Tóm tắt luận án Tiến sĩ Hóa học: Nghiên cứu những giá trị văn hóa trong nhân cách Bộ đội Cụ Hồ qua sách Hồi ký và nhật ký chiến tranh được xuất bản tại nhà xuất bản Quân đội nhân dân từ năm 1975 đến nay

Chia sẻ: Nguyen Minh Cuong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:19

Thêm vào BST

Báo xấu

53
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án với mục tiêu khẳng định ý nghĩa to lớn của những giá trị văn hóa Bộ đội Cụ Hồ đối với cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc ta và trong sự phát triển của nền văn học hiện đại; từ đó đánh giá những đóng góp riêng của thể loại hồi ký, nhật ký chiến tranh trong sự phát triển của dòng văn học về đề tài nghiên cứu cách mạng Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận án Tiến sĩ Hóa học: Nghiên cứu những giá trị văn hóa trong nhân cách Bộ đội Cụ Hồ qua sách Hồi ký và nhật ký chiến tranh được xuất bản tại nhà xuất bản Quân đội nhân dân từ năm 1975 đến nay

Lªh Bé gi¸o dôc vμ ®μo t¹o Bé v¨n ho¸, ThÓ thao vμ du lÞch ViÖn v¨n ho¸ NghÖ thuËt viÖt Nam Ph¹m B¸ Toμn Nghiªn cøu nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa trong nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå qua s¸ch håi ký vμ nhËt ký chiÕn tranh ®−îc xuÊt b¶n t¹i Nhμ xuÊt b¶n Qu©n ®éi nh©n d©n tõ n¨m 1975 ®Õn nay Chuyªn ngµnh: V¨n ho¸ häc M· sè: 62 31 70 01 Tãm t¾t luËn ¸n tiÕn sÜ V¨n ho¸ häc Hµ Néi - 2010
C«ng tr×nh ®−îc hoµn thµnh t¹i: ViÖn v¨n ho¸ NghÖ thuËt viÖt nam Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: GS.TS. §inh Xu©n Dòng Ph¶n biÖn 1: Ph¶n biÖn 2: Ph¶n biÖn 3: LuËn ¸n sÏ ®−îc b¶o vÖ tr−íc Héi ®ång chÊm luËn ¸n TiÕn sÜ cÊp Nhµ n−íc, t¹i ViÖn V¨n ho¸ NghÖ thuËt ViÖt Nam. Vµo håi:..... giê..... ngµy..... th¸ng.... .n¨m 2010. Cã thÓ t×m hiÓu luËn ¸n t¹i: - Th− viÖn Quèc gia ViÖt Nam. - Th− viÖn ViÖn V¨n ho¸ NghÖ thuËt ViÖt Nam.
Danh môc c«ng tr×nh cña t¸c gi¶ liªn quan ®Õn luËn ¸n 1. Nh©n ®¹o - Mét gi¸ trÞ cao c¶ cña Bé ®éi Cô Hå. T¹p chÝ V¨n ho¸ nghÖ thuËt, sè 8/2009. 2. Nh©n c¸ch Hå ChÝ Minh, céi nguån gi¸ trÞ v¨n ho¸ Bé ®éi Cô Hå. T¹p chÝ B¸o chÝ tuyªn truyÒn, sè 12/2009. 3. Mét nÐt v¨n ho¸ ®Ñp cña ng−êi chiÕn sÜ. T¹p chÝ V¨n ho¸ nghÖ thuËt, sè 1/2010 4. Cã mét di s¶n v¨n ho¸ tinh thÇn ®Æc biÖt - Håi ký chiÕn tranh. T¹p chÝ Di s¶n v¨n ho¸, sè1-2/2010. 5. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh gi¸o dôc qu©n ®éi ta vÒ phÈm chÊt ®¹o ®øc c¸ch m¹ng. T¹p chÝ NghÖ thuËt qu©n sù ViÖt Nam, sè 3 (109)/2008. 6. Ph¸t huy b¶n chÊt Bé ®éi Cô Hå - nÐt ®Ñp cña ng−êi qu©n nh©n c¸ch m¹ng thêi kú míi. T¹p chÝ NghÖ thuËt qu©n sù ViÖt Nam, sè 6/2008. 7. N©ng cao ®¹o ®øc c¸ch m¹ng g¾n liÒn víi x©y dùng lèi sèng øng xö cã v¨n hãa cho bé ®éi theo t− t−ëng Hå ChÝ Minh trong thêi kú míi. T¹p chÝ NghÖ thuËt qu©n sù ViÖt Nam, sè 6/2009.
1 Më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi 1.1. Ph¸t huy truyÒn thèng Bé ®éi Cô Hå, x©y dùng qu©n ®éi theo h−íng c¸ch m¹ng, chÝnh quy, tinh nhuÖ, tõng b−íc hiÖn ®¹i, t¨ng c−êng søc m¹nh phßng thñ trong c«ng cuéc b¶o vÖ vµ x©y dùng ®Êt n−íc ®ang lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña §¶ng, Nhµ n−íc, nh©n d©n vµ qu©n ®éi ta. 1.2. Bé ®éi Cô Hå lµ mét hiÖn t−îng v¨n hãa ®Æc s¾c, mét gi¸ trÞ cao ®Ñp cña v¨n hãa ViÖt Nam, v¨n hãa qu©n sù ViÖt Nam, lµ mét hiÖn t−îng rÊt ®éc ®¸o trong lÞch sö ®Êu tranh vò trang cña d©n téc. Nã g¾n liÒn víi lÞch sö ®Êu tranh c¸ch m¹ng ®Çy gian khæ, hy sinh vµ rÊt ®çi ngoan c−êng, qu¶ c¶m cña d©n téc ta tõ khi cã §¶ng cña giai cÊp c«ng nh©n vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh l·nh ®¹o. 1.3. Tõ n¨m 1975 ®Õn nay, nhiÒu cuéc vËn ®éng viÕt håi ký vÒ ®Ò tµi chiÕn tranh c¸ch m¹ng vµ lùc l−îng vò trang ®−îc Tæng côc ChÝnh trÞ Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam tæ chøc ®· lµm nªn mét mïa håi ký béi thu c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc nghiªn cøu, luËn gi¶i, rót ra nh÷ng kÕt luËn khoa häc vÒ nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa trong nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå trong ba m−¬i n¨m chiÕn tranh gi¶i phãng (1945-1975). 1.4. HiÖn nay, ®Êt n−íc ta ®ang chuyÓn m×nh theo ®µ ®æi míi, më cöa vµ héi nhËp, nh÷ng mÆt tr¸i cña c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng cïng ©m m−u thñ ®o¹n "diÔn biÕn hßa b×nh" cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch ®ang hµng ngµy, hµng giê t¸c ®éng ®Õn ®êi sèng t− t−ëng, chÝnh trÞ, t©m tr¹ng x· héi. ChÝnh bèi c¶nh míi ®ã ®ßi hái nh©n c¸ch cña ng−êi chiÕn sÜ qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam ph¶i cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn míi: v÷ng vµng vÒ b¶n lÜnh chÝnh trÞ nh−ng ®ång thêi ph¶i thÊm ®Ëm chÊt nh©n v¨n; kiªn ®Þnh nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng ®ång thêi hÖ gi¸ trÞ Bé ®éi Cô Hå ph¶i ®−îc bæ sung, ph¸t triÓn nh÷ng néi dung, ®Æc ®iÓm míi ®Ó tiÕp tôc ph¸t triÓn nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå trong hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai víi t− c¸ch lµ mét gi¸ trÞ v¨n hãa bÒn v÷ng. 1.5. ViÖc nghiªn cøu nh÷ng gi¸ trÞ nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå trong lÞch sö cuéc chiÕn tranh gi¶i phãng d©n téc ba m−¬i n¨m (1945-1975), x¸c ®Þnh nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa cèt lâi trong nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå ®· ®−îc kÕt tinh trong lÞch sö ®Ó cñng cè, kh¼ng ®Þnh, ®ång thêi bæ sung, ph¸t triÓn nh÷ng nh©n tè míi tr−íc nh÷ng ®ßi hái vµ ®Æc ®iÓm cña thêi kú míi, tiÕp tôc phÊn ®Êu x©y dùng truyÒn thèng Bé ®éi Cô Hå trong sù nghiÖp x©y dùng qu©n ®éi theo h−íng c¸ch m¹ng, chÝnh quy, tinh nhuÖ vµ tõng b−íc hiÖn ®¹i lµ cùc kú cÇn thiÕt. Víi nh÷ng lý do ®ã, t¸c gi¶ chän ®Ò tµi Nghiªn cøu nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa trong nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå qua s¸ch håi ký vµ nhËt ký chiÕn tranh ®−îc xuÊt b¶n t¹i Nhµ xuÊt b¶n Qu©n ®éi nh©n d©n tõ n¨m 1975 ®Õn nay lµm ®Ò tµi nghiªn cøu 2. Môc ®Ých, néi dung nghiªn cøu
2 2.1. Kh¸m ph¸ nh÷ng gi¸ trÞ trong nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå trong cuéc chiÕn tranh gi¶i phãng ba m−¬i n¨m (1945-1975) ®−îc thÓ hiÖn qua s¸ch håi ký vµ nhËt ký chiÕn tranh (chñ yÕu ®−îc xuÊt b¶n t¹i Nhµ xuÊt b¶n Qu©n ®éi nh©n d©n tõ khi thèng nhÊt ®Êt n−íc). 2.2. Kh¼ng ®Þnh ý nghÜa to lín cña nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa Bé ®éi Cô Hå ®èi víi cuéc kh¸ng chiÕn tr−êng kú cña d©n téc ta vµ trong sù ph¸t triÓn cña nÒn v¨n häc hiÖn ®¹i. Qua ®ã, ®Ò tµi ®¸nh gi¸ nh÷ng ®ãng gãp riªng cña thÓ lo¹i håi ký, nhËt ký chiÕn tranh trong sù ph¸t triÓn cña dßng v¨n häc vÒ ®Ò tµi chiÕn tranh c¸ch m¹ng ë ViÖt Nam. 3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 3.1. §èi t−îng §èi t−îng nghiªn cøu chÝnh lµ c¸c gi¸ trÞ trong nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå qua kh¶o cøu s¸ch håi ký vµ nhËt ký chiÕn tranh 3.2. Ph¹m vi nghiªn cøu Trong ph¹m vi nghiªn cøu, t¸c gi¶ chØ giíi h¹n vµo viÖc t×m hiÓu c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ cña ng−êi chiÕn sÜ qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam trong cuéc chiÕn tranh gi¶i phãng ba m−¬i n¨m. Ph¹m vi nghiªn cøu ®ã nh»m nh×n nhËn vÒ ph−¬ng diÖn lÞch sö ®Ó cè g¾ng lµm râ nh÷ng ®Æc ®iÓm trong nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå cã nguån gèc tõ truyÒn thèng, ®ång thêi chØ ra sù xuÊt hiÖn vµ ®Þnh h×nh nh÷ng ®Æc ®iÓm hoµn toµn míi cña c¸c gi¸ trÞ trong nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå. §Ò tµi kh¶o s¸t 90 ®Çu s¸ch håi ký, nhËt ký chiÕn tranh, ®Ó võa cã c¸ch nh×n tæng thÓ, bao qu¸t, võa tËp trung ph©n tÝch s©u vµo mét sè t¸c phÈm tiªu biÓu nhÊt, lµm râ nh÷ng biÓu hiÖn gi¸ trÞ v¨n ho¸ Bé ®éi Cô Hå, ®¸nh gi¸ mét c¸ch thÊu ®¸o, toµn diÖn nh÷ng vÊn ®Ò míi ph¸t hiÖn ra. 4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 4.1. Ph−¬ng ph¸p luËn: Do ®èi t−îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi ®−îc kh¸m ph¸, kh¼ng ®Þnh qua håi ký, nhËt ký - mét thÓ lo¹i ®Æc biÖt, cã nhiÒu tÝnh ®Æc thï cña v¨n häc, nªn ph¶i vËn dông ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu v¨n häc m¸c xÝt, thùc hiÖn nghiªm tóc yªu cÇu vËn dông s¸ng t¹o quan ®iÓm cña §¶ng vÒ ®−êng lèi v¨n ho¸, nghÖ thuËt. 4.2. C¸c ph−¬ng ph¸p cô thÓ: LuËn ¸n sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: ph©n lo¹i - thèng kª, ph©n tÝch - tæng hîp kÕt hîp víi c¸c ph−¬ng ph¸p l«gÝc - lÞch sö, nghiªn cøu liªn ngµnh; ph−¬ng ph¸p so s¸nh. 5. §ãng gãp cña luËn ¸n 5.1. HÖ thèng ho¸ c¸c t− liÖu liªn quan ®Õn gi¸ trÞ v¨n ho¸ Bé ®éi Cô Hå, ®Æc biÖt lµ c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ trong nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå qua håi ký, nhËt ký chiÕn tranh. 5.2. LuËn ¸n kh¼ng ®Þnh nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa ®éc ®¸o ViÖt Nam qua nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå. Lý gi¶i b¶n chÊt, néi dung vµ nh÷ng hµnh ®éng biÓu hiÖn c¸c gi¸ trÞ ®ã cña ng−êi chiÕn sÜ ®−îc miªu t¶, thÓ hiÖn trong håi ký, nhËt ký chiÕn tranh; ý nghÜa to lín cña nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå ®èi víi sù ph¸t triÓn cña v¨n häc c¸ch m¹ng ViÖt Nam nãi riªng vµ ®èi víi lÞch sö ®Êu tranh c¸ch m¹ng cña d©n téc ta nãi chung.
3 5.3. Kh¼ng ®Þnh nh÷ng ®ãng gãp riªng cña thÓ lo¹i håi ký, nhËt ký vµ qua ®ã, ®Ò xuÊt viÖc tiÕp tôc vËn ®éng, ph¸t triÓn thÓ lo¹i nµy trong s¸ng t¸c v¨n häc vÒ ®Ò tµi yªu n−íc, chiÕn tranh c¸ch m¹ng vµ x©y dùng lùc l−îng vò trang trong nh÷ng n¨m tíi. 5.4. LuËn ¸n ®−a ra nh÷ng c¬ së khoa häc ®Ó gãp phÇn ®Þnh h−íng tiÕp tôc x©y dùng, nu«i d−ìng vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch ng−êi chiÕn sÜ h«m nay theo truyÒn thèng v¨n ho¸ Bé ®éi Cô Hå. 6. KÕt cÊu cña luËn ¸n LuËn ¸n gåm phÇn Më ®Çu, KÕt luËn, Môc lôc, Tµi liÖu tham kh¶o, vµ Néi dung luËn ¸n gåm 3 ch−¬ng: Ch−¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò chung. Ch−¬ng 2: Nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ trong nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå qua håi ký vµ nhËt ký chiÕn tranh. Ch−¬ng 3: §Æc tr−ng cña håi ký, nhËt ký chiÕn tranh trong viÖc thÓ hiÖn nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå.
4 Ch−¬ng 1 nh÷ng vÊn ®Ò chung 1.1. Gi¸ trÞ, hÖ gi¸ trÞ vµ thang gi¸ trÞ 1.1.1. Kh¸i niÖm gi¸ trÞ: Gi¸ trÞ lµ phÈm chÊt cña c¸i s¶n sinh ra kÕt qu¶ mong −íc. C¸c gi¸ trÞ c¨n b¶n lµ nh÷ng gi¸ trÞ gèc, chóng cung cÊp nh÷ng ®Þnh h−íng chung gióp vËn dông vµo v« sè nh÷ng t×nh huèng kh¸c nhau. C¸c gi¸ trÞ côc bé n»m trong gi¸ trÞ c¨n b¶n, lµ sù thÓ hiÖn gi¸ trÞ c¨n b¶n trong tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ. C¸c chuÈn mùc lµ sù biÓu hiÖn cô thÓ cña nh÷ng gi¸ trÞ c¨n b¶n khi ¸p dông vµo thùc tÕ. Nh÷ng chuÈn mùc cã thÓ kh¸c nhau ë tr−êng hîp nµy, c¶nh huèng nä, nh−ng c¸i lµm nªn chóng vÉn lµ mét - gi¸ trÞ c¨n b¶n. Víi nh÷ng chuÈn mùc, c¸c gi¸ trÞ trë thµnh c¸i cã thÓ thùc hiÖn ®−îc. 1.1.2. Kh¸i niÖm hÖ gi¸ trÞ vµ thang gi¸ trÞ 1.1.2.1. HÖ gi¸ trÞ cßn gäi lµ hÖ thèng gi¸ trÞ, lµ mét tæ hîp gi¸ trÞ kh¸c nhau ®−îc s¾p xÕp, hÖ thèng l¹i theo nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh thµnh mét cÊu tróc chØnh thÓ, nh»m ®¸nh gi¸ con ng−êi theo nh÷ng ph−¬ng thøc vËn hµnh nhÊt ®Þnh cña gi¸ trÞ. HÖ gi¸ trÞ cã tÝnh phæ qu¸t, mang tÝnh toµn nh©n lo¹i lµ: ch©n, thiÖn, mü. ë ViÖt Nam, khi nãi tíi nh÷ng gi¸ trÞ c¨n b¶n trong ®¹o ®øc truyÒn thèng bao giê còng lµ: yªu n−íc, th−¬ng nßi, cÇn cï, anh dòng, l¹c quan, t×nh nghÜa. §èi víi Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam Trung víi n−íc, hiÕu víi d©n, nhiÖm vô nµo còng hoµn thµnh, khã kh¨n nµo còng v−ît qua, kÎ thï nµo còng ®¸nh th¾ng lµ hÖ thèng gi¸ trÞ c¨n b¶n. 1.1.2.2. Thang gi¸ trÞ, lµ hÖ thèng c¸c gi¸ trÞ ®−îc s¾p xÕp theo mét trËt tù −u tiªn nhÊt ®Þnh. §èi víi ®êi sèng tinh thÇn cña x· héi, cña con ng−êi, thang gi¸ trÞ ®−îc coi lµ nÒn t¶ng cña v¨n hãa tinh thÇn. 1.2. Nh©n c¸ch, c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ trong nh©n c¸ch 1.2.1. Kh¸i niÖm nh©n c¸ch: Nh©n c¸ch lµ mèi quan hÖ - møc ®é phï hîp gi÷a thang gi¸ trÞ, th−íc ®o gi¸ trÞ cña chñ thÓ víi thang gi¸ trÞ vµ th−íc ®o gi¸ trÞ cña nhãm, céng ®ång x· héi, nh©n lo¹i. §ã lµ sù tæng hßa cña c¸c phÈm chÊt chÝnh trÞ, ®¹o ®øc vµ v¨n hãa trong nh÷ng con ng−êi cô thÓ, ®−îc ®Þnh h×nh v÷ng ch¾c trong con ng−êi ®ã th«ng qua ho¹t ®éng thùc tiÔn - lao ®éng vµ ®Êu tranh x· héi. 1.2.2. C¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ trong nh©n c¸ch: Lµ c¸c phÈm chÊt tèt ®Ñp vÒ mÆt tinh thÇn, trong thÕ giíi tinh thÇn cña nh©n c¸ch. Nã lµ kÕt qu¶ mang ý nghÜa vÒ chÊt l−îng trong qu¸ tr×nh sèng vµ ho¹t ®éng. Nã lµ c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa tinh thÇn, nh÷ng chuÈn mùc ®−îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh sèng cña mét tËp thÓ, mét céng ®ång, ®−îc tËp thÓ vµ céng ®ång ®ã x¸c ®Þnh, c«ng nhËn vµ kh¸t khao v−¬n tíi. V× thÕ, trong cÊu tróc cña nh©n c¸ch, dï cßn nhiÒu quan ®iÓm vµ c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau, ®Òu ph¶i nãi tíi c¸c gi¸ trÞ t¹o nªn nh©n c¸ch. Khi nãi tíi ý nghÜa v¨n hãa cña c¸c gi¸ trÞ trong nh©n c¸ch chÝnh lµ nhÊn m¹nh tíi tÝnh bÒn v÷ng cña nã, lµ kh¼ng ®Þnh sù ®Þnh h×nh cña c¸c gi¸ trÞ ®ã, sù trë thµnh nhu cÇu, thuéc tÝnh c¸ nh©n, thµnh "b¶n n¨ng thø hai" trong mçi c¸ nh©n nh÷ng phÈm chÊt chÝnh trÞ - x· héi, ®¹o ®øc, t− t−ëng, t×nh c¶m. MÆt kh¸c, khi nãi c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa
5 trong nh©n c¸ch còng nh»m chØ ra chñ yÕu lµ c¸c phÈm chÊt tèt ®Ñp vÒ mÆt tinh thÇn, trong thÕ giíi tinh thÇn cña nh©n c¸ch. Nh©n c¸ch lµ s¶n phÈm cña lÞch sö - nh−ng khi nh÷ng nh©n c¸ch tèt ®Ñp ®−îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, chÝnh nã l¹i trë thµnh søc m¹nh to lín ®Ó biÕn ®æi hoµn c¶nh vµ ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn cña lÞch sö vµ s¸ng t¹o nªn nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ ®Æc s¾c cña thêi ®¹i m×nh. KiÓu mÉu nh©n c¸ch ng−êi céng s¶n, kiÓu mÉu nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå võa lµ s¶n phÈm cña cuéc ®Êu tranh c¸ch m¹ng vÜ ®¹i cña d©n téc ta thêi kú hiÖn ®¹i, võa lµ chñ thÓ trùc tiÕp lµm nªn nh÷ng biÕn ®æi to lín cña hoµn c¶nh, t¹o nªn nh÷ng kú tÝch trong lÞch sö hiÖn ®¹i, s¸ng t¹o nªn nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa míi trong nh©n c¸ch con ng−êi ViÖt Nam thêi ®¹i Hå ChÝ Minh. 1.2.3. Bé ®éi Cô Hå - kiÓu mÉu nh©n c¸ch ®éc ®¸o cña v¨n hãa ViÖt Nam Bé ®éi Cô Hå, lµ tªn gäi mµ nh©n d©n ViÖt Nam dµnh cho c¸n bé, chiÕn sÜ Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam tõ kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p ®Õn nay. Tªn gäi Bé ®éi Cô Hå biÓu hiÖn tËp trung nh÷ng truyÒn thèng tèt ®Ñp cña Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam, nãi lªn niÒm tin yªu s©u s¾c cña nh©n d©n víi qu©n ®éi, mét qu©n ®éi c¸ch m¹ng "tõ nh©n d©n mµ ra, v× nh©n d©n mµ chiÕn ®Êu", do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh s¸ng lËp, gi¸o dôc vµ rÌn luyÖn. Bé ®éi Cô Hå trë thµnh biÓu t−îng cao ®Ñp trong lßng nh©n d©n ViÖt Nam vÒ mét mÉu ng−êi, mét nh©n c¸ch ng−êi chiÕn sÜ cña d©n, do d©n, v× d©n theo t− t−ëng, ®¹o ®øc vµ t¸c phong Hå ChÝ Minh. 1.3. Håi ký, nhËt ký chiÕn tranh - mét h−íng tiÕp cËn ®Æc biÖt kiÓu mÉu nh©n c¸ch bé ®éi Cô Hå 1.3.1. Håi ký chiÕn tranh: T¸i hiÖn l¹i mét c¸ch ch©n thùc, sinh ®éng nh÷ng thêi ®iÓm lÞch sö quan träng mµ §¶ng ta, nh©n d©n ta vµ qu©n ®éi ta ®· ®i qua. Mçi tËp håi ký lµ c©u chuyÖn c¶m ®éng vÒ cuéc ®êi ng−êi chiÕn sÜ. Mét h×nh ¶nh tiªu biÓu vÒ ng−êi chiÕn sÜ qu©n ®éi kiÓu míi - Bé ®éi Cô Hå, trung thµnh víi Tæ quèc, víi môc tiªu lý t−ëng cña §¶ng, g¾n bã m¸u thÞt víi nh©n d©n, kiªn c−êng bÊt khuÊt tr−íc kÎ thï, cã nghÜa cã t×nh víi ®ång ®éi, cã ý chÝ gang thÐp, nghÞ lùc phi th−êng vµ cã phong c¸ch sèng cao ®Ñp. Håi ký chiÕn tranh thùc sù lµ di s¶n v¨n hãa tinh thÇn cña d©n téc, l−u gi÷ bÒn v÷ng, trung thùc nh÷ng gi¸ trÞ v¨n shãa cña nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå trong cuéc tr−êng chinh vÜ ®¹i cña d©n téc ViÖt Nam thÕ kû hai m−¬i. 1.3.2. NhËt ký chiÕn tranh: ThÓ hiÖn kÕt tinh t©m hån cña ng−êi ViÖt Nam yªu n−íc, ®Æc biÖt lµ thÕ hÖ trÎ ViÖt Nam trong cuéc ®èi ®Çu lÞch sö chèng Mü, cøu n−íc cña d©n téc trong thÕ kû hai m−¬i. NhËt ký chiÕn tranh ®· gãp phÇn kh¼ng ®Þnh vµ lý gi¶i søc m¹nh v« ®Þch cña chiÕn tranh nh©n d©n ViÖt Nam, søc m¹nh cña v¨n hãa ViÖt Nam, gãp phÇn lµm s¸ng tá nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa trong nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå thêi ®¹i Hå ChÝ Minh. NhËt ký chiÕn tranh lµ mét kû vËt thiªng liªng, chøa ®ùng nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa v« cïng quý b¸u, cã t¸c dông gi¸o dôc s©u s¾c thÕ hÖ trÎ ViÖt Nam trong sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc. TiÓu kÕt C¸c kh¸i niÖm vÒ gi¸ trÞ vµ hÖ gi¸ trÞ; gi¸ trÞ nÒn t¶ng vµ gi¸ trÞ phô thuéc; nh©n c¸ch v¨n hãa vµ c¸c gi¸ trÞ trong nh©n c¸ch lµ nh÷ng kh¸i niÖm "c«ng cô" v« cïng quan träng,
6 gióp t¸c gi¶ ®i s©u nghiªn cøu, lµm s¸ng tá c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa trong nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå qua s¸ch håi ký, nhËt ký chiÕn tranh, trªn c¶ hai ph−¬ng diÖn: lý luËn vµ thùc tiÔn. C¸c kh¸i niÖm “c«ng cô” Êy liªn quan chÆt chÏ víi nhau, soi s¸ng vµ bæ sung cho nhau t¹o nªn mét hÖ tham chiÕu ®a chiÒu trïm lªn ®èi t−îng ®−îc nghiªn cøu, t¹o thµnh c¬ së ph−¬ng ph¸p luËn nghiªn cøu sù biÓu hiÖn mét kiÓu mÉu nh©n c¸ch ®éc ®¸o trong lÞch sö v¨n hãa ViÖt Nam hiÖn ®¹i - Bé ®éi Cô Hå. Bé ®éi Cô Hå, biÓu hiÖn tËp trung nh÷ng truyÒn thèng tèt ®Ñp cña Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam, nãi lªn niÒm tin yªu s©u s¾c cña nh©n d©n víi qu©n ®éi, mét qu©n ®éi c¸ch m¹ng “tõ nh©n d©n mµ ra, v× nh©n d©n mµ chiÕn ®Êu”, do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh s¸ng lËp, gi¸o dôc, rÌn luyÖn, mçi ng−êi chiÕn sÜ ®Òu mang trong m×nh nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ Hå ChÝ Minh. Bé ®éi Cô Hå trë thµnh biÓu t−îng cao ®Ñp trong lßng nh©n d©n vÒ mét mÉu ng−êi, mét nh©n c¸ch ng−êi chiÕn sÜ tiªu biÓu cña d©n téc ViÖt Nam trong cuéc chiÕn tranh gi¶i phãng ba m−¬i n¨m. Nh©n c¸ch lµ s¶n phÈm cña lÞch sö, khi nh÷ng nh©n c¸ch tèt ®Ñp h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, chÝnh nã l¹i trë thµnh søc m¹nh to lín ®Ó biÕn ®æi hoµn c¶nh, ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn cña lÞch sö vµ s¸ng t¹o nªn nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa ®éc ®¸o cña thêi ®¹i m×nh. Håi ký, nhËt ký chiÕn tranh víi nh÷ng −u thÕ v−ît tréi cña thÓ lo¹i, ®· thÓ hiÖn kÕt tinh t©m hån cña ng−êi ViÖt Nam yªu n−íc, ®Æc biÖt lµ thÕ hÖ trÎ ViÖt Nam trong cuéc ®èi ®Çu lÞch sö chèng Ph¸p vµ chèng Mü cña d©n téc; gãp phÇn kh¼ng ®Þnh vµ lý gi¶i søc m¹nh v« ®Þch cña ng−êi chiÕn sÜ qu©n ®éi; lµm s¸ng tá nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa trong nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå thêi ®¹i Hå ChÝ Minh, Víi ý nghÜa Êy, viÖc nghiªn cøu kiÓu mÉu nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå võa lµ s¶n phÈm cña cuéc chiÕn tranh gi¶i phãng ba m−¬i n¨m (1945 -1975), võa lµ chñ thÓ trùc tiÕp lµm nªn nh÷ng biÕn ®æi to lín, t¹o nªn nh÷ng kú tÝch trong lÞch sö hiÖn ®¹i, gãp phÇn s¸ng t¹o nªn nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa míi trong nh©n c¸ch con ng−êi ViÖt Nam qua håi ký, nhËt ký chiÕn tranh lµ mét c«ng viÖc cã ý nghÜa thùc tiÔn s©u s¾c. Ch−¬ng 2 Nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa trong nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå qua håi ký, nhËt ký chiÕn tranh 2.1. Nh©n c¸ch Hå ChÝ Minh - céi nguån c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa Bé ®éi Cô Hå 2.1.1. Khi nghiªn cøu sù h×nh thµnh c¸c gi¸ trÞ trong nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå c¸c håi ký, nhËt ký chiÕn tranh ®· chØ ra ®−îc céi nguån, ®ã lµ ¶nh h−ëng trùc tiÕp cña chÝnh nh©n c¸ch Hå ChÝ Minh ®èi víi ng−êi chiÕn sÜ Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam. §©y lµ mét gi¸ trÞ ®Æc biÖt cña håi ký, nhËt ký chiÕn tranh. 2.1.2. C¸c tËp håi ký chiÕn tranh, nhÊt lµ cña c¸c vÞ t−íng lÜnh, chØ huy cao cÊp cã mÆt ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu cña cuéc kh¸ng chiÕn ®Òu dµnh nh÷ng ch−¬ng, nh÷ng dßng trang träng mçi khi nhí vÒ B¸c Hå - Ng−êi cha cña Qu©n ®éi, cña lùc l−îng vò trang víi tÊm lßng tr©n träng, thµnh kÝnh vµ biÕt ¬n v« bê bÕn. Mét ®iÒu dÔ nhËn thÊy lµ c¸c t¸c gi¶ ®Òu lµ nh÷ng lÝnh ®−îc trùc tiÕp gÆp gì, tiÕp xóc, lµm viÖc gÇn gòi vµ chÞu ¶nh h−ëng trùc tiÕp nh©n c¸ch cña B¸c ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu c¸ch m¹ng.
7 2.1.3. H×nh ¶nh vÞ l·nh tô kÝnh yªu cña d©n téc víi nh÷ng t×nh c¶m ®Æc biÖt s©u ®Ëm trong nhiÒu tËp håi ký cña c¸c t−íng lÜnh, c¸n bé chØ huy lµ mét hiÖn t−îng ®éc ®¸o cña v¨n ho¸ ViÖt Nam, hiÕm thÊy n−íc nµo trªn thÕ giíi cã ®−îc mèi quan hÖ gÇn gòi gi÷a l·nh tô cña d©n téc víi qu©n ®éi s©u s¾c ruét thÞt ®Õn nh− vËy. 2.1.4. Trong håi ký cña c¸c t−íng lÜnh, c¸n bé chØ huy, B¸c lµ linh hån cña c«ng cuéc kh¸ng chiÕn, biÓu hiÖn tËp trung kh¸t väng ®Êu tranh giµnh ®éc lËp tù do cña d©n téc, ®ång thêi B¸c cßn lµ ng−êi cha nh©n tõ, ®é l−îng, lu«n gÇn gòi quan t©m, hiÓu thÊu mäi t©m t−, nguyÖn väng, mäi nçi lo cña bé ®éi tr−íc khi ra trËn; cã nh÷ng chØ thÞ quÝ b¸u, ®éng viªn, cæ vò bé ®éi. Mçi lêi d¹y b¶o, mçi ®iÒu dÆn dß cña B¸c ®Òu cã søc truyÒn c¶m m¹nh mÏ ®èi víi nh÷ng ai ®· tõng mét lÇn ®−îc gÆp B¸c, bëi ý nghÜa s©u s¾c, t×nh c¶m trong s¸ng vµ tÊm lßng nh©n hËu yªu n−íc th−¬ng d©n cña B¸c. 2.1.5. §èi víi c¸c t−íng lÜnh, kû niÖm kh«ng quªn trong mçi lÇn gÆp B¸c lµ nh÷ng bµi häc v« cïng s©u s¾c vÒ ®¹o cña ng−êi lµm t−íng c¸ch m¹ng, vÒ nh©n c¸ch cña ng−êi chiÕn sÜ qu©n ®éi thêi ®¹i Hå ChÝ Minh. TËp håi ký §iÖn Biªn Phñ - §iÓm hÑn lÞch sö cña §¹i T−íng Vâ Nguyªn Gi¸p lµ bµi häc vÒ nghÖ thuËt quyÕt ®¸nh vµ biÕt th¾ng cña mét danh t−íng lçi l¹c; th× t¸c phÈm KÕt thóc cuéc chiÕn tranh gi¶i phãng 30 n¨m cña Th−îng t−íng TrÇn V¨n Trµ l¹i nãi vÒ bµi häc ®¹p b»ng mäi khã kh¨n gian khæ, vÒ tinh thÇn quyÕt t©m chiÕn ®Êu gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt n−íc. Kû niÖm s©u s¾c cña Th−îng t−íng Phïng ThÕ Tµi trong Trän mét ®êi ®i theo B¸c lµ mét bµi häc lín vÒ t×nh th−¬ng yªu ®ång chÝ ®ång ®éi, mèi ®oµn kÕt g¾n bã keo s¬n gi÷a ng−êi chØ huy víi chiÕn sÜ trong chiÕn ®Êu, th× Kh¾c ghi lêi B¸c cña Lª Träng TÊn l¹i lµ bµi häc vÒ phÈm c¸ch cña ng−êi chØ huy trong ®Êu tranh tù phª b×nh vµ phª b×nh ®Ó x©y dùng mét mÉu nh©n c¸ch c¸n bé chØ huy mÉu mùc: Nh©n, nghÜa, trÝ, dòng, liªm. 2.1.6. Mçi khi nhí l¹i nh÷ng kû niÖm vÒ B¸c Hå, c¸c t−íng lÜnh ®Òu nh¾c ®Õn Ng−êi víi tÊm lßng tr©n träng, thµnh kÝnh vµ biÕt ¬n s©u s¾c v« bê bÕn. Sau nµy, khi B¸c ®i xa (1969), quyÕt t©m cña B¸c, t− t−ëng chiÕn l−îc thiªn tµi cïng biÕt bao nh÷ng bµi häc quÝ b¸u cña B¸c ®Ó l¹i, ®−îc c¶ thÕ hÖ t−íng lÜnh mµ B¸c dµy c«ng ch¨m lo d¹y b¶o tõ nh÷ng ngµy ®Çu thµnh lËp qu©n ®éi kh¾c cèt ghi lßng, quyÕt t©m thùc hiÖn cho ®Õn ngµy toµn th¾ng. §©y còng lµ ®iÒu hiÕm thÊy trong lÞch sö qu©n ®éi c¸c n−íc trªn thÕ giíi. Vµ trªn mäi chÆng ®−êng chiÕn ®Êu, tõ mäi c−¬ng vÞ c«ng t¸c, nh÷ng phÈm chÊt Hå ChÝ Minh trong mçi t−íng lÜnh lu«n ®−îc ph¸t huy, to¶ s¸ng, truyÒn lan ®Õn tõng c¸n bé chiÕn sÜ kÕt thµnh mÉu nh©n c¸ch ng−êi chiÕn sÜ míi trong cuéc chiÕn tranh gi¶i phãng ba m−¬i n¨m (1945 -1975). §èi víi §¶ng vµ B¸c, ®ã lµ thÕ hÖ Bé ®éi Cô Hå mang trong m×nh nh÷ng phÈm chÊt cao quÝ - Hå ChÝ Minh: Trung víi n−íc hiÕu víi d©n, nhiÖm vô nµo còng hoµn thµnh, khã kh¨n nµo còng v−ît qua, kÎ thï nµo còng ®¸nh th¾ng. Trong ®ã, nh÷ng chiÕn sÜ ®Çu tiªn cña Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam: Vâ Nguyªn Gi¸p, Lª Träng TÊn, V¨n TiÕn Dòng, Hoµng Minh Th¶o, Phïng ThÕ Tµi, TrÇn V¨n Trµ... cïng bao t−íng lÜnh kh¸c ®−îc B¸c ch¨m lo, d¹y b¶o ®· lín lªn cïng c¸ch m¹ng, trë thµnh nh÷ng danh t−íng thêi ®¹i Hå ChÝ Minh, mét “thÕ hÖ vµng” lµm nªn thêi ®¹i cña nh÷ng chiÕn c«ng hïng vÜ viÕt tiÕp nh÷ng trang sö chèng giÆc ngo¹i x©m vÎ vang cña d©n téc ViÖt Nam.
8 V× vËy, tªn gäi Bé ®éi Cô Hå kh«ng chØ cã ý nghÜa t−îng tr−ng, mµ cßn lµ mét sù thËt lÞch sö, mét mÉu ng−êi v¨n hãa ®−îc h×nh thµnh trong mét thêi ®iÓm lÞch sö ®Êu tranh rÊt ®Æc biÖt, khi mµ môc tiªu, lý t−ëng chiÕn ®Êu cña §¶ng, B¸c Hå vµ cña qu©n ®éi hoµ quyÖn vµ thèng nhÊt tuyÖt ®èi víi kh¸t väng ®éc lËp, tù do, kh¸t väng gi¶i phãng Tæ quèc cña c¶ d©n téc. 2.2. Nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ trong nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå 2.2.1. Trung víi n−íc 2.2.1.1. TruyÒn thèng v¨n hãa qu©n sù ViÖt Nam tõ thêi dùng n−íc ®Õn nay, tr−íc sau nh− mét, chØ cã mét kh¸i niÖm duy nhÊt lµ Trung víi n−íc. Ng−êi ViÖt Nam coi ®Êt n−íc nh− mét tån t¹i cao nhÊt, ®ßi hái mäi ng−êi ph¶i hy sinh kÓ c¶ tµi s¶n vµ tÝnh m¹ng cña m×nh cho ®Êt n−íc. Hä lÊy Tæ quèc lµm ®iÓm quy chiÕu, lµm th−íc ®o lßng trung thµnh. Mét ng−êi ®−îc ®¸nh gi¸ lµ cã nh©n c¸ch cao, ®−îc nh©n d©n tin yªu, quý träng lµ ng−êi biÕt hy sinh cho Tæ quèc, biÕt ®Æt quyÒn lîi cña ®Êt n−íc, cña nh©n d©n lªn trªn quyÒn lîi kh¸c. 2.2.1.2. Thõa h−ëng tõ trong truyÒn thèng v¨n hãa d©n téc, Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam, ngay tõ khi míi ra ®êi ®· mang s½n trong m×nh nh÷ng yÕu tè Trung víi n−íc. Tr¶i qua hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, chèng Mü, nhiÒu gi¸ trÞ tinh thÇn tèt ®Ñp trong nh©n c¸ch chiÕn sÜ qu©n ®éi nãi riªng ®· ®−îc ph¸t triÓn vµ kÕt tinh. Trong ®ã, Trung víi n−íc trë thµnh gi¸ trÞ cèt lâi xuyªn suèt mäi gi¸ trÞ. Trung víi n−íc cña ng−êi chiÕn sÜ Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam ®−îc thÓ hiÖn trùc tiÕp ë hµnh ®éng chiÕn ®Êu m−u trÝ s¸ng t¹o, dòng c¶m ngoan c−êng, tinh thÇn s½n sµng x¶ th©n v× nghÜa lín, ë sù tin t−ëng tuyÖt ®èi vµo môc tiªu, lý t−ëng c¸ch m¹ng cña §¶ng, cña B¸c Hå, kh«ng chÞu khuÊt phôc tr−íc søc m¹nh tµn b¹o cña kÎ thï, lu«n gi÷ v÷ng khÝ ph¸ch kiªn c−êng d¸m ®¸nh vµ quyÕt th¾ng. Sù trong s¸ng ®Õn møc lý t−ëng nh÷ng phÈm chÊt ®¹o ®øc cña ng−êi chiÕn sÜ qu©n ®éi c¸ch m¹ng. 2.2.1.3. Trung víi n−íc cña ng−êi chiÕn sÜ Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam cßn ®−îc thÓ hiÖn trong cuéc chiÕn v−ît qua mäi gian khæ, khã kh¨n chiÕn th¾ng c¸i ®ãi, c¸i bÖnh tËt hiÓm nghÌo nhiÒu khi cßn ¸c liÖt h¬n c¶ kÎ ®Þch; ®ã cßn lµ cuéc chiÕn trong mçi con ng−êi, lµ qu¸ tr×nh ®Êu tranh ®Ó kh¾c phôc nh÷ng biÓu hiÖn cña h÷u khuynh, dao ®éng, do dù, chÇn chõ, dùa dÉm, sî tr¸ch nhiÖm, mµ thùc chÊt lµ thiÕu tr¸ch nhiÖm tr−íc sù hy sinh x−¬ng m¸u cña biÕt bao chiÕn sÜ, ®ång bµo. 2.2.2. HiÕu víi d©n Trong hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, chèng Mü vµ xa h¬n n÷a, tõ trong lÞch sö c¸c cuéc chiÕn tranh chèng x©m l−îc, gi¶i phãng vµ b¶o vÖ Tæ quèc cña d©n téc ta, nh÷ng t×nh c¶m tèt ®Ñp, mèi quan hÖ g¾n bã m¸u thÞt gi÷a qu©n ®éi víi nh©n d©n ®· trë thµnh truyÒn thèng v¨n hãa cña ng−êi ViÖt Nam. Ng−êi chiÕn sÜ chiÕn ®Êu hy sinh quªn m×nh v× n−íc, v× d©n. Nh©n d©n hÕt lßng yªu th−¬ng, ®ïm bäc, chë che cho ng−êi chiÕn sÜ. Mèi quan hÖ tèt ®Ñp ®ã, tõ l©u ®· ®i vµo t©m thøc con ng−êi ViÖt Nam, trë thµnh ®¹o lý, thµnh triÕt lý sinh tån trªn suèt chiÒu dµi lÞch sö d©n téc. Nh− mét hÖ qu¶ tÊt yÕu, trong c¸c tËp håi ký, nhËt ký chiÕn tranh cña ng−êi chiÕn sÜ qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam, h×nh ¶nh nh©n d©n hiÖn lªn ®Ëm nÐt nh− mét nh©n vËt cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn mäi sù tån t¹i, tr−ëng thµnh vµ chiÕn th¾ng cña qu©n ®éi, còng nh− cuéc ®êi cña chÝnh ng−êi viÕt.
9 2.2.2.1. HiÕu víi d©n cña Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam lµ mét gi¸ trÞ ®éc ®¸o mang ®Ëm b¶n s¾c v¨n hãa ViÖt Nam. Trªn thÕ giíi, hiÕm thÊy cã qu©n ®éi nµo g¾n bã víi nh©n d©n s©u nÆng, t×nh c¶m m¸u thÞt nh− vËy. PhÈm chÊt HiÕu víi d©n cña Bé ®éi Cô Hå biÓu hiÖn tr−íc hÕt ë niÒm tin tuyÖt ®èi vµo nh©n d©n, lßng kÝnh träng, yªu quý nh©n d©n nh− cha mÑ cña m×nh, v× vËy hä s½n sµng chiÕn ®Êu, hy sinh quªn m×nh v× nh©n d©n. Ng−îc l¹i, nh©n d©n còng hÕt lßng tin yªu, chë che, ®ïm bäc th−¬ng yªu bé ®éi. 2.2.2.2. XÐt tõ ph−¬ng diÖn lÞch sö, HiÕu víi d©n b¾t nguån tõ truyÒn thèng quan hÖ g¾n bã m¸u thÞt gi÷a qu©n ®éi víi nh©n d©n trong lÞch sö ®Êu tranh chèng giÆc ngo¹i x©m tõ bao ®êi nay cña d©n téc ta. Thõa h−ëng truyÒn thèng v¨n hãa tèt ®Ñp Êy, trong hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ chèng Mü, ng−êi chiÕn sÜ qu©n ®éi nh©n d©n ®−îc sù ch¨m lo, d¹y b¶o cña B¸c Hå ®· ph¸t huy, s¸ng t¹o vµ mang l¹i cho gi¸ trÞ HiÕu víi d©n nh÷ng néi dung míi, chÊt l−îng míi, ®¹t ®Õn ®Ønh cao trong thêi ®¹i chèng Mü, cøu n−íc. 2.2.2.3. Trong nh÷ng th¸ng n¨m chiÕn tranh l©u dµi ¸c liÖt, Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam ®· x©y ®¾p nªn mét mèi quan hÖ cùc kú ®Æc biÖt, c¶m ®éng, chøa ®ùng nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa hoµn toµn míi trong "®¹o" HiÕu víi d©n cña Bé ®éi Cô Hå. §ã lµ h×nh ¶nh Ng−êi mÑ chiÕn sÜ. MÑ kh«ng chØ lµ mét biÓu t−îng ®Ñp ®Ï, mµ cßn lµ mét hiÖn thùc ®Çy sinh ®éng. Ng−êi mÑ ®· trë thµnh biÓu t−îng cao ®Ñp vÒ mèi quan hÖ qu©n d©n, tÝnh chÊt nh©n d©n cña mét qu©n ®éi cña d©n, do d©n vµ v× d©n. HiÕu víi d©n trë thµnh mét trong nh÷ng gi¸ trÞ c¬ b¶n cña nh©n c¸ch ng−êi chiÕn sÜ Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam. 2.2.3. T×nh ®ång ®éi 2.2.3.1. §Êy lµ t×nh c¶m cao ®Ñp cña nh÷ng con ng−êi cïng tham gia chiÕn ®Êu quªn m×nh v× ®éc lËp tù do cña Tæ quèc, v× h¹nh phóc cña nh©n d©n. Trong sù nghiÖp cao c¶ Êy, tõ vÞ tæng t− lÖnh ®Õn ng−êi lÝnh binh nhÊt, binh nh× ®Òu lµ chñ nh©n cña qu©n ®éi, cã truyÒn thèng "Phô tö chi binh", "T−íng sÜ mét lßng phô tö/ hßa n−íc s«ng chÐn r−îu ngät ngµo", "HÕt lßng th−¬ng yªu ®ång chÝ ®ång ®éi" coi nhau nh− anh em, ruét thÞt, ®ång cam céng khæ, chia ngät xÎ bïi, no ®ãi sèng chÕt cã nhau. 2.2.3.2. Khi nãi vÒ t×nh ®ång ®éi trong cuéc chiÕn ®Êu khèc liÖt, nh÷ng t−ëng c¶ chuçi c¸c cuéc chiÕn tranh x©m l−îc tµn b¹o sÏ lµm cho t©m hån ng−êi lÝnh ViÖt Nam trë nªn chai s¹n, kh« kiÖt. Nh−ng cuéc chiÕn ®Êu cµng gian khæ, cam go th× nghÜa t×nh gi÷a nh÷ng ng−êi lÝnh l¹i cµng g¾n bã keo s¬n. ChiÕn tranh ®· lµm cho nh÷ng con ng−êi cã cïng chung sè phËn, chung môc tiªu lý t−ëng g¾n chÆt l¹i víi nhau. Hä coi nhau h¬n anh em ruét thÞt, cïng chÞu ®ùng biÕt bao gian khæ, ngät bïi, no ®ãi, sèng chÕt cã nhau. Sù sèng, c¸i chÕt trë thµnh sè phËn chung cña tÊt c¶ ®ång chÝ, ®ång ®éi. §iÒu ®ã chi phèi cô thÓ th−êng xuyªn ®Õn hµnh ®éng phi th−êng cña ng−êi lÝnh - nhËn c¸i chÕt cho ®ång ®éi sèng. 2.2.4. Kû luËt tù gi¸c, nghiªm minh 2.2.4.1. H×nh ¶nh cao ®Ñp cña Bé ®éi Cô Hå in ®Ëm trong lßng nh©n d©n, trë thµnh mét mÉu ng−êi, thµnh nçi kh¸t khao v−¬n tíi cña thÕ hÖ thanh niªn ViÖt Nam thêi ®¹i Hå ChÝ Minh, kh«ng chØ bëi trÝ th«ng minh vµ lßng dòng c¶m tuyÖt vêi, g¾n liÒn víi nh÷ng chiÕn c«ng oanh liÖt, mµ cßn bëi mét phÇn rÊt quan träng tõ tinh thÇn chÊp hµnh kû luËt tù gi¸c, nghiªm minh mang chiÒu s©u nh©n v¨n trong mäi ho¹t ®éng cña ng−êi chiÕn sÜ.
10 2.2.4.2. Kû luËt, tù gi¸c - nghiªm minh cña ng−êi chiÕn sÜ kh«ng chØ ë mÆt nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm tuyÖt ®èi phôc tïng mÖnh lÖnh cÊp trªn, mµ cßn ë sù tù nhËn thøc, ë t− t−ëng, t×nh c¶m. MÖnh lÖnh ph¶i n»m ngay trong tr¸i tim cña mçi ng−êi lÝnh. ChÝnh t×nh th−¬ng yªu nh− ruét thÞt, sèng ®ång cam céng khæ, chia ngät sÎ bïi gi÷a cÊp trªn víi cÊp d−íi, gi÷a c¸n bé víi chiÕn sÜ, gi÷a ng−êi chØ huy víi ng−êi lÝnh xung trËn míi lµ c¸i linh hån, quyÕt ®Þnh tíi tÝnh kû luËt tù gi¸c - nghiªm minh. Ng−êi chiÕn sÜ b−íc th¼ng vµo trËn ®¸nh, s½n sµng chÊp nhËn ¸c liÖt, hy sinh; chñ ®éng, s¸ng t¹o tiÕn c«ng ®Þch bëi nhËn thÊy phÝa tr−íc hä, ng−êi chØ huy th©n thiÕt cña m×nh s½n sµng x¶ th©n cho th¾ng lîi cña cuéc chiÕn ®Êu. 2.2.5. L¹c quan, yªu ®êi ThÕ kû hai m−¬i, kh«ng n¬i nµo trªn thÕ giíi nh− ®Êt n−íc ViÖt Nam, ph¶i g¸nh trªn vai hai cuéc chiÕn tranh qua c¶ m−êi ngh×n ngµy khèc liÖt, khæ ®au mµ t©m hån l·ng m¹n, l¹c quan yªu ®êi cña nh©n d©n, cña ng−êi chiÕn sÜ qu©n ®éi nh©n d©n kh«ng bÞ “kh« kiÖt”, kh«ng bÞ “l¹nh lÏo”, tr¸i l¹i cßn ngêi ngîi h¬n, dµo d¹t h¬n, tha thiÕt vµ t−¬i m¸t h¬n. 2.2.5.1. NiÒm l¹c quan yªu ®êi ®−îc thÓ hiÖn trong cuéc sèng, sinh ho¹t hµng ngµy cña ng−êi chiÕn sÜ. Tuy chØ ®«i dßng ch÷ nhá, mét gãc trang viÕt, d¨m ba c©u h¸t mong manh, còng ®ñ ®Ó c¶m nhËn ®−îc tõ hiÖn thùc cuéc chiÕn tranh gi¶i phãng ®Êt n−íc ba m−¬i n¨m mét ch©n lý: chiÕn tranh cµng ¸c liÖt, niÒm l¹c quan yªu ®êi cña ng−êi lÝnh Bé ®éi Cô Hå cµng m·nh liÖt h¬n, s©u s¾c h¬n. Nã g¾n kÕt nh÷ng ng−êi chiÕn sÜ thµnh mét khèi, nh©n lªn trong con ng−êi søc m¹nh niÒm tin, cæ vò ng−êi lÝnh ®øng v÷ng ®Ó chiÕn ®Êu, t¹o nªn nh÷ng tÊm g−¬ng s¸ng ngêi gióp cho ng−êi chiÕn sÜ v−¬n tíi, noi theo, kh¼ng ®Þnh ch©n lý, søc m¹nh chÝnh nghÜa trong cuéc chiÕn ®Êu gian khæ l©u dµi. 2.2.5.2. Nãi vÒ tinh thÇn l¹c quan yªu ®êi cña ng−êi chiÕn sÜ Bé ®éi Cô Hå, cßn ph¶i kÓ ®Õn hiÖn thùc chiÕn tranh kÐo dµi h¬n m−êi ngh×n ngµy liªn tôc, ng−êi chiÕn sÜ b−íc vµo cuéc chiÕn ®Êu lín bªn c¹nh phÈm chÊt tr¸ch nhiÖm cña mét ng−êi lÝnh "cã lÖnh lµ ®i, tay sóng s½n sµng", hä cßn mang trong m×nh tr¸i tim cña mét nhµ thi sÜ. BiÕt bao khóc ca, bµi th¬ bèc löa, ph¬i phíi l¹c quan cña chÝnh nh÷ng ng−êi lÝnh ®−¬ng thêi cã mÆt t¹i chiÕn tr−êng ®· g©y xóc ®éng lßng ng−êi, kÞp thêi khÝch lÖ ®éng viªn tinh thÇn chiÕn ®Êu cña qu©n d©n ta. ThËt kh«ng cã mét niÒm l¹c quan tin t−ëng nµo m¹nh mÏ vµ ®Ñp h¬n thÕ. 2.2.6. TÝnh nh©n nghÜa 2.2.6.1. Qua c¸c t¸c phÈm håi ký, nhËt ký chiÕn tranh, kh¸i niÖm ®−îc nh¾c ®Õn víi sù tr©n träng nhÊt lµ lßng nh©n ¸i vµ tinh thÇn cao th−îng; lêi nãi thiÕt tha nhÊt, ch©n thµnh nhÊt, s©u l¾ng nhÊt lµ lêi khuyªn vÒ t×nh ng−êi, lßng bao dung con ng−êi; niÒm tin tr−íc sau nh− mét vµ ®¹t tíi møc ®é s¾t ®¸ nhÊt, còng lµ niÒm tin vµo tÝnh nh©n v¨n cao c¶ cña cuéc chiÕn tranh chÝnh nghÜa, ®Êy chÝnh lµ tÝnh nh©n nghÜa. Nh©n nghÜa ë ng−êi lÝnh Bé ®éi Cô Hå thùc sù ®· trë thµnh nguån gèc cña søc m¹nh. 2.2.6.2. Trong hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ chèng Mü, ng−êi chiÕn sÜ ViÖt Nam cïng nh©n d©n buéc ph¶i cÇm sóng chiÕn ®Êu chèng l¹i nh÷ng ®éi qu©n x©m l−îc khæng lå, hung b¹o, h¬n bao giê hÕt hä lu«n kh¸t khao hßa b×nh, c¨m ghÐt chiÕn tranh tµn ph¸ hñy diÖt con ng−êi. V× vËy, khi buéc ph¶i tiÕn hµnh cuéc chiÕn ®Êu, ng−êi chiÕn sÜ qu©n ®éi lu«n h¹n chÕ nh÷ng trËn ®¸nh t−¬ng tµn ®Ém m¸u vµ t×m mäi c¸ch ®¸nh ®Ó
11 tiªu diÖt ý chÝ chiÕn ®Êu cña ®Þch, buéc chóng ph¶i rót qu©n. §Êy chÝnh lµ tÊm lßng nh©n nghÜa cña ng−êi lÝnh Bé ®éi Cô Hå. 2.2.6.3. TÝnh nh©n nghÜa cña Bé ®éi Cô Hå cßn biÓu hiÖn rÊt ®Ëm nÐt ë truyÒn thèng träng v¨n, khÐo lÐo kÕt hîp ®¸nh ®Þch b»ng qu©n sù vµ binh vËn, ®Þch vËn, gi−¬ng cao ngän cê ®¹i nghÜa ®Ó thøc tØnh l−¬ng tri, c¶m hãa lßng ng−êi. Tõ trong t©m thøc, ng−êi chiÕn sÜ hiÓu r»ng chiÕn th¾ng kÎ thï x©m l−îc hung b¹o kh«ng chØ b»ng trÝ th«ng minh vµ lßng dòng c¶m, mµ cßn ph¶i chiÕn th¾ng chóng b»ng c¶ tÊm lßng. §Êy chÝnh lµ b¶n chÊt nh©n ®¹o, céi nguån søc m¹nh cña ng−êi chiÕn sÜ - nh÷ng ng−êi trùc tiÕp quyÕt ®Þnh vËn mÖnh lÞch sö vÎ vang cña cuéc chiÕn tranh gi¶i phãng ba m−¬i n¨m (1945 -1975). 2.2.6.4. TÝnh Nh©n nghÜa lµ mét gi¸ trÞ ®Æc s¾c cña nh©n c¸ch v¨n hãa Bé ®éi Cô Hå, nã còng lµ nÐt ®éc ®¸o trong v¨n hãa gi÷ n−íc, mét vèn quý trong t©m hån ng−êi ViÖt Nam qua chÆng ®−êng m−êi ngh×n ngµy chiÕn ®Êu ®· ph¸t triÓn vµ trë thµnh ®Ønh cao cña chñ nghÜa nh©n ®¹o ViÖt Nam trong thêi ®¹i Hå ChÝ Minh. TiÓu kÕt Nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa tinh thÇn cña ng−êi chiÕn sÜ qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam nh−: Trung víi n−íc; hiÕu víi d©n; cã kû luËt tù gi¸c nghiªm minh; t×nh ®ång chÝ ®ång ®éi g¾n bã keo s¬n; tinh thÇn l¹c quan, yªu ®êi, tÝnh nh©n nghÜa… lµ nh÷ng gi¸ trÞ c¨n b¶n nhÊt, cao quý nhÊt. TÊt c¶ nh÷ng phÈm chÊt phi th−êng Êy ®Òu kÕt tinh thµnh nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå, ®−îc ph¸t huy cao ®é trë thµnh søc m¹nh vËt chÊt v« cïng to lín chiÕn th¾ng cuéc chiÕn tranh ¸c liÖt víi quy m« lín cña Ph¸p vµ Mü, lËp nªn nh÷ng chiÕn c«ng hiÓn h¸ch m·i m·i ghi vµo lÞch sö d©n téc ta nh− mét trong nh÷ng trang chãi läi nhÊt. Tuy nhiªn, cïng víi viÖc kh¼ng ®Þnh ý nghÜa to lín cña c¸c gi¸ trÞ trong nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå ®−îc kÕt tinh trong ba m−¬i n¨m chiÕn tranh gi¶i phãng, cÇn ph¶i chó ý tÝnh ®Æc thï cña mÉu nh©n c¸ch, v× ®©y lµ c¸c gi¸ trÞ ®−îc lùa chän, cæ sóy cho kiÓu mÉu nh©n c¸ch ng−êi lÝnh trong ®iÒu kiÖn cã chiÕn tranh, ®ang chiÕn tranh. Tõ ®ã kh¼ng ®Þnh c¸c gi¸ trÞ c¬ b¶n, chñ ®¹o, døt kho¸t kh«ng thÓ thay ®æi; ®ång thêi ®Þnh h−íng cho sù ph¸t hiÖn ®¸nh gi¸, bæ sung c¸c gi¸ trÞ míi mang tÝnh phæ biÕn cña thêi ®¹i t¸c ®éng th−êng xuyªn nhÊt, s©u s¾c nhÊt ®Õn ®êi sèng tinh thÇn - t©m lý cña bé ®éi, tõ ®ã x©y dùng hÖ gi¸ trÞ míi, vËn dông vµo qu¸ tr×nh nu«i d−ìng vµ x©y dùng nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå cho ng−êi chiÕn sÜ h«m nay. Ch−¬ng 3 ®Æc tr−ng cña Håi ký, nhËt ký chiÕn tranh trong viÖc thÓ hiÖn nh©n c¸ch Bé ®éi Cô hå 3.1. Nh÷ng −u thÕ ®Æc tr−ng cña håi ký, nhËt ký chiÕn tranh 3.1.1. Thêi ®iÓm ra ®êi Håi ký chØ ra ®êi khi mµ cuéc chiÕn tranh ®· lïi xa, nh÷ng chi tiÕt, sù kiÖn chiÕn tranh mµ håi ký h−íng tíi ®· qua ®i, ®· cã ng−êi quªn, mäi viÖc ®· diÔn ra vµ kÕt thóc xong xu«i. V× thÕ, trong c¸i nÒn th¼m s©u cña ký øc kh«ng ph¶i bÊt kú sù kiÖn nµo t¸c gi¶ håi ký ®· tham gia trùc tiÕp, ®· chøng kiÕn trùc tiÕp hoÆc ®· ®−îc nghe kÓ trùc tiÕp… ®Òu cã thÓ hiÖn vÒ vµ ïa vµo trang viÕt.
12 NhËt ký chiÕn tranh hÇu nh− l¹i ®−îc viÕt ngay t¹i chç vÒ nh÷ng sù kiÖn hµng ngµy võa míi x¶y ra víi nh÷ng t×nh tiÕt v« cïng cô thÓ, phong phó, mµ ng−êi viÕt ®−îc nghe trùc tiÕp, nh×n trùc tiÕp, gÆp trùc tiÕp, tham gia trùc tiÕp... Nh− vËy, håi ký vµ nhËt ký chiÕn tranh xÐt vÒ thêi ®iÓm ra ®êi cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng. Mét ®−îc viÕt ngay trong c¸c sù kiÖn hµng ngµy cña chiÕn tranh, mét ®−îc viÕt khi cuéc chiÕn tranh ®· lïi s©u vµo qu¸ khø; lo¹i nµy víi nhiÒu chi tiÕt cô thÓ hµng ngµy, lo¹i kia gåm nh÷ng chi tiÕt, sù kiÖn lÞch sö ®· ®−îc sµng läc theo thêi gian. Nh−ng c¶ hai ®Òu gãp phÇn lµm s¸ng tá thªm, phong phó, sinh ®éng thªm mét mÉu ng−êi chiÕn sÜ kiÓu míi - Bé ®éi Cô Hå. 3.1.2. T− thÕ cña ng−êi viÕt TÊt c¶ c¸c t¸c gi¶ håi ký vµ nhËt ký ®Òu lµ nh÷ng ng−êi lÝnh trùc tiÕp tham gia vµo cuéc chiÕn tranh gi¶i phãng 30 n¨m. §©y lµ mét ®Æc thï cña håi ký, nhËt ký chiÕn tranh so víi c¸c thÓ lo¹i v¨n häc kh¸c viÕt vÒ chiÕn tranh. T¸c gi¶ kh«ng chØ lµ nh÷ng ng−êi trùc tiÕp tham gia, mµ cßn lµ ng−êi cã may m¾n trùc tiÕp chøng kiÕn nh÷ng sù kiÖn Êy, nh÷ng con ng−êi Êy. §ã lµ mét ®Æc tr−ng v« cïng quan träng vÒ t¸c gi¶ cña thÓ lo¹i håi ký, nhËt ký chiÕn tranh. LÞch sö ®−îc kÓ l¹i b»ng vµo sè phËn vµ c¸ch nh×n nhËn, suy nghÜ vµ ®¸nh gi¸ cña mét con ng−êi - mét "nh©n chøng" lÞch sö, lu«n ë ng«i T¤I: t¸c gi¶ håi ký. Mét ®Æc ®iÓm næi bËt cña t¸c gi¶ håi ký, nhËt ký so víi nhµ v¨n viÕt tiÓu thuyÕt chiÕn tranh. NÕu ë trong tiÓu thuyÕt, sù tr¸nh béc lé t− t−ëng, t×nh c¶m t¸c gi¶ mét c¸ch trùc tiÕp lµ mét yªu cÇu thuéc vÒ nghÖ thuËt, th× trong håi ký, nhËt ký sù hiÖn diÖn trùc tiÕp cña c¸ nh©n t¸c gi¶ b»ng sù béc lé trùc tiÕp, trung thùc nh÷ng suy nghÜ, c¶m xóc cña chÝnh m×nh th«ng qua nh÷ng lêi b×nh, nhËn xÐt, ®¸nh gi¸, ph©n tÝch l¹i lµ phÇn t¹o nªn sù hÊp dÉn cña håi ký, nhËt ký. T¸c gi¶ håi ký, nhËt ký lµ nh©n vËt trùc tiÕp cña t¸c phÈm. Lµ c¸i t«i g¾n liÒn, lµ nh©n vËt chÝnh cña c¸c sù kiÖn. T©m thÕ ®ã kh¸c h¼n víi t©m thÕ cña c¸c nhµ v¨n viÕt vÒ chiÕn tranh: lµ c¸i t«i h− cÊu. V× vËy, ®iÒu rÊt cÇn thiÕt ®Ó cho mét cuèn håi ký, nhËt ký cã søc rung ®éng, lan to¶ ®ßi hái t¸c gi¶, lµ ng−êi trong cuéc ph¶i hÕt søc trung thùc. Tõ thùc tÕ kh¸ch quan ®ã, trong nhiÒu cuèn håi ký xuÊt hiÖn mét "®ång t¸c gi¶" - Ng−êi thÓ hiÖn. §©y lµ mét ®Æc ®iÓm kh¸c h¼n cña håi ký so víi nhËt ký vµ c¸c thÓ lo¹i v¨n häc kh¸c. V× vËy, trong håi ký nÕu kh«ng ph©n ®Þnh râ c¸i t«i t¸c gi¶ víi c¸i t«i ng−êi thÓ hiÖn, c¸i nhí l¹i vµ suy nghÜ cña t¸c gi¶ víi c¸i “nhí l¹i” vµ suy nghÜ cña ng−êi thÓ hiÖn sÏ dÉn tíi nguy c¬ ph¸ vì ®Æc tr−ng cña thÓ lo¹i håi ký. 3.1.3. C¸ch nh×n nhËn vµ ph¶n ¶nh hiÖn thùc chiÕn tranh Miªu t¶ ch©n x¸c lÞch sö lµ ®Æc ®iÓm quan träng nhÊt quyÕt ®Þnh ®Õn sù tån t¹i cña thÓ lo¹i håi ký, nhËt ký chiÕn tranh. §Æc biÖt trong håi ký, c¸c sù kiÖn, nh÷ng biÕn cè chiÕn tranh diÔn ra trong cuéc ®êi t¸c gi¶ víi t− c¸ch lµ ng−êi trong cuéc ®−îc miªu t¶ chi tiÕt, cô thÓ, chÝnh x¸c ®Õn tËn cïng cña hiÖn thùc chiÕn tranh. Nh÷ng chi tiÕt, sù kiÖn, con ng−êi cã thËt, diÔn ra trong mét kho¶ng thêi gian, kh«ng gian cã thËt mµ ng−êi kh¸c cã thÓ t×m ®Õn, nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ tÝnh x¸c thùc cña c¸c chi tiÕt, sù kiÖn lÞch sö, kh¼ng ®Þnh tÝnh ch©n thùc, ®é tin cËy vµ ®iÒu ®ã lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh chÊt l−îng cña håi ký, nhËt ký.
13 TÝnh ch©n x¸c lÞch sö cña håi ký, nhËt ký chiÕn tranh cßn cã mét ®Æc ®iÓm n÷a, ®ã lµ mét sè mÆt hiÖn thùc cña chiÕn tranh míi ®−îc ph¸t hiÖn, hoÆc ch−a cã ®iÒu kiÖn ®Ò cËp ®Õn, giê ®©y cuéc sèng ®ßi hái cÇn ph¶i m¹nh d¹n chØ ra nh÷ng sù thËt lÞch sö dï ®ã lµ nh÷ng mÊt m¸t, sai lÇm, niÒm vui hay nçi ®au, thµnh c«ng hay thÊt b¹i, lµ ¸nh s¸ng hay bãng tèi, lµ c¸i ®· x¸c ®Þnh ®−îc hay cßn lµ nh÷ng dÊu hái lín treo l¬ löng tr−íc c¶ x· héi hay trong tõng sè phËn con ng−êi. 3.1.4. TÇm nh×n cña t¸c gi¶ ®èi víi qu¸ khø chiÕn tranh BÊt kú mét tËp håi ký, nhËt ký nµo, viÖc nhí vµ viÕt l¹i c¸c sù kiÖn lµm s¸ng tá, ®Ó l¹i nh÷ng Ên t−îng s©u s¾c, mang l¹i mét c¸i g× míi mÎ kh«ng chØ víi nh÷ng ng−êi trong cuéc, mµ cßn ®èi víi c¶ nh÷ng ng−êi ®ang ph¶i trùc tiÕp ®èi mÆt víi nh÷ng thö th¸ch míi, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña cuéc sèng h«m nay l¹i lµ c¸i quyÕt ®Þnh nhÊt. §ßi hái ng−êi viÕt ph¶i cã tÇm nh×n cña mét con ng−êi tõng tr¶i. Nhí l¹i sù kiÖn vµ b×nh gi¸ c¸c sù kiÖn lµ hai vÊn ®Ò, hai ®iÓm ®øng, hai con ng−êi ®ång thêi trong cïng mét t¸c gi¶ ë hai kho¶ng thêi gian kh¸c nhau. V× vËy, viÖc gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a con ng−êi trong qu¸ khø víi con ng−êi ®−¬ng ®¹i trong t¸c gi¶, xö lý tèt mèi quan hÖ gi÷a miªu t¶, t¸i hiÖn vµ biÓu hiÖn ch©n thËt, sinh ®éng hiÖn thùc chiÕn tranh víi suy nghÜ, c¶m xóc ®èi víi hiÖn thùc chiÕn tranh lµ biÓu hiÖn râ rµng nhÊt tÇm nh×n cña t¸c gi¶. Nhí l¹i, viÕt l¹i vµ suy nghÜ vÒ hiÖn thùc chiÕn tranh ®· qua víi nh÷ng c¶m xóc ch©n thùc lÞch sö, n©ng lªn tÇm kh¸i qu¸t khi nh×n tæng thÓ vµ b×nh gi¸ nh÷ng c¸i ®−îc c¸i mÊt cña con ng−êi nãi chung vµ ng−êi chiÕn sÜ qu©n ®éi nãi riªng trong cuéc chiÕn tranh c¸ch m¹ng. Vµ, tõ thùc tiÔn Êy rót ra ®−îc nh÷ng bµi häc göi g¾m cho con ng−êi hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai lµ nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt, xuyªn suèt nhÊt kh¼ng ®Þnh tÇm nh×n cña t¸c gi¶ håi ký, nhËt ký. 3.2. Mét sè h¹n chÕ cña håi ký, nhËt ký chiÕn tranh 3.2.1. Håi ký, nhËt ký chiÕn tranh bÞ phô thuéc vµo th¸i ®é quan ®iÓm, kiÕn thøc, kinh nghiÖm vµ kh¶ n¨ng nhí l¹i cña chñ quan ng−êi nhí l¹i vµ suy nghÜ. V× thÕ mäi sù kiÖn, con ng−êi ®−îc nhí l¹i kh«ng ph¶i lóc nµo còng hoµn toµn chÝnh x¸c. 3.2.2. Trong mét sè håi ký viÕt vÒ chiÕn tranh, nh÷ng sù kiÖn, biÕn cè cña cuéc chiÕn tranh ®−îc diÔn ®¹t b»ng mét thø ng«n ng÷ chÝnh trÞ cã khÈu khÝ, thËm chÝ b»ng c¶ v¨n phong "tæng kÕt" víi nh÷ng tõ ng÷ rÊt hiÖn ®¹i, "®ao to bóa lín". Béc léc sù thiÕu trung thùc, b¶n lÜnh trong viÖc nhí l¹i vµ suy nghÜ, ®ång thêi còng biÓu lé mét c¸ch lµm d¸ng kh«ng ®óng chç. 3.2.3. §a sè c¸c håi ký, bãng d¸ng c¸i t«i ®Ých thùc bÞ mê nh¹t, bÞ che lÊp. Næi bËt lªn lµ c¸i chung, c¸i thuéc vÒ §¶ng, vÒ ®Êt n−íc, vÒ nh©n d©n vµ qu©n ®éi, ®ã lµ ®iÒu rÊt ®óng. Nh−ng sÏ lµ ch−a ®Çy ®ñ, trän vÑn khi cßn khuyÕt thiÕu nh÷ng t©m sù, suy nghÜ, riªng t− cña t¸c gi¶ - phÇn linh hån cña c¶ tËp s¸ch. 3.3. Mét sè gi¶i ph¸p ph¸t huy gi¸ trÞ v¨n ho¸ Bé ®éi Cô Hå qua håi ký, nhËt ký chiÕn tranh 3.3.1. N©ng cao nhËn thøc vÒ gi¸ trÞ cña håi ký, nhËt ký chiÕn tranh tõ cuéc sèng h«m nay
14 Nh÷ng tËp håi ký, nhËt ký chiÕn tranh kh«ng chØ lµ nh÷ng c©u chuyÖn cña mét con ng−êi, vÒ mét con ng−êi, mµ qua ®ã chóng ta thÊy ®−îc c«ng lao cña c¸ch m¹ng ®· ®µo t¹o ®−îc mét thÕ hÖ tiªu biÓu. Tõ cuéc ®êi mét ng−êi cã thÓ thÊy rÊt râ c«ng lao cña §¶ng, cña B¸c Hå, sù lín lªn cña d©n téc, sù tr−ëng thµnh cña qu©n ®éi cïng nh÷ng ®ãng gãp, hy sinh to lín cña mét thÕ hÖ. Khi ®ã, tËp håi ký chiÕn, nhËt ký tranh viÕt vÒ th©n phËn c¸ nh©n, hay cña c¸ nh©n chØ mang ý nghÜa cô thÓ hãa nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa tinh thÇn cña con ng−êi thêi buæi Êy. Trong håi ký, nhËt ký chiÕn tranh cßn chøa ®ùng sù phong phó cña nghÖ thuËt qu©n sù ViÖt Nam, cña nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm vÒ l·nh ®¹o, chØ huy vÒ c«ng t¸c ®¶ng, c«ng t¸c chÝnh trÞ trong c¸c trËn chiÕn ®Êu, c¸c chiÕn dÞch lín, cña lèi sèng nh©n nghÜa, cung c¸ch øng xö mang tÝnh nh©n ®¹o cao c¶ vµ søc m¹nh tuyÖt vêi cña con ng−êi ViÖt Nam víi chñ nghÜa yªu n−íc, th−¬ng nßi ®· thÊm s©u vµo m¸u thÞt vµ tinh thÇn quèc tÕ v« s¶n v« cïng trong s¸ng. Håi ký, nhËt ký chiÕn tranh lµ mét c«ng cô nhËn thøc s¾c bÐn, mét cuèn cÈm nang ®Ó gióp con ng−êi nhËn thøc vµ ®−a ra ®−îc nh÷ng biÖn ph¸p gi¶i quyÕt ®óng ®¾n nhiÒu vÊn ®Ò vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi vµ qu©n sù trong t×nh h×nh míi. Víi ý nghÜa s©u xa Êy, c¸c håi ký chiÕn tranh cã ý nghÜa nh− mét kho tµng chøa ®ùng nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa v« cïng quý b¸u cña d©n téc - v¨n hãa gi÷ n−íc ViÖt Nam. 3.3.2. Tæ chøc c¸c cuéc vËn ®éng viÕt håi ký vÒ ®Ò tµi chiÕn tranh c¸ch m¹ng vµ lùc l−îng vò trang KÕt hîp tèt gi÷a ph¸t ®éng réng r·i víi tËp trung träng ®iÓm vµ cã chiÒu s©u. Néi dung cña cuéc vËn ®éng cÇn ph¶i th«ng b¸o réng r·i, tõ t−íng lÜnh ®Õn nh÷ng ng−êi lÝnh b×nh th−êng. Trong nh÷ng n¨m qua, cßn qu¸ Ýt håi ký cña nh÷ng ng−êi chØ huy cÊp ph©n ®éi vµ ng−êi chiÕn sÜ, sÏ lµ kh«ng ®Çy ®ñ nÕu thiÕu h¼n ®èi t−îng nµy. Nh÷ng tËp håi ký “cì nhá” ch¾c ch¾n sÏ gãp phÇn t¹o nªn nh÷ng thµnh c«ng lín, cã søc hÊp dÉn riªng, cã t¸c dông rÊt ®Æc biÖt ®èi víi ng−êi ®äc, ®Æc biÖt lµ thÕ hÖ trÎ. Vµ ë ®©y, gi¸ trÞ cao cña mét tËp håi ký kh«ng ®ång nghÜa víi vÞ trÝ, thø bËc hay nh÷ng vÊn ®Ò to t¸t, cao s©u, mµ nã ®−îc kh¼ng ®Þnh bëi tÝnh ch©n thËt cña sù kiÖn, bëi mét n¨ng lùc ph©n tÝch khoa häc s©u s¾c, t− duy ®éc ®¸o, mét tr×nh ®é kh¸i qu¸t cao vµ ®−îc b¶o ®¶m b»ng nh©n c¸ch, phÈm chÊt cao ®Ñp vµ cuéc ®êi chiÕn ®Êu nªu g−¬ng cña chÝnh t¸c gi¶ håi ký. 3.3.3. N©ng cao chÊt l−îng xuÊt b¶n håi ký, nhËt ký chiÕn tranh Tr−íc tiªn, cÇn t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c t¸c gi¶ håi ký trong mét sè ho¹t ®éng: tæ chøc ®i l¹i nghiªn cøu, s−u tÇm t− liÖu, kh¶o s¸t thùc ®Þa, gÆp nh©n chøng; hç trî cho viÖc x©y dùng ý t−ëng ®Ò tµi, x©y dùng ®Ò c−¬ng, ph−¬ng ph¸p chän läc vµ xö lý t− liÖu, ph−¬ng ph¸p viÕt håi ký b¶o ®¶m tÝnh ch©n thùc kh¸ch quan. Hai lµ, båi d−ìng vµ t¨ng c−êng lùc l−îng biªn tËp viªn tæ chøc vµ khai th¸c c¸c b¶n th¶o håi ký chiÕn tranh, x©y dùng ®éi ngò ng−êi thÓ hiÖn. Tæ chøc bé phËn chuyªn tr¸ch hç trî bæ sung cho c¸c ho¹t ®éng viÕt håi ký chiÕn tranh. TËp trung −u tiªn cho nh÷ng nh©n chøng lÞch sö v× nhiÒu lý do kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó viÕt. Ba lµ, tiÕp tôc ®æi míi c«ng t¸c qu¶n lý xuÊt b¶n, xö lý nghiªm viÖc xuÊt b¶n hoÆc ph¸t t¸n d−íi nhiÒu h×nh thøc nh÷ng håi ký ®éc h¹i cã dông ý xÊu xa: vÏ l¹i lÞch sö, bãp mÐo sù thËt, xuyªn t¹c ph¶i tr¸i, dùng l¹i lÞch sö theo ý ®å riªng, x©m h¹i ®Õn uy tÝn vµ
15 ®êi t− cña ng−êi kh¸c. KhuyÕn khÝch viÖc viÕt vµ xuÊt b¶n nh÷ng håi ký cã néi dung tèt, cã gi¸ trÞ l©u dµi, t¨ng c−êng ph©n phèi, ph¸t hµnh réng r·i s¸ch håi ký, nhËt ký chiÕn tranh nãi riªng qua hÖ thèng c¸c th− viÖn xuèng ®Õn c¸c nhµ tr−êng, häc viÖn, phßng ®äc, nhµ v¨n hãa, tñ s¸ch ®¹i ®éi… Bèn lµ, khai th¸c c¸c nguån kinh phÝ, hç trî cã hiÖu qu¶ cho ho¹t ®éng viÕt vµ xuÊt b¶n håi ký chiÕn tranh. 3.3.4. §Þnh h−íng ®äc s¸ch håi ký, nhËt ký cho bé ®éi vµ nh©n d©n §©y lµ mét gi¶i ph¸p tÝch cùc t¹o nªn qu¸ tr×nh gi¸o dôc tù gi¸c ®èi víi ng−êi ®äc. Bëi håi ký, nhËt ký chiÕn tranh sÏ gióp cho thÕ hÖ trÎ ViÖt Nam h«m nay, cho tÊt c¶ chóng ta hiÓu ®−îc thÕ nµo lµ søc m¹nh chÝnh nghÜa, h¹nh phóc, c¸i ®Ñp vµ t×nh yªu cña c¶ mét thÕ hÖ ng−êi ViÖt Nam thuë mang g−¬m ®i giµnh l¹i n−íc. TiÓu kÕt Víi tÝnh ®Æc thï −u viÖt, håi ký, nhËt ký, ®Æc biÖt lµ håi ký chiÕn tranh ®· gãp phÇn quan träng kh«ng chØ kh¼ng ®Þnh m¹nh mÏ h¬n tÇm vãc th¾ng lîi mang tÝnh thêi ®¹i cña cuéc chiÕn tranh gi¶i phãng ba m−¬i n¨m (1945 -1975); ph¸t hiÖn vµ lµm s¸ng tá h¬n céi nguån søc m¹nh cña d©n téc; cña nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ trong nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå, mµ cßn gãp phÇn cã hiÖu qu¶ vµo viÖc gi¶i quyÕt ®óng ®¾n nh÷ng vÊn ®Ò nãng báng ®ang ®Æt ra cho cuéc sèng vµ con ng−êi ViÖt Nam hiÖn nay. Nh÷ng thµnh tùu cña thÓ lo¹i håi ký, nhËt ký chiÕn tranh ®· thùc sù gãp phÇn t¹o nªn tÇm vãc, diÖn m¹o vµ c¶ khuynh h−íng ph¸t triÓn cña dßng v¨n häc viÕt vÒ ®Ò tµi chiÕn tranh c¸ch m¹ng vµ lùc l−îng vò trang tõ sau n¨m 1975 ®Õn nay.
16 kÕt luËn 1. Nh÷ng phÈm chÊt cao ®Ñp trong nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå lµ nh÷ng gi¸ trÞ ®éc ®¸o cña v¨n hãa ViÖt Nam, mét kiÓu mÉu nh©n c¸ch míi, ®−îc h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ ®Þnh h×nh trong lÞch sö hiÖn ®¹i ViÖt Nam, lÞch sö v¨n hãa c¸ch m¹ng ViÖt Nam. §ã lµ s¶n phÈm v¨n hãa mang tÝnh nh©n d©n s©u s¾c, ®−îc nh©n d©n hãa, ®−îc nh©n d©n c¶m nhËn, kh¼ng ®Þnh vµ truyÒn tông, ®ång thêi cã nguån gèc tõ kiÓu mÉu nh©n c¸ch ®Æc biÖt trong truyÒn thèng v¨n hãa d©n téc - nh©n c¸ch ng−êi anh hïng ®¸nh giÆc. 2. Trong thêi ®¹i Hå ChÝ Minh, mÉu ng−êi ®ã ®−îc "hãa th©n" trong nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå trë thµnh mét gi¸ trÞ ®éc ®¸o cña v¨n hãa ViÖt Nam thêi hiÖn ®¹i. Nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa v« cïng quý b¸u cña ng−êi chiÕn sÜ Qu©n ®éi nh©n d©n ViÖt Nam næi bËt lµ lßng Trung víi n−íc; HiÕu víi d©n; Kû luËt tù gi¸c nghiªm minh; T×nh ®ång ®éi g¾n bã keo s¬n; TÝnh l¹c quan, yªu ®êi; Lßng nh©n nghÜa, bao dung cao c¶… TÊt c¶ nh÷ng phÈm chÊt tinh thÇn tèt ®Ñp Êy, ®Òu mang ®Ëm b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc. 3. Mét sè gi¶i ph¸p chÝnh thùc hiÖn môc tiªu më réng vµ n©ng cao chÊt l−îng håi ký chiÕn tranh, nh»m tiÕp tôc ph¸t hiÖn, lµm s¸ng tá vµ kh¼ng ®Þnh nh÷ng gi¸ trÞ v« gi¸ cña con ng−êi ViÖt Nam trong cuéc chiÕn tranh gi¶i phãng ba m−¬i n¨m ®−îc tËp trung vµo kiÓu mÉu nh©n c¸ch Bé ®éi Cô Hå, bao gåm nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n nh−: n©ng cao nhËn thøc vÒ gi¸ trÞ cña håi ký, nhËt ký chiÕn tranh ph¶i b¾t nguån tõ cuéc sèng hiÖn t¹i; tiÕp tôc më cuéc vËn ®éng viÕt håi ký vÒ ®Ò tµi chiÕn tranh c¸ch m¹ng vµ ng−êi lÝnh; kÕt hîp tèt gi÷a ph¸t ®éng réng r·i víi tËp trung träng ®iÓm vµ cã chiÒu s©u; n©ng cao chÊt l−îng xuÊt b¶n håi ký, nhËt ký vµ vËn dông hÖ gi¶i ph¸p chuyªn m«n ®ång bé, cã tÝnh thùc tiÔn cao nh»m gióp cho nh÷ng t¸c phÈm håi ký hay, lín tiÕp tôc ra ®êi. §ã lµ nh÷ng gi¶i ph¸p kh«ng chØ mang tÝnh "thao t¸c" khoa häc, mµ cßn lµ nh÷ng gi¶i ph¸p thùc tiÔn rÊt cÇn thiÕt ®Ó vËn dông vµo c«ng t¸c chØ ®¹o, tæ chøc thùc hiÖn thµnh c«ng c¸c cuéc vËn ®éng s¸ng t¸c v¨n häc vµ viÕt håi ký vÒ ®Ò tµi chiÕn tranh c¸ch m¹ng vµ ng−êi lÝnh, nh»m l−u gi÷ nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa "phi vËt thÓ" v« gi¸ cña d©n téc trong cuéc chiÕn tranh gi¶i phãng ba m−¬i n¨m (1945 -1975) ®ang cã nguy c¬ bÞ quªn l·ng vµ mai mét dÇn.