Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Kinh doanh và quản lý: Hoàn thiện kiểm toán ngân sách địa phương với việc tăng cường quản lý ngân sách của các địa phương

1<br /> <br /> 2<br /> <br /> Bé gi¸o dôc v ® o t¹o<br /> Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n<br /> -------- ----<br /> <br /> ------------<br /> <br /> CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH<br /> TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN<br /> <br /> NGUY N TH THANH DI P<br /> <br /> HOµN THIÖN KIÓM TO¸N NG¢N S¸CH<br /> §ÞA PH¦¥NG VíI VIÖC T¡NG C¦êNG QU¶N Lý<br /> NG¢N S¸CH CñA C¸C §ÞA PH¦¥NG<br /> <br /> Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: 1. TS. CAO TẤN KHỔNG<br /> 2. TS. TÔ VĂN NHẬT<br /> <br /> Phản biện 1: .....................................................................................<br /> Chuyªn ngµnh: KÕ to¸n, KiÓm to¸n vµ Ph©n tÝch<br /> <br /> Phản biện 2: .....................................................................................<br /> <br /> Phản biện 3: .....................................................................................<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Nhà nước,<br /> họp tại Trường Đại học Kinh tế Quốc dân,<br /> <br /> Vào hồi ………., ngày ……..tháng ……..năm 2016<br /> <br /> Hµ néi, n¨m 2016<br /> <br /> 3<br /> <br /> 4<br /> <br /> CHƯƠNG 1<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại:<br /> <br /> GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU<br /> <br /> - Thư viện Quốc gia<br /> - Thư viện trường Đại học Kinh tế Quốc dân<br /> <br /> 1.1. Sự cần thiết của Đề tài<br /> Trong những năm qua, chất lượng kiểm toán Ngân sách nhà nước đã<br /> dần được nâng cao trên cơ sở nguồn lực hiện có của Kiểm toán Nhà nước.<br /> Bên cạnh đó, công tác quản lý Ngân sách nhà nước cũng có những thay đổi<br /> đáng kể. Tuy nhiên, việc quản lý ngân sách địa phương vẫn tồn tại nhiều bất<br /> cập từ phía các cơ quan quản lý nhà nước, từ phía Ủy ban nhân dân và Hội<br /> động nhân dân, từ phía Kiểm toán Nhà nước.<br /> Những quan điểm về đổi mới tổ chức quản lý ngân sách nhà nước mang<br /> tính nguyên tắc định hướng trong chiến lược phát triển tài chính của Quốc gia<br /> sẽ tác động trực tiếp đến hoạt động kiểm toán ngân sách của Kiểm toán Nhà<br /> nước. Những thay đổi quan trọng trong việc từng bước chuyển quản lý ngân<br /> sách nhà nước theo đầu vào sang quản lý theo đầu ra, thay đổi quy trình lập<br /> ngân sách theo khuôn khổ chi tiêu trung hạn sẽ dẫn tới phương thức quản lý<br /> ngân sách cũng có những thay đổi tương ứng. Điều này sẽ tác động lớn tới việc<br /> sử dụng loại hình, phương thức kiểm toán và xác định mục tiêu kiểm toán ngân<br /> sách nhà nước của Kiểm toán Nhà nước.<br /> Quản lý ngân sách nhà nước càng đổi mới phương thức quản lý, sử dụng<br /> ngân sách theo hướng gắn đầu tư của ngân sách nhà nước với hiệu quả xã hội;<br /> thực hiện cải cách hành chính trong việc lập, thực hiện và quyết toán ngân<br /> sách; kiểm soát chặt chẽ hoạt động thu, chi ngân sách nhà nước qua các qui<br /> định về tăng cường trách nhiệm, thanh tra, kiểm tra, kiểm toán gắn với xử lý<br /> vi phạm. Điều này đòi hỏi phải đổi mới một các đồng bộ và toàn diện công<br /> tác kiểm toán ngân sách nhà nước của Kiểm toán Nhà nước. Như vậy, việc<br /> nghiên cứu và hoàn thiện kiểm toán Ngân sách địa phương từ đó góp phần<br /> tăng cường quản lý Ngân sách của các địa phương có ý nghĩa quan trọng và<br /> hết sức cần thiết.<br /> <br /> 5<br /> <br /> Xuất phát từ những lý do trên, Tác giả chọn đề tài: “Hoàn thiện kiểm toán<br /> ngân sách địa phương với việc tăng cường quản lý ngân sách của các địa<br /> <br /> 6<br /> <br /> 1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu<br /> Trong phạm vi nghiên cứu của Đề tài, Tác giả đi sâu nghiên cứu công<br /> <br /> phương”.<br /> <br /> tác kiểm toán ngân sách địa phương do Kiểm toán Nhà nước Việt Nam thực<br /> <br /> 1.2. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan<br /> <br /> hiện bao gồm: tổ chức bộ máy kiểm toán ngân sách địa phương và tổ chức hoạt<br /> <br /> Tổng hợp các nghiên cứu trong và ngoài nước<br /> <br /> động kiểm toán ngân sách địa phương; vai trò của kiểm toán NSĐP với quản lý<br /> <br /> Những phương pháp nghiên cứu đã được áp dụng<br /> <br /> NSĐP qua kết luận và kiến nghị kiểm toán.<br /> <br /> Khoảng trống nghiên cứu<br /> - Thứ nhất, các đề tài, các công trình nghiên cứu chưa đề cập tới các<br /> trường phái lý thuyết nghiên cứu về kiểm toán ngân sách<br /> <br /> Phạm vi nghiên cứu: cơ quan KTNN các khu vực của KTNN Việt Nam.<br /> 1.5. Khung nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu<br /> * Khung nghiên cứu:<br /> <br /> - Thứ hai, đa số các đề tài được nghiên cứu trước thời điểm Luật Kiểm<br /> toán Nhà nước có hiệu lực hoặc chỉ liên quan đến từng mặt hoặc trong phạm vi<br /> tỉnh, thành, đơn vị dự toán cụ thể nhằm đưa ra các giải pháp nâng cao chất<br /> lượng kiểm toán Ngân sách Nhà nước xét ở góc độ hẹp mà chưa có đề tài nào<br /> nghiên cứu chuyên sâu về kiểm toán Ngân sách địa phương.<br /> - Thứ ba, các đề tài chưa nghiên cứu và đánh giá được sự tác động của<br /> <br /> Tổ chức bộ máy kiểm toán ngân<br /> sách địa phương:<br /> - Bộ máy Kiểm toán nhà<br /> nước trong kiểm toán<br /> ngân sách địa phương<br /> - Tổ chức và hoạt động<br /> của đoàn kiểm toán<br /> ngân sách địa phương<br /> <br /> kiểm toán ngân sách địa phương tới quản lý ngân sách của các địa phương.<br /> - Thứ tư, các đề tài chưa gắn với tiến trình cải cách tài chính công đang<br /> <br /> được thực hiện ở Việt Nam.<br /> 1.3. Mục đích nghiên cứu<br /> Mục tiêu nghiên cứu đề tài của Tác giả có thể được cụ thể hóa bằng các<br /> câu hỏi nghiên cứu:<br /> - Những vấn đề lý luận cơ bản về ngân sách địa phương và quản lý ngân<br /> sách của các địa phương?<br /> - Những vấn đề lý luận cơ bản về kiểm toán ngân sách địa phương?<br /> - Thực tế tổ chức bộ máy kiểm toán ngân sách địa phương tại Việt Nam?<br /> - Thực tế tổ chức hoạt động kiểm toán ngân sách địa phương tại Việt Nam?<br /> <br /> Tổ chức hoạt động kiểm toán<br /> ngân sách địa phương:<br /> - Chức năng, mục tiêu, nội<br /> dung, đối tượng và phạm<br /> vi kiểm toán ngân sách địa<br /> phương<br /> - Quy trình kiểm toán ngân<br /> sách địa phương<br /> - Kiểm soát chất lượng<br /> kiểm toán ngân sách địa<br /> phương<br /> - Tổ chức mối quan hệ giữa<br /> chủ thể và khách thể trong<br /> kiểm toán ngân sách địa<br /> phương<br /> <br /> Kiểm<br /> toán<br /> Ngân<br /> sách địa<br /> phương<br /> <br /> Quản lý Ngân sách<br /> của các địa phương<br /> - Quản lý quá<br /> trình thu của<br /> ngân sách địa<br /> phương<br /> - Quản lý quá<br /> trình chi của<br /> ngân sách địa<br /> phương<br /> - Quản lý việc<br /> thực hiện các<br /> biện pháp<br /> cân đối thu,<br /> chi của ngân<br /> sách địa<br /> phương<br /> <br /> - Tác động của kiểm toán ngân sách địa phương tới quản lý ngân sách<br /> của các địa phương?<br /> - Giải pháp hoàn thiện kiểm toán ngân sách địa phương góp phần tăng<br /> cường quản lý ngân sách của các địa phương?<br /> <br /> * Dữ liệu được sử dụng trong nghiên cứu:<br /> - Nguồn dữ liệu thứ cấp: Tác giả sử dụng các tài liệu kiểm toán, các kết quả<br /> nghiên cứu sẵn có như: tài liệu tổng hợp kết quả kiểm toán của cơ quan Kiểm toán<br /> <br /> 7<br /> <br /> 8<br /> <br /> Nhà nước Việt Nam, các báo cáo kiểm toán, các kết quả nghiên cứu gần đây (có<br /> <br /> cứu điều tra thực nghiệm trong Chương 3 để xác định các nhân tố ảnh hưởng<br /> <br /> liên quan đến đề tài nghiên cứu) của một số nhà khoa học trong nước và trên thế<br /> <br /> tới công tác kiểm toán NSĐP làm định hướng hoàn thiện công tác kiểm toán<br /> <br /> giới…<br /> <br /> NSĐP góp phần tăng cường năng lực quản lý ngân sách của các địa phương.<br /> - Nguồn dữ liệu sơ cấp có được từ quá trình nghiên cứu thông qua phiếu<br /> <br /> điều tra; kết quả của những cuộc phỏng vấn với những đối tượng có liên<br /> CHƯƠNG 2<br /> <br /> quan,…<br /> * Phương pháp nghiên cứu:<br /> - Khảo sát trực tiếp: Sử dụng bảng câu hỏi để điều tra các các Kiểm toán<br /> <br /> NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ KIỂM TOÁN NGÂN SÁCH<br /> ĐỊA PHƯƠNG VỚI VIỆC TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH<br /> CỦA CÁC ĐỊA PHƯƠNG<br /> <br /> viên nhà nước tại Kiểm toán nhà nước các khu vực.<br /> - Phỏng vấn sâu:<br /> <br /> 2.1. Lý luận chung về ngân sách địa phương và quản lý ngân sách địa<br /> <br /> + Phỏng vấn sâu các Kiểm toán viên trực tiếp tham gia kiểm toán ngân<br /> <br /> phương<br /> <br /> sách địa phương nhằm tìm hiểu thực tế công tác kiểm toán ngân sách địa<br /> phương<br /> <br /> 2.1.1. Bản chất của ngân sách địa phương<br /> NSĐP là tên chung để chỉ ngân sách của các cấp chính quyền bên dưới<br /> <br /> + Phỏng vấn sâu các thành viên Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân<br /> các cấp tại các địa phương nhằm thu thập đánh giá tác động của kiểm toán<br /> ngân sách địa phương đối với quản lý ngân sách của các địa phương.<br /> - Tổng hợp, phân tích thực trạng kiểm toán ngân sách địa phương từ kết<br /> quả điều tra và kết quả khảo sát hồ sơ kiểm toán tại KTNN các khu vực;<br /> - Tổng hợp phân tích số liệu kiểm toán từ các báo cáo kiểm toán năm<br /> 2010 – 2014 cho các năm ngân sách 2009 – 2013.<br /> <br /> (cấp dưới của chính quyền nhà nước trung ương) phù hợp với địa giới hành<br /> chính các cấp.<br /> 2.1.2. Quản lý ngân sách địa phương<br /> 2.1.2.1. Quản lý thu, chi ngân sách địa phương<br /> - Quản lý quá trình thu của ngân sách địa phương<br /> - Quản lý quá trình chi của ngân sách địa phương<br /> 2.1.2.2. Quản lý chu trình ngân sách địa phương<br /> Trong một quy trình NSNN bao gồm ba khâu: Lập dự toán NSNN, chấp<br /> <br /> Kết luận Chương 1<br /> Qua việc tìm hiểu tổng quan các nghiên cứu cho thấy, đã có các nghiên<br /> <br /> hành NSNN và quyết toán NSNN. Các giai đoạn này được thực hiện lặp đi, lặp lại<br /> trong mỗi năm ngân sách gọi là quy trình NSNN. Quy trình hoạt động NSNN này<br /> <br /> cứu về kiểm toán NSNN nói chung và kiểm toán NSĐP nói riêng. Các nghiên<br /> <br /> áp dụng cho ngân sách của mọi cấp chính quyền nhà nước.<br /> <br /> cứu đưa ra đánh giá thực trạng về kiểm toán NSNN, NSĐP Việt Nam ở các<br /> <br /> 2.1.2.3. Nguyên tắc quản lý ngân sách địa phương<br /> <br /> khía cạnh khác nhau như vấn đề về tổ chức bao gồm tổ chức công tác kiểm<br /> <br /> Quản lý ngân sách nhà nước nói chung và ngân sách địa phương nói<br /> <br /> toán và tổ chức bộ máy kiểm toán nhà nước hoặc giới hạn phạm vi ngân sách<br /> <br /> riêng cần tuân thủ theo các nguyên tắc sau: Một là, Đầy đủ, trọn vẹn; Hai là,<br /> <br /> xã, phường, thị trấn,… từ đó đưa ra các giải pháp hoàn thiện công tác kiểm<br /> <br /> Thống nhất; Ba là, Đảm bảo sự cân đối ngân sách; Bốn là, Đảm bảo tính công<br /> <br /> toán ngân sách.<br /> <br /> khai, minh bạch; Năm là, Rõ ràng, khách quan, trung thực; Sáu là, Đảm bảo<br /> <br /> Việc tổng quan các nghiên cứu này sẽ là tiền đề quan trọng trong việc<br /> xác định khoảng trống nghiên cứu, nghiên cứu lý luận trong Chương 2, nghiên<br /> <br /> tính kinh tế, hiệu quả và hiệu lực. Các nguyên tắc cơ bản này đòi hỏi phải được<br /> tôn trọng một cách đồng bộ và phải được kiểm tra, giám sát việc thực hiện.<br /> <br /> 9<br /> <br /> 10<br /> <br /> 2.2.1.2. Quy trình kiểm toán ngân sách địa phương<br /> Chuẩn bị kiểm toán<br /> <br /> 2.1.2.4. Kiểm tra, thanh tra, kế toán, kiểm toán ngân sách địa phương<br /> Công tác kiểm tra, thanh tra, kế toán, kiểm toán ngân sách địa phương<br /> <br /> được thực hiện bởi: Các Bộ, các đơn vị dự toán cấp trên; Cơ quan tài chính, cơ<br /> <br /> Thực hiện kiểm toán<br /> <br /> quan thu ngân sách, cơ quan Kho bạc Nhà nước; Thanh tra Tài chính; Các tổ<br /> chức, cá nhân; Kiểm toán nhà nước.<br /> Kết thúc kiểm toán<br /> <br /> 2.2. Lý luận chung về kiểm toán ngân sách địa phương<br /> 2.2.1. Tổ chức hoạt động kiểm toán ngân sách địa phương<br /> <br /> Kiểm tra việc thực hiện kết luận và<br /> kiến nghị kiểm toán<br /> <br /> 2.2.1.1. Chức năng, mục tiêu, nội dung, đối tượng và phạm vi kiểm toán ngân<br /> sách địa phương<br /> <br /> Sơ đồ 2.1: Quy trình kiểm toán ngân sách địa phương<br /> <br /> Kiểm toán NSNN do KTNN thực hiện giúp chính phủ quản lý và điều<br /> hành NSNN, cơ quan dân cử thực hiện chức năng giám sát, phê chuẩn NSNN<br /> thông qua các chức năng chủ yếu bao gồm: chức năng kiểm tra và xác nhận và<br /> chức năng tư vấn thông qua bày tỏ ý kiến.<br /> Mục tiêu kiểm toán ngân sách địa phương theo quan niệm truyền thống<br /> <br /> 2.2.1.3. Kiểm soát chất lượng kiểm toán ngân sách địa phương<br /> Kiểm soát chất lượng kiểm toán ngân sách địa phương bao gồm: Tổ<br /> chức kiểm soát nội bộ của đoàn kiểm toán; Tổ chức kiểm soát của hệ thống<br /> <br /> là các mục tiêu cụ thể của kiểm toán BCTC, KTTT và KTHĐ được vận dụng<br /> <br /> quản lý kiểm toán đối với hoạt động kiểm toán; Tổ chức kiểm soát độc lập<br /> <br /> trong kiểm toán NSĐP, tức là kiểm toán đối với việc quản lý và sử dụng<br /> <br /> đối với hoạt động kiểm toán.<br /> <br /> NSNN các cấp của địa phương.<br /> Nội dung, đối tượng tổng quát của cuộc kiểm toán NSĐP là hoạt động<br /> quản lý và sử dụng ngân sách địa phương.<br /> Phạm vi của cuộc kiểm toán: được quyết định bởi phạm vi của việc quản<br /> lý, sử dụng NSĐP và mục tiêu cụ thể của cuộc kiểm toán.<br /> <br /> 2.2.1.4. Tổ chức mối quan hệ giữa chủ thể và khách thể trong kiểm toán ngân<br /> sách địa phương<br /> Mối quan hệ giữa chủ thể kiểm toán (cơ quan KTNN, đoàn kiểm toán và<br /> các KTV) với đơn vị được kiểm toán (chính quyền các cấp ở địa phương và các<br /> đơn vị trực thuộc) là mối quan hệ phụ thuộc, hợp tác, phối hợp trong công tác<br /> kiểm toán.<br /> 2.2.2. Tổ chức bộ máy kiểm toán ngân sách địa phương<br /> 2.2.2.1. Bộ máy của Kiểm toán nhà nước trong kiểm toán ngân sách địa<br /> phương<br /> Cơ quan KTNN được thành lập gắn với việc kiểm tra tài chính công mà<br /> trọng tâm là NSNN, việc tổ chức bộ máy kiểm toán NSNN gắn liền với tổ chức<br /> bộ máy của cơ quan KTNN.<br /> <br />