Tìm hiểu một số yếu tố nguy cơ có liên quan đến viêm phổi nặng ở trẻ em dưới 5 tuổi

TẠP CHÍ KHOA HỌC, Đại học Huế, Số 12, 2002<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> TÌM HIỂU MỘT SỐ YẾU TỐ NGUY CƠ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN <br /> VIÊM PHỔI NẶNG Ở TRẺ EM DƯỚI 5 TUỔI<br /> Phan Xuân Mai, Huỳnh Đình Chiến<br /> Trường Đại học Y khoa, Đại học Huế<br /> <br /> <br /> <br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Trong những năm gần đây, nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính (NKHHCT) đặc biệt  <br /> là viêm phổi đang là nguyên nhân gây bệnh và tử  vong cao nhất cho trẻ  em tại các  <br /> nước đang phát triển [1],[30]. Tần suất bị  NKHHCT giống nhau  ở  các nước đang <br /> phát triển và đã phát triển nhưng tỷ lệ tử vong bệnh này ở các nước đang phát triển  <br /> lại cao hơn nhiều. Người ta ước tính rằng NKHHCT xảy ra trung bình 4 ­ 5 đợt / trẻ / <br /> năm, đây là gánh nặng to lớn đối với toàn ngành y tế [1],[2],[31]. <br /> Tại   Việt   Nam,   chương   trình   phòng   chống   NKHHCT   quốc   gia   (còn   gọi   là <br /> chương trình phòng chống viêm phổi) bắt đầu được thực hiện từ  năm 1984 nhằm  <br /> mục tiêu chủ yếu là giảm tỷ lệ mắc bệnh và giảm tỷ  lệ tử vong do viêm phổi ở  trẻ <br /> em dưới 5 tuổi [2].<br /> Năm 1992 Bộ  Khoa học Công nghệ  và Môi trường đã cho phép chương trình  <br /> NKHHCT quốc gia tiếp tục tiến hành nghiên cứu các biện pháp nhằm giảm tỷ lệ tử <br /> vong do viêm phổi trẻ em [7]. Theo phân loại của TCYTTG viêm phổi trẻ  em được  <br /> phân 3 mức độ  là viêm phổi (VP), VP nặng và VP rất nặng [19],[30]. Trong khi  <br /> những trẻ bị VP chỉ cần điều trị 1 kháng sinh uống và theo dõi tại nhà, có tiên lượng <br /> tốt thì những trẻ bị VP nặng hoặc VP rất nặng phải được điều trị tại bệnh viện và  <br /> có tỷ lệ tử vong cao [3],[6]. Vì vậy để giảm tỉ lệ tử vong do viêm phổi trẻ em ngoài  <br /> việc phải làm giảm tỷ lệ mắc VP, phát hiện sớm VP và còn quan trọng hơn là bằng <br /> mọi biện pháp hạn chế  đến mức thấp nhất thể VP nặng trẻ em. Từ trước đến nay  <br /> các nghiên cứu của TCYTTG cũng như  của các tác giả  trong và ngoài nước khác <br /> phần lớn đều tập trung vào tìm hiểu các yếu tố  thuận lợi gây VP chung mà chưa đi <br /> sâu vào tìm hiểu ảnh hưởng của các yếu tố này đến VP nặng. Trên góc độ  lâm sàng  <br /> tại tuyến điều trị  chuyên sâu, thường phải tiếp nhận điều trị  bệnh nhân VP nặng <br /> chúng tôi nhận thấy đây là một vấn đề  cần được quan tâm. Do vậy, chúng tôi tiến <br /> hành nghiên cứu này nhằm tìm ra các yếu tố nguy cơ có thể dẫn đến viêm phổi nặng  <br /> để góp phần nâng cao công tác chăm sóc và bảo vệ trẻ em.<br /> <br /> <br /> <br /> 81<br />  2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> 2.1. Đối tượng nghiên cứu<br /> Chọn ngẫu nhiên các trẻ từ  1 tuần đến 5 tuổi bị VP, VP nặng và VP rất nặng  <br /> được chẩn đoán theo tiêu chuẩn của TCYTTG vào điều trị  tại Khoa Nhi Bệnh viện  <br /> Trung Ương Huế từ tháng 6/2000 đến tháng 9/2000.<br /> 2.2. Phương pháp nghiên cứu<br /> Chúng tôi sử dụng phương pháp điều tra mô tả  cắt ngang  ở 2 nhóm viêm phổi <br /> nặng và viêm phổi để  xác định tỷ  lệ  xuất hiện các yếu tố  nguy cơ. Mỗi bệnh nhi  <br /> đều có phiếu điều tra khi nhập viện và mẫu câu hỏi để phỏng vấn bà mẹ.<br /> 2.2.1. Khám lâm sàng:<br /> Chúng tôi thực hiện các công việc sau: đo cân nặng, đo nhiệt độ, đếm tần số <br /> thở, xác định dấu rút lõm lồng ngực, tím, khám lâm sàng toàn diện và làm X­quang  <br /> phổi.<br /> 2.2.2. Đánh giá các yếu tố nguy cơ<br /> Bao gồm: đánh giá cân nặng lúc sinh, phân loại suy dinh dưỡng (theo 3 mức độ <br /> của TCTTTG), đánh giá thiếu sữa mẹ, đánh giá tình trạng tiêm chủng, xác định điều <br /> trị  tại nhà trước khi vào viện, và tìm hiểu kiến thức của bà mẹ  khi chăm sóc con bị <br /> viêm phổi.<br /> 2.2.3. Phương pháp xử lý số liệu<br /> Xử lý số liệu bằng phương pháp thống kê y học.<br /> <br /> 3. KẾT QUẢ <br /> Mẫu nghiên cứu gồm 142 bệnh nhi bị  viêm phổi được chẩn đoán theo tiêu  <br /> chuẩn của TCYTTG, gồm: 60 trẻ viêm phổi và 82 trẻ viêm phổi nặng.<br /> 3.1. Thời gian khởi bệnh trước lúc vào viện<br /> Bảng 1: Thời gian khởi bệnh trước lúc vào viện<br /> Tg khởi bệnh  3 Ngày<br /> Phân loại n % n %<br /> VP nặng 34 41,97 48 78,69<br /> VP 47 58,03 13 21,31<br /> Tổng số 81 100 61 100<br /> Ở nhóm trẻ có thời gian khởi bệnh trên 3 ngày VP nặng chiếm 78,69%, trong  <br /> khi ở nhóm có thời gian khởi bệnh dưới 3 ngày VP nặng chiếm 41,97%. Sự khác biệt  <br /> này có ý nghĩa thống kê rõ rệt với p   2500   gam   VP   nặng   chiếm <br /> 52,45%, sự khác biệt có ý nghĩa với p = 0,002.<br /> 3.4. Tình trạng suy dinh dưỡng<br /> Bảng 3: Tỷ lệ VP nặng và VP theo tình trạng SDD<br /> SDD Không SDD SDD vừa và nặng<br /> Phân loại n % n %<br /> VP nặng 39 46,42 43 74,14<br /> VP 45 53,58 15 25,86<br /> Tổng số 84 100 58 100<br /> Ở trẻ không SDD tỷ lệ bị VP nặng là 46,42%, khi có kèm SDD vừa và nặng thì  <br /> tỷ lệ VP nặng tăng rõ rệt 74,14%, có ý nghĩa thống kê với p