt. luËn cø kh¸c nhau, rÊt sinh ®éng vµ uyÓn<br /> - KÕt luËn: Hä - c¸c quan chøc Ph¸p chuyÓn. Cã thÓ kh¸i qu¸t thµnh c¸c d¹ng<br /> trong bé m¸y cai trÞ ë xø §«ng D­¬ng lµ nh­ sau:<br /> nh÷ng kÎ xÊu. a. LuËn cø triÓn khai d­íi h×nh thøc l¸<br /> §Æt kÕt luËn trªn trong mèi quan hÖ víi th­, nhËt kÝ, vÝ dô: 10 tr­êng häc, 1500<br /> lÏ th­êng "Nh©n qu¶" sÏ cã mét lËp luËn ®¹i lÝ r­îu; NÒn v¨n minh; Sù qu¸i ®¶n<br /> kh¸c ®­îc nhËn biÕt: cña c«ng cuéc khai hãa; Th­ ngá göi «ng<br /> - §¹i tiÒn ®Ò: Gieo giã gÆt b·o. Anbe Xar«, Bé tr­ëng Bé thuéc ®Þa.<br /> - TiÓu tiÒn ®Ò: C¸c quan chøc trong bé b. LuËn cø triÓn khai theo h×nh thøc ®èi<br /> m¸y cai trÞ cña thùc d©n Ph¸p ë §«ng tho¹i ngÇm Èn, vÝ dô: §«ng D­¬ng.<br /> D­¬ng lµm nhiÒu viÖc tr¸i víi nh©n nghÜa, c. LuËn cø triÓn khai theo h×nh thøc<br /> ®¹o lÝ. chuyÖn kÓ, vÝ dô: §éng vËt häc; Nh÷ng<br /> - KÕt luËn (hµm Èn): CÇn thiÕt ph¶i lªn ng­êi b¶n xø ®­îc ­a chuéng; DiÔn ®µn<br /> ¸n sù gi¶ dèi trong chÝnh s¸ch "b¶o hé" ®«ng D­¬ng; Nh÷ng téi ¸c kinh hoµng cña<br /> cña thùc d©n Ph¸p ë §«ng D­¬ng. §«ng Chñ nghÜa ®Õ quèc Ph¸p ë §«ng D­¬ng.<br /> D­¬ng kh«ng ph¶i lµ n¬i ®Ó mÉu tõ cña §iÒu ®Æc biÖt víi (a), t¸c gi¶ cña nh÷ng<br /> n­íc Ph¸p thùc hiÖn c«ng cuéc "khai hãa", l¸ th­, nhËt kÝ chÝnh lµ ®èi t­îng luËn<br /> "b¶o vÖ"; thùc chÊt §«ng D­¬ng chØ lµ n¬i chiÕn (10 tr­êng häc, 1500 ®¹i lÝ r­îu),<br /> ®Ó nh÷ng kÎ nh©n danh c«ng lÝ bãc lét søc hoÆc sù thËt ®­îc ghi chÐp l¹i bëi nh÷ng<br /> lao ®éng cña nh÷ng ng­êi d©n xø thuéc ng­êi lÝnh thùc d©n (Sù qu¸i ®¶n cña c«ng<br /> ®Þa mµ th«i. cuéc khai hãa). Néi dung cña nh÷ng l¸<br /> KiÓu lËp luËn tÇng bËc hµm ng«n nh­ th­, nhËt kÝ lu«n lµ nh÷ng b»ng chøng<br /> vËy th­êng xuyªn xuÊt hiÖn trong c¸c bµi<br /> ( )<br /> viÕt cña NguyÔn ¸i Quèc nh»m môc ®Ých DiÔn ®µn §«ng D­¬ng, in trong Hµ Minh §øc, B¸o<br /> chÝ Hå ChÝ Minh: chuyªn luËn vµ tuyÓn chän, Nxb.<br /> luËn chiÕn víi kÎ thï, t¹o nªn tÝnh ®a ChÝnh trÞ Quèc gia, 2000, tr. 199-200.<br /> <br /> <br /> 48 Nh©n lùc khoa häc x· héi Sè 3-2013<br />  ®Æng thÞ h¶o t©m, cao ph­¬ng th¶o<br /> <br /> sèng vÒ téi ¸c man rî cña chñ nghÜa ®Õ chÝnh quyÒn thùc d©n Ph¸p. VÕ thø hai<br /> quèc ®èi víi ng­êi d©n thuéc ®Þa. Cßn søc cña tiÓu luËn cø míi lµ lêi cña ng­êi viÕt<br /> tè c¸o nµo m¹nh h¬n khi ®Ó chÝnh nh÷ng (lµ sai; cµng sai h¬n n÷a) b¸c bá quan<br /> kÎ "tay nhóng chµm" kÓ l¹i téi ¸c cña ®iÓm nªu trong vÕ 1. Quan ®iÓm b¸c bá<br /> m×nh ®èi víi ®ång lo¹i. Dïng h×nh thøc l¸ tiÕp tôc ®­îc duy tr×, lµm râ ë tiÓu luËn cø<br /> th­, nhËt kÝ cña nh÷ng kÎ "trong cuéc" thø 2 vµ thø 3 (c©u 2, c©u 3) b»ng c¸ch<br /> lµm luËn cø gièng nh­ kÕ "gËy «ng ®Ëp ®­a ra mét lo¹t b»ng chøng. Gia cè cho<br /> l­ng «ng", NguyÔn ¸i Quèc ®· lét tÈy b¶n hiÖu lùc ph¶n b¸c lµ nh÷ng biÓu thøc ng«n<br /> chÊt chÝnh s¸ch khai hãa v¨n minh cña ng÷ cã cÊu tróc kh¼ng ®Þnh: lµ sai, cµng<br /> "MÉu quèc". sai h¬n n÷a, sù thËt lµ.<br /> §Æc ®iÓm cña luËn cø ®­îc triÓn khai ë mét ®o¹n kh¸c, còng trong §«ng<br /> theo h×nh thøc ®èi tho¹i ngÇm thÓ hiÖn ë D­¬ng, NguyÔn ¸i Quèc viÕt: Ng­êi §«ng<br /> chç: Ng­êi nãi tù ph©n th©n ®¹i diÖn cho D­¬ng kh«ng ®­îc häc, ®óng thÕ, b»ng<br /> hai luång t­ t­ëng ®èi lËp nhau. Hµnh s¸ch vë vµ b»ng diÔn v¨n, nh­ng ng­êi<br /> ®éng chÊt vÊn – b¸c bá th­êng xuyªn ®­îc §«ng D­¬ng nhËn sù gi¸o dôc b»ng c¸ch<br /> 2 luång t­ t­ëng sö dông ®Ó b¶o vÖ quan kh¸c. §au khæ, ®ãi nghÌo vµ sù ®µn ¸p tµn<br /> ®iÓm cña m×nh. Trong suèt qu¸ tr×nh ®èi b¹o lµ nh÷ng ng­êi thÇy duy nhÊt cña<br /> tho¹i nh­ vËy, ch©n dung nh©n vËt ®èi hä(). Ng­êi §«ng D­¬ng... b»ng diÔn v¨n,<br /> tho¹i dÇn hiÖn râ. §o¹n trÝch sau trong lµ lêi cña chÝnh quyÒn thùc d©n nhËn xÐt<br /> t¸c phÈm §«ng D­¬ng, mang ®Æc ®iÓm vÒ ng­êi §«ng D­¬ng (thÕ nªn míi cÇn<br /> cña hiÖn t­îng lång ghÐp ®èi tho¹i nh­ ®Õn c«ng cuéc khai hãa v¨n minh cña<br /> vËy: Nãi r»ng §«ng D­¬ng gåm hai m­¬i "MÉu quèc"!), phÇn tiÕp sau lµ lêi cña t¸c<br /> triÖu ng­êi bÞ bãc lét, hiÖn ®· chÝn muåi gi¶ NguyÔn ¸i Quèc. Tõ vai thuyÕt ng«n,<br /> cho mét cuéc C¸ch m¹ng lµ sai, nh­ng nãi khi nh¾c l¹i quan ®iÓm cña chñ ng«n vÒ<br /> r»ng §«ng D­¬ng kh«ng muèn c¸ch m¹ng ng­êi §«ng D­¬ng, t¸c gi¶ chuyÓn sang<br /> vµ b»ng lßng víi chÕ ®é b©y giê nh­ c¸c vai chñ ng«n, khi ®­a ra mét lo¹t c¸c dÉn<br /> «ng chñ cña chóng ta vÉn th­êng nghÜ chøng vÒ viÖc nh÷ng ®iÒu ng­êi §«ng<br /> nh­ thÕ, th× cµng sai h¬n n÷a. Sù thËt lµ D­¬ng ®­îc häc, ®­îc nhËn tõ c«ng cuéc<br /> ng­êi §«ng D­¬ng kh«ng cã mét ph­¬ng khai hãa v¨n minh. §ã lµ ®au khæ, ®ãi<br /> tiÖn hµnh ®éng vµ häc tËp nµo hÕt. B¸o nghÌo vµ sù ®µn ¸p b¹o lùc. Mét h×nh thøc<br /> (7)<br /> chÝ, héi häp, lËp héi, ®i l¹i ®Òu bÞ cÊm... lËp luËn theo kiÓu chÊt vÊn ®Ó b¸c bá nh­<br /> Ngay trong mét tiÓu luËn cø - c©u 1, ®· cã vËy lu«n khiÕn ®èi ph­¬ng "cøng häng",<br /> sù hiÖn diÖn cña hai tiÕng nãi, hai quan khã lßng ph¶n b¸c l¹i.<br /> ®iÓm. Nãi r»ng ... mét cuéc c¸ch m¹ng; nãi Khi luËn cø triÓn khai theo h×nh thøc<br /> r»ng ... nghÜ nh­ thÕ kh«ng ph¶i lêi nãi<br /> cña chñ ng«n, nãi c¸ch kh¸c, ng­êi viÕt - ( )<br /> DiÔn ®µn §«ng D­¬ng, in trong Hµ Minh §øc, B¸o<br /> t¸c gi¶ NguyÔn ¸i Quèc chØ ®ãng vai trß chÝ Hå ChÝ Minh: chuyªn luËn vµ tuyÓn chän, Nxb.<br /> ChÝnh trÞ Quèc gia, 2000, tr. 178.<br /> thuyÕt ng«n dÉn l¹i lêi cña chñ ng«n - ()<br /> DiÔn ®µn §«ng D­¬ng, in trong Hµ Minh §øc, S®d, tr.178.<br /> <br /> <br /> Sè 3-2013 Nh©n lùc khoa häc x· héi 49<br /> t×m hiÓu lËp luËn trong mét sè t¸c phÈm...<br /> <br /> truyÖn kÓ, ng­êi ®äc bÞ l«i cuèn vµo tÝnh trµo phóng lµ yÕu tè næi bËt lµm nªn tÝnh<br /> hÊp dÉn cña truyÖn ë chç: c¸c sù kiÖn, chi hÊp dÉn cho t¸c phÈm b¸o chÝ cña NguyÔn<br /> tiÕt mang ®Ëm kÞch tÝnh, cã cao trµo, th¾t ¸i Quèc. TÝnh c¸ch ®iÓn h×nh lµm nªn ®Æc<br /> nót vµ cëi nót. TruyÖn kÕt thóc, t×nh tr­ng v¨n hãa cña d©n téc Ph¸p lµ chÊt<br /> huèng ®­îc gi¶i quyÕt, ®ã còng lµ lóc xuÊt hµi h­íc - humour (biÓu hiÖn cho ®Æc<br /> hiÖn lêi tè c¸o, v¹ch trÇn sù thËt vÒ c«ng tr­ng v¨n hãa Êy lµ lÔ héi hãa trang -<br /> cuéc khai hãa v¨n minh. T¸c phÈm Nh÷ng canaval). §èi t­îng tiÕp nhËn bµi viÕt cña<br /> téi ¸c kinh khñng cña chñ nghÜa ®Õ quèc NguyÔn ¸i Quèc tr­íc hÕt lµ ng­êi d©n<br /> Ph¸p ë §«ng D­¬ng triÓn khai theo mét Ph¸p, viÕt cho ng­êi d©n n­íc Ph¸p, do ®ã<br /> hÖ thèng luËn cø nh­ sau: v¨n phong cÇn phï hîp víi t­ duy thÈm<br /> - LuËn cø 1: nh÷ng cuéc tuyÓn mé ®Çy mÜ Ph¸p. Chän chÊt giäng giÔu nh¹i, ch©m<br /> téi ¸c. biÕm, Hå ChÝ Minh ®· dÔ dµng ®­a b¹n<br /> - LuËn cø 2: sè phËn cña nh÷ng con ®äc, mét c¸ch tù nhiªn, ®Õn ®Ých nhËn<br /> ng­êi bÞ tuyÓn mé. thøc vÒ thùc chÊt cña chÝnh s¸ch khai hãa<br /> Mçi luËn cø t­¬ng øng víi mét phÇn v¨n minh cña chÝnh quyÒn thùc d©n Ph¸p<br /> cña c©u chuyÖn. Tæng hîp 2 luËn cø lµm ®èi víi c¸c n­íc thuéc ®Þa.(9)<br /> thµnh mét c©u chuyÖn hoµn chØnh vÒ téi Trong c¸c bµi viÕt cña NguyÔn ¸i Quèc,<br /> ¸c cña thùc d©n Ph¸p ë §«ng D­¬ng trong chÊt giÔu nh¹i, ch©m biÕm ®­îc t¹o lËp<br /> viÖc n« dÞch hãa con ng­êi. LuËn cø 1 kÓ theo kiÓu "®¸nh tr¸o kh¸i niÖm". B¶n chÊt<br /> vÒ c¸ch tuyÓn mé c«ng nh©n ®ån ®iÒn xø cña ®¸nh tr¸o kh¸i niÖm lµ sö dông mét<br /> §«ng D­¬ng cña thùc d©n Ph¸p diÔn ra kh¸i niÖm vèn ®· quen thuéc nh­ng l¹i<br /> trªn ®Êt liÒn. Tr­íc th¸i ®é tõ chèi cña cÊp cho nã mét néi dung míi, ý nghÜa míi,<br /> ng­êi lao ®éng, c¸ch tuyÓn mé cña quan kh¸c víi néi dung vèn cã cña nã, nh»m h¹<br /> cai trÞ lµ dïng søc m¹nh vµ thñ ®o¹n, ®­a bÖ ®èi t­îng. §èi t­îng ®¶ kÝch, luËn<br /> (9)<br /> hä ®i trong nh÷ng chuång b»ng s¾t . chiÕn cña NguyÔn ¸i Quèc lµ chÝnh s¸ch<br /> LuËn cø 2 kÓ vÒ hµnh tr×nh lªnh ®ªnh cai trÞ cña thùc d©n Ph¸p ®èi víi c¸c n­íc<br /> trªn biÓn c¶ cña ng­êi §«ng D­¬ng bÞ b¾t thuéc ®Þa, lµ hÖ thèng quan cai trÞ xø<br /> lµm phu ®ån ®iÒn. Nh÷ng dÉn chøng §«ng D­¬ng gi¶ danh "mÉu quèc". Ch¼ng<br /> th­êng xuyªn xuÊt hiÖn ë luËn cø 2 gåm: h¹n víi Anbe Xar« – Bé tr­ëng Bé Thuéc<br /> hä bÞ nhèt trong nh÷ng chiÕc chuång ë ®¸y ®Þa, tõ ng÷ x­ng h« mµ NguyÔn ¸i Quèc<br /> tµu; ng­êi èm bÞ nÐm xuèng biÓn; qu¼ng th­êng sö dông víi ®èi t­îng nµy ®Çy<br /> trÎ em xuèng n­íc; hä chÞu ®ùng ®Õn møc kÝnh träng, ph¶n ¸nh vÞ thÕ x· héi, gi¸ trÞ<br /> kinh khñng ®ãi, kh¸t t¹o nªn søc ¸m ¶nh v¨n hãa cña ng­êi ®ã. VÝ dô: Ngµi, hoÆc<br /> víi ng­êi ®äc, cø nh­ thÓ hä - nh÷ng con kÌm theo chøc danh Ngµi Bé tr­ëng.<br /> ng­êi xø §«ng D­¬ng Êy kh«ng ph¶i lµ Nh­ng nh÷ng luËn cø - nh÷ng viÖc lµm<br /> ng­êi mµ lµ sóc vËt.<br /> 2.3. LËp luËn vµ yÕu tè biÓu c¶m (9)<br /> Nh÷ng téi ¸c kinh khñng cña chñ nghÜa ®Õ quèc Ph¸p<br /> Tõ gãc ®é biÓu c¶m, giäng ®iÖu mØa mai ë §«ng D­¬ng, in trong Hµ Minh §øc, S®d, tr.209.<br /> <br /> <br /> 50 Nh©n lùc khoa häc x· héi Sè 3-2013<br />  ®Æng thÞ h¶o t©m, cao ph­¬ng th¶o<br /> <br /> cña kÎ ®­îc gäi lµ Ngµi ®ã l¹i hÕt søc tµn khai luËn cø ®­îc chóng t«i sö dông<br /> nhÉn, ®éc ¸c: D­íi quyÒn cai trÞ cña Ngµi, th­êng xuyªn ®Ó lµm s¸ng tá mét trong<br /> d©n An Nam ®­îc h­ëng phån vinh thùc nh÷ng ®Æc ®iÓm ng«n ng÷ b¸o chÝ cña Hå<br /> sù vµ h¹nh phóc thùc sù, h¹nh phóc ®­îc ChÝ Minh, ®ã lµ tÝnh luËn chiÕn. VÊn ®Ò<br /> thÊy nhan nh¶n kh¾p trong n­íc, nh÷ng nªu ra trong c¸c bµi viÕt cña NguyÔn ¸i<br /> ty r­îu vµ ty thuèc phiÖn, nh÷ng thø ®ã Quèc thuéc ph­¬ng diÖn chÝnh trÞ, v× thÕ<br /> song song víi nh÷ng sù b¾n giÕt hµng lo¹t, kh«ng ph¶i bÊt k× ng­êi d©n nµo còng cã<br /> (10)<br /> nhµ tï... . ChÊt giÔu mØa bËt ra tõ sù thÓ hiÓu, chia xÎ. Nh­ng râ rµng víi c¬ së<br /> t­¬ng ph¶n gi÷a danh vµ thùc chÊt. Còng lÏ th­êng "Nh©n qu¶", c¸ch chän luËn cø<br /> trong bµi viÕt Th­ ngá göi «ng Anbe Xaro, cïng h×nh thøc triÓn khai luËn cø ®·<br /> Bé tr­ëng Bé thuéc ®Þa, b¹n ®äc sÏ thÊy khiÕn cho t¸c phÈm b¸o chÝ luËn chiÕn cña<br /> c¸c côm tõ lßng yªu th­¬ng cña ngµi , lßng NguyÔn ¸i Quèc võa mang tÝnh chÊt tiÕn<br /> nh©n ¸i, ngµi muèn gia ¬n ®­îc dïng ®Ó c«ng, l¹i võa hîp víi t­ duy thÈm mÜ cña<br /> quy chiÕu ®Õn c¸c hµnh ®éng b¾t lÝnh, ®µn b¹n ®äc. Ng­êi Ph¸p cã c¬ héi hiÓu l¹i,<br /> ¸p ®Ém m¸u, b¾t mua c«ng tr¸i, truÊt ng«i hiÓu râ h¬n c¸c kh¸i niÖm vèn xa l¹ víi hä<br /> vµ ®µy biÖt xø mét «ng vua. Kh¸i niÖm nh­ "§«ng D­¬ng", "khai hãa v¨n minh"<br /> cuéc khai hãa trong t¸c phÈm Sù qu¸i ®¶n "chÝnh s¸ch thuéc ®Þa". B»ng c¸ch ®ã,<br /> cña c«ng cuéc khai hãa quy chiÕu tíi c¶nh ng­êi Céng s¶n NguyÔn ¸i Quèc ®· h­íng<br /> nh÷ng tªn lÝnh thùc thùc d©n giÕt h¹i phô thÕ giíi nãi chung, n­íc Ph¸p nãi riªng<br /> n÷, trÎ nhá, ng­êi giµ - nh÷ng con ng­êi lÏ quan t©m tíi vÊn ®Ò thuéc ®Þa, ®ång t×nh<br /> ra ph¶i ®­îc ­u tiªn hµng ®Çu trong viÖc víi phong trµo gi¶i phãng thuéc ®Þa ë<br /> ch¨m sãc, b¶o vÖ - theo c¸ch chØ cã trong §«ng D­¬ng.(10)<br /> x· héi thêi trung cæ. Hä bÞ ®em thiªu trong<br /> mét ®èng cñi cµnh c©y lµm trß vui; mét tªn TµI LIÖU THAM KH¶O<br /> lÝnh lÊy l­ìi lª cø tõ tõ, tõng nh¸t mét, 1. §ç H÷u Ch©u (2001), §¹i c­¬ng ng«n<br /> chäc vµo bông chÞ råi l¹i chÇm chËm rót ng÷ häc, TËp 2, Ng÷ dông häc, Nxb. Gi¸o dôc.<br /> ra(11). Trong khi ®ã c¸c côm tõ chóng t«i 2. NguyÔn §øc D©n (2000), Ng÷ dông<br /> lÊy lµm c¶m ®éng, tiÕp nhËn vinh dù, biÕt häc, TËp 1, Nxb. Gi¸o dôc.<br /> ¬n s©u s¾c, ®éi ¬n quy chiÕu tíi th¸i ®é 3. Hµ Minh §øc (2000), B¸o chÝ Hå ChÝ<br /> c¨m phÉn cña t¸c gi¶ tr­íc hµnh ®éng lõa Minh chuyªn luËn vµ tuyÓn chän, Nxb.<br /> g¹t, mÞ d©n cña quan toµn quyÒn §«ng ChÝnh trÞ Quèc gia.<br /> D­¬ng. Còng cã khi chÊt humour ®­îc t¹o 4. §Æng ThÞ H¶o T©m, Hµnh ®éng ng«n<br /> ra theo kiÓu t­¬ng ph¶n vÒ th¸i ®é øng xö tõ giÔu nh¹i trong th¬ hËu hiÖn ®¹i, T¹p<br /> bÊt nhÊt tr­íc mét ®èi t­îng. VÝ dô: chÝ Ng«n ng÷ vµ §êi sèng, Sè 5 - 2011.<br /> C...¶m ¬n «ng toµn quyÒn! Nh­ng xin lµm<br /> (10)<br /> Th­ ngá göi «ng Anbe Xar«, in trong Hµ Minh §øc,<br /> ¬n ... cót ®i cho(12). S®d. tr. 190.<br /> (11)<br /> Trong suèt bµi viÕt nµy, nh÷ng tõ ng÷ Sù qu¸i ®¶n cña c«ng cuéc khai hãa, in trong Hµ<br /> Minh §øc, S®d. tr. 185.<br /> lËp luËn, lÏ th­êng, luËn cø, c¸ch triÓn (12)<br /> Trß MÐclanh, in trong Hµ Minh §øc, S®d. tr. 200.<br /> <br /> <br /> Sè 3-2013 Nh©n lùc khoa häc x· héi 51<br />