BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI
LƢU THỊ THU HẰNG
GIÁO DỤC KĨ NĂNG HỢP TÁC
CHO TRẺ 4-5 TUỔI Ở TRƢỜNG MẦM NON
Chuyên ngành : Giáo dục Mầm non
Mã số : 9.14.01.01
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
HÀ NỘI 2020
1
Công trình đƣợc hoàn thành tại:
TRƢỜNG ĐẠI HOC SƢ PHẠM HÀ NỘI
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. PGS.TS Hoàng Thị Phƣơng
2. TS Hoàng Thị Oanh
Phản biện 1: GS.TS Phan Văn Kha
Viện KHGD - VN
Phản biện 2: PGS.TS Nguyễn Thị Hƣờng
Trường ĐH Vinh
Phản biện 3: TS. Đặng Lan Phƣơng
Trường ĐH Thủ Đô Hà Nội
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Trường
Họp tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
Vào hồi …......giờ …..., ngày .....… tháng….... năm 2020
Có thể tìm đọc luận án tại:
- Trung tâm thông tin thƣ viện Quốc gia
- Thƣ viện Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
1.1. Hợp tác là một trong những giá trị sống cần thiết của con người trong thời
đại tri thức và hội nhập ngày nay. Chính vì vậy, giáo dục của thế kỉ XXI đã được
UNESO hướng đến mục tiêu: “Học để biết, học để làm, học để chung sống, học để
tự khẳng định mình”. Con người cần biết giải quyết các vấn đề mâu thuẫn một cách
hòa bình, biết tôn trọng sự khác biệt…để có thể cùng chung sống.Vì thế, Đảng và
Nhà nước đặc biệt coi trọng việc giáo dục thế hệ trẻ đáp ứng yêu cầu xã hội trong
điều kiện mới. Ngoài việc chú trọng kiến thức, phẩm chất đạo đức thì cần quan tâm
đến giáo dục ý thức hợp tác, cùng nhau tạo nên những giá trị đóng góp cho cộng
đồng, xã hội.
1.2. Mục tiêu của giáo dục mầm non không những hướng đến giáo dục toàn diện
các lĩnh vực, khơi dậy những chức năng tâm sinh lý mang tính nền tảng mà còn chú
trọng đến những kĩ năng xã hội phù hợp với lứa tuổi. Vì thế, ngoài những kiến thức
được cung cấp mỗi ngày thì trẻ cần có sự chủ động, độc lập, đặc biệt là khả năng phối
hợp, liên kết với người khác để tăng hiệu quả hoạt động. Hình thành và phát triển kĩ
năng hợp tác sẽ giúp trẻ dần tự tin hơn, biết giao tiếp và phối hợp với mọi người tốt
hơn. Trẻ sẽ nhận ra những giá trị của “Hợp tác”; sự nỗ lực, trách nhiệm cùng nhau, sự
ràng buộc về tính kỉ luật hay những cảm xúc khi hưởng thụ kết quả... khiến hoạt động
hợp tác luôn là những trải nghiệm hấp dẫn.
1.3. Thực tiễn, các trường mầm non đã quan tâm đến việc giáo dục kĩ năng xã hội
nói chung, kĩ năng hợp tác (KNHT) nói riêng cho trẻ. Tuy nhiên, hiệu quả hoạt động
nhóm của trẻ còn thấp, nhất là trẻ 4-5 tuổi do trẻ chưa nắm được cách thức hợp tác,
chưa biết phối hợp với nhau để thực hiện nhiệm vụ chung...Một trong nguyên nhân
dẫn đến thực trạng đó là do giáo viên chưa nắm được cách thức hướng dẫn, tổ chức
giáo dục KNHT cho trẻ, chưa tạo nhiều cơ hội cho trẻ trải nghiệm luyện tập KNHT
với các nhiệm vụ cụ thể, phù hợp với khả năng của trẻ 4-5 tuổi trong các hoạt động
hấp dẫn, đa dạng ở trường mầm non.
1.4. Kĩ năng hợp tác là một chuỗi hoạt động tâm lý tương đối phức tạp và cần
thiết tạo dựng cho trẻ ngay từ khi còn nhỏ. Đến 4 tuổi, trẻ có nhiều biểu hiện cơ bản,
cần thiết để giáo dục KNHT cho trẻ, đó là: Sự trưởng thành nhanh chóng của não bộ,
hệ thần kinh, hệ thống thứ bậc hành vi phát triển... giúp trẻ có thể lập kế hoạch hoạt
động; trẻ có ý thức, trách nhiệm với nhiệm vụ được giao, nhu cầu chơi với nhóm bạn
trở thành bức thiết và thúc đẩy sự hình thành “Xã hội trẻ em”.
Xuất phát từ những lí do trên, đề tài : “Giáo dục KNHT cho tr 4-5 tu i tr n
mầm non” được lựa chọn và nghiên cứu.
2
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lý luận, thực tiễn và xây dựng các biện pháp giáo dục KNHT
cho trẻ 4-5 tuổi thông qua các hoạt động ở trường mầm non, giúp trẻ tham gia vào
các hoạt động cùng nhau một cách có hiệu quả và dễ thích ứng với cuộc sống xã hội.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu: Quá trình giáo dục KNHT cho trẻ 4-5 tuổi ở trường
mầm non.
3.2. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp giáo dục KNHT cho trẻ 4-5 tuổi ở
trường mầm non.
4. Giả thuyết khoa học
Trẻ 4-5 tuổi có nhu cầu và khả năng tham gia các hoạt động cùng nhau với bạn,
nhưng trong thực tế việc giáo dục KNHT cho trẻ còn nhiều hạn chế dẫn đến hiệu quả
các hoạt động của trẻ chưa cao.
Nếu xây dựng và thực hiện các biện pháp giáo dục KNHT cho trẻ mẫu giáo 4-5
tuổi theo hướng tạo môi trường kích thích nhu cầu hợp tác, khai thác các hoạt động
đa dạng ở trường mầm non để giúp trẻ rèn luyện, tích cực sử dụng KNHT vào các
hoạt động thì KNHT của trẻ sẽ tốt hơn.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xây dựng cơ sở lý luận của việc giáo dục KNHT cho trẻ 4-5 tuổi ở trường
mầm non.
5.2. Nghiên cứu cơ sở thực tiễn của việc giáo dục KNHT cho trẻ 4-5 tuổi ở
trường mầm non.
5.3. Xây dựng các biện pháp giáo dục KNHT cho trẻ 4-5 tuổi.
5.4. Thực nghiệm các biện pháp giáo dục KNHT cho trẻ 4-5 tuổi nh m kiểm
chứng tính khả thi và hiệu quả của các biện pháp đã xây dựng.
6. Phạm vi nghiên cứu
6.1. Nội dung nghiên cứu
Nghiên cứu biện pháp giáo dục KNHT cho trẻ 4-5 tuổi với bạn thông qua hoạt
động chơi, hoạt động lao động ở trường mầm non.
6.2. Khách thể nghiên cứu
- GVMN: 250 GVMN tại 7 trường mầm non ở nội thành và ngoại thành TP Hà Tĩnh
- Trẻ mầm non: 120 trẻ 4-5 tuổi tại hai Trường mầm non trên địa bàn TP Hà Tĩnh.
6.3. Địa điểm, thời gian nghiên cứu thực nghiệm
- Địa điểm: Thực nghiệm sư phạm được tiến hành ở nội, ngoại TP Hà Tĩnh tại
hai trường mầm non (Trường MN Bắc Hà; Trường MN Cẩm Bình).
- Thời gian: Thực nghiệm từ tháng 11/2016 đến tháng 6/2017.
7. Cách tiếp cận và phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Cách tiếp cận: Tiếp cận hoạt động, tiếp cận hệ thống và tiếp cận phát triển
7.2. Phương pháp nghiên cứu: Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận, nhóm
phương pháp nghiên cứu thực tiễn, nhóm phương pháp nghiên cứu bổ trợ.
3
8. Những luận điểm bảo vệ
8.1. Trẻ 4-5 tuổi đã bộc lộ các yếu tố cơ bản của sự hợp tác như muốn chơi với
bạn, hiểu được mục tiêu chung, biết trao đổi, phân công công việc, cố gắng phối hợp
với nhau để hoàn thành nhiệm vụ chung…
8.2. Các hoạt động có sự tương tác giữa các trẻ với nhau như chơi, lao động là
những hình thức có ưu thế để giáo dục KNHT cho trẻ 4-5 tuổi ở trường MN. Thông
qua sự tham gia tích cực vào những hoạt động đòi hỏi sự phối hợp, tác động qua lại
lẫn nhau thì KNHT của trẻ mới được hình thành và phát triển.
8.3. Quá trình hình thành KNHT của trẻ 4-5 tuổi bắt đầu từ nhu cầu muốn chơi
cùng nhau với bạn đến lĩnh hội các cách thức tương tác với nhau và sau đó là sự phát
triển khả năng tự ý thức giúp trẻ dần dần có thể tự điều chỉnh hành động, kiểm soát
cảm xúc để thỏa mãn khao khát được hợp tác với bạn nhiều hơn.
9. Những đóng góp mới của luận án
9.1. Hệ thống hóa và làm phong phú hơn về mặt lí luận các vấn đề giáo dục
KNHT cho trẻ 4-5 tuổi ở trường mầm non
9.2. Phân tích, làm rõ thực trạng giáo dục KNHT cho trẻ 4-5 tuổi ở trường MN
hiện nay làm cơ sở định hướng quá trình giáo dục KNHT cho trẻ 4-5 tuổi tại các
trường mầm non.
9.3. Cung cấp tài liệu về biện pháp giáo dục KNHT cho trẻ 4-5 tuổi ở trường
mầm non. Đặc biệt, trong đó đã xây dựng được hệ thống các hoạt động rèn luyện
KNHT cho trẻ, giúp giáo viên mầm non, các nhà quản lý GDMN có thể sử dụng
và vận dụng sáng tạo, phù hợp với điều kiện thực tiễn, góp phần nâng cao hiệu quả
giáo dục trẻ.
10. Cấu trúc của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, luận án gồm 4 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận của việc giáo dục KNHT cho trẻ 4-5 tuổi ở trường
mầm non
Chương 2: Cơ sở thực tiễn GDKNHT cho trẻ 4-5 tuổi ở trường mầm non
Chương 3: Các biện pháp GDKNHT cho trẻ 4-5 tuổi ở trường mầm non
Chương 4: Thực nghiệm biện pháp giáo dục KNHT cho trẻ 4- 5 tuổi ở trường
mầm non