Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Khoa học Giáo dục: Tổ chức dạy học các chủ đề môn Lịch sử lớp 10 ở trường Trung học phổ thông (theo chương trình 2018)

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:28

Thêm vào BST

Báo xấu

9
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của Luận án nhằm đề xuất các hình thức và biện pháp tổ chức DH có hiệu quả các chủ đề của môn LS lớp 10 ở trường THPT (theo chương trình 2018) để góp phần pháp nâng cao chất lượng DH bộ môn. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Khoa học Giáo dục: Tổ chức dạy học các chủ đề môn Lịch sử lớp 10 ở trường Trung học phổ thông (theo chương trình 2018)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI NGUYỄN THỊ QUÝ TỔ CHỨC DẠY HỌC CÁC CHỦ ĐỀ MÔN LỊCH SỬ LỚP 10 Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG (THEO CHƯƠNG TRÌNH 2018) Chuyên ngành: Lý luận & phương pháp dạy học bộ môn Lịch sử Mã số: 9.14.01.11 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Hà Nội, tháng năm 2020
Công trình được hoàn thành tại: TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI Người hướng dẫn khoa học: Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nghiêm Đình Vỳ TS. Nguyễn Anh Dũng Phản biện 1: PGS.TS. Hà Thị Thu Thủy Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên Phản biện 2 PGS.TS. Trần Viết Lưu Ban Tuyên giáo Trung ương Phản biện 3: PGS.TS. Nguyễn Mạnh Hưởng Trường Đại học Sư phạm Hà Nội Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Trường họp tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội vào hồi …..giờ … ngày … tháng… năm… Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện: - Thư viện Quốc Gia, Hà Nội - Thư viện Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ 1. Trịnh Đình Tùng (Chủ biên) I. NXB Đại học Quốc Gia Hà Nội) Đặc trưng dạy học môn Lịch sử ở trường phổ thông và những vấn đề đạt ra, Nguyễn Thị Quý (tác giả) 2. Nguyễn Thị Quý (2019) Đề xuất quy trình xây dựng kế hoạch dạy học lịch sử trong chương trình giáo dục phổ thông mới, “Phát triển chương trình đào tạo giáo viên đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông mới” 3. Nguyễn Thị Quý (2014) Đặc trưng dạy học môn Lịch sử ở trường phổ thông và những vấn đề đạt ra (Specialíe in teaching History and issuse raised in the presen), Tạp chí Giáo dục và xã hội, số 39 (100)tháng 6/2014, tr26-28 4. Nguyễn Thị Quý, (2019) Dạy học lịch sử ở trường phổ thông theo chủ đề để hình thành và phát triển năng lực người học (Conducting Theme-Oriented History Teaching and Basic Features of History Teaching), Tạp chí giáo dục và xã hội, số 95, 2/2019, tr 42-48. 5. Nguyễn Thị Quý (2019) Tổ chức dạy học Lịch sử theo chủ đề và những đặc trưng cơ bản của dạy học Lịch sử (Conducting Theme-Oriented History Teaching and Basic Features of History Teaching) tạp chí Giáo dục và xã hội, số đặc biệt kì 2, tháng 3/2019, tr14-17.
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài 1.1. Thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 về “đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”, Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trương “tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kĩ năng của người học, khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc, tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kĩ năng, phát triển năng lực”. Trong đó, việc“tiếp tục đổi mới đồng bộ về mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức dạy học và kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh” [18] được coi là “giải pháp then chốt” để nâng cao chất lượng giáo dục. Chương trình giáo dục phổ thông môn Lịch sử 2018 có những thay đổi căn bản và toàn diện theo định hướng chuyển cách tiếp cận nội dung sang tiếp cận phẩm chất và năng lực. Theo đó, chương trình được phát triển linh hoạt, mềm dẻo, hướng giáo viên vào các hoạt động tổ chức hướng dẫn học sinh tự học; giảm thời lượng trên lớp, tăng hoạt động thực hành ứng dụng; tăng nội dung giáo dục địa phương gần gũi, thiết thực với đời sống. Xuyên suốt chương trình là hệ thống các chủ đề và chuyên đề học tập về những vấn đề cơ bản của Lịch sử thế giới, khu vực Đông Nam Á và Việt Nam, nhằm nâng cao và mở rộng kiến thức thông sử mà học sinh đã được học ở cấp THCS. Các chủ đề và chuyên đề lịch sử của chương trình mang tính hệ thống, cơ bản, xuất phát từ yêu cầu phát triển các phẩm chất và năng lực được quy định trong chương trình tổng thể và mục tiêu giáo dục Lịch sử đối với từng lớp học, cấp học. Mục tiêu và cấu trúc chương trình như trên đã chi phối việc đổi mới các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học bộ môn. Đáp ứng yêu cầu đổi mới của chương trình giáo dục phổ thông môn Lịch sử, giải pháp chủ đạo trong quá trình tổ chức dạy học là sử dụng hiệu quả các phương pháp, hình thức tổ chức dạy học nhằm tích cực hóa hoạt động của học sinh theo hướng: Chú trọng tổ chức các hoạt động học tập gắn với các tình huống của cuộc sống; gắn hoạt động trí tuệ với thực hành, thực tiễn thông qua các hoạt động dạy học tích cực để phát triển các phẩm chất yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm và các năng lực chung (năng lực tự chủ và tự học; năng lực giao tiếp và hợp tác; năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo), năng lực chuyên biệt ( năng lực Lịch sử: NL tìm hiểu lịch sử, NL nhận thức lịch sử, NL vận dụng kiến thức lịch sử vào đời sống) Trong những năm gần đây, việc tổ chức dạy học chủ đề trong môn Lịch sử đã được thực hiện trong một số trường phổ thông, nhất là từ khi Bộ Giáo dục và Đào tạo có Hướng dẫn số 791/HD- BGDĐT ngày 26/6/2013 về việc thí điểm phát triển chương trình giáo dục nhà trường. Theo đó, giáo viên có thể cấu trúc, sắp xếp lại nội dung dạy học của từng môn học trong chương trình hiện hành theo định hướng phát triển năng lực học sinh thành những bài học mới, chuyển một số nội dung dạy học thành nội dung các hoạt động giáo dục, xây dựng các chủ đề tích hợp liên môn nhằm khắc phục những bất cập, hạn chế trong chương trình giáo dục hiện hành (Ban hành theo Quyết định số 16/2006/QĐ-BGDĐT ngày 05/5/2006). Từ năm học 2017-2018, việc hướng dẫn thực hiện chương trình giáo dục phổ thông hiện hành theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh đã được triển khai thực hiện trong toàn quốc. Theo đó “ căn cứ vào chương trình giáo dục phổ thông hiện hành, lựa chọn các chủ đề, rà soát bài học trong sách giáo khoa hiện hành ứng với chủ
2 đề đó để sắp xếp lại thành một số bài học tích hợp của từng môn học hoặc liên môn; từ đó, xây dựng kế hoạch giáo dục theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất học sinh phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường” [7, tr1] Tuy nhiên, sự chuyển đổi dạy học từ chương trình hiện hành sang chủ động phát triển chương trình nhà trường còn nhiều lúng túng, bất cập, đặc biệt và việc xác định chủ đề và tổ chức dạy học chủ đề môn Lịch sử ở trường THPT. Do đó kết quả dạy học các chủ đề chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra. Những hạn chế đó đã ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng dạy học của bộ môn Lịch sử Vì vậy, với mong muốn tìm ra các biện pháp tổ chức dạy học chủ đề môn Lịch sử trong chương trình giáo dục phổ thông 2018, nhất là cách thức xác định chủ đề, yêu cầu cần đạt của chủ đề và tổ chức dạy học chủ đề đáp ứng mục tiêu môn học, chúng tôi lựa chọn đề tài nghiên cứu:“Tổ chức dạy học các chủ đề môn Lịch sử lớp 10 ở trường Trung học phổ thông (theo chương trình 2018)”. 2. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 2.1. Đối tượng nghiên cứu: - Quá trình tổ chức DH các chủ đề LS lớp 10 ở trường THPT, trong đó, chúng tôi chủ yếu đi vào các biện pháp tổ chức DH chủ đề LS. 2.2. Phạm vi nghiên cứu: - Phạm vi về lí luận dạy học bộ môn: Trên cơ sở thống nhất quan niệm về tổ chức dạy học chủ đề trong giáo dục học, đề tài tập trung đi vào tổ chức DH các chủ đề LS cho HS trong trong DHLS lớp 10 ở trường THPT. - Phạm vi về nội dung: Tổ chức DH các chủ đề lịch sử lớp 10 ở trường THPT theo chương trình 2018 - Phạm vi vận dụng: Do phạm vi của đề tài rộng (bao gồm các chủ đề, chuyên đề tự chọn theo các mạch nội dung kiến thức về hướng nghiệp, kiến thức về LS thế giới, LS khu vực, LS Việt Nam và chuyên đề chuyên sâu với các hình thức tổ chức dạy học nội khóa và ngoại khóa) nên chúng tôi tập trung vận dụng nghiên cứu các biện pháp tổ chức DH chủ đề LS lớp 10 ở trường THPT trong giờ học nội khóa. - Phạm vi về điều tra: Tiến hành điều tra về thực trạng việc DHLS nói chung và thực trạng việc tổ chức DH các chủ đề LS nói riêng ở các trường THPT trên phạm vi cả nước. Các địa phương được lựa chọn ngẫu nhiên theo 6 vùng kinh tế, mỗi vùng kinh tế chọn 05 tỉnh1. - Phạm vi về thực nghiệm: Để kiểm tra tính đúng đắn và khả thi của các biện pháp được đề xuất, chúng tôi tiến hành thực nghiệm ở một số trường THPT trên địa bàn thành phố Hà Nội và các tỉnh Vĩnh Phúc, Bắc Giang, Hải Dương2 3. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục tiêu nghiên cứu: 1 Vung 1: Lai Châu, Điện Biên, Hòa Bình, Phú thọ, Bắc Giang; Vùng 2: Hà Nội, Hải Phòng, Vĩnh phúc, Hải Dương, Nam Định; Vùng 3. Thanh Hóa, Nghệ An, Đà Nẵng, Khánh Hòa, Phú Yên; Vùng 4; Kon Tum, Gia Lai, Đăk Lắk, Đăk Nông, Lâm Đồng; Vùng 5: TP Hồ Chí Minh, Tây Ninh, Bình Dương, Bình Phước, Đồng Nai; Vùng 6: Long An, Bến Tre, Cần Thơ, Sóc Trăng, An Giang. 2 Các trường THPT: THPT Đồng Đậu (Vĩnh Phúc); THPT Mê Linh (Hà Nội) Trường DTNT tỉnh Bắc Giang, trường THPT Hồng Quang (Hải Dương), trường THPT Trần Nguyên Hãn (Hải Phòng).
3 Trên cơ sở khẳng định vai trò, ý nghĩa của việc tổ chức DH chủ đề môn LS, luận án xác định chủ đề và yêu cầu cần đạt của chủ đề. Từ đó đề xuất các hình thức và biện pháp tổ chức DH có hiệu quả các chủ đề của môn LS lớp 10 ở trường THPT (theo chương trình 2018) để góp phần pháp nâng cao chất lượng DH bộ môn. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: Để đạt được mục đích trên, đề tài tập trung giải quyết các nhiệm vụ cụ thể sau: - Tìm hiểu xác định cơ sở tâm lý học, giáo dục học, lý luận DHLS của tổ chức DH chủ đề. Điều tra thực trạng DHLS và tổ chức DH môn LS theo chương trình GDPT 2006 ở các trường THPT. - Tìm hiểu CT tổng thể, CT môn LS lớp 10 (theo CTGD 2018) làm căn cứ xác định chủ đề, mô tả yêu cầu cần đạt của các chủ đề, hình thức tổ chức DH chủ đề. - Đề xuất các biện pháp tổ chức tổ chức DH chủ đề môn LS trong giờ học LS nội khóa trên lớp và tiến hành thử nghiệm sư phạm để kiểm chứng tính khoa học, tính khả thi của việc tổ chức DH các chủ đề môn LS lớp 10 ở trường THPT (theo CT 2018). 4. Giả thuyết khoa học Chất lượng DH môn LS theo tiếp cận hình thành và phát triển PC và NL ở trường THPT (theo CTGD 2018) sẽ được nâng cao nếu xác định được hệ thống các chủ đề với các tiêu chí đáp ứng yêu cầu cần đạt của CT môn LS và đề xuất được các hình thức, biện pháp tổ chức DH bằng các chủ đề đó phù hợp với GV, HS và điều kiện thực tiễn của nhà trường. 5. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở phương pháp luận Cơ sở phương pháp luận của đề tài là quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam về giáo dục và giáo dục LS. 5.2. Phương pháp nghiên cứu của Luận án là Trong quá trình nghiên cứu, đề tài sử dụng một số phương pháp nghiên cứu sau: - Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết: + Nghiên cứu các tài liệu tâm lí học, giáo dục học, giáo dục LS để lựa chọn, xác định các cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc tổ chức dạy học lịch sử: bản chất, đặc trưng, vị trí, vai trò của chủ đề và hình thức, phương pháp tổ chức dạy học chủ đề. + Nghiên cứu chương trình tổng thể, chương trình môn học Lịch sử và các văn bản, tài liệu hướng dẫn triển khai chương trình, sách giáo khoa theo định hướng phát triển năng lực người học. - Nhóm phương pháp điều tra thực tiễn: Điều tra bằng phiếu hỏi, xin ý kiến chuyên gia, cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên, HS; dự giờ, thăm lớp để quan sát, thu thập các dữ kiện, các minh chứng để đánh giá khách quan thực trạng DH theo chủ đề trong môn LS ở một số trường THPT. - Nhóm phương pháp thử nghiệm sư phạm: Sử dụng phương pháp nghiên cứu điển hình/ trường hợp nhằm ứng dụng, phân tích, đánh giá, so sánh và chứng minh giả thuyết khoa học của đề tài; các biện pháp tổ chức DHLS theo chủ đề. - Nhóm phương pháp thống kê toán học: sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lí kết quả điều tra, kết quả thử nghiệm sư phạm. Căn cứ vào kết quả đó để phân tích, đánh giá hiệu quả của các biện pháp luận án đề xuất. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án Về mặt lý luận: Kết quả nghiên cứu góp phần làm phong phú thêm lí luận, phương pháp
4 DHLS, phương pháp tổ chức DH chủ đề LS ở trường THPT. Về mặt thực tiễn: Kết quả nghiên cứu giúp GV vận dụng các quy trình, cách thức xác định yêu cầu cần đạt của chủ đề theo tiếp cận NL; các biện pháp tổ chức DH chủ đề LS ở trường THPT nhằm nâng cao chất lượng môn học. Đồng thời, kết quả nghiên cứu này còn là nguồn tài liệu tham khảo cho sinh viên, học viên cao học và nghiên cứu sinh chuyên ngành sư phạm LS. 7. Những đóng góp của luận án Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần: - Xác định được đặc trưng, bản chất, vai trò, ý nghĩa của chủ đề để tổ chức DH môn LS đáp ứng yêu cầu phát triển PC và NL người học; - Đánh giá được thực trạng tổ chức DH chủ đề môn LS ở trường THPT làm cơ sở thực tiễn cho DH và quản lý DH môn LS ở trường THPT; - Xác định các chủ đề với các tiêu chí đáp ứng yêu cầu cần đạt của CT môn LS và hình thức tổ chức DH theo các chủ đề đó ở trường THPT. - Xác định được các yêu cầu khi lựa chọn và sử dụng các biện pháp tổ chức DH chủ đề môn LS ở trường THPT. 8. Cấu trúc của luận án Ngoài phần “ Mở đầu”, “Kết luận”, “Danh mục tài liệu tham khảo”, các công trình đã công bố và “Phụ lục”, nội dung chính của luận án gồm 4 chương: Chương 1. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài Chương 2. Vấn đề tổ chức dạy học chủ đề môn Lịch sử ở trường THPT- Lý luận và thực tiễn Chương 3. Xác định yêu cầu cần đạt và hình thức tổ chức dạy học chủ đề môn Lịch sử ở trường trung học phổ thông Chương 4. Các biện pháp tổ chức dạy học chủ đề môn Lịch sử lớp 10 trường THPT. Thử nghiệm sư phạm CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 1.1. Những công trình nghiên cứu về CĐ trong lý luận DH 1. Đối với các công trình nghiên cứu về chủ đề trong lý luận dạy học trên thế giới, chúng tôi đã sưu tầm nghiên cứu nhiều công trình của các tác giả như: B.P.Exipop trong cuốn “Những cơ sở lý luận dạy học”, tập 2, NXB Giáo dục; I.A. Ilinna trong cuốn “Giáo dục học”, tập 2, Nxb Giáo dục Hà Nội, 1973; Jerome S. Bruner, trong The Process of Education, HarvardUniversity Press, Cambridge, London, England, (1977); I.F.Kharlamốp, trong công trình “Phát huy tính tích cực học tập của HS như thế nào”, tập I, Nxb Giáo dục, 1978 … và nhiều công trình nghiên cứu khác. Kết quả cho thấy, các nghiên cứu đều khẳng định vai trò của DH theo CĐ trong việc phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học, DH theo CĐ là “phương thức để thực hiện tích hợp trong dạy học”. DH theo CĐ hình thành các kỹ năng và kiến thức một cách hệ thống ở HS thông qua việc tích hợp các đơn vị kiến thức thuộc một hoặc nhiều ND học tập của các ngành khoa học xung quanh một CĐ; cung cấp cách thức để người học mở rộng nhận thức về một thế giới thống nhất, mang tính hệ thống, liên tục và mở rộng, tạo động lực và hứng thú cho HS trong suốt quá trình dạy học, giúp HS phát triển các ý thức cộng đồng, sự hợp tác làm việc và kĩ năng giao tiếp, phát huy tính chủ động sáng tạo, giúp người học có nhiều cơ hội phát huy NL bản thân.
5 2. Nhóm nghiên cứu cũng tập trung sưu tầm và nghiên cứu các tài liệu về tổ chức dạy học theo chủ đề trong lý luận dạy học ở trong nước trong các tài liệu về giáo dục học của các tác giả Hà Thế Ngữ - Đặng Vũ Hoạt (Nxb Giáo dục, Hà Nội, 1987);Tác giả Nguyễn Thành Long trong “DH hiện đại: lý luận, biện pháp, kĩ thuật”, (NXB ĐHQG Hà Nội, 2002); Tác giả Trần Bá Hoành trong cuốn “Đổi mới phương pháp DH, chương trình và sách giáo khoa”, Nxb Đại học sư phạm, 2007 cho rằng DH lấy HS làm trung tâm là “chuẩn bị cho HS thích ứng với đời sống xã hội, tôn trọng mục đích, nhu cầu, khả năng hứng thú, lợi ích học tập của HS” và nhiều công trình, đề tài nghiên cứu liên quan đến lĩnh vực này. 1.2. Những công trình nghiên cứu về CĐ, tổ chức DH theo CĐ môn LS 1. Trong lĩnh vực DHLS ở nhà trường phổ thông chưa có nhiều công trình nghiên cứu về tổ chức DHLS theo CĐ. Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu về lý luận DHLS đã được nhiều chuyên gia nghiên cứu. Các nghiên cứu này dù không trực tiếp đề cập đến việc tổ chức DHLS theo CĐ nhưng đã đề cập đến phương thức tổ chức DHLS nhằm phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của người học, nâng cao hiệu quả DHLS - ,một trong những mục tiêu hướng tới của tổ chức DHLS theo CĐ như của các tác giả: Tác giả N.G.Đai-ri trong quyển “Chuẩn bị giờ học LS như thế nào?”, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 1973; Tác giả G.A.Cu-La-Ghi-Na và Lương Ninh trong cuốn “Một số trò chơi LS” của NXB Giáo dục – Hà Nội (1975); A.A.Vaghin trong cuốn “Phương pháp DH LS ở trường phổ thông” (1977, NXB Đại học sư phạm Hà Nội); Tác giả I.Ia.Lecne với “Phát triển tư duy của HS trong DH LS” (Nxb Giáo dục Matxcova,1982 - Người dịch: Trần Kim Vân, Đinh Ngọc Bảo, Phạm Huy Khánh, Nguyễn Thị Côi); Các tác giả Terry Haydn và Christine Counsell trong cuốn “History, ICT and Learning in the Secondary school”; Các tác giả của cuốn“Pastplay: Teaching and Learning History with Technology” Tác giả Adesote, S.A và Fatoki, O.R trong bài viết “The role of ICT in the teaching and learning of history in the 21st century”. 2. Ở trong nước, các giáo trình, tài liệu chuyên khảo về PPDH LS ở trường phổ thông , các tác giả đã đề cập đến những quan niệm về DH tích cực, DH lấy người học làm trung tâm chính, các phương pháp, con đường tổ chức giờ học LS hiệu quả. .. các tài liệu này, mặc dù không trực tiếp đề cập đến tổ chức DHLS theo CĐ nhưng đã gián tiếp đề cập đến các con đường, cách thức tổ chức DHLS theo CĐ như: “Một số chuyên đề phương pháp DH LS”, Phan Ngọc Liên, Trịnh Đình Tùng, Nguyễn Thị Côi đồng chủ biên, Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, 2002, tác giả Trịnh Đình Tùng; giáo trình“Phương pháp DH LS” (tập 1 và tập 2) của tác giả Phan Ngọc Liên chủ biên, Nxb Đại học sư phạm (2010); cuốn giáo trình “Phương pháp DH môn LS ở trường phổ thông”, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2014, của các tác giả Vũ Quang Hiển và Hoàng Thanh Tú và nhiều các công trình gnhieen cứu trong các tài liệu chuyên khảo, đề tài nghiên cứu, các luận án, luận văn …kết quả nghiên cứu cho thấy: Ở Việt Nam, những nghiên cứu về DH theo CĐ nói chung và tổ chức DHLS theo CĐ nói riêng còn khá khiêm tốn về nội dung, phạm vi, mức độ. Các nghiên cứu chưa được thực hiện một cách hệ thống, toàn diện ở cả ba cấp học; chưa đề xuất được phương pháp, kĩ thuật DHLS theo CĐ. Mặt khác, phần lớn, các nghiên cứu mới được khai thác ở khía cạnh các CĐ tích hợp cấp TH, THCS trên cơ sở nghiên cứu, cấu trúc chương trình hiện hành mà chưa đề cập tới việc tổ chức DH các CĐLS trong CT GDPT. Đối với cấp THPT, các nghiên cứu về DH theo CĐ còn khá mờ nhạt, nhất là trong lĩnh vực tổ chức DHLS. Qua phân tích các tài liệu lí luận của các tác giả trong và ngoài nước về vấn đề “tổ chức dạy học lịch sử theo chủ đề” trong dạy học, chúng tôi nhận thấy:
6 Các nhà giáo dục học, giáo dục LS trên thế giới và trong nước đều nhấn mạnh nguyên tắc đảm bảo tính mục đích của hoạt động giáo dục và nguyên tắc giáo dục phải gắn với thực tiễn và khẳng định giải pháp chủ đạo trong quá trình tổ chức dạy học là sử dụng hiệu quả các phương pháp, hình thức tổ chức dạy học nhằm tích cực hóa hoạt động của học sinh. Từ đo, các tác giả thống nhất khẳng định vai trò của việc xác định mục tiêu (yêu cầu cần đạt), xác định nội dung DH trong việc thiết kế các hoạt động DH nhằm cụ thể hóa yêu cầu cần đạt và khẳng định vai trò, ý nghĩa của việc tổ chức hoạt động DH gắn với các tình huống thực hành, thực tiễn trong DHLS. Từ đó, các nghiên cứu cùng cấp cho chúng tôi những gợi ý quan trọng trọng về việc xác định mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức DH chủ đề môn LS. Mặt khác, trong các công trình nghiên cứu, các tác giả khẳng định vai trò của việc tổ chức DH chủ đề và khẳng định tổ chức DH chủ đề là phương thức thực hiện dạy học tích hợp. Từ đó, các nghiên cứu cũng đưa cho chúng tôi nhiều gợi ý trong việc lựa chọn nội dung DH phù hợp với yêu cầu cần đạt về PC và NL để tổ chức DH các chủ đề môn LS. Các công trình nghiên cứu đã cung cấp các luận cứ khoa học quan trọng về các biện pháp, hình thức tổ chức DH nhằm phát huy tính tích cực, chủ động của HS. Trong đó, các nghiên cứu đặc biệt coi trọng việc rèn luyện, phát triển các kĩ năng tư duy, kĩ năng sưu tầm tư liệu lịch sử; kĩ năng tự học LS và kĩ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong học tập LS. Những kiến thức, kĩ năng này chính là phương tiện hình thành PC, NL cho người học. Do đó, mặc dù không trực tiếp đề cập tới tổ chức DH chủ đề LS nhưng với đóng góp kể trên là căn cứ quan trọng để chúng tôi tiếp tục vận dụng nghiên cứu để hiện thực hóa mục đích nghiên cứu của luận án. Nhìn chung, các nhà khoa học đã đề cập khá toàn diện về các con đường, biện pháp tổ chức DH tích cực và tổ chức DH chủ đề trong giáo dục. Họ cho rằng đó là xu thế DH hiện đại trong thế kỉ XXI. Xu thế này góp phần thay đổi tư duy giáo dục, chuyển từ định hướng DH tiếp cận nội dung sang DH tiếp cận phát triển NL; từ chỗ đặt người dạy vào vị trí trung tâm sang lấy hoạt động học của người học làm trung tâm nhằm đảm bảo chuẩn đầu ra của chương trình giáo dục. Tuy nhiên, chưa có công trình nào nghiên cứu một cách chuyên biệt, tập trung và hệ thống về tổ chức DH chủ đề môn LS ở trường THPT theo CT GDPT 2018. Đây cũng chính là vấn đề, là mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu mà đề tài của chúng tôi hướng đến. Trên cơ sở tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài, chúng tôi đã phân tích, tổng hợp và rút ra những điểm luận án kế thừa và những điểm luận án tiếp tục nghiên cứu để làm rõ như sau: ⃰Những vấn đề luận án kế thừa: - Xác định, lựa chọn chủ đề và tổ chức DH chủ đề là một xu thể của DH hiện đại, là một hướng đi đúng, phù hợp với các đặc điểm nhận thức và phát triển trí tuệ, đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi của HS. - Tổ chức DH chủ đề là phương thức để hình thành và phát triển PC, NL của người học. Trong tổ chức DH chủ đề, nội dung DH (kiến thức) và kỹ năng, thái độ được tích hợp thành một kết cấu hệ thống, kết nối với nhau theo mối quan hệ biện chứng và được đặt trong một bối cảnh (tình huống sư phạm) cụ thể. Do đó, HS có nhiều cơ hôi để tự trải nghiệm, tự nghiên cứu kết nối các kiến thức, vận dụng kĩ năng một cách linh hoạt để giải quyết các tình huống học tập và vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn cuộc sống. Thông qua đó sẽ hình thành và phát triển PC, NL. - Việc nghiên cứu, đề xuất các biện pháp tổ chức DH chủ đề được thực hiện trên cơ sở vận dụng kế thừa các phương
7 pháp, hình thức tổ chức DH tích cực nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học. ⃰Những vấn đề Luận án tiếp tục nghiên cứu: Thứ nhất, trên cơ sở những nghiên cứu lí luận về tổ chức DH chủ đề, tổ chức DH chủ đề LS, chúng tôi tiếp tục nghiên cứu là rõ các quan niệm tổ chức; tổ chức DH chủ đề LS; chủ đề; chủ đề LS; cách phân loại chủ đề LS. Từ đó, chúng tôi xác định đặc trưng, bản chất, vai trò, ý nghĩa của việc tổ chức DH chủ đề LS trong CT GDPT môn LS lớp 10 ở trường THPT. Thứ hai, phân tích vị trí, mục tiêu, nội dung cơ bản của chương trình tổng thể, chương trình môn LS lớp 10 ở THPT để đề xuất quy trình xác định chủ đề và vận dụng quy trình đó vào việc xác định chủ đề, yêu cầu cần đạt của chủ đề và các hình thức tổ chức DH các chủ đề trong chương trình môn LS lớp 10 ở trường THPT. Thứ ba, tập trung nghiên cứu đưa ra các biện pháp tổ chức DHLS theo chủ đề ở lớp 10 trường THPT. Đây là nhiệm vụ trọng tâm của vấn đề nghiên cứu. Thứ tư, tiến hành thử nghiệm sư phạm từng phần và toàn phần các biện pháp mà luận án đề xuất để rút ra các kết luận khoa học của đề tài. Cuối cùng, nghiên cứu, đề xuất những kiến nghị trong việc tổ chức DHLS theo chủ đề ở trường phổ thông nói chung và THPT nói riêng. CHƯƠNG 2. VẤN ĐỀ TỔ CHỨC DẠY HỌC LỊCH SỬ THEO CĐ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG - LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN Trên cơ sở tổng quan tình hình nghiên cứu về tổ chức DHLS theo CĐ trên thế giới và ở Việt Nam, trong chương 2 của Luận án chúng tôi tiến hành phân tích, tổng hợp những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến đề tài để làm rõ những vấn đề lý luận về tổ chức DHLS theo chủ đề như: Đưa ra các quan niệm về chủ đề, tổ chức, tổ chức DHLS theo chủ đề khẳng định vai trò, vị trí của DHLS theo CĐ trong nhà trường phổ thông; nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế tổ chức DHLS theo chủ đề và đánh giá thực trạng của việc DHLS theo chủ đề ở Việt Nam làm cơ sở thực tiễn cho việc đề xuất các giải pháp tổ chức DHLS trong CT GDPT 2018. Cụ thể: 2.1. Cơ sở lý luận của đề tài 1.1. Các quan niệm liên quan đến đề tài: * Quan niệm về chủ đề, chủ đề LS: Trên cơ sở tổng hợp, phân tích các quan niệm về chủ đề, chúng tôi nhận thấy: mặc dù có nhiều quan điểm khác nhau về chủ đề nhưng các quan niệm trên đều có điểm chung thống nhất về chủ đề là những vấn đề cơ bản, vấn đề chính, là nội dung chủ yếu mang tính khái quát về một hiện tượng nào đó trong đời sống tự nhiên và xã hội. Do đó, chúng tôi đưa xác định chủ đề là một đơn vị nội dung kiến thức tương đối trọn vẹn mà khi học xong người học có thể vận dụng kiến thức đã học được để giải quyết một vấn đề thực tiễn hoặc giải quyết một vấn đề trong bối cảnh mới và giá trị của chủ đề phụ thuộc vào mức độ phạm vi mà chủ đề phản ánh. Trong DHLS, chủ đề lịch sử là những vấn đề cơ bản có tính xuyên suốt bao trùm các nội dung của lịch sử thế giới, lịch sử khu vực, lịch sử dân tộc giúp con người có một cái nhìn tổng quan, hệ thống về lịch sử thế giới và lịch sử dân tộc. Do đó, khi xây dựng các chủ đề LS để tổ chức DH trong trường THPT, các chủ đề được lựa chọn để tổ chức DH phải đảm bảo các yêu cầu về tính hệ thống, tính cơ
8 bản và tính phổ thông nền tảng trong mối quan hệ thống nhất, hài hòa giữa cái chung với cái riêng và phản ánh được tính liên tục, tính phát triển và tính kế thừa của LS. Yêu cầu về nội dung của chủ đề là phải chứa đựng những nội dung tri thức mang tính phổ biến, điển hình đồng thời phải có khả năng mở ra và kết hợp với những lĩnh vực hay các chủ đề khác. Mỗi chủ đề sau khi học xong phải đảm bảo có thể giải quyết và xử lý được độc lập một lĩnh vực cụ thể của đời sống đặt ra, nhưng đồng thời phải có khả năng kết nối với những chủ đề tiếp theo để phát triển lên một bước mới, một cấp cao hơn. *Tổ chức, tổ chức DHLS Từ quan niệm “Tổ chức” chúng tôi xác định tổ chức DH chủ đề LS là quá trình DH trong đó nội dung học tập được thiết kế thành chủ đề có tình khái quát yêu cầu HS trong quá trình khai thác chủ đề phải kết nối tình huống chứa kiến thức, kĩ năng theo logic giải quyết các vấn đề nhận thức và thực tiễn qua đó hình thành và phát triển PC và NL. 2. Đặc trưng, bản chất của tôt chức DHLS theo chủ đề Điểm tương đồng giữa TCDH theo chủ đề và DH truyền thống là vẫn coi trọng việc lĩnh hội, rèn luyện kiến thức, kĩ năng, thái độ. Do đó, DH theo chủ đề là mô hình DH có thể vận dụng vào tổ chức DH chương trình giáo dục hiện hành theo hướng tiếp cận CT GDPT mới ở Việt Nam hiện nay. Tuy nhiên, điểm khác biệt giữa dạy học truyền thống với dạy học theo chủ đề là mối quan hệ giữa các yếu tố kiến thức, kĩ năng, thái độ. Cụ thể: - Đối với tiếp cận DH định hướng nội dung, mục tiêu hướng tới của hoạt động DH là HS phải đạt được chuẩn kiến thức, kĩ năng, thái độ. Do đó, quá trình DH trên lớp của GV chủ yếu tập trung vào các hoạt động ghi nhớ kiến thức lịch sử, mà chưa chú trọng việc hình thành các kĩ năng và phẩm chất cá nhân của người học, nhất là các kĩ năng gắn liền với việc phân tích và kiến giải các sự kiện, hiện tượng lịch sử trong bối cảnh LS nhất định. - Trong DH theo định hướng tiếp cận NL, yêu cầu cần đạt của chủ đề/ bài học hướng tới chính là hình thành phẩm chất, năng lực cho người học. DH tích hợp phát triển NL người học theo công thức “Năng lực = [(kiến thức X kĩ năng x thái độ) x tình huống]” phải được hiểu là quá trình tổ chức HS khám phá bằng các kĩ năng tích hợp, kết nối các đơn vị kiến thức nhờ ý thức được giá trị của hoạt động đó có thể đáp ứng được nhu cầu giải quyết vấn đề nhận thức thực tiễn. Hoạt động học tập theo logic đó chỉ có thể diễn ra khi HS đứng trước một tình huống/ một nhiệm vụ nhận thức. Tình huống quyết định khả năng phát triển PC và NL người học, quyết định phạm vi tích hợp của chủ đề nội dung. Khả năng phát triển PC và NL của HS tỉ lệ thuận với phạm vi tích hợp của chủ đề. Quan hệ này chỉ đạo việc xác định tiêu chí, yêu cầu cần đạt của chủ đề để tổ chức DHLS đáp ứng yêu cầu cần đạt PC và NL của CT môn LS. Theo đó, với cách tiếp cận DH này, mối quan hệ giữa bốn yếu tố “kiến thức, kĩ năng, thái độ và tính huống”là cần và đủ cho quá trình DH phát triển PC và NL, thiếu một trong bốn yếu tố đó NL không hình thành. Vì vậy, cần biểu thị quan hệ giữa bốn yếu tố là quan hệ theo tính chất của phép nhân, lúc đó, chỉ cần một trong bốn yếu tố trên bằng không (=0) thì hiệu quả DH sẽ bằng không (=0) và NL không hình thành. Do vậy, trong quá trình tổ chức DH các chủ đề theo định hướng phát triển PC, NL, GV cần giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa các yếu tố theo yêu cầu cần đạt của chủ đề. Với đặc trưng trên, theo chúng tôi khi tổ chức DH chủ đề LS, GV cần đảm bảo các yêu cầu sau:
9 - Thứ nhất, việc lựa chọn nội dung kiến thức phải được thực hiện trên cơ sở phân tích yêu cầu cần đạt về PC và NL của chủ đề để từ đó xác định được hệ thống chủ đề với nội dung kiến thức, kĩ năng, phương thức hoạt động của HS và tình huống thực tiễn được biểu đạt bằng câu hỏi cốt lõi là các câu hỏi mang tính phổ quát, đòi hỏi nhiều nội dung trả lời mở. Thứ hai, các đơn vị nội dung kiến thức của chủ đề được thiết kế thành các chuỗi hoạt động học. Mỗi đơn vị kiến thức sẽ tương ứng với một nhiệm vụ học tập yêu cầu người học phải phát hiện vấn đề; giải quyết vấn đề và báo cáo kết quả nghiên cứu vấn đề. Bên cạnh những ưu điểm, tổ chức DH chủ đề LS có những khó khăn, thách thức đối với cả người dạy và người học. Cụ thể: - Khi khai thác các chủ đề, câu hỏi HS đưa ra có thể vượt ra ngoài phạm vi chương trình, GV khó đưa HS một câu trả lời thỏa đáng. - HS phải được học tập và sinh hoạt trong một môi trường sư phạm mà việc học phải thật sự là nhu cầu của HS, theo nhu cầu của HS và hướng vào HS. - GV phải năng động, sáng tạo lựa chọn xác định chủ đề, nội dung chủ đề, hình thức, biện pháp tổ chức DH chủ đề. Trên cơ sở phân tích những đặc trung của tổ chức DHLS theo chủ đề, chúng tôi xác định được vai trò, ý nghĩa của tổ chức dạy học lịch sử theo chủ đề như sau: - DH theo CĐ là một trong những xu thế DHHĐ trên thế giới. Tổ chức DHLS theo CĐ chú trọng những nội dung học tập mang tính tổng quát, liên quan đến nhiều lĩnh vực và gắn liền với các tình huống thực tiễn trong cuộc sống, tạo điều kiện thuận lợi để HS được hình thành và phát triển PC, NL. Việc tổ chức DHLS theo chủ đề đem lại các lợi ích sau: * Về kiến thức Tổ chức DHLS theo chủ đề sẽ giúp HS hình thành kiến thức mang tính tổng quát, có hệ thống theo từng mạch nội dung gắn với thực tiễn. Kiến thức HS lĩnh hội được sau khi học xong chủ đề không giới hạn trong phạm vi môn học mà thường là các kiến thức tích hợp liên môn. - Tổ chức DHLS theo CĐ, HS sẽ được giải quyết nhiệm vụ học tập của mình theo các nội dung của các hoạt động học tập đã được xác định theo các đơn vị kiến thức trên cơ sở cụ thể hóa yêu cầu cần đạt của chủ đề. Theo cách tổ chức DH này, kiến thức mang đến cho HS gần gũi với thực tiễn, quá trình tổ chức DH không gò ép, cưỡng bức mà được hình thành trên cơ sở điều kiện, tạo cơ hội, tạo động cơ tích cực trong học tập cho HS, HS luôn luôn phải tìm tòi, khám phá để hoàn thành các nhiệm vụ học tập. Do đó, hệ thống kiến thức HS lĩnh hội được trong chức DHLS theo chủ đề được lưu giữ chặt chẽ, gắn với thực tiễn cuộc sống, thiết thực với việc học tập của HS. * Về kĩ năng Khi tổ chức các hoạt động trong DHLS theo chủ đề, GV cần thiết kế các nhiệm vụ học tập để HS “làm lịch sử” – “Doing History” để làm cho các sự kiện, hiện tượng trở nên sống động, gần gũi. Thông qua việc thực hiện nhiệm vụ, hoàn thành nhiệm vụ học tập HS sẽ được tìm hiểu các kiến thức LS để trả lời câu hỏi hoặc giải thích một nhận định, một quan điểm về vấn đề LS. Theo đó, trong tổ chức DHLS, cần chú trọng rèn luyện các kĩ năng cơ bản, thiết yếu mang tính đặc trưng của sử học để hướng tới việc hình thành và phát triển năng lực chuyên biệt của môn Lịch sử. Tùy theo nội dung kiến thức LS mà GV lựa chọn các hoạt động để giúp HS rèn luyện các kĩ năng phù hợp.
10 * Về thái độ Thông qua các hoạt động học trong quá trình tổ chức DH chủ đề giúp người học phát huy được tính chủ động, tự tin, tự khẳng định, tự thúc đẩy và tự vận động trên cơ sở thực hiện hoạt động cá nhân/ tập thể để nhận thức, tự phát triển, tự thực hiện, tự kiểm tra, tự đánh giá và tự hoàn thiện.... nhờ đó, động cơ học tập luôn được kích khiến HS luôn có hứng thứ trong quá trình học tập. Đồng thời, với cách tổ chức linh hoạt, mềm dẻo như vậy sẽ đảm bảo tối đa quyền tự do trong lựa chọn, quyết định kế hoạch làm việc và cải thiện trong các yếu tố học tập, rèn luyện được khả năng làm việc theo nhóm, ý thức công đồng, tính hợp tác trong việc giải quyết vấn đề. Như vậy, với cách tổ chức DH chủ đề LS sẽ góp phần quan trọng trong việc phát triển cho HS các đức tính chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm. Đây chính là những đức tính quan trọng để góp phần hình thành những phẩm chất đạo đức tốt đẹp của một công dân tích cực. 3. Các loại CĐ môn LS ở trường phổ thông - Căn cứ vào mục đích, yêu cầu của các mạch nội dung trong chương trình có các loại CĐ định hướng nghề nghiệp (CĐ LS và sử học); các CĐ cung cấp kiến thức về các sự kiện, hiện tượng, vấn đề LS trên thế giới và trong nước (chính trị, xã hội, văn hóa, kinh tế, chiến tranh …); các CĐ về thực hành, trải nghiệm LS, trải nghiệm thực tế; - Căn cứ vào dòng chảy thời gian có thể chia thành các các CĐ LS theo từng giai đoạn của tiến trình LS của thế giới, khu vực và dân tộc. - Căn cứ vào không gian của các sự kiện, hiện tượng LS có thể chia thành các CĐ theo không gian hình thành và phát triển như: Văn minh Ai cập cổ đại; Văn minh Trung Hoa cổ trung đại; Văn minh Hy Lạp và La Mã cổ đại … - Căn cứ vào mục tiêu môn học và mục đích, yêu cầu cụ thể của từng mạch nội dung trong chương trình giáo dục môn LS, có các loại định hướng nghề nghiệp; Loại CĐ nghiên cứu kiến thức mới; Loại CĐ thực hành LS. - Căn cứ vào phạm vi kiến thức của chủ đề, có thể phân chia thành chủ đề tích hợp trong nội bộ môn học; Tích hợp đa môn; Tích hợp liên môn 4. Xuất phát điểm của việc tổ chức DH LS theo CĐ ở trường THPT Căn cứ pháp lý: Căn cứ vào chủ trương “đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục” tại Nghị quyết số 29-NQ/TW , Nghị quyết Quốc hội số 88/2014/QH13 ngày 28/11/2014 của Quốc hội về đổi mới CT, SGK giáo dục phổ thông và Quyết định số 404/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt đề án đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông; Căn cứ vào các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo về tiếp tục đổi mới PPDH và KTĐG theo định hướng phát triển NL người học Xuất phát từ mục tiêu đổi mới chương trình, sách giáo khoa môn Lịch sử theo định hướng phát triển năng lực người học; xuất phát từ đặc điểm nhận thức LS của HS trường THPT. 2.2. Thực trạng về tổ chức dạy học lịch sử theo chủ đề 2.2.1. Thực tiễn tổ chức dạy học lịch sử theo chủ đề Trên thế giới, DHLS là một nội dung được các nước trên thế giới coi trọng và môn LS là một trong những môn học có vai trò quan trọng trong nhà trường phổ thông. Việc tổ chức DHLS của các quốc gia trên thế giới được thực hiện theo hướng lấy người học làm trung tâm. Căn cứ vào chương trình giáo dục quốc gia (chuẩn liên bang đối với Hoa Kì) các cơ sở giáo dục sẽ phát triển chương trình giáo dục nhà trường phù hợp với điều kiện và mục tiêu phát triển giáo dục của địa
11 phương và hướng dẫn GV xây dựng kế hoạch để tổ chức DH. Từ kinh nghiệm của một số nước trên cho thấy, DHLS theo định hướng phát triển năng lực người học là một xu thế phát triển của DH hiện đai và việc tổ chức DHLS ở nhà trường phổ thông đều được thực hiện nhằm mục tiêu hình thành và phát triển năng lực người học. Trong CT GDPT mới ở Việt Nam, môn LS cũng được xây dựng trên cơ sở tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế. CT được thiết kế theo định hướng tiếp cận và phát triển PC, NL người học; CT đảm bảo tính mở và liên thông, đề cao vai trò chủ động của các địa phương và nhà trường trong việc phát triển CT nhà trường để triển khai các nội dung DH nhằm đạt yêu cầu cần đạt (chuẩn đầu ra) theo quy định trong CT. Vì vậy, nghiên cứu hoạt động tổ chức DHLS của các quốc gia trên thế giới, nhất là ở Hàn Quốc và Singgapore đã cho chúng tôi rất nhiều kinh nghiệm quá trình nghiên cứu đề xuất biện pháp tổ chức DH và kiểm tra, đánh giá HS theo chủ đề. 2.2.2. Thực trạng tổ chức dạy học chủ đề lịch sử ở Việt Nam * Mục đích: Nhằm nhằm đánh giá đúng đắn, khách quan thực trạng tổ chức DHLS theo CĐ ở trường THPT theo chương trình giáo dục hiện hành (chương trình giáo dục theo Quyết định số 16/2006/QĐ- BGDĐT) làm cơ sở thực tiễn để rút ra điểm mạnh, điểm yếu làm cơ sở thực tiễn đề xuất các biện pháp tổ chức DHLS theo CĐ ở trường THPT. ⃰ Nội dung điều tra, khảo sát tập trung vào các vấn đề chính sau đây: - Nhận thức của CBQL, GV và HS về tổ chức dạy học Lịch sử theo chủ đề và tầm quan trọng của việc tổ chức dạy học lịch sử theo chủ đề. - Thực trạng về việc tổ chức dạy học lịch sử theo chủ đề: Các hoạt động chuẩn bị cho việc tổ chức xây dựng kế hoạch bài học/ chủ đề và tổ chức thực hiện kế hoạch DH bài học/ chủ đề. - Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động tổ chức dạy học lịch sử theo chủ đề của giáo viên - Nhận xét, đánh giá và mong muốn của học sinh về các hoạt động tổ chức dạy học lịch sử theo chủ đề ở trường THPT. Đánh giá kết quả điều tra thực trạng Trên cơ sở tổng hợp phân tích kết quả điểu tra, khảo sát và kết quả thu được khi dự giờ, phỏng vấn trực tiếp CBQL, GV, chúng tôi đi đến một số kết luận chung như sau: - Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có hướng dẫn thực hiện chương trình giáo dục phổ thông hiện hành theo định hướng phát triển NL người học, trong đó có hướng dẫn việc cấu trúc, sắp xếp các bài học có nội dung kiến thức gần nhau, trùng nhau thành các chủ đề để tổ chức DH. Tuy nhiên, việc triển khai nội dung này còn mang tính hình thức, đối phó. Thực trạng này ảnh hưởng không nhỏ tới chất lượng bộ môn. - Đa số CBQL, GV đều biết đến DH theo chủ đề nói chung và DH LS theo chủ đề nói riêng nhưng rất ít GV thường xuyên tổ chức DH theo chủ đề; - Đa số GV đã biết đến định hướng của CT GDPT mới là DH phát triển NL người học, biết đến và đã thử nghiệm soạn giảng một số chủ đề DH, tuy nhiên chưa hiểu được về bản chất của chủ đề, DH theo chủ đề. - Đa số GV đã thực hiện đầy đủ các bước trong QTDH; tích cực đổi mới hình thức, PP /KTDH; tích cực tìm tòi, sưu tầm, thiết kế các PTDH; đổi mới cách thức kiểm tra, đánh giá KQHT của HS; - Tuy nhiên, khi xây dựng kế hoạch bài học, xác định mục tiêu bài học, đa số GV không liên hệ với thực tiễn để xác định sự liên quan của môn học LS trong lĩnh vực KHXH. Ngoài ra, GV
12 lúng túng khi yêu cầu HS tái hiện các dấu hiệu của kiến thức đã học trong môn LS và kết hợp liên hệ với lĩnh vực KHXH và nguyên lý, quy luật phát triển của tự nhiên và xã hội. - Khi xác định mục tiêu học tập, đa số GV chưa kết nối các mục tiêu kiến thức và kĩ năng tạo nên mục tiêu chi tiết. Từ đó, GV chưa có định hướng thiết kế các hoạt động học tập nhằm hình thành và phát triển năng lực người học. - Khi DH trên lớp, đa phần GV cảm thấy khó khăn dẫn đến không yêu cầu HS tái hiện những dấu hiệu của kiến thức đã có liên quan đến kiến thức mới, đồng thời liên hệ với thực tiễn. Thực tiễn này dẫn đến các giờ học LS thường chỉ tập trung vào việc trình bày và ghi nhớ sự kiện, hiện tượng một cách đơn lẻ, rời rạc; HS tiếp thu kiến thức một cách thụ động nên hiệu quả giờ học không cao. Kết quả điều tra cũng cho thấy, các tác động sư phạm chủ yếu hướng tới người dạy, chưa chú ý hướng về người học. Đa số GV chưa xác định được NL đặc thù cần hình thành, phát triển cho HS trong DH LS ở THPT, điều này dẫn đến những lúng túng trong quá trình lựa chọn hình thức, PP/KTDH và kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS theo định hướng PTNL. Nguyên nhân của thực trạng Thứ nhất, là do nội dung chương trình môn LS ở trường THPT hiện nay được xây dựng theo định hướng nội dung, bám sát chuẩn kiến thức, kĩ năng của môn học. Thứ hai, toàn bộ quá trình DHLS ở THPT hiện nay (từ việc xác định mục tiêu, thiết kế bài DH, quy trình DH, PPDH, hìh thức tổ chức DH cho đến việc đánh giá kết quả học tập của HS) vẫn chủ yếu được thực hiện theo định hướng nội dung. Thứ ba, việc thiếu khung lý luận, thiếu những tài liệu hướng dẫn DH LS theo ở THPT theo định hướng phát triển NL người học (trong đó DHLS theo CĐ là phương thức phát triển NL người học). Những vấn đề đặt ra cho DHLS theo CĐ ở trường THPT Thực trạng DHLS ở THPT theo chủ đề được nêu ra ở trên đã và đang đặt ra nhiều vấn đề cả về lí luận và thực tiễn đối với việc DHLS theo tinh thần đổi mới căn bản, toàn diện, Cụ thể: - Cần phải xây dựng được khung lí luận về DHLS theo chủ đề ở trường THPT theo định hướng PT PC, NL. - Để chuyển từ DHLS ở trường THPT theo ĐHND như hiện nay sang tổ chức DH CĐ LS theo định hướng PTNL, đòi hỏi GV bộ môn phải nắm vững và áp dụng các nguyên tắc, quy trình xác định, mô tả yêu cầu cần đạt về PC, NL theo quy định tại chương trình. - Đề xuất các biện pháp tổ chức DHLS theo chủ đề nhằm hình thành và PTNL người học.
13 CHƯƠNG 3. XÁC ĐỊNH YÊU CẦU CẦN ĐẠT VÀ HÌNH THỨC TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ MÔN LỊCH SỬ LỚP 10 TRƯỜNG THPT 3.1. Những điểm mới của chương trình giáo dục phổ thông 2018 1. Để có cơ sở nghiên cứu, xác định yêu cầu cần đạt cảu chủ đề, trong chương 3 của Luận án, chúng tôi tiến hành phân tích CT GDPR 2018 để xác định những điểm mới và định hướng thực hiện chương trình. Trên cơ sở phân tích CT GDPT 2018 (CT tổng thể và chương trình môn LS). Chúng tôi xác định CT GDPT 2018 có những điểm mới như sau: Thứ nhất, chương trình được thiết kế theo định hướng phát triển PC và NL người học. Do đó, mục tiêu hướng tới của quá trình DH trong nhà trường phổ thông là hướng tới hình thành, phát triển được những PC và NL được quy định trong CT GDPT. Thứ hai, CT được chia thành hai giai đoạn: Giai đoạn cơ bản (9 năm đầu) với mục tiêu giáo dục kiến thức phổ thông cơ bản, đáp ứng phân luồng sau THCS. Do đó, các môn học được thiết kế ở phạm vi rộng (tích hợp một số môn học), ít phân hóa sâu nội dung, ít nội dung tự chọn bắt buộc; Giai đoạn giáo duc định hướng nghề nghiệp (3 năm) tương ứng với lớp 10, 11 và lớp 12, với mục tiêu phân hóa định hướng nghề nghiệp. Thứ ba, CT mang tính mở, tính liên thông. Tính mở của CT thể hiện ở việc mở về nội dung, mở về phương pháp, hình thức giáo dục, mở về phân cấp quản lý thực hiện CTGD, mở về kế hoạch giáo dục và mở về lựa chọn SGK, học liệu dạy học. 2. CT môn LS được xây dưng theo quan điểm đảm bảo tính khoa học, hiện đại; tính hệ thống, cơ bản; tính thực hành, thực tiễn; tính dân tộc, nhân văn và tính mở, tính liên thông. Theo đó, trục phát triển chính của CT môn LS là hệ thống các chủ đề và chuyên đề về những vấn đề cơ bản của LS thế giới, LS khu vực Đông Nam Á và LS Việt Nam. 3 Định hướng thực hiện CT GDPT 2018 - Tổ chức DH theo tiếp cận và phát triển PC, NL người học. Yêu cầu cần đạt của chủ đề được coi là chuẩn đầu ra của quá trình tổ chức DH. - Tăng cường sử dụng hiệu quả các PPDH, kĩ thuật DH tích cực nhằm hướng tới yêu cầu cần đạt về PC và NL người học. Nói cách khác là tích cực hóa hoạt động của HS trong quá trình DH. - Đổi mới kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển PC và NL người học, trong đó, coi trọng đánh giá quá trình, đánh giá vì sự tiến bộ của người học. Do đó, việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS không tập trung vào việc kiểm tra mức độ ghi nhớ kiến thức mà kiểm tra, đánh giá mức độ hoàn thành các nhiệm vụ học tập trong suốt quá trình học tập; kiểm tra, đánh giá khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; khả năng phân tính, đánh giá, nhận xét các sự kiện, hiện tượng lịch sử để rút ra những bài học LS, các quy luật phát triển của LS … - Tăng cường DH phân hóa theo định hướng nghề nghiệp thông qua việc xây dựng và lựa chọn các tổ hợp môn học/ chủ đề để tổ chức DH đáp ứng theo nhu cầu của người học và điều kiện thực tiễn của địa phương, nhà trường. Đồng thời, tăng cường tư vấn, hướng nghiệp cho Hs để HS nhận thức đúng về động cơ, mục tiêu học tập của bản thân để có lựa chọn nhóm môn học/ chủ đề phù hợp.
14 3.2. Xác định các CĐ và yêu cầu cần đạt của CĐ LS lớp 10 trường THPT 1. Căn cứ xác định yêu cầu cần đạt Thứ nhất, căn cứ vào Chương trình giáo dục phổ thông quốc gia (chương trình giáo dục phổ thông tổng thể và chương trình môn học). Thứ hai, căn cứ vào bối cảnh địa phương. Đối với bộ môn Lịch sử, các vấn đề về lịch sử hình thành và phát triển của địa phương; các sự vật, hiện tượng xảy ra ở địa phương Thứ ba, căn cứ vào khả năng, kinh nghiệm thực tiễn của giáo viên và nhu cầu, năng lực của HS để đảm bảo nguyên tắc khoa học, thực tiễn và khả thi và tính vừa sức với người dạy, người học. 2.Quy trình xác định yêu cầu cần đạt của chủ đề Bước 1: Phân tích chương trình môn học lịch sử toàn khóa, CT môn học theo từng khối để xác định rõ vai trò, vị trí và nhiệm vụ (yêu cầu cần đạt) của môn học trong toàn khóa (giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp) và trong từng khối lớp. Xác định được mối quan hệ giữa mục tiêu chương trình với mục tiêu của khối lớp và mục tiêu của chủ đề. Bước 2: Phân tích chương trình khối lớp để xác định các mạch nội dung chính cũng như yêu cầu cần đạt cho từng chủ đề trong từng mạch nội dung. Nhằm giúp GV xác định được các mạch kiến thức và hệ thống chủ đề tương ứng với các mạch kiến thức; Bước 3: Phân tích yêu cầu cần đạt của từng CĐ trong mỗi mạch nội dung kiến thức của CT để xác định, mô tả yêu cầu cần đạt cho từng chủ đề và dự kiến các nội dung hoạt động tương ứng với yêu cầu cần đạt của chủ đề. Kết quả, chúng tôi đã phân tích, mô tả yêu cầu cần đạt của các chủ đề trong chương trình môn Lịch sử lớp 10 và xác dịnh yêu cầu cần đạt của chương trình theo các bước đã đề xuất. 3. Các hình thức thức tổ chức DH theo CĐ LS lớp 10 THPT Đề xác định hình thức tổ chức DH chúng ta căn cứ vào các yếu tố sau: - Căn cứ vào sự tham gia trực tiếp/ gián tiếp của GV trong quá trình DH, chúng ta có hình thức dạy học nội khóa, hình thức dạy học ngoại khóa. - Căn cứ vào số HS tham gia vào quá trình học tập, chúng ta có: hình thức tổ chức dạy học cá nhân, dạy học nhóm, dạy học cả lớp. - Căn cứ vào mục tiêu, nội dung của kế hoạch dạy học chúng ta có hình thức thức tổ chức bài học tìm hiểu kiến thức mới; hình thức kiểm tra, đánh giá hoặc các bài học thực hành Với căn cứ trên, chúng tôi đề xuất các hinhg thức tổ chức DHLS theo chủ đề như sau: a) Hình thức tổ chức dạy học lịch sử theo chủ đề trong giờ học nội khóa Hình thức tổ chức DHLS theo chủ đề trong giờ nội khóa là hình thức tổ chức dạy học chủ yếu trong nhà trường phổ thông. Đặc trưng của hình thức này là HS được tập hợp theo lứa tuổi và theo trình độ đào tạo; thành phần HS cố định; khung chương trình và tài liệu DH được phân chia theo khối lớp và thực hiện theo kế hoạch giáo dục chung của nhà trường (chương trình nhà trường) trên cơ sở chương trình giáo dục phổ thông quốc gia. Với hình thức tổ chức DH này, GV có thể chủ động, linh hoạt lựa chọn các phương pháp, kĩ thuật, hình thức tổ chức DH tích cực như: DH đặt và giải quyết vấn đề; DH hợp tác; học theo hợp đồng; học theo góc và học theo dự án … Tuy nhiên, dù lựa chọn và thực hiện theo hình thức, PPDH nào thì các hoạt động học tập chủ yếu được sử dụng trong các giờ học nội khóa là kết hợp linh hoạt các hoạt động: DH cá nhân, DH theo nhóm và DH cả lớp trong quá trình chuyên giao nhiệm vụ, hỗ trợ HS thực hiện nhiệm vụ và tổ chức cho HS trao đổi, báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ và nhận xét, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ của HS.
15 Các hoạt động DH này được thực hiện đan xen, lồng ghép một cách linh hoạt, phù hợp trong từng khâu của mỗi nhiệm vụ học tập. b) Hình thức tổ chức dạy học lịch sử theo chủ đề trong giờ học ngoại khóa HTTC ngoại khóa LS chủ yếu được tiến hành ở ngoài lớp học. Nhiệm vụ của hoạt động ngoại khóa mang tính tổng hợp, có tác dụng làm sâu sắc và phong phú tri thức LS mà HS thu nhận được ở trên lớp. Bên cạnh đó, hoạt động này còn có tác dụng giáo dục rất lớn đối với HS. Đặc biệt, với hoạt động này, HS được “nhúng” vào các hoạt động. Nhớ đó, tính cá thể hóa và tích cực hóa ở HS được phát huy, được tôi luyện. Do vậy, các hoạt động này có ưu thế lớn trong việc giúp HS hình thành và phát triển được các PC cũng như NL chung, NL chuyên biệt. Hình thức DH ngoại khóa trong DH lịch sử có ưu thế trong việc phát huy tính tích cực, chủ động của HS. Khi tổ chức các chủ đề LS theo hình thức này GV cần đề ra cho các em những nhiệm vụ thật rõ ràng, cụ thể từ nhiệm vụ chung cho cả lớp, nhiệm vụ riêng cho từng nhóm, thậm chí đến nhiệm vụ của từng cá nhân. Các chủ đề LS có ưu thế để tổ chức theo hình thức này là các vấn đề LS địa phương; các câu lạc bộ lịch sử, dạ hội LS hoặc các cuộc thi tìm hiểu LS Như vậy, trên cơ cở phân tích các căn cứ xác định chủ đề và yêu cầu cần đạt của chủ đề, chúng tôi đề xuất quy trình lựa xác định yêu cầu cần đạt của chủ đề và vận dụng quy trình đó vào việc mô tả yêu cầu cần đạt về PC và NL của các chủ đề LS trong chương trình môn LS lớp 10 trường THPT và mô tả yêu cầu cần đạt về PC và NL của các chủ đề trong giờ nội khóa LS trong CT lớp 10. Căn cứ vào lí thuyết về DHLS, căn cứ vào lí luận về các hình thức tổ chức DHLS ở trường phổ thông, căn cứ vào những đặc trưng của việc tổ chức DHLS theo chủ đề, chúng tôi xác định có 2 hình thức tổ chức DHLS theo chủ đề (hình thức tổ chức giờ học nội khóa và hoạt động ngoại khóa). Từ đó, chúng tôi tiếp tục nghiên cứu đề xuất các phương pháp, cách thức tổ chức DHLS tương ứng với từng hình thức DH. CHƯƠNG 4. CÁC BIỆN PHÁP TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ MÔN LỊCH SỬ LỚP 10 TRƯỜNG THPT. THỬ NGHIỆM SƯ PHẠM Trong chương 4 của Luận án chúng tôi xác đinh các yêu cầu khi đề xuất biện pháp tổ chức DHLS theo chủ đề. Theo đó, khi xác định và lựa chọn các PPDH để tổ chức DHLS theo chủ đề, GV cần lưu ý đảm bảo các yêu cầu về sự phù hợp giữa yêu cầu cần đạt với nội dung dạy học và phương pháp tổ chức dạy học theo hướng khai thác tối đa vốn kiến thức, kinh nghiệm của cá nhân HS, phát huy vai trò tích cực, chủ động, sáng tạo của HS trong quá trình học tập để đạt được đích, yêu cầu đạt ra trong chủ đề. Trên cơ sở xác định đước các yêu cầu, chúng tooid dề xuất 4 nhóm biên pháp tổ chức DHLS theo chủ đề. Đó là các nhóm biên pháp: 1. Nhóm các biện pháp chuẩn bị dạy học chủ đề Trong nhóm các biên pháp chuẩn bị dạy học chủ đề chúng tôi đề xuất hai biện pháp: a) Nghiên cứu chương trình giáo dục quốc gia để xây dựng kế hoạch cá nhân. Kế hoạch cá nhân của GV bao gồm các loại kế hoạch lên lớp dài hạn cho cả năm học hoặc kì học và chuẩn bị cho việc xây dựng kế hoạch bài dạy. Đây là nhóm các biện pháp có vai trò quan trọng trong quá trình DH, góp phần quyết định chất lượng, hiệu quả của việc tổ chức DH. Trong đó, xây dựng kế
16 hoạch dạy học (còn gọi là giáo án) là công việc quan trọng nhất của trong nhóm các biện pháp chuẩn bị tổ chức dạy học chủ đề của GV. Theo chúng tôi, để hoàn thành việc xây dựng hồ sơ cá nhân, GV sẽ phải chuẩn vị và thực hiện những nội dung sau: Bảng 4.1. Các nhiệm vụ khi phân tích chương trình giáo dục phổ thông STT Hoạt động Sản phẩm hoạt động 1 Nghiên cứu chương trình giáo dục phổ - Xác định được mục tiêu, vị trí của môn học (mục thông; mục tiêu kế hoạch giáo dục của tiêu chung, mục tiêu theo khối lớp) nhà trường; các văn bản hướng dẫn thực - Xác định được phương hướng và cách triển khai hiện chương trình để xác định mục tiêu, thực hiện chương trình nhiệm vụ môn học theo khối lớp - Xây dựng đề cương chương trình môn học theo khối lớp 2 Nghiên cứu bối cảnh địa phương; mục Mô tả, xác định được mục tiêu, vị trí của môn học tiêu giáo dục nhà trường; đặc điểm HS phù hợp với điều kiện địa phương và khả năng của bản thân Xây dựng kế hoạch thực hiện môn học Hoàn thiện kế hoạch thực hiện chương trình để 3 thống nhất thực hiện chương trình môn học trong toàn trường 4 Xác định chủ đề và mô tả yêu cầu cần Bảng mô tả yêu cầu cần đạt về PC, NL của chủ đề đạt của chủ đề 4.1 Xác định vị trí, vai trò, vị trí của chủ đề Xác định được vai trò, vị trí của chủ đề 4.2 Mô tả yêu cầu cần đạt của chủ đề Mô tả yêu cầu cần đạt của chủ đề về kiến thức, kĩ năng, thái độ với các nội dung dạy học tương ứng 4.3 Dự kiến các hoạt động dạy học theo yêu Đề xuất được các hoạt động học tập theo các yêu cầu cần đạt của chủ đề cầu cần đạt đã mô tả b) Biện pháp xây dựng kế hoạch theo chuỗi hoạt động học: Trên thực tế, hoạt động này được GV quan tâm thực hiện đầy đù, nghiêm túc. Tuy nhiên, phần lớn các kế hoạch bài dạy của GV được chuẩn bị theo bài trong SGK và soạn theo cách truyền thống, chưa thiết kế theo chuỗi hoạt động học. Do đó, việc đề xuất biện pháp này là rất cần thiết. * Về cấu trúc: Thông thường Kế hoạch DH (giáo án) theo đơn vị bài học trong CT GDPT hiện hành bao gồm các phần: Tên bài học; Mục đích, yêu cầu; Phương pháp, phương tiện; Nội dung bài học; Củng cố, dặn dò và các phụ lục. Đối với kế hoạch DH chủ đề, cấu trúc kế hoạch DH về cơ bản vẫn giống như bản kế hoạch DH trên nhưng có điều chỉnh ở một số nội dung. Cụ thể: - Tên chủ đề và dự kiến thời lượng chủ đề; - Yêu cầu cần đạt của chủ đề: Xác định rõ những kiến thức, kĩ năng, thái độ và các PC, NL cần hình thành và phát triển của HS; Nội dung của chủ đề: Xác định các hoạt động DH, trong mỗi hoạt động xác định rõ mục tiêu của các nhiệm vụ học tập, nội dung hoạt động, phương thức tổ chức thực hiện và dự kiến các sản phẩm học tập của HS trong mỗi nhiệm vụ. *Về quy trình xây dựng kế hoạch DH chủ đề.
17 Quy trình xây dựng chủ đề Bước 1 Bước 2 Bước 3 Xác định chủ đề, yêu cầu Xác định nội dung của Thiết kế tiến trình tổ cần đạt của chủ đề chủ đề chức dạy học chủ đề Hình 4.1. Quy trình xây dựng kế hoạch dạy học chủ đề 2. Nhóm các biện pháp tổ chức dạy học lịch sử theo chủ đề trong các giờ học nội khóa Để tổ chức hiệu quả các hoạt động DHLS theo chủ đề trong giời nội khóa LS, chúng tôi đề xuất các biện pháp sau: a) Đổi mới quy trình tổ chức hoạt động DH trên lớp Chúng tôi nghiên cứu và đề xuất quy trình tổ chức hoạt động học gồm 4 bước với tiêu chí đánh giá như sau: - Quy trình tổ chức DH chủ đề linh hoạt, mềm dẻo hơn đối với cả GV và HS. GV không cần phải tuân thủ một cách nghiêm ngặt các bước lên lớp từ khởi động, hình thành kiến thức mới, luyện tập, củng cố mở rộng trong một tiết học mà có thể lựa chọn và tổ chức cho HS thực hiện từ hai đến ba hoạt động trong một giờ học theo hướng xen kẽ hoạt động luyện tập với hoạt động hình thành kiến thức để HS được củng cố kiến thức đã lĩnh hội được trong quá trình học tập. - Đối với quy trình tổ chức một hoạt động DH, nên tổ chức theo 4 bước như sau: Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ cho HS. Tiêu chí đánh giá hoạt động này là: nhiệm vụ học tập rõ ràng và phù hợp với khả năng của HS, thể hiện ở yêu cầu về sản phẩm mà HS phải hoàn thành khi thực hiện nhiệm vụ; hình thức giao nhiệm vụ sinh động, hấp dẫn, kích thích được hứng thú nhận thức của HS; đảm bảo cho tất cả HS tiếp nhận và sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ. Bước 2: Hỗ trợ HS thực hiện nhiệm vụ. Thực hiện nhiệm vụ học tập: khuyến khích HS hợp tác với nhau khi thực hiện nhiệm vụ học tập; phát hiện kịp thời những khó khăn của HS và có biện pháp hỗ trợ phù hợp, hiệu quả; không có HS bị "bỏ quên". Bước 3: Trao đổi, thảo luận và báo cáo kết quả và thảo luận. Bước 4: Nhận xét, đánh giả kết quả thực hiện nhiệm vụ của HS Nhận xét về quá trình thực hiện nhiệm vụ học tập của HS; phân tích, nhận xét, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ và những ý kiến thảo luận của HS; chính xác hóa các kiến thức mà HS đã học được thông qua hoạt động. b) Tổ chức cho HS học tập LS theo phương pháp nêu và giải quyết vấn đề DH nêu và giải quyết vấn đề là một trong những PPDH dạy học tích cực. Đặc trưng của PPDH này là nêu vấn đề và tổ chức cho HS giải quyết vấn đề để rút ra kiến thức cần lĩnh hội, cần vận dụng vào thực tiễn cuộc sống. Các vấn đề được nêu ra trong học tập thường là các tình huống có vấn đề để HS trao đổi, thảo luận đưa tra ý kiến cá nhân. Sản phẩm của hoạt động này là HS phải tìm ra cái mới, cái chưa biết thông qua quá trình tư duy. Đối với dạy học tổ chức dạy học lịch sử theo chủ đề, GV có thể thiết kế các nhiệm vụ học tập, có thể là một sự kiện hiện tượng; có thê là một bài tập nhận thức để tạo tình huống có vấn đề cho HS nghiên cứu, trao đổi, thảo luận để đưa ra cách giải thích phù hợp. Quá trình này không chỉ giúp HS có hứng thú tìm hiểu lịch sử, hiểu được bản chất của vấn đề lịch sử mà còn rèn luyện cho HS các kĩ năng trình bày, lập luận một vấn đề lịch sử; cách thức giải quyết vấn đề. Trên cơ sở đó