Tình trạng stress và các yếu tố liên quan ở học sinh trường THPT Nam Hà, thành phố Biên Hoà, tỉnh Đồng Nai năm 2012

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br />  <br /> <br /> TÌNH TRẠNG STRESS VÀ CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN Ở HỌC SINH <br /> TRƯỜNG THPT NAM HÀ, THÀNH PHỐ BIÊN HOÀ, TỈNH ĐỒNG NAI <br /> NĂM 2012 <br /> Phùng Đức Nhật*, Điền Ngọc Trang*, Nguyễn Nhất Chi Mai*, Nguyễn Thị Tuyết Vân*<br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Đặt vấn đề: Ở Việt Nam, vấn đề stress học đường đang được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm bởi những hệ <br /> quả do stress gây ra đối với học sinh như trầm cảm, có hành vi gây hấn hoặc thậm chí tự sát. Trong những năm <br /> gần đây, viện Tâm thần Trung Ương, khoa tâm thần bệnh viện Nhi Trung Ương và các trung tâm tư vấn ngày <br /> càng nhận nhiều phụ huynh đưa con em đi khám, với các triệu chứng chủ yếu là kém ăn, mất ngủ, chóng mặt, <br /> khó thở, tay chân bủn rủn.<br /> Mục tiêu: Xác định tỷ lệ stress ở học sinh trường THPT Nam Hà, thành phố Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai và <br /> các yếu tố liên quan. <br /> Phương pháp nghiên cứu: Đây là nghiên cứu cắt ngang mô tả tại trường Nam Hà, thành phố Biên Hòa, <br /> tỉnh Đồng Nai năm 2012. Cỡ mẫu là 401 học sinh, được chọn theo cụm với đơn vị cụm là lớp, chọn được 9 lớp. <br /> Mỗi khối chọn ngẫu nhiên 3 lớp bằng cách bốc thăm ngẫu nhiên. <br /> Kết quả: Điểm trung bình tự cảm nhận stress của đối tượng tham gia là 23,9 +/‐ 4,35 điểm. Tỷ lệ học sinh <br /> có biểu hiện stress theo thang đo PSS‐10 (>=24 điểm) là 44,8%, trong đó stress bệnh lý nhẹ chiếm 34,8%, stress <br /> bệnh lý nặng chiếm 10%. Nghiên cứu phát hiện các yếu tố sau là yếu tố gây stress ở học sinh: lo lắng về kết qủa <br /> học tập, về tương lai; lo lắng về kinh tế gia đình, về áp lực học tập, tình hình an ninh nơi ở và thiếu bạn chia sẻ <br /> khi buồn. Có mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa tỷ lệ stress ở học sinh với tỷ lệ học sinh cảm thấy lo lắng về <br /> kết quả học tập, về tương lai và về bệnh của bản thân. Những học sinh lo lắng về kinh tế gia đình bị stress cao gấp <br /> 1,56 lần học sinh không lo lắng về kinh tế gia đình. Học sinh lo lắng nhiều về áp lực học tập sẽ bị stress gấp 1,81 <br /> lần học sinh không lo lắng. Tỷ lệ học sinh lo lắng vì không có bạn để chia sẻ cao gấp 1,57 lần học sinh không lo <br /> lắng. Nhóm học sinh lo lắng về tình hình an ninh nơi ở bị stress gấp 1,5 lần nhóm không lo lắng. <br /> Kết luận: Tỷ lệ stress ở học sinh là 44,8%, trong đó stress bệnh lý nhẹ là 34,8%, stress bệnh lý nặng là 10%. <br /> Nghiên cứu tìm thấy mối liên quan giữa tình trạng stress của học sinh với lo lắng về: ngoại hình bản thân, kinh <br /> tế gia đình, áp lực học tập từ phía thầy cô, an ninh nơi ở, không có bạn bè để chia sẻ khi gặp chuyện buồn. Trong <br /> đó, áp lực học tập từ phía thầy cô và kinh tế gia đình là 2 yếu tố gây stress chính ở học sinh. <br /> Kiến nghị: Nhà trường cần xây dựng phòng tư vấn tâm lý và chăm sóc sức khỏe tâm thần để giải tỏa các <br /> vấn đề tâm lý cho học sinh.  <br /> Từ khóa: stress, học sinh trung học phổ thông.  <br /> <br /> ABSTRACT <br /> THE STATUS OF STRESS AND RELATED FACTORS OF HIGH SCHOOL STUDENTS IN NAM HA <br /> SCHOOL, BIEN HOA CITY, DONG NAI PROVINCE, 2012 <br /> Phung Duc Nhat, Dien Ngoc Trang, Nguyen Nhat Chi Mai, Nguyen Thi Tuyet Van  <br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 ‐ Supplement of No 6‐ 2014: 639 ‐ 647 <br /> Background:  In  Viet  Nam,  stress  in  school  students  had  been  concerned  by  many  researchers  due  to  its <br /> * Viện Y tế công cộng TP. Hồ Chí Minh <br /> Tác giả liên lạc: Ths. Phùng Đức Nhật <br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng <br /> <br /> ĐT: 0818103434 <br /> <br /> Email:phungducnhat@ihph.org.vn <br /> <br /> 639<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014<br /> <br />  <br /> consequences such as depression, rebelious behaviors, or even suicide. Recently, the central Institute for Mental <br /> Health, the mental health department of Central Pediatrics Hospital, and many counselling centers received more <br /> and  more  school  students  accompanied  by  their  parents  coming  to  consult  with  symptoms  like  anorexia, <br /> insomnia, dyspnea, weakness of limbs. <br /> Objectives: To determine the proportion of students having stress in Nam Ha high school, Bien Hoa city, <br /> Dong Nai province and its related stressors. <br /> Methods: This is a cross‐sectional study at Nam Ha high school, Bien Hoa city, Dong Nai province in 2012 <br /> with a sample of 401 students by class clusters, randomly chosed 3 classes for each grades: 10th grade, 11th grade, <br /> and 12th grade. <br /> Result:  The  mean  of  self‐perceived  stress  score  was  23,9  +/‐  4.35.  Proportion  of  students  having  stress <br /> measured by PSS‐10 scale was 44.8%, in which mild stress was 34.8% and serious stress was 10%.  The study <br /> revealed stressors: worry of study achievemnt, about the future, about household economy, study pressure, living <br /> security at home, and lack of friend to share sadness feeling. There was an association between proportion of stress <br /> and  worry  about  students’study,  worry  about  future,  and  worry  about their  own illness.  Students  suffered  by <br /> poor  household  economy  have  a  tendency  of  getting  stress  1.56  times  higher  than  others.  Students  did  worry <br /> about study pressure suffered stress 1.81 times higher than others. Proportion of students with no friend to share <br /> sadness feeling who suffered stress was 1.57 times higher others. Those students who did worry about security of <br /> their living place suffered stress 1.5 times higher those who did not worry. <br /> Conclusion: Proportion of students having stress was 44.8%, in which mild stress was 34.8% and serious <br /> stress was 10%. There were relationships among stress and these stressors: worry about physical appearrances, <br /> poor  household  economy,  study  pressure  from  teachers,  living  security,  no  friend  to  share  sadness  feeling.  In <br /> which,  study  pressure  from  teachers  and  poor  household  economy  were  two  main  stressors.  Recommendation: <br /> schools should have a counselling room for students to release their mental stress. <br /> Key words: stress, high school student. <br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> Ở Việt Nam, vấn đề stress học đường đang <br /> được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm bởi những <br /> hệ  quả  do  stress  gây  ra  đối  với  học  sinh  như <br /> trầm cảm, có hành vi gây hấn hoặc thậm chí tự <br /> sát.  Trong  những  năm  gần  đây,  viện  Tâm  thần <br /> Trung  Ương,  khoa  tâm  thần  bệnh  viện  Nhi <br /> Trung Ương và các trung tâm tư vấn ngày càng <br /> nhận nhiều phụ huynh đưa con em đi khám, với <br /> các  triệu  chứng  chủ  yếu  là  kém  ăn,  mất  ngủ, <br /> chóng mặt, khó thở, tay chân bủn rủn. Theo các <br /> chuyên gia tâm thần học, sức ép học tập, thi cử <br /> đang đè nặng lên trẻ ngay từ khi học mẫu giáo(5).<br /> Nghiên  cứu  ở  các  trường  trung  học  phổ <br /> thông trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh năm <br /> 2007 cho thấy có 21% học sinh bị trầm cảm, 3% <br /> có hành vi cố ý tự gây thường tích, 8% đã từng <br /> bỏ  nhà  đi.  Một  nghiên  cứu  khác  của  trung  tâm <br /> <br /> 640<br /> <br /> Nghiên  cứu  Phụ  nữ,  đại  học  Quốc  gia  Hà  Nội, <br /> năm  2008  khảo  sát  trên  200  học  sinh  lớp  12  đã <br /> chỉ ra rằng 47% học sinh bị stress từ mức độ nhẹ, <br /> vừa và nặng (3). <br /> Nghiên cứu “Tình trạng stress và các yếu tố <br /> liên quan ở học sinh trường trung học phổ thông <br /> Nam  Hà,  thành  phố  Biên  Hòa,  tỉnh  Đồng  Nai <br /> năm 2012” nhằm mục tiêu xác định tỷ lệ stress ở <br /> học sinh và các yếu tố liên quan dẫn đến stress.  <br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu <br /> Mục tiêu tổng quát<br /> Xác định tỷ lệ stress ở học sinh trường THPT <br /> Nam Hà, thành phố Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai và <br /> các yếu tố liên quan. <br /> <br /> Mục tiêu cụ thể<br /> 1.  Xác  định  tỷ  lệ  stress  ở  học  sinh  trường <br /> THPT Nam Hà, thành phố Biên Hòa, tỉnh Đồng <br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br />  <br /> Nai năm 2012.  <br /> <br /> Tiêu chí chọn mẫu <br /> <br /> 2.  Xác  định  mối  liên  quan  giữa  tình  trạng <br /> stress  và  yếu  tố  bản  thân,  môi  trường  học  tập, <br /> yếu tố gia đình, yếu tố xã hội ở học sinh trường <br /> THPT Nam Hà, thành phố Biên Hòa, tỉnh Đồng <br /> Nai. <br /> <br /> Tiêu chí đưa vào  <br /> Học  sinh  có  mặt  tại  thời  điểm  điều  tra  và <br /> đồng ý tham gia nghiên cứu. <br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG ‐ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> <br /> Những học sinh trả lời không đủ 10 câu hỏi <br /> trong bảng tự cảm nhận của Cohen. <br /> <br /> Thiết kế nghiên cứu <br /> Nghiên  cứu  cắt  ngang  mô  tả.  Thời  gian: <br /> 04/2012‐11/2012 <br /> Địa điểm: trường THPT Nam Hà, thành phố <br /> Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai <br /> <br /> Tiêu chí loại ra  <br /> <br /> Xử lý số liệu  <br /> Số liệu được nhập bằng phần mềm EpiData <br /> 3.1 và phân tích bằng phần mềm Stata 10.0. <br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu <br /> <br /> Biến số đánh giá tình trạng bị stress: là biến <br /> nhị giá, gồm 2 giá trị: có và không. Dựa vào bảng <br /> cảm nhận stress của Cohen:  <br /> <br /> Học sinh trường THPT Nam Hà, thành phố <br /> Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai <br /> <br /> ‐ Không bị stress hoặc phản ứng stress thích <br /> nghi: =24 điểm. <br /> <br /> Công thức tính cỡ mẫu <br /> <br /> ‐ Stress bệnh lý nhẹ: từ 24 đến 29 điểm <br /> <br /> n  Z 21<br /> <br /> 2<br /> <br /> p 1  p <br /> *k<br /> d2<br />  <br /> <br /> Trong đó: <br /> ‐ Chọn =0,05 <br /> ‐ Z (1‐/2) = 1,96 <br /> ‐ p: Tỷ lệ stress của học sinh trường THPT Nam Hà, do <br /> chưa có số liệu chính thức nên ước tính là 50% <br /> ‐ d: độ chính xác tương đối, d=5% <br /> ‐ k: hệ số thiết kế, chọn k=1,5 do chọn mẫu cụm. <br /> <br /> Vậy:  n  =  576  học  sinh.  Do  cỡ  mẫu  n  vào <br /> khoảng  từ  10%  tổng  số  học  sinh  trở  lên,  nên  ta <br /> hiệu chỉnh cỡ mẫu theo kích thước quần thể. Cỡ <br /> mẫu cuối cùng là Nhc = 401 học sinh <br /> <br /> Kỹ thuật chọn mẫu <br /> Bước  1:  Chọn  mẫu  cụm  với  đơn  vị  cụm  là <br /> lớp, chọn được 9 lớp. Mỗi khối chọn ngẫu nhiên <br /> 3 lớp bằng cách bốc thăm ngẫu nhiên. <br /> Bước 2: Lấy thông tin của tất cả các học sinh <br /> trong lớp được chọn. Nếu học sinh vắng mặt thì <br /> sẽ quay lại lấy thông tin vào ngày hôm sau. <br /> <br /> Công cụ và cách thu thập số liệu  <br /> Bộ câu hỏi soạn sẵn, hướng dẫn cho học sinh <br /> tự điền vào bộ câu hỏi <br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng <br /> <br /> ‐ Stress bệnh lý nặng: >= 30 điểm <br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU <br /> Đặc điểm phân bố mẫu nghiên cứu <br /> Bảng 1: Đặc điểm dân số ‐ xã hội của mẫu nghiên <br /> cứu (n= 400)  <br /> Đặc tính<br /> Giới tính<br /> <br /> Nam<br /> Nữ<br /> Dân tộc<br /> Kinh<br /> Hoa<br /> Khác<br /> Tôn giáo<br /> Thiên chúa<br /> Tin lành<br /> Phật giáo<br /> Không có tôn giáo<br /> Khác<br /> Trình độ học<br /> Lớp 10<br /> vấn<br /> Lớp 11<br /> Lớp 12<br /> Học lực hiện<br /> Giỏi<br /> nay<br /> Khá<br /> Trung bình<br /> Yếu<br /> Kém<br /> Chỗ ở hiện tại<br /> Nhà gia đình<br /> Nhà người quen<br /> Nhà trọ<br /> Ký túc xá<br /> <br /> Tần số<br /> 140<br /> 260<br /> 387<br /> 11<br /> 2<br /> 54<br /> 3<br /> 152<br /> 184<br /> 7<br /> 134<br /> 133<br /> 133<br /> 55<br /> 282<br /> 59<br /> 3<br /> 1<br /> 389<br /> 3<br /> 8<br /> 0<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 35<br /> 65<br /> 96,8<br /> 2,8<br /> 0,4<br /> 13,5<br /> 0,7<br /> 38<br /> 46<br /> 1,8<br /> 33,5<br /> 33,25<br /> 33,25<br /> 13,8<br /> 70,5<br /> 14,8<br /> 0,7<br /> 0,2<br /> 97,2<br /> 0,8<br /> 2,0<br /> 0<br /> <br /> 641<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014<br /> <br />  <br /> Tỷ lệ nữ trong mẫu nghiên cứu là 65%, tỷ lệ <br /> nam là 35%. Số học sinh nữ cao gần gấp đôi số <br /> học  sinh  nam.  Đa  số  học  sinh  là  dân  tộc  Kinh <br /> chiếm 96,8%, tỷ lệ học sinh là người Hoa chiếm <br /> 2,8%.  Phần  lớn  học  sinh  có  học  lực  ở  loại  khá <br /> (70,5%), số học sinh có học lực ở mức trung bình <br /> và  giỏi  lần  lượt  chiếm  tỷ  lệ  14,8  và  13,8%.  Có <br /> 97,2% học sinh đang ở nhà của mình, số học sinh <br /> ở nhà trọ chiếm 2%. <br /> Bảng 2: Tỷ lệ stress ở học sinh (n=400) <br /> Stress<br /> Có<br /> - Bệnh lý nhẹ (24-29)<br /> - Bệnh lý nặng (>=30)<br /> Không (=24  điểm)  là  44,8%,  trong  đó  stress <br /> bệnh  lý  nhẹ  chiếm  34,8%,  stress  bệnh  lý  nặng <br /> chiếm 10%.  <br /> Bảng 3: Mối liên quan giữa tỷ lệ stress với các yếu tố <br /> thuộc về bản thân học sinh (n=400)  <br /> Đặc điểm<br /> <br /> Stress (n, %)<br /> PR (KTC<br /> p<br /> 95%)<br /> Có<br /> Không<br /> 0,58<br /> Lo lắng về kết quả học tập<br /> Không lo lắng<br /> 12 (40) 18 (60)<br /> Có lo lắng<br /> 167 203 (54,9)<br /> (45,1)<br /> Lo lắng về ngoại hình bản thân<br /> Không lo lắng 56 (37,3) 94 (62,7)<br /> 0,02 1,31 (1,03123<br /> 1,67)<br /> Có lo lắng<br /> (49,2) 127 (50,8)<br /> Lo lắng về bệnh của bản thân<br /> Không lo lắng 37 (63,8) 21 (36,2)<br /> 0,65<br /> Có lo lắng<br /> 3 (75)<br /> 1 (25)<br /> <br /> Có  mối  liên  quan  có  ý  nghĩa  thống  kê  giữa <br /> tình  trạng  stress  ở  học  sinh  với  việc  lo  lắng  về <br /> ngoại hình bản thân. Học sinh lo lắng nhiều về <br /> ngoại  hình  bản  thân  bị  stress  cao  gấp  1,31  lần <br /> học  sinh  không  lo  lắng,  p=0,02