Triết học pháp luật: Đối tượng nghiên cứu, vị trí và chức năng

vâ kh¸nh vinh<br /> <br />  khoa häc x· héi <br /> <br /> <br /> TRIÕT HäC PH¸P LUËT: §èI T¦îNG NGHI£N CøU,<br /> VÞ TRÝ Vµ CHøC N¡NG<br /> vâ kh¸nh vinh *<br /> <br /> Tãm t¾t: TriÕt häc ph¸p luËt ®· h×nh thµnh trong lÞch sö t­ t­ëng nh©n lo¹i tõ thêi cæ ®¹i vµ ph¸t<br /> triÓn cho ®Õn hiÖn nay. Bµi viÕt b­íc ®Çu nghiªn cøu vÒ ®èi t­îng nghiªn cøu, vÞ trÝ vµ c¸c chøc n¨ng<br /> cña triÕt häc ph¸p luËt. Qua ®ã, bµi viÕt lµm râ c¸c gãc ®é liªn quan nh­: tÝnh tÊt yÕu cña triÕt häc ph¸p<br /> luËt; b¶n chÊt vµ c¸c ®Æc ®iÓm cña c¸ch tiÕp cËn triÕt häc vÒ ph¸p luËt; triÕt häc ph¸p luËt trong hÖ<br /> thèng triÕt häc vµ luËt häc; c¬ cÊu cña triÕt häc ph¸p luËt; nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc ph¸p luËt;<br /> c¸c chøc n¨ng cña triÕt häc ph¸p luËt.<br /> Tõ khãa: TriÕt häc; triÕt häc ph¸p luËt; b¶n thÓ luËn ph¸p luËt; nhËn thøc luËn ph¸p luËt; nh©n<br /> häc ph¸p luËt.<br /> Ngµy nhËn bµi: 15/7/2013; Ngµy duyÖt ®¨ng bµi: 15/8/2013.<br /> <br /> <br /> NhËn thøc triÕt häc vÒ ph¸p luËt lµ Kh¸i qu¸t vÒ ®èi t­îng nghiªn cøu cña<br /> nhiÖm vô cña m«n khoa häc vµ m«n häc triÕt häc ph¸p luËt<br /> ®Æc biÖt - triÕt häc ph¸p luËt. M«n khoa Trong lÞch sö t­ t­ëng triÕt häc ph¸p<br /> häc vµ m«n häc nµy cã ®èi t­îng nghiªn luËt cã nhiÒu c¸ch tiÕp cËn ®èi víi viÖc x¸c<br /> cøu vµ bé m¸y kh¸i niÖm riªng cña m×nh. ®Þnh triÕt häc ph¸p luËt vµ ®èi t­îng<br /> TriÕt häc ph¸p luËt lµ khoa häc cã tõ thêi nghiªn cøu cña nã. Ch¼ng h¹n, G.Hªgen<br /> cæ ®¹i, cã lÞch sö ph¸t triÓn phong phó; nã coi triÕt häc ph¸p luËt lµ khoa häc vÒ ph¸p<br /> ®· ®­îc thÓ hiÖn trong c¸c t¸c phÈm cña luËt cã ®èi t­îng nghiªn cøu lµ “ý niÖm<br /> Platon vµ Aristotel, vµ cã sù ph¸t triÓn ph¸p luËt”. Nhµ triÕt häc ng­êi Nga<br /> v­ît bËc ë T©y ¢u vµo c¸c thÕ kû XVII - S.Frank cho r»ng triÕt häc ph¸p luËt lµ<br /> XVIII vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn trong hÖ häc thuyÕt vÒ lý t­ëng x· héi.(*)<br /> thèng khoa häc nh©n v¨n cña thêi ®¹i §èi t­îng nghiªn cøu trong triÕt häc<br /> ngµy nay. ë n­íc ta, tõ tr­íc ®Õn nay triÕt ph¸p luËt hiÖn nay ®­îc x¸c ®Þnh kh¸c<br /> häc ph¸p luËt ch­a ®­îc quan t©m nghiªn nhau, tõ c¸ch hiÓu réng nhÊt cho ®Õn c¸ch<br /> cøu. §©y lµ sù chËm trÔ cÇn ®­îc kh¾c hiÓu hÑp nhÊt. Ch¼ng h¹n, nhµ triÕt häc<br /> phôc. Chóng t«i cho r»ng, c¸c nhµ luËt häc ph¸p luËt ng­êi Nga, V. Nersesjanx ®­a<br /> vµ c¸c nhµ triÕt häc n­íc ta cÇn ph¶i hîp ra quan ®iÓm theo nghÜa réng vÒ ®èi t­îng<br /> lùc nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò cña triÕt häc nghiªn cøu cña triÕt häc ph¸p luËt, theo<br /> ph¸p luËt. Bµi viÕt nµy b­íc ®Çu t×m hiÓu «ng, “triÕt häc ph¸p luËt nghiªn cøu ý<br /> ®èi t­îng nghiªn cøu, vÞ trÝ vµ c¸c chøc nghÜa, b¶n chÊt cña ph¸p luËt, kh¸i niÖm<br /> n¨ng cña triÕt häc ph¸p luËt.<br /> (*)<br /> 1. §èi t­îng nghiªn cøu cña triÕt GS. TS. Phã Chñ tÞch ViÖn Hµn l©m Khoa häc x·<br /> héi ViÖt Nam, Gi¸m ®èc Häc viÖn Khoa häc x· héi,<br /> häc ph¸p luËt Tæng biªn tËp T¹p chÝ Nh©n lùc khoa häc x· héi.<br /> <br /> <br /> Sè 4-2013 Nh©n lùc khoa häc x· héi 3<br /> triÕt häc ph¸p luËt: ®èi t­îng nghiªn cøu...<br /> <br /> ph¸p luËt, nÒn t¶ng vµ vÞ trÝ cña nã trong t­îng nghiªn cøu cña triÕt häc.<br /> thÕ giíi, gi¸ trÞ vµ tÇm quan träng, vai trß Cã thÓ x¸c ®Þnh ®èi t­îng nghiªn cøu<br /> cña nã trong ®êi sèng cña con ng­êi, cña cña triÕt häc ph¸p luËt b»ng c¸ch ®Æt ra<br /> x· héi vµ cña Nhµ n­íc, trong sè phËn cña nh÷ng vÊn ®Ò sau ®©y: 1) Chóng ta cã thÓ<br /> c¸c d©n téc vµ x· héi cña loµi ng­êi”(1). hiÓu ph¸p luËt lµ g×? 2) Chóng ta cã thÓ<br /> Nhµ triÕt häc ph¸p luËt ng­êi ý N.Bobbio lµm g× ®Ó phï hîp víi c¸c yªu cÇu cña<br /> ®­a ra quan ®iÓm theo nghÜa hÑp vÒ ®èi ph¸p luËt vµ v× sao? 3) Chóng ta cã thÓ tin<br /> t­îng nghiªn cøu cña triÕt häc ph¸p luËt, t­ëng vµo c¸i g× trong tr­êng hîp tu©n thñ<br /> theo «ng c«ng b»ng ®­îc coi lµ vÊn ®Ò hoÆc vi ph¹m c¸c yªu cÇu ®ã? §Õn l­ît<br /> nghiªn cøu duy nhÊt cña triÕt häc ph¸p m×nh, tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò ®ã cã thÓ dÉn<br /> luËt, do vËy, nã lµ ®èi t­îng nghiªn cøu ®Õn mét vÊn ®Ò kh¸i qu¸t: con ng­êi ph¸p<br /> cña triÕt häc ph¸p luËt(2). luËt lµ nh­ thÕ nµo hoÆc ph¸p luËt víi t­<br /> Sù hiÖn diÖn c¸c c¸ch tiÕp cËn ®a d¹ng c¸ch lµ mét ph­¬ng thøc tån t¹i cña nh©n<br /> vÒ ®èi t­îng nghiªn cøu cña triÕt häc ph¸p lo¹i lµ g×? C©u tr¶ lêi cho nh÷ng c©u hái ®ã<br /> luËt lµ hîp lý, v× viÖc x¸c ®Þnh ®èi t­îng cho phÐp chóng ta lµm s¸ng tá b¶n chÊt<br /> ®ã ®ßi hái ph¶i lµm s¸ng tá sù quan t©m cña hiÖn t­îng ph¸p luËt vµ ®èi t­îng<br /> cña nhµ nghiªn cøu ®Õn c¶ hai mÆt triÕt nghiªn cøu cña triÕt häc ph¸p luËt.(1)<br /> häc vµ ph¸p luËt. Còng cã thÓ gi¶ ®Þnh TÝnh tÊt yÕu cña triÕt häc ph¸p luËt<br /> r»ng, së dÜ cã nhiÒu c¸ch tiÕp cËn vÒ ®èi MÆc dï c¸c nghiªn cøu triÕt häc ph¸p<br /> t­îng nghiªn cøu cña triÕt häc ph¸p luËt, luËt cã lÞch sö l©u ®êi vµ phong phó, vµ<br /> bëi v× cã nhiÒu hÖ thèng triÕt häc kh¸c triÕt häc ph¸p luËt ®· cã nh÷ng thµnh tùu<br /> nhau, cßn viÖc lµm s¸ng tá ®èi t­îng hiÓn nhiªn trong sù ph¸t triÓn cña luËt<br /> nghiªn cøu cña triÕt häc ph¸p luËt kh«ng häc, nh­ng tÝnh tÊt yÕu tån t¹i cña nã víi<br /> thÓ thiÕu ®­îc viÖc x¸c ®Þnh râ rµng quan t­ c¸ch lµ mét lÜnh vùc nhËn thøc lý luËn<br /> ®iÓm cña nhµ nghiªn cøu ®èi víi chÝnh ®éc lËp ch­a ph¶i lµ sù kiÖn hiÓn nhiªn<br /> hiÖn t­îng ph¸p luËt nh­ hiÖn t­îng ®èi víi tÊt c¶ c¸c nhµ nghiªn cøu.<br /> riªng cã vµ cÇn ®­îc nghiªn cøu. Cã nhiÒu luËn gi¶i vÒ tÝnh tÊt yÕu cña<br /> §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, chóng t«i cho triÕt häc ph¸p luËt, trong ®ã cÇn nãi ®Õn<br /> r»ng cÇn ph¶i xuÊt ph¸t tõ b¶n th©n kh¸i hai luËn gi¶i quan träng sau ®©y: luËn<br /> niÖm vÒ triÕt häc. TriÕt häc ph¸p luËt lµ gi¶i vÒ lÞch sö vµ luËn gi¶i vÒ tÝnh cÊp<br /> triÕt häc chuyªn ngµnh cã ®èi t­îng b¸ch. LuËn gi¶i lÞch sö vÒ tÝnh tÊt yÕu cña<br /> nghiªn cøu kh«ng ph¶i lµ toµn bé thÕ giíi, triÕt häc ph¸p luËt ®­îc dùa trªn sù<br /> kh«ng ph¶i c¸i ®ang tån t¹i tù th©n nã, kh¼ng ®Þnh r»ng vÊn ®Ò ®ã bao giê còng<br /> mµ chØ lµ mét phÇn trong toµn bé c¸i tån lµm cho x· héi loµi ng­êi quan t©m trong<br /> t¹i, ®ã lµ ph¸p luËt. Tuy vËy, bëi triÕt häc suèt lÞch sö tån t¹i cña m×nh. Nghiªn cøu<br /> ph¸p luËt lµ triÕt häc, cho dï lµ triÕt häc<br /> chuyªn ngµnh, nã vÉn cã tÊt c¶ nh÷ng ®Æc (1)<br /> V. Nersesjanx B.C TriÕt häc ph¸p luËt: Gi¸o tr×nh<br /> tr­ng cña triÕt häc nãi chung. §iÒu ®ã cã dµnh cho c¸c tr­êng ®¹i häc. M., 1988, tr.7.<br /> (2)<br /> Dmehture. S, VÒ vai trß cña triÕt häc ph¸p luËt<br /> nghÜa lµ ®èi t­îng nghiªn cøu cña triÕt<br /> trong nghiªn cøu luËt häc ë ý. T¹p chÝ Nhµ N­íc vµ<br /> häc ph¸p luËt ®­îc hiÓu t­¬ng tù nh­ ®èi Ph¸p LuËt. M1995, No1, tr. 138.<br /> <br /> <br /> 4 Nh©n lùc khoa häc x· héi Sè 4-2013<br />  vâ kh¸nh vinh<br /> <br /> triÕt häc ph¸p luËt tÊt nhiªn lµm tháa d¹ng nh÷ng c©u hái, nh÷ng vÊn ®Ò, nh÷ng<br /> m·n mét nhu cÇu th­êng xuyªn, kh«ng bÝ mËt d­êng nh­ v« tËn. Sù hiÓu biÕt<br /> thÓ lo¹i bá ®­îc cña tinh thÇn nh©n lo¹i. khoa häc ngµy mét s©u s¾c h¬n vÒ hiÖn<br /> Nhu cÇu ®ã thÓ hiÖn ë sù quan t©m cña t­îng ph¸p luËt cã thÓ ®­îc hiÓu lµ lÜnh<br /> con ng­êi vÒ nh÷ng c¸i c¸i lµ sù thËt, lµ vùc më réng mét c¸ch v« tËn vÒ quy m«<br /> cÇn thiÕt cã trong ®êi sèng x· héi cña cña m×nh: khèi l­îng hiÓu biÕt lÜnh vùc ®ã<br /> nh©n lo¹i. cµng lín h¬n, ®iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ ë bÒ<br /> §Õn l­ît m×nh, luËn gi¶i vÒ tÝnh cÊp mÆt cña nã cã nhiÒu ®iÓm liªn quan ®Õn<br /> b¸ch cña triÕt häc ph¸p luËt c¨n cø trªn c¸i ch­a ®­îc nhËn thøc. T­¬ng øng víi<br /> viÖc lµm s¸ng tá ph­¬ng diÖn, khÝa c¹nh ®iÒu ®ã cã nghÞch lý cña nhËn thøc lµ:<br /> cña ph¸p luËt mµ viÖc nhËn thøc cña chóng ta cµng hiÓu biÕt nhiÒu vÒ ph¸p<br /> chóng ta vÒ ph­¬ng diÖn, khÝa c¹nh ®ã chØ luËt, th× cµng cã nhiÒu ®iÒu bÝ Èn xuÊt<br /> cã thÓ ®¹t ®­îc víi sù trî gióp cña c¸ch hiÖn tr­íc c¸c nhµ nghiªn cøu. Nh­ vËy,<br /> tiÕp cËn triÕt häc. lÜnh vùc nghiªn cøu triÕt häc ph¸p luËt<br /> Ph­¬ng diÖn nµo cña ph¸p luËt, ®Æc n»m ë giao ®iÓm cña nh÷ng ®iÒu bÝ Èn ®ã<br /> ®iÓm b¶n chÊt nµo cña nã tÊt yÕu ®ßi hái vµ nhiÖm vô cña triÕt häc ph¸p luËt lµ lµm<br /> ph¶i cã c¸ch tiÕp cËn triÕt häc ph¸p luËt? s¸ng tá nh÷ng ®iÒu ®ã.<br /> Râ rµng lµ ®iÒu ®ã ®­îc quy ®Þnh bëi b¶n C¸c nguån gèc cña tÝnh tiÒm tµng, tÝnh<br /> chÊt tiÒm tµng, Èn giÊu cña chÝnh hiÖn Èn n¸u cña ph¸p luËt ®­îc thÓ hiÖn ë ®©u?<br /> t­îng ph¸p luËt. Ph¸p luËt lµ mét trong §Æc tr­ng ®ã cña ph¸p luËt xuÊt ph¸t tõ<br /> nh÷ng kh¸ch thÓ phøc t¹p, khã kh¨n nhÊt mèi liªn hÖ trùc tiÕp cña nã víi sù tån t¹i<br /> cña nhËn thøc vµ kh«ng tù më ra nh÷ng cña con ng­êi, víi b¶n chÊt, ho¹t ®éng cña<br /> bÝ mËt cña m×nh cho nhµ nghiªn cøu. Sù nã vµ hµm chøa trong m×nh c¸c ®Æc ®iÓm<br /> tiÕn bé kh«ng ngõng cña luËt häc trong cña mäi hiÖn t­îng v¨n hãa. Nh­ mäi<br /> nh÷ng thËp kû gÇn ®©y trªn ph¹m vi toµn ng­êi ®· biÕt, con ng­êi lµ kh¸ch thÓ<br /> thÕ giíi, hµng tr¨m chuyªn kh¶o ®· ®­îc nghiªn cøu bÝ Èn nhÊt. Nh­ng chØ chÝnh<br /> c«ng bè vµ hµng tr¨m luËn ¸n tiÕn sÜ vÒ con ng­êi míi cã thÓ nhËn thøc ®­îc<br /> nh÷ng vÊn ®Ò cña ph¸p luËt ®· ®­îc b¶o kh¸ch thÓ ®ã chø kh«ng ai kh¸c.<br /> vÖ ë n­íc ta, viÖc tõng b­íc n©ng cao vai T­¬ng tù, chóng ta cÇn ph©n biÖt thùc<br /> trß, vÞ trÝ cña ph¸p luËt, cña gi¸o dôc ph¸p thÓ tù nhiªn vµ thùc thÓ tinh thÇn trong<br /> luËt vµ v¨n hãa ph¸p luËt cña nh©n d©n con ng­êi, t×m kiÕm h×nh thøc vËt chÊt vµ<br /> nãi chung - tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã kh«ng b¶n chÊt t­ t­ëng, tinh thÇn trong tÊt c¶<br /> lµm gi¶m tÝnh thêi sù cña vÊn ®Ò nghiªn c¸c hiÖn t­îng v¨n hãa. Trong ph¸p luËt,<br /> cøu ®· ®­îc ®Æt ra. Ng­îc l¹i, chÝnh ë vÞ chóng ta còng t×m thÊy mÆt vËt chÊt vµ<br /> trÝ cña vÊn ®Ò ph¸p luËt ®· ®­îc c¸c nhµ mÆt tinh thÇn vµ ®»ng sau mÆt vËt chÊt<br /> nghiªn cøu gi¶i quyÕt l¹i lµm xuÊt hiÖn vµ mÆt tinh thÇn ®ã, xÐt vÒ mÆt lÞch sö,<br /> nh÷ng vÊn ®Ò míi, vµ viÖc mong muèn c¸c tªn gäi “ph¸p luËt thùc chøng” vµ<br /> v­¬n tíi nh÷ng ®­îc ®Ønh cao trong khoa “ph¸p luËt tù nhiªn” ®­îc ghi nhËn. Sö<br /> häc ph¸p lý sÏ l¹i më ra trong khoa häc dông nh÷ng côm tõ ®ã cã thÓ lµ ch­a hoµn<br /> nh÷ng triÓn väng ch­a tõng ®­îc biÕt d­íi toµn chÝnh x¸c, nh­ng chóng ®· ®­îc h×nh<br /> <br /> Sè 4-2013 Nh©n lùc khoa häc x· héi 5<br /> triÕt häc ph¸p luËt: ®èi t­îng nghiªn cøu...<br /> <br /> thµnh vµ ghi nhËn vÒ mÆt lÞch sö, ph¶n coi th­êng ®ã vµ cµng kh«ng cho phÐp vi<br /> ¸nh c¬ cÊu cña hiÖn t­îng ®ã. ph¹m ph¸p luËt.<br /> C¸i g× trong triÕt häc ph¸p luËt ®­îc Tõ ®©y cã thÓ rót ra kÕt luËn r»ng, víi<br /> hiÓu lµ ph¸p luËt thùc chøng vµ c¸i g× t­ c¸ch lµ mét lÜnh vùc ho¹t ®éng cña con<br /> ®­îc hiÓu lµ ph¸p luËt tù nhiªn? ng­êi, ph¸p luËt g¾n liÒn víi triÕt häc.<br /> Ph¸p luËt thùc chøng ®­îc hiÓu lµ hÖ Nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh nÒn t¶ng cña<br /> thèng c¸c quy ph¹m ph¸p luËt hiÖn hµnh, ph¸p luËt, nh­ c«ng b»ng, tù do, b×nh<br /> c¸c quan hÖ vµ c¸c quyÕt ®Þnh xÐt xö. Cßn ®¼ng, lçi, tr¸ch nhiÖm vµ nh÷ng vÊn ®Ò<br /> ph¸p luËt tù nhiªn, th«ng th­êng ®­îc kh¸c, ®ång thêi còng lµ nh÷ng vÊn ®Ò triÕt<br /> hiÓu lµ nh÷ng nÒn t¶ng, c¬ së t­ t­ëng häc quan träng nhÊt vµ viÖc gi¶i quyÕt<br /> ®Çu tiªn cña ph¸p luËt. Kh¸i niÖm “ph¸p chóng cã nguån gèc s©u xa tõ viÖc gi¶i<br /> luËt tù nhiªn” thÓ hiÖn b¶n chÊt s©u s¾c quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò triÕt häc c¨n b¶n vÒ<br /> cña ph¸p luËt, cßn “tÝnh t­ t­ëng” cña nã b¶n chÊt cña con ng­êi vµ ý nghÜa cuéc<br /> ®­îc thÓ hiÖn ë chç ph¸p luËt tù nhiªn, sèng cña nã, vÒ c¬ cÊu nh©n chñng cña thÕ<br /> thø nhÊt, tån t¹i trong ý thøc (ý thøc ph¸p giíi vµ c¸c ph­¬ng thøc nhËn thøc vÒ thÕ<br /> luËt) víi t­ c¸ch lµ môc ®Ých cña nã (cho giíi. Nh­ vËy, theo tinh thÇn ®ã, ph¸p<br /> dï ®­îc thÓ hiÖn d­íi nh÷ng h×nh thøc luËt còng lµ triÕt häc, ®ã lµ “triÕt häc<br /> hµnh vi); thø hai, thÓ hiÖn víi t­ c¸ch lµ trong thùc hµnh”, vµ t­¬ng øng víi ®iÒu<br /> t­ t­ëng, tøc lµ h×nh thøc ®· ®­îc lo¹i bá ®ã ®ßi hái ph¶i cã “triÕt häc lý thuyÕt”.<br /> c¸i ngÉu nhiªn cña c¸i cÇn ph¶i cã (tÊt ý nghÜa cña triÕt häc ph¸p luËt ®èi víi<br /> nhiªn) trong quan hÖ gi÷a mäi ng­êi. viÖc ®µo t¹o c¸c nhµ luËt häc t­¬ng lai<br /> Ngoµi ra, ph¸p luËt tù nhiªn cßn quy Kh¶ n¨ng nhËn thøc t­ t­ëng nh©n v¨n<br /> ®Þnh c¸c nguyªn t¾c xuÊt ph¸t ®iÓm mµ cao c¶ nhÊt trong ho¹t ®éng cña m×nh,<br /> dùa vµo ®ã c¸c quy ph¹m ph¸p luËt hiÖn kh¶ n¨ng luËn gi¶i vÒ mÆt triÕt häc quan<br /> hµnh ®­îc ban hµnh (trong mäi tr­êng ®iÓm lý luËn vµ quyÕt ®Þnh thùc tiÔn ®­îc<br /> hîp cÇn ph¶i ®­îc th«ng qua) vµ trªn c¬ së th«ng qua cña m×nh lµ dÊu hiÖu thÓ hiÖn<br /> ®ã, viÖc ®¸nh gi¸ c¸c quy ph¹m ®ã ®­îc tÝnh nghÒ nghiÖp chuyªn m«n cao vµ tÝnh<br /> tiÕn hµnh. ViÖc ®¸nh gi¸ nh­ vËy ®­îc trung thùc c«ng d©n cña nhµ luËt häc. Sù<br /> tiÕn hµnh dùa trªn c¬ së thø bËc c¸c gi¸ luËn gi¶i nh­ vËy, ®Æc biÖt trong viÖc ®­a<br /> trÞ mµ triÕt häc ph¸p luËt ®­a ra trong ra c¸c quyÕt ®Þnh thùc tiÔn, kh«ng ph¶i<br /> qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt mèi quan hÖ cña con bao giê còng ®­îc nhËn thøc ®Çy ®ñ, tuy<br /> ng­êi víi thÕ giíi xung quanh, trong ®ã cã vËy sù luËn gi¶i ®ã ®­îc quyÕt ®Þnh ë mét<br /> quan hÖ gi¸ trÞ. ViÖc ®¸nh gi¸ mang tÝnh møc ®é ®¸ng kÓ bëi c¸c môc ®Ých, ®Þnh<br /> chÊt phª ph¸n thÓ hiÖn th¸i ®é cña con h­íng thÕ giíi quan cña c¸c nhµ luËt häc<br /> ng­êi ®èi víi c¸c quy ph¹m ph¸p luËt lµ vµ triÕt häc ph¸p luËt cã ¶nh h­ëng lín<br /> rÊt cÇn thiÕt ®èi víi trËt tù ph¸p luËt hiÖn ®Õn sù h×nh thµnh thÕ giíi quan ®ã. Mäi<br /> hµnh ®Ó con ng­êi kh«ng trë thµnh n¹n dù ®Þnh gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò lý luËn nÒn<br /> nh©n cña nã. §­¬ng nhiªn, th¸i ®é phª t¶ng cña luËt häc thiÕu sù luËn gi¶i vÒ<br /> ph¸n cña c¸ nh©n ®èi víi trËt tù ph¸p luËt triÕt häc th­êng dÉn ®Õn viÖc lµm t­¬ng<br /> hiÖn hµnh kh«ng ®ång nghÜa víi th¸i ®é ®èi hãa hoÆc gi¸o ®iÒu hãa nh÷ng vÊn ®Ò<br /> <br /> 6 Nh©n lùc khoa häc x· héi Sè 4-2013<br />  vâ kh¸nh vinh<br /> <br /> ®ã. Nh÷ng ai cã ý ®Þnh bá qua viÖc luËn ®èi t­îng nghiªn cøu cña m×nh d­íi l¨ng<br /> gi¶i vÒ mÆt triÕt häc vai trß, chøc n¨ng kÝnh cña c¸ch tiÕp cËn réng h¬n, nh­ vËy,<br /> cña ph¸p luËt, cña hÖ thèng ph¸p luËt, th× tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò trung t©m, nÒn t¶ng<br /> trong hiÖn thùc vÉn ph¶i tu©n thñ mét cña luËt häc ®­îc gi¶i quyÕt hoÆc Ýt nhÊt<br /> c¸ch v« thøc triÕt häc s¬ l­îc, riªng cña chóng ®­îc luËn gi¶i ë tÇm triÕt häc.<br /> m×nh vµ qua ®ã cã nguy c¬ bÞ sa vµo ChÝnh ë ®ã thÓ hiÖn mét trong “nh÷ng<br /> nh÷ng m©u thuÉn ph¸p luËt rèi r¾m. ®iÒu bÝ Èn” cña hiÖn t­îng ph¸p luËt, vµ<br /> Nh­ vËy, viÖc c¸c sinh viªn ngµnh luËt chÝnh ®iÒu nµy x¸c ®Þnh vai trß nÒn t¶ng<br /> cÇn nghiªn cøu triÕt häc ph¸p luËt ®­îc cña triÕt häc ph¸p luËt trong hÖ thèng<br /> quyÕt ®Þnh, tr­íc hÕt ë c¸c nhu cÇu nghÒ luËt häc víi t­ c¸ch lµ m«n häc mang tÝnh<br /> nghiÖp trong t­¬ng lai cña hä. ViÖc nghiªn chÊt ph­¬ng ph¸p luËn chung.<br /> cøu triÕt häc ph¸p luËt gãp phÇn ®¸ng kÓ Tuy vËy, ®iÒu ®ã còng kh«ng cã nghÜa<br /> vµo viÖc h×nh thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c lµ kªu gäi c¸c nhµ luËt häc tõ bá c¸c<br /> cho qu¸ tr×nh ®µo t¹o c¸c nhµ luËt häc ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu ®Æc thï cña luËt<br /> t­¬ng lai, ph¸t triÓn hä víi t­ c¸ch lµ häc vµ thay thÕ chóng b»ng c¸c ph­¬ng<br /> nh÷ng c«ng d©n cã t­ duy ®éc lËp, s¸ng ph¸p triÕt häc. CÇn ph¶i nhËn thøc mét<br /> t¹o, ®Çy tr¸ch nhiÖm vÒ chÝnh trÞ. Do vËy, c¸ch s©u s¾c môc ®Ých vµ c¸c kh¶ n¨ng<br /> triÕt häc ph¸p luËt, kh«ng chØ lµ mét bé cña c¸c ph­¬ng ph¸p triÕt häc.<br /> phËn trong ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o c¸c nhµ Kh«ng nªn lo l¾ng vÒ sù më réng mét<br /> luËt häc, mµ sù tån t¹i, ph¸t triÓn vµ c¸ch t­¬ng ®èi lÜnh vùc t­ duy triÕt häc vÒ<br /> gi¶ng d¹y nã g¾n liÒn víi nhiÖm vô quan ph¸p luËt, bëi lÏ sù lo l¾ng ®ã cã thÓ ®­îc<br /> träng h¬n lµ ®µo t¹o nhµ luËt häc víi t­ kh¾c phôc b»ng viÖc ghi nhËn nh÷ng sù<br /> c¸ch lµ ng­êi c«ng d©n vµ ng­êi c«ng d©n quan t©m cña triÕt häc ph¸p luËt, lµm<br /> víi t­ c¸ch lµ ng­êi phª ph¸n ph¸p luËt. chÝnh x¸c ®èi t­îng vµ ph­¬ng ph¸p<br /> Quan ®iÓm nãi trªn gi¶i thÝch ®Çy ®ñ, nghiªn cøu cña nã, x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña nã<br /> râ rµng vÞ trÝ vµ ý nghÜa mang tÝnh nÒn trong hÖ thèng c¸c khoa häc triÕt häc vµ<br /> t¶ng cña triÕt häc ph¸p luËt trong hÖ c¸c khoa häc ph¸p lý. ë ®©y cÇn x¸c ®Þnh<br /> thèng c¸c khoa häc ph¸p lý vµ c¸c khoa lÜnh vùc, ®èi t­îng vµ vÞ trÝ cña triÕt häc<br /> häc x· héi kh¸c vµ trong hÖ thèng c¸c m«n ph¸p luËt b»ng c¸ch so s¸nh nã víi lý luËn<br /> häc cã ®èi t­îng nghiªn cøu lµ ph¸p luËt ph¸p luËt - m«n häc cã nh÷ng quan t©m<br /> vµ Nhµ n­íc. Quan ®iÓm ®ã còng lý gi¶i v× gÇn gòi nhÊt víi triÕt häc ph¸p luËt.<br /> sao ë c¸c tr­êng ®¹i häc ë c¸c n­íc ph¸t B¶n chÊt vµ c¸c ®Æc ®iÓm cña c¸ch tiÕp<br /> triÓn, m«n häc triÕt häc ph¸p luËt ®· ®­îc cËn triÕt häc vÒ ph¸p luËt<br /> gi¶ng d¹y nhiÒu thÕ kû qua. §Ó lµm s¸ng tá ®Æc tr­ng cña triÕt häc<br /> MÆc dï triÕt häc ph¸p luËt kh«ng ®Æt ph¸p luËt víi t­ c¸ch lµ m«n häc lý luËn<br /> ra cho m×nh môc ®Ých gi¶i quyÕt nh÷ng ®Æc biÖt, cÇn ph¶i lµm s¸ng tá b¶n chÊt vµ<br /> vÊn ®Ò cô thÓ cña luËt häc mµ chØ gióp c¸c ®Æc ®iÓm cña c¸ch tiÕp cËn triÕt häc vÒ<br /> ng­êi nghiªn cøu - nhµ luËt häc nhËn thøc ph¸p luËt.<br /> râ rµng nhÊt quan ®iÓm cña chÝnh m×nh, Khi x¸c ®Þnh ®èi t­îng nghiªn cøu cña<br /> trËt tù hãa sù hiÓu biÕt, cã c¸i nh×n míi vÒ m×nh, mäi khoa häc th­êng bá sang mét<br /> <br /> Sè 4-2013 Nh©n lùc khoa häc x· héi 7<br /> triÕt häc ph¸p luËt: ®èi t­îng nghiªn cøu...<br /> <br /> bªn vÊn ®Ò vÒ vÞ trÝ cña ®èi t­îng nghiªn “chñ thÓ ph¸p luËt”, “nghÜa vô ph¸p lý”,<br /> cøu cña khoa häc ®ã trong bøc tranh “quyÒn chñ thÓ”, “hîp ®ång”, “tr¸ch<br /> chung cña thÕ giíi vµ vÒ quan hÖ cña nã nhiÖm” vµ c¸c kh¸i niÖm kh¸c lµ kho tµng<br /> víi b¶n chÊt cña con ng­êi. C¸c khoa häc kh¸i niÖm cña lý luËn ph¸p luËn. C¸c kh¸i<br /> cô thÓ, vÒ nguyªn t¾c, kh«ng thÓ “hiÓu s©u niÖm ®ã lµ nh÷ng cÊu tróc cña ph¸p luËt<br /> s¾c” nh÷ng luËn ®iÓm nÒn t¶ng, c¬ b¶n thùc chøng, lµ “bé khung kh¸i niÖm” cña<br /> cña m×nh, ë ngoµi “®iÓm xuÊt ph¸t” cña nã. Nhê cã c¸c kh¸i niÖm ®ã mµ “sù h×nh<br /> m×nh, vµ ®ã lµ h¹n chÕ cña chóng. thµnh” vµ “viÖc trËt tù hãa” hÖ thèng quy<br /> §Ò cËp ®Õn triÕt häc th× lÜnh vùc quan ph¹m vµ bé m¸y kh¸i niÖm cña luËt häc<br /> t©m cña nã ®­îc b¾t ®Çu ë n¬i kÕt thóc sù nãi chung ®­îc thùc hiÖn. Dï trong ph©n<br /> quan t©m cña c¸c khoa häc cô thÓ. TriÕt tÝch cña m×nh vÒ c¸c nÒn t¶ng cña ph¸p<br /> häc luËn gi¶i nh÷ng luËn ®iÓm c¬ b¶n, nÒn luËt, triÕt häc ph¸p luËt cã thÓ sö dông<br /> t¶ng cña c¸c khoa häc cô thÓ, lµm s¸ng tá c¸c kh¸i niÖm cña khoa häc thùc chøng<br /> ý nghÜa cña chóng. VÝ dô, tiÒn ®Ò, ®iÓm vÒ ph¸p luËt, nh­ng nã cã c¶ c¸c ph¹m<br /> xuÊt ph¸t cña luËt häc víi t­ c¸ch khoa trï riªng cña m×nh nh­: “t­ t­ëng cña<br /> häc cô thÓ lµ gi¶ ®Þnh r»ng ph¸p luËt lµ ph¸p luËt”, “ý nghÜa cña ph¸p luËt”, “môc<br /> s¶n phÈm ý chÝ cña chñ thÓ quyÒn lùc nhµ ®Ých cña ph¸p luËt”, “c«ng b»ng”, “tù do”,<br /> n­íc, ®Õn l­ît m×nh c¸i ®ã l¹i quyÕt ®Þnh “b×nh ®¼ng”, “sù thõa nhËn”, “sù tù trÞ<br /> ®ßi hái xuÊt ph¸t cña chñ thÓ ®ã ®èi víi cña c¸ nh©n”, “quyÒn con ng­êi” vµ c¸c<br /> viÖc thùc hiÖn c¸c quy ph¹m ph¸p luËt. ph¹m trï kh¸c.<br /> LuËn ®iÓm ®ã kh«ng ph¶i c¸i g× kh¸c nh­ Ph¸p luËt thùc chøng tù m×nh kh«ng<br /> lµ sù thÓ hiÖn b¶n chÊt cña ph¸p luËt thùc ph¶i lµ ®èi t­îng nghiªn cøu cña triÕt häc<br /> chøng. Nh­ng chóng ta cã thÓ nhËn thøc ph¸p luËt. TriÕt häc ph¸p luËt quan t©m<br /> ®­îc ý nghÜa hiÖn thùc cña c¸c hiÖn t­îng ®Õn ph¸p luËt thùc chøng chØ trong mèi<br /> ph¸p lý chØ khi v­ît qua giíi h¹n cña tiÒn quan hÖ víi ph¸p luËt tù nhiªn, tõ quan<br /> ®Ò ®ã, tøc lµ cè g¾ng ph¸t hiÖn ra c¸c c¬ së ®iÓm cña ph¸p luËt tù nhiªn mµ ph¸p luËt<br /> cña nã b»ng chÝnh b¶n th©n m×nh. hiÖn hµnh ®­îc ®¸nh gi¸. Trong tr­êng<br /> Do ®ã, cã thÓ coi ®èi t­îng nghiªn cøu hîp nµy, khi ®¸nh gi¸ ph¸p luËt thùc<br /> cña triÕt häc ph¸p luËt lµ nh÷ng nÒn t¶ng chøng, ph¸p luËt tù nhiªn d­êng nh­<br /> tèi ®a kh«ng mang tÝnh ph¸p lý cña ph¸p ®ãng vai trß “ph¸p luËt trong ph¸p luËt”.<br /> luËt. Nh÷ng nÒn t¶ng ®ã ®· ®­îc lµm s¸ng Nhê cã mèi quan hÖ vµ ®¸nh gi¸ nh­ vËy<br /> tá lµ nh÷ng nÒn t¶ng nhËn thøc, gi¸ trÞ, x· ph¸p luËt thùc chøng ®­îc hîp thøc hãa<br /> héi vµ nh©n häc. Cßn lý luËn ph¸p luËt (®­îc luËt hãa) vµ ®ång thêi bÞ h¹n chÕ<br /> chñ yÕu lµ lý luËn vÒ ph¸p luËt hiÖn hµnh. trong c¸c ®ßi hái cña m×nh. Nãi chung, cã<br /> ChÝnh trong lÜnh vùc lý luËn ph¸p luËt, thÓ ®ång ý víi quan ®iÓm cho r»ng ®èi<br /> “c¸c kh¸i niÖm ph¸p luËt chung” ®­îc t­îng nghiªn cøu cña triÕt häc ph¸p luËt<br /> ph¸t triÓn - nh÷ng kh¸i niÖm ®­îc tæng cã mèi quan hÖ víi kh¸i niÖm “ph¸p luËt<br /> kÕt, kh¸i qu¸t tõ kinh nghiÖm ho¹t ®éng thùc chøng”, tuy vËy cÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh<br /> cña c¸c ngµnh ph¸p luËt cô thÓ. C¸c kh¸i tÝnh cã ®iÒu kiÖn cña sù ph©n ®Þnh ranh<br /> niÖm nh­: “®¹o luËt”, “quan hÖ ph¸p luËt”, giíi ®ã. Kh¼ng ®Þnh chÝnh x¸c h¬n sÏ lµ<br /> <br /> 8 Nh©n lùc khoa häc x· héi Sè 4-2013<br />  vâ kh¸nh vinh<br /> <br /> triÕt häc ph¸p luËt nghiªn cøu “thÕ giíi hiÖn thùc. Do vËy, khi nghiªn cøu c¸c tÝnh<br /> ph¸p luËt” (“hiÖn thùc ph¸p luËt” víi t­ quy luËt cña sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn<br /> c¸ch lµ sù t­¬ng tù triÕt häc cña kh¸i cña ph¸p luËt hiÖn hµnh, luËt häc m« t¶<br /> niÖm “hÖ thèng ph¸p luËt”) trong tÝnh ph¸p luËt nh­ c¸i nã ®ang cã, cßn triÕt häc<br /> chØnh thÓ vµ tÝnh toµn thÓ cña nã, néi ph¸p luËt m« t¶ ph¸p luËt nh­ c¸i nã cÇn<br /> dung ý nghÜa cña nã. ë ®©y, hiÖn thùc ph¶i cã. Trªn c¬ së cña quy ph¹m ph¸p<br /> ph¸p luËt ®­îc hiÓu lµ tæng thÓ c¸c hiÖn luËt lý t­ëng ®ã, triÕt häc ph¸p luËt ®­a<br /> t­îng ph¸p luËt: c¸c quy ph¹m, c¸c chÕ ra ®¸nh gi¸ vÒ hiÖn t­îng ph¸p luËt ®ang<br /> ®Þnh ph¸p luËt, c¸c quan hÖ ph¸p luËt tån t¹i.<br /> ®ang tån t¹i, c¸c quan niÖm ph¸p luËt, c¸c Thùc ra triÕt häc ph¸p luËt kh«ng chØ<br /> hiÖn t­îng mang tÝnh chÊt ph¸p luËt vµ ®¬n gi¶n mong muèn luËn gi¶i hiÖn thùc<br /> nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c. ph¸p luËt, mµ cßn nhËn thøc nã. Chóng ta<br /> ý nghÜa triÕt häc vµ ý nghÜa nhËn thøc cÇn hiÓu r»ng trong kinh nghiÖm ph¸p lý,<br /> khoa häc cña ph¸p luËt: sù kh¸c nhau cña h×nh thøc logic, lîi Ých kinh tÕ vµ c¸c quan<br /> ®èi t­îng vµ cña ph­¬ng ph¸p ®iÓm gi¸ trÞ ®¹o ®øc cïng tån t¹i víi nhau;<br /> §Æc tr­ng cña triÕt häc ph¸p luËt víi t­ chóng g¾n chÆt víi nhau ®Õn nçi kh«ng<br /> c¸ch lµ mét m«n khoa häc ®éc lËp ®­îc thÓ thÓ ®­a ra ®­îc vÊn ®Ò vÒ mèi quan hÖ lÉn<br /> hiÖn ë sù kh¸c nhau gi÷a ý nghÜa triÕt häc nhau gi÷a chóng vµ ®iÒu ®ã cµng chøng<br /> cña ph¸p luËt vµ ý nghÜa nhËn thøc khoa minh c¸i chung cÇn ph¶i cã vµ tÊt yÕu<br /> häc cña nã. ph¶i cã. §iÒu ®ã cho thÊy r»ng, chØ cã b»ng<br /> Sù kh¸c nhau vÒ ph­¬ng ph¸p thÓ hiÖn tri thøc triÕt häc ch©n chÝnh míi cã thÓ<br /> chÝnh ë lÜnh vùc kh¸c biÖt vÒ ý nghÜa vµ ®¹t ®­îc môc ®Ých nhËn thøc vÒ c¸c quan<br /> chøc n¨ng cña c¸c kh¸i niÖm “gi¶i thÝch” hÖ ®êi sèng x· héi.<br /> vµ “nhËn thøc”. Mäi khoa häc cô thÓ, trong Sù ph¶n ¸nh triÕt häc ph¸p luËt<br /> ®ã cã luËt häc, ®Òu coi c¸c ®èi t­îng NÕu nh­ cã thÓ thÓ hiÖn mét c¸ch ng¾n<br /> nghiªn cøu cña m×nh lµ kh¸ch thÓ ë ngoµi gän lÜnh vùc thuéc ®èi t­îng nghiªn cøu<br /> chñ thÓ nhËn thøc vµ t­¬ng tù nh­ vËy ®èi cña triÕt häc b»ng thuËt ng÷ “c¸c nÒn<br /> lËp víi ®èi t­îng nghiªn cøu. Trong khi t¶ng”, th× còng cã thÓ thÓ hiÖn mét c¸ch<br /> ®ã, kh¸ch thÓ ®ang ®­îc nhËn thøc trong ng¾n gän lÜnh vùc thuéc ph­¬ng ph¸p<br /> tr­êng hîp nµy ®­îc coi lµ sù thËt nh­ nã nghiªn cøu cña triÕt häc ph¸p luËt b»ng<br /> ®ang tån t¹i trong hiÖn thùc. Mong muèn thuËt ng÷ “ph¶n ¸nh” hoÆc “phª ph¸n”.<br /> cã ®­îc sù nhËn thøc, sù hiÓu biÕt ý nghÜa Trong lÜnh vùc khoa häc hiÖn nay, sù ph¶n<br /> s©u s¾c cña c¸c gi¸ trÞ vµ t­ t­ëng cÇn ¸nh ®­îc hiÓu lµ viÖc ph©n tÝch c¸c t­<br /> ph¶i cã, triÕt häc ph¸t hiÖn ra thÕ giíi cÇn t­ëng (ý niÖm, t­ duy) vµ c¸c xóc c¶m, suy<br /> ph¶i cã. ThÕ giíi cña c¸c gi¸ trÞ vµ ý nghÜa nghÜ cßn nh÷ng sù hoµi nghi vµ dao ®éng.<br /> ®· ®­îc hoµn thiÖn ®ã ®em ®Õn cho con C¸c khoa häc cô thÓ, trong ®ã cã c¶ luËt<br /> ng­êi ®éng lùc c¶i biÕn tån t¹i, bëi lÏ c¸i häc, theo ph­¬ng ph¸p cña m×nh lµ gi¸o<br /> ®ã cÇn ph¶i nh­ vËy, ®­îc con ng­êi tiÕp ®iÒu, tøc lµ kh«ng nghiªn cøu mang tÝnh<br /> nhËn víi t­ c¸ch lµ c¸i cã ý nghÜa trong kiÓm tra phª ph¸n c¸c nÒn t¶ng cña m×nh,<br /> mèi quan hÖ víi c¸i ®ang tån t¹i trong cßn theo b¶n chÊt cña m×nh, triÕt häc lµ<br /> <br /> Sè 4-2013 Nh©n lùc khoa häc x· héi 9<br /> triÕt häc ph¸p luËt: ®èi t­îng nghiªn cøu...<br /> <br /> khoa häc phª ph¸n; nã th­êng xuyªn ®¸nh phÐp tËp trung ®Õn t­ t­ëng cèt lâi cña nã,<br /> gi¸ c¸c c¬ së, nÒn t¶ng cña m×nh. Sù ®¸nh t­ t­ëng g¾n liÒn víi quan niÖm vÒ ph¸p<br /> gi¸ nh­ vËy ®­îc hiÓu lµ sù ph¶n ¸nh triÕt luËt víi t­ c¸ch lµ ph­¬ng thøc tån t¹i cña<br /> häc. NhËn thøc triÕt häc kh«ng bao giê nh©n lo¹i (con ng­êi).<br /> luËn gi¶i ®¬n gi¶n vÒ kh¸ch thÓ, nh­ng §Þnh nghÜa vÒ ®èi t­îng nghiªn cøu cña<br /> khi suy xÐt vÒ bÊt kú kh¸ch thÓ nµo, th× triÕt häc ph¸p luËt cho phÐp lµm s¸ng tá<br /> nhËn thøc triÕt häc còng luËn gi¶i vÒ mÆt vÞ trÝ cña nã trong hÖ thèng c¸c khoa häc<br /> t­ t­ëng riªng cña m×nh vÒ kh¸ch thÓ ®ã. kh¸c, còng nh­ nh÷ng vÊn ®Ò vµ chøc<br /> Do ®ã, triÕt häc cã thÓ ®­îc gäi lµ t­ t­ëng n¨ng c¬ b¶n cña nã.<br /> (t­ duy) cña trËt tù thø hai - t­ t­ëng (t­ 2. TriÕt häc ph¸p luËt trong hÖ<br /> duy) vÒ t­ t­ëng (t­ duy). thèng triÕt häc vµ luËt häc<br /> Ph¶n ¸nh lµ yÕu tè b¾t buéc cña nhËn Theo ®Þa vÞ cña m×nh, triÕt häc ph¸p<br /> thøc triÕt häc. H¬n n÷a, chÝnh tÝnh chÊt tù luËt lµ m«n häc tæng hîp vµ gi¸p ranh<br /> ph¶n ¸nh cña triÕt häc ph¸p luËt quyÕt gi÷a triÕt häc vµ luËt häc. Thùc tÕ nµy ®ßi<br /> ®Þnh r»ng, vÊn ®Ò thuéc ®èi t­îng nghiªn hái ph¶i x¸c ®Þnh râ vÞ trÝ vµ vai trß cña<br /> cøu cña nã lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò triÕt häc ph¸p luËt trong hÖ thèng triÕt<br /> träng t©m cña m«n häc ®ã. Sù ph¶n ¸nh häc vµ luËt häc.<br /> c¸c c¬ së, nÒn t¶ng cña ph¸p luËt vµ cña Cã thÓ ®­a ra lêi gi¶i cho nh÷ng vÊn ®Ò<br /> Nhµ n­íc lµ sù ph©n tÝch mang tÝnh chÊt cña triÕt häc ph¸p luËt tõ hai mÆt, hai<br /> phª ph¸n “tÝnh hîp ph¸p hãa vµ sù h¹n c¸ch tiÕp cËn: tõ triÕt häc ®Õn ph¸p luËt<br /> chÕ cña céng ®ång chÝnh trÞ”. MÆt thø hai vµ tõ ph¸p luËt ®Õn triÕt häc.<br /> cña sù ph¶n ¸nh triÕt häc ph¸p luËt víi t­ Chóng ta xem xÐt c¸c ®Æc ®iÓm cña hai<br /> c¸ch sù ph©n tÝch phª ph¸n c¸c nÒn t¶ng c¸ch tiÕp cËn ®ã ®Õn triÕt häc ph¸p luËt.<br /> cña m×nh lµ viÖc th¶o luËn hoÆc tranh C¸ch tiÕp cËn thø nhÊt (c¸ch tiÕp cËn<br /> luËn. Do ®ã, cã thÓ gäi sù ph¶n ¸nh vµ tõ triÕt häc ®Õn ph¸p luËt) g¾n liÒn víi<br /> tranh luËn lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm quan träng viÖc ¸p dông quan ®iÓm triÕt häc nµy hay<br /> nhÊt cña ph­¬ng ph¸p triÕt häc hiÖn nay quan ®iÓm triÕt häc kh¸c vµo lÜnh vùc<br /> vµ cña triÕt häc ph¸p luËt. ph¸p luËt. C¸ch tiÕp cËn nh­ vËy cña triÕt<br /> Ph©n tÝch trªn cho phÐp chóng ta ®­a häc vÒ sù hiÓu biÕt hiÖn thùc ph¸p luËt,<br /> ra ®Þnh nghÜa vÒ triÕt häc ph¸p luËt. TriÕt ®Æc biÖt ®Æc tr­ng trong thêi kú Phôc<br /> häc ph¸p luËt lµ häc thuyÕt triÕt häc vÒ h­ng vµ rÊt h÷u Ých ®èi víi chÝnh triÕt<br /> ph¸p luËt, gi¶i quyÕt (luËn gi¶i) nh÷ng häc. Nh­ chóng ta ®· biÕt, trong sè c¸c<br /> vÊn ®Ò n¶y sinh trong lÜnh vùc ph¸p luËt thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc cña triÕt häc cæ<br /> b»ng ph­¬ng ph¸p cña triÕt häc. §èi t­îng ®iÓn cã nhiÒu thµnh tùu lµ kÕt qu¶ cña<br /> nghiªn cøu cña triÕt häc ph¸p luËt, tr­íc c¸ch tiÕp cËn ®ã. Søc m¹nh nhËn thøc<br /> hÕt lµ nhËn thøc ý nghÜa cña ph¸p luËt, cña quan ®iÓm triÕt häc nµy hay quan<br /> còng nh­ lËp luËn sù nhËn thøc ý nghÜa ®iÓm triÕt häc kh¸c, tÝnh cã c¨n cø thùc<br /> ®ã. §Þnh nghÜa nµy kh«ng bao qu¸t hÕt tÊt tiÔn cña nã ë mét trong nh÷ng lÜnh vùc<br /> c¶ tÝnh ®a d¹ng cña nh÷ng vÊn ®Ò ®­îc quan träng nhÊt cña nh©n lo¹i ®­îc kiÓm<br /> triÕt häc ph¸p luËt nghiªn cøu, nh­ng cho chøng mét c¸ch ®Æc thï trong lÜnh vùc<br /> <br /> 10 Nh©n lùc khoa häc x· héi Sè 4-2013<br />  vâ kh¸nh vinh<br /> <br /> triÕt häc ph¸p luËt. §iÒu ®ã lµ c¬ së ®Çy víi c¸c m«n häc nh­: triÕt häc ®¹o ®øc,<br /> ®ñ ®Ó kÕt luËn r»ng nÕu thiÕu sù ph¶n triÕt häc t«n gi¸o, triÕt häc chÝnh trÞ vµ<br /> ¸nh c¸c nÒn t¶ng, c¬ së cña ph¸p luËt, ý c¸c ngµnh triÕt häc kh¸c. T­¬ng øng víi<br /> nghÜa triÕt häc cña hiÖn thùc ph¸p luËt c¸ch tiÕp cËn ®ã, triÕt häc ph¸p luËt lµ<br /> nãi chung th× hÖ thèng triÕt häc ph¸p luËt mét bé phËn cña triÕt häc nãi chung, bé<br /> sÏ kh«ng cã gi¸ trÞ. phËn ®ã “Ên ®Þnh” cho con ng­êi c¸ch xö<br /> C¸ch tiÕp cËn kh¸c cña sù h×nh thµnh sù cÇn thiÕt víi t­ c¸ch lµ thùc thÓ x· héi,<br /> triÕt häc ph¸p luËt (c¸ch tiÕp cËn tõ ph¸p tøc lµ triÕt häc thùc tiÔn, häc thuyÕt vÒ<br /> luËt ®Õn triÕt häc) ®i tõ viÖc gi¶i quyÕt c¸c c¸i tÊt ®Þnh.<br /> nhiÖm vô thùc tiÔn cña luËt häc ®Õn viÖc C¸ch tiÕp cËn thø hai coi triÕt häc ph¸p<br /> ph¶n ¸nh chóng vÒ mÆt triÕt häc. VÝ dô, tõ luËt lµ mét ngµnh cña khoa häc ph¸p lý.<br /> ý nghÜa cña nh÷ng vÊn ®Ò ph¸p lý cô thÓ Theo quan ®iÓm nµy, triÕt häc ph¸p luËt<br /> nh­: c¬ së cña tr¸ch nhiÖm h×nh sù, lçi vµ lµ nÒn t¶ng lý luËn cho viÖc h×nh thµnh<br /> tr¸ch nhiÖm, viÖc thùc hiÖn c¸c hîp ®ång, ph¸p luËt thùc chøng vµ khoa häc vÒ ph¸p<br /> c¸c cam kÕt vµ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c, cã thÓ luËt thùc chøng. ë ®©y triÕt häc ph¸p luËt<br /> ®Æt ra vÊn ®Ò nhËn thøc vÒ b¶n chÊt cña ®­îc hiÓu lµ khoa häc luËn gi¶i ý nghÜa<br /> ph¸p luËt. ë ®©y triÕt häc ph¸p luËt ®­îc cña c¸c nguyªn t¾c cña ph¸p luËt vµ t­<br /> hiÓu nh­ mét h­íng ®éc lËp trong luËt t­ëng cña c¸c quy ph¹m ph¸p luËt ë “bËc<br /> häc, nh­ mét tr×nh ®é nghiªn cøu ®Æc cuèi cïng”.<br /> tr­ng riªng vÒ ph¸p luËt. ý nghÜa triÕt häc Mçi c¸ch tiÕp cËn nãi trªn nhÊn m¹nh<br /> nh­ vËy cña ph¸p luËt ®­îc c¸c nhµ luËt ®Õn mét trong hai ph­¬ng thøc cã kh¶<br /> häc nhËn thøc trong ®Þnh h­íng thùc tiÔn n¨ng ph¶n ¸nh vÒ ph¸p luËt. Ph­¬ng thøc<br /> réng lín cña nã, trong ®ã c¸c nÒn t¶ng t­ thø nhÊt ®ßi hái ph¶i cã sù ph¶n ¸nh triÕt<br /> t­ëng quan träng cña ph¸p luËt ®­îc xem häc chung hoÆc ph­¬ng ph¸p luËn chung<br /> xÐt trong mèi quan hÖ chÆt chÏ víi ph¸p nh»m t×m hiÓu nh÷ng nÒn t¶ng tèi ®a, c¸c<br /> luËt thùc chøng. §­¬ng nhiªn, c¶ ë c¸ch ®iÒu kiÖn tån t¹i cña ph¸p luËt, khi ®ã<br /> tiÕp cËn thø nhÊt, lÉn ë c¸ch tiÕp cËn thø ph¸p luËt cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi c¸c<br /> hai, triÕt häc ph¸p luËt ®Òu cã ®Þnh h­íng yÕu tè c¬ b¶n cña sù tån t¹i cña nh©n lo¹i<br /> lµm s¸ng tá b¶n chÊt vµ ý nghÜa cña ph¸p - v¨n hãa, x· héi, khoa häc v.v... Ph­¬ng<br /> luËt, c¸c nÒn t¶ng vµ nguyªn t¾c ®­îc thÓ thøc thø hai lµ sù ph¶n ¸nh triÕt häc<br /> hiÖn trong ph¸p luËt. chuyªn ngµnh hoÆc ph­¬ng ph¸p luËn<br /> VÊn ®Ò vÒ vÞ trÝ m«n häc triÕt häc chuyªn ngµnh, ®ã còng lµ sù ph¶n ¸nh<br /> ph¸p luËt triÕt häc, nh­ng nã ®­îc thùc hiÖn trong<br /> Do cã hai c¸ch h×nh thµnh triÕt häc ph¹m vi cña chÝnh khoa häc ph¸p lý.<br /> ph¸p luËt, do vËy còng cã hai c¸ch tiÕp TÝnh song trïng nh­ vËy cña triÕt häc<br /> cËn ®Õn viÖc nhËn thøc vÞ trÝ cña m«n ph¸p luËt còng ®­îc thÓ hiÖn ë chç, t¹i<br /> häc nµy. mét sè n­íc trªn thÕ giíi, néi dung cña<br /> C¸ch tiÕp cËn thø nhÊt coi triÕt häc triÕt häc ph¸p luËt còng cã c¶ trong c¸c<br /> ph¸p luËt lµ mét bé phËn cña triÕt häc khoa häc triÕt häc lÉn trong c¸c khoa häc<br /> nãi chung vµ x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña nã cïng ph¸p lý. Do vËy, c¶ nhµ triÕt häc lÉn nhµ<br /> <br /> Sè 4-2013 Nh©n lùc khoa häc x· héi 11<br /> triÕt häc ph¸p luËt: ®èi t­îng nghiªn cøu...<br /> <br /> luËt häc ®Òu cã thÓ nghiªn cøu triÕt häc b¶n ®ã th× nh÷ng vÊn ®Ò nµy hay vÊn ®Ò<br /> ph¸p luËt. Vµ, nãi chÝnh x¸c h¬n, kh«ng kh¸c míi cã quan hÖ víi triÕt häc ph¸p<br /> ph¶i nhµ triÕt häc ®¬n thuÇn mµ lµ nhµ luËt. TriÕt häc ph¸p luËt ®ßi hái nhµ<br /> triÕt häc - nhµ luËt häc, tøc lµ nhµ triÕt nghiªn cøu nã ®ã ph¶i cã nh÷ng phÈm<br /> häc ®· ®­îc ®Þnh h­íng vÒ mÆt thùc tiÔn chÊt ®Æc biÖt: cã kh¶ n¨ng kÕt hîp nh÷ng<br /> kh«ng chØ ®¬n gi¶n quan t©m ®Õn ch©n lý hiÓu biÕt triÕt häc mang tÝnh nÒn t¶ng vµ<br /> tù nã mµ cßn quan t©m ®Õn viÖc thùc hiÖn sù hiÓu biÕt nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n<br /> c¸c môc ®Ých thùc tiÔn nhÊt ®Þnh trong cña lý luËn vµ thùc tiÔn ph¸p luËt.<br /> lÜnh vùc ph¸p luËt, nÕu nh­ nhµ luËt häc §­¬ng nhiªn, mçi nhµ nghiªn cøu cïng<br /> - nhµ triÕt häc cÇn ph¶i biÕt nh÷ng vÊn víi nh÷ng së thÝch nghÒ nghiÖp nhÊt ®Þnh<br /> ®Ò thùc tiÔn cña khoa häc m×nh vµ cã c¸i cã nh÷ng ®ãng gãp nµo ®ã cho sù ph¸t<br /> nh×n ngoµi ph¸p luËt vÒ nã, tøc lµ cã c¸i triÓn cña m«n häc nµy, tuy nhiªn, do cßn<br /> nh×n cña nhµ triÕt häc. TriÕt häc ph¸p nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau nªn viÖc<br /> luËt kh«ng kh­íc tõ viÖc nhËn thøc th­êng xuyªn trao ®æi lÉn nhau, sù lµm<br /> nh÷ng vÊn ®Ò thuÇn tóy mang tÝnh chÊt phong phó lÉn nhau vµ bæ sung cho nhau<br /> ph¸p lý, nh­ng cÇn ph¶i v­ît ra khái giíi cña chóng cho phÐp gi÷ ®­îc sù c©n b»ng<br /> h¹n cña lÜnh vùc ®ã, g¾n c¸c hiÖn t­îng xung quanh nhiÖm vô chung cña triÕt häc<br /> ph¸p luËt víi viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ph¸p luËt - ph¶n ¸nh nh÷ng nÒn t¶ng cña<br /> ®Ò chung h¬n vµ mang tÝnh nguyªn t¾c ph¸p luËt.(3)<br /> cña triÕt häc. §Ó x¸c ®Þnh mét c¸ch cô thÓ h¬n vÞ trÝ<br /> Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn dÉn ®Õn cã cña triÕt häc ph¸p luËt, cÇn ph¶i xem xÐt<br /> quan niÖm cho r»ng cã hai lo¹i triÕt häc mét c¸ch hîp lý c¸c c¸ch tiÕp cËn cña<br /> ph¸p luËt: mét lµ, triÕt häc ph¸p luËt do nh÷ng ng­êi ®¹i diÖn cho c¸c khuynh<br /> c¸c nhµ triÕt häc nghiªn cøu; hai lµ, triÕt h­íng triÕt häc kh¸c nhau ®Õn vÊn ®Ò ®ã.<br /> häc ph¸p luËt do c¸c nhµ luËt häc nghiªn Trong hÖ thèng triÕt häc cña Hªghen,<br /> cøu. T­¬ng øng víi gi¶ ®Þnh ®ã, mét sè triÕt häc ph¸p luËt kh«ng ®¬n gi¶n chØ lµ<br /> nhµ nghiªn cøu ®Ò nghÞ ph©n biÖt triÕt häc mét bé phËn cña mét trong nh÷ng phÇn<br /> ph¸p luËt ë nghÜa réng vµ triÕt häc ph¸p mang tÝnh nÒn t¶ng cña triÕt häc mµ bao<br /> luËt ë nghÜa hÑp(3). Tuy nhiªn, vÒ b¶n chÊt, qu¸t toµn bé nh÷ng vÊn ®Ò triÕt häc x·<br /> chØ tån t¹i mét triÕt häc ph¸p luËt, cho dï héi. Trong c¸c hÖ thèng triÕt häc kh¸c, vÝ<br /> nã ®­îc nu«i d­ìng vµ h×nh thµnh tõ hai dô, trong triÕt häc cña S. Frank, triÕt häc<br /> nguån kh¸c nhau. Nguån thø nhÊt cña ph¸p luËt lµ mét phÇn cña triÕt häc x· héi<br /> triÕt häc ph¸p luËt lµ nh÷ng nghiªn cøu cã tªn gäi lµ ®¹o ®øc häc x· héi.<br /> mang tÝnh triÕt häc chung vÒ nh÷ng vÊn TriÕt häc ph©n tÝch (thùc chøng) coi<br /> ®Ò ph¸p luËt. Nguån thø hai cña nã g¾n triÕt häc ph¸p luËt lµ mét bé phËn hîp<br /> liÒn víi kinh nghiÖm gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn thµnh cña triÕt häc chÝnh trÞ, kh«ng coi nã<br /> ®Ò cña ph¸p luËt. Nh­ vËy, triÕt häc ph¸p lµ mét m«n häc ®éc lËp. Trong triÕt häc<br /> luËt lµ m«n khoa häc vµ m«n häc duy nhÊt<br /> (3)<br /> cã vÊn ®Ò nghiªn cøu c¬ b¶n cña m×nh vµ Ken. Garnick A. V. VÊn ®Ò vÒ vÞ trÝ m«n häc cña<br /> triÕt häc ph¸p luËt/ TriÕt häc vµ x· héi häc trong bèi<br /> chØ ®Æt trong mèi quan hÖ víi vÊn ®Ò c¬ c¶nh v¨n hãa hiÖn nay. Dnepropetrovsk, 1988, tr. 186.<br /> <br /> <br /> 12 Nh©n lùc khoa häc x· héi Sè 4-2013<br />  vâ kh¸nh vinh<br /> <br /> ph­¬ng T©y hiÖn nay, nh÷ng vÊn ®Ò cña C¬ cÊu cña triÕt häc ph¸p luËt<br /> triÕt häc ph¸p luËt, th«ng th­êng ®­îc Theo c¬ cÊu cña m×nh, triÕt häc ph¸p<br /> xem xÐt trong ph¹m vi cña nh©n häc triÕt luËt gÇn víi c¬ cÊu cña triÕt häc nãi chung.<br /> häc. Ngay c¶ triÕt häc x· héi vµ triÕt häc TriÕt häc ph¸p luËt cã thÓ cã nh÷ng néi<br /> ®¹o ®øc, mµ ë ®ã nh÷ng vÊn ®Ò cña triÕt dung c¬ b¶n sau ®©y:<br /> häc ph¸p luËt ®­îc xem xÐt trong mèi 1. B¶n thÓ luËn ph¸p luËt - nghiªn cøu<br /> quan hÖ víi chóng, còng bÞ biÕn ®æi mét nh÷ng vÊn ®Ò vÒ b¶n chÊt cña ph¸p luËt<br /> c¸ch ®¸ng kÓ d­íi sù ¶nh h­ëng cña c¸c vµ nh÷ng nÒn t¶ng, c¬ së cña nã, vÒ sù tån<br /> khuynh h­íng triÕt häc nh­: hiÖn t­îng t¹i cña ph¸p luËt vµ c¸c h×nh thøc tån t¹i<br /> häc, thÇn bÝ häc, nh©n häc triÕt häc, ph©n cña nã, vÒ mèi liªn hÖ cña ph¸p luËt víi<br /> t©m häc v.v... tån t¹i x· héi vµ vÞ trÝ cña ph¸p luËt trong<br /> Do vËy, rÊt khã chØ ra mét phÇn (bé x· héi;<br /> phËn) triÕt häc thuÇn tóy nµo ®ã, trong ®ã 2. Nh©n häc ph¸p luËt - nghiªn cøu<br /> cã mét bé phËn hîp thµnh lµ triÕt häc nh÷ng nÒn t¶ng, c¬ së nh©n häc cña ph¸p<br /> ph¸p luËt. Nh­ng râ rµng triÕt häc ph¸p luËt, kh¸i niÖm “con ng­êi ph¸p luËt”,<br /> luËt cã mèi quan hÖ chÆt chÏ nhÊt víi triÕt quyÒn con ng­êi víi t­ c¸ch lµ sù thÓ hiÖn<br /> häc x· héi, triÕt häc chÝnh trÞ, triÕt häc ®¹o gi¸ trÞ c¸ nh©n cña ph¸p luËt, còng nh­<br /> ®øc vµ nh©n häc triÕt häc. Tõng triÕt häc vÊn ®Ò vÒ vÞ trÝ cña chÕ ®Þnh quyÒn con<br /> ®ã ®Òu nhÊn m¹nh ®Õn mét trong nh÷ng ng­êi trong x· héi hiÖn nay, quyÒn con<br /> nh©n tè cña sù h×nh thµnh vµ nghiªn cøu ng­êi trong x· héi cô thÓ, mèi t­¬ng quan<br /> vÒ ph¸p luËt: nh©n tè x· héi, nh©n tè gi¸ cña c¸ nh©n vµ ph¸p luËt v.v...;<br /> trÞ - ®¹o ®øc, nh©n tè chÝnh trÞ, nh©n tè 3. NhËn thøc luËn ph¸p luËt - nghiªn<br /> con ng­êi. Ch¼ng h¹n, triÕt häc chÝnh trÞ cøu nh÷ng ®Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh nhËn<br /> xem xÐt vÊn ®Ò quyÒn lùc lµ g× vµ quyÒn thøc trong lÜnh vùc ph¸p luËt, nh÷ng giai<br /> lùc vµ ph¸p luËt cã mèi quan hÖ nh­ thÕ ®o¹n c¬ b¶n, nh÷ng tr×nh ®é vµ ph­¬ng<br /> nµo? TriÕt häc x· héi nghiªn cøu vÊn ®Ò: ph¸p nhËn thøc trong ph¸p luËt, còng nh­<br /> x· héi lµ g× vµ x· héi vµ ph¸p luËt cã mèi thùc tiÔn ph¸p luËt víi t­ c¸ch lµ tiªu<br /> quan hÖ nh­ thÕ nµo? TriÕt häc ®¹o ®øc chuÈn cña ch©n lý ph¸p luËt;<br /> luËn gi¶i vÊn ®Ò: ®¹o ®øc lµ g× vµ ®¹o ®øc 4. Gi¸ trÞ häc ph¸p luËt - nghiªn cøu<br /> vµ ph¸p luËt cã mèi quan hÖ nh­ thÕ nµo? gi¸ trÞ víi t­ c¸ch lµ ®Æc ®iÓm quyÕt ®Þnh<br /> Nh©n häc triÕt häc lý gi¶i vÊn ®Ò: con sù tån t¹i cña x· héi loµi ng­êi, ph­¬ng<br /> ng­êi lµ g× vµ con ng­êi vµ ph¸p luËt cã thøc tån t¹i cña c¸c gi¸ trÞ, ph©n tÝch<br /> mèi quan hÖ nh­ thÕ nµo? Cßn triÕt häc nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p luËt c¬ b¶n (c«ng<br /> ph¸p luËt ®Æt ra vÊn ®Ò chung: ph¸p luËt b»ng, tù do, b×nh ®¼ng, quyÒn con ng­êi<br /> lµ g× vµ ý nghÜa cña nã ®­îc thÓ hiÖn ë v.v...), “thø bËc” vµ c¸c ph­¬ng thøc thùc<br /> ®©u? Do vËy, triÕt häc ph¸p luËt quan t©m hiÖn chóng trong hiÖn thùc ph¸p luËt<br /> nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò vµ viÖc ph¸p hiÖn nay. Gi¸ trÞ häc ph¸p luËt còng quan<br /> luËt cã mèi quan hÖ nh­ thÕ nµo vãi t©m ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò vÒ mèi t­¬ng quan<br /> nh÷ng hiÖn t­îng nh­: quyÒn lùc, x· héi, cña ph¸p luËt víi c¸c h×nh th¸i ý thøc x·<br /> ®¹o ®øc vµ con ng­êi. héi cã gi¸ trÞ kh¸c nh­: ®¹o ®øc, chÝnh trÞ,<br /> <br /> Sè 4-2013 Nh©n lùc khoa häc x· héi 13<br /> triÕt häc ph¸p luËt: ®èi t­îng nghiªn cøu...<br /> <br /> t«n gi¸o, t­ t­ëng ph¸p luËt vµ thÕ giíi luËt” cã thÓ bao qu¸t tÊt c¶ ba m«n häc,<br /> quan ph¸p luËt; bëi v× chóng ®Ò cÊp ®Õn nh÷ng ph­¬ng<br /> 5. Trong c¬ cÊu cña triÕt häc ph¸p luËt diÖn lý luËn chung cña ph¸p luËt: triÕt<br /> cã thÓ cã c¶ phÇn øng dông, ë ®ã nghiªn häc, x· héi häc vµ ph¸p lý. Nh­ng ë nghÜa<br /> cøu nh÷ng vÊn ®Ò triÕt häc cña luËt hiÕn khoa häc chÆt chÏ, thuËt ng÷ ®ã chØ ®­îc<br /> ph¸p (Nhµ n­íc ph¸p quyÒn, ph©n c«ng ¸p dông ®èi víi khoa häc ph¸p lý. Dù ®Þnh<br /> quyÒn lùc, t­ ph¸p hiÕn ph¸p), cña luËt hîp nhÊt ba ®Þnh h­íng nghiªn cøu - ®µo<br /> d©n sù (hîp ®ång, së h÷u), cña luËt h×nh t¹o nãi trªn vµo trong ph¹m vi cña mét<br /> sù (téi ph¹m, lçi, tr¸ch nhiÖm, h×nh ph¹t), m«n häc: lý luËn chung vÒ ph¸p luËt lµ<br /> cña luËt tè tông h×nh sù vµ cña c¸c ngµnh kh«ng thÓ luËn gi¶i ®­îc vÒ mÆt khoa häc<br /> ph¸p luËt kh¸c. vµ viÖc tiÕn hµnh gi¶ng d¹y m«n häc ®ã<br /> Mèi t­¬ng quan cña triÕt häc ph¸p luËt, trong thùc tiÔn cã thÓ ®em ®Õn nh÷ng kÕt<br /> lý luËn chung vÒ ph¸p luËt vµ x· héi häc qu¶ tiªu cùc. Lý luËn ph¸p luËt, triÕt häc<br /> ph¸p luËt ph¸p luËt vµ x· héi häc ph¸p luËt hoµn<br /> Trong ph¹m vi cña luËt häc, triÕt häc toµn cã kh¶ n¨ng lµm phong phó vµ bæ<br /> ph¸p luËt cã mèi quan hÖ chÆt chÏ nhÊt sung cho nhau víi t­ c¸ch lµ nh÷ng m«n<br /> víi lý luËn chung vÒ ph¸p luËt vµ x· héi häc ®éc lËp. Sù kÕt hîp tiÒm n¨ng lý luËn<br /> häc ph¸p luËt. Ba m«n häc nµy t¹o thµnh cña chóng víi môc ®Ých b¶o ®¶m tÝnh toµn<br /> tæng thÓ c¸c m«n häc mang tÝnh lý luËn vÑn, chØnh thÓ cña hÖ thèng, hiÓu biÕt vÒ<br /> chung vµ ph­¬ng ph¸p luËn ph¸p luËt vµ ph¸p luËt cÇn ph¶i ®­îc thùc hiÖn kh«ng<br /> sù hiÖn cã cña chóng g¾n liÒn víi sù tån ph¶i b»ng c¸ch x©y dùng mét khoa häc<br /> t¹i cña Ýt nhÊt ba ph­¬ng diÖn trong chÝnh ph¸p lý duy nhÊt bao gåm ba quan ®iÓm<br /> ph¸p luËt: ph­¬ng diÖn ®¸nh gi¸ - gi¸ trÞ; ph­¬ng ph¸p luËn kh¸c nhau cña nhµ luËt<br /> ph­¬ng diÖn gi¸o ®iÒu - h×nh thøc vµ häc, cña nhµ triÕt häc vµ cña nhµ x· héi<br /> ph­¬ng diÖn tÝnh quyÕt ®Þnh x· héi. TriÕt häc, mµ b»ng c¸ch trang bÞ nh÷ng kiÕn<br /> häc ph¸p luËt tËp trung nghiªn cøu sù thøc nÒn t¶ng, c¬ b¶n ®Ó c¸c nhµ luËt häc<br /> ph¶n ¸nh c¸c nÒn t¶ng, c¬ së cña ph¸p cã kh¶ n¨ng kh«ng chØ hiÓu biÕt s©u s¾c<br /> luËt, lý luËn chung vÒ ph¸p luËt, tËp chuyªn ngµnh cña m×nh mµ cßn ph¶i nh×n<br /> trung nghiªn cøu bé m¸y kh¸i niÖm cña nhËn chuyªn ngµnh cña m×nh tõ quan<br /> ph¸p luËt thùc chøng, x· héi häc ph¸p ®iÓm triÕt häc vµ x· héi häc.<br /> luËt tËp trung nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc<br /> vÒ tÝnh quy ®Þnh x· héi vµ hiÖu qu¶ x· héi ph¸p luËt<br /> cña c¸c quy ph¹m ph¸p luËt vµ cña hÖ Dùa trªn viÖc ph©n tÝch b¶n chÊt vµ<br /> thèng ph¸p luËt nãi chung. nhiÖm vô cña triÕt häc ph¸p luËt, chóng<br /> Tõ ®iÒu nãi trªn n¶y sinh vÊn ®Ò: t«i cho r»ng, vÊn ®Ò c¬ b¶n: “ph¸p luËt lµ<br /> nh÷ng m«n häc ®ã lµ ®éc lËp hay t¹o g×?” sÏ ®­îc coi lµ vÊn ®Ò vÒ ý nghÜa cña<br /> thµnh nh÷ng phÇn cña lý luËn chung vÒ ph¸p luËt. Bëi v×, triÕt häc ph¸p luËt<br /> ph¸p luËt? Cã thÓ gi¶ ®Þnh r»ng, ë nghÜa kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ tuyªn bè c¸c t­<br /> nhÊt ®Þnh, thuËt ng÷ “lý luËn vÒ ph¸p t­ëng nµo ®ã lµ triÕt häc ph¸p luËt, mµ<br /> <br /> 14 Nh©n lùc khoa häc x· héi Sè 4-2013<br />  vâ kh¸nh vinh<br /> <br /> ph¶i lËp luËn chóng, vµ nhiÖm vô c¬ b¶n ®ã hoÆc nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc<br /> cña triÕt häc ph¸p luËt cÇn ph¶i luËn gi¶i ph¸p luËt cho phÐp b¶o ®¶m tÝnh chÝnh<br /> ph¸p luËt vµ x¸c ®Þnh ý nghÜa cña nã. VÊn thèng hãa vµ giíi h¹n cña ph¸p luËt, tøc<br /> ®Ò “ph¸p luËt lµ g× (ý nghÜa cña nã nh­ thÕ lµ luËn gi¶i vÒ sù cÇn thiÕt cña ph¸p luËt<br /> nµo)? lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc ph¸p ®èi víi con ng­êi, x¸c ®Þnh c¸c giíi h¹n mµ<br /> luËt, bëi v× viÖc gi¶i quyÕt tÊt c¶ nh÷ng ph¸p luËt kh«ng thÓ v­ît qua.<br /> vÊn ®Ò ph¸p luËt quan träng kh¸c, trong 3. C¸c chøc n¨ng cña triÕt häc<br /> ®ã cã trong lÜnh vùc x©y dùng ph¸p luËt vµ ph¸p luËt<br /> ¸p dông ph¸p luËt tïy thuéc trùc tiÕp vµo Nh­ mäi m«n häc triÕt häc kh¸c, triÕt<br /> viÖc tr¶ lêi c¸c vÊn ®Ò ®ã. Ph¸p luËt còng häc ph¸p luËt cã mét sè chøc n¨ng ®Æc<br /> lµ vÊn ®Ò cña triÕt häc, bëi ph¸p luËt g¾n tr­ng cña m×nh. C¸c chøc n¨ng quan<br /> liÒn víi sù tån t¹i cña nh©n lo¹i. träng nhÊt trong sè ®ã lµ: chøc n¨ng thÕ<br /> Do tÝnh phøc t¹p cña chÝnh c¬ cÊu ph¸p giíi quan; chøc n¨ng ph­¬ng ph¸p luËn;<br /> luËt mµ vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc ph¸p chøc n¨ng ph¶n ¸nh th«ng tin; chøc n¨ng<br /> luËt cã thÓ ®­îc gi¶i quyÕt th«ng qua viÖc gi¸ trÞ; chøc n¨ng gi¸o dôc.<br /> gi¶i quyÕt nhiÒu nhiÖm vô quan träng, c¬ Chøc n¨ng thÕ giíi quan cña triÕt häc<br /> b¶n, hoÆc nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt ph¸p luËt thÓ hiÖn ë viÖc h×nh thµnh ë con<br /> häc ph¸p luËt. §ã lµ: ng­êi quan ®iÓm chung vÒ thÕ giíi ph¸p<br /> 1. VÊn ®Ò vÒ nÒn t¶ng cña c«ng b»ng vµ luËt, hiÖn thùc ph¸p luËt víi t­ c¸ch lµ<br /> c¸c tiªu chuÈn cña nã (nhiÖm vô mµ trong mét trong nh÷ng ph­¬ng thøc tån t¹i cña<br /> ph¹m vi cña nã ph¸p luËt cã mèi quan hÖ nh©n lo¹i; ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh, chøc<br /> víi ®¹o ®øc) - ®ã lµ vÊn ®Ò trung t©m trong n¨ng nµy gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò vÒ b¶n<br /> triÕt häc ph¸p luËt, vµ d­íi d¹ng truyÒn chÊt vµ vÞ trÝ cña ph¸p luËt trong thÕ giíi,<br /> thèng nã ®­îc nh×n nhËn nh­ vÊn ®Ò vÒ c¸c gi¸ trÞ vµ tÇm quan träng cña nã trong<br /> luËn gi¶i “ph¸p luËt tù nhiªn”; ®êi sèng con ng­êi vµ x· héi nãi chung,<br /> 2. VÊn ®Ò vÒ hiÖu lùc b¾t buéc cña ph¸p hoÆc nãi c¸ch kh¸c h×nh thµnh nªn thÕ<br /> luËt, hoÆc lµ vÊn ®Ò v× sao con ng­êi cÇn giíi quan ph¸p luËt cña con ng­êi.<br /> ph¶i tu©n thñ (phôc tïng) ph¸p luËt Chøc n¨ng ph­¬ng ph¸p luËn cña triÕt<br /> (nhiÖm vô mµ trong ph¹m vi cña nã mèi häc ph¸p luËt ®­îc thÓ hiÖn trong viÖc<br /> t­¬ng quan cña ph¸p luËt vµ quyÒn lùc h×nh thµnh nh÷ng m« h×nh nhËn thøc<br /> ®­îc x¸c ®Þnh); nhÊt ®Þnh vÒ ph¸p luËt, nh÷ng m« h×nh ®ã<br /> 3. VÊn ®Ò vÒ b¶n chÊt vµ c¸c chøc n¨ng t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn c¸c nghiªn<br /> cña ph¸p luËt thùc chøng (nhiÖm vô mµ cøu ph¸p lý. Víi môc ®Ých ®ã, triÕt häc<br /> trong ph¹m vi cña nã tÝnh chÊt cña quy ph¸p luËt x©y dùng c¸c ph­¬ng ph¸p vµ<br /> ph¹m ph¸p luËt ®­îc lµm s¸ng tá) g¾n c¸c ph¹m trï mµ dùa vµo ®ã, c¸c nghiªn<br /> liÒn chÆt chÏ víi viÖc gi¶i quyÕt hai vÊn ®Ò cøu ph¸p lý cô thÓ ®­îc thùc hiÖn. Sù thÓ<br /> ®· nãi ë trªn, nã biÖn minh cho ph¸p luËt hiÖn tËp trung nhÊt cña chøc n¨ng<br /> thùc chøng. ph­¬ng ph¸p luËn cña triÕt häc ph¸p luËt<br /> ViÖc gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm vô c¬ b¶n lµ h×nh thµnh nªn nhËn thøc vÒ ph¸p luËt<br /> <br /> Sè 4-2013 Nh©n lùc khoa häc x· héi 15<br /> triÕt häc ph¸p luËt: ®èi t­îng nghiªn cøu...<br /> <br /> d­íi d¹ng ph­¬ng thøc t­ duy vÒ nã víi t­ t¹p, bao gåm: b¶n thÓ luËn ph¸p luËt,<br /> c¸ch lµ mét cÊu tróc ý nghÜa - néi dung - nhËn thøc luËn ph¸p luËt, gi¸ trÞ luËn<br /> cÊu tróc luËn gi¶i c¸c t­ t­ëng c¬ b¶n cña ph¸p luËt, hiÖn t­îng häc ph¸p luËt, nh©n<br /> ph¸p luËt. häc ph¸p luËt, triÕt häc ph¸p luËt øng<br /> Chøc n¨ng ph¶n ¸nh - th«ng tin b¶o dông vµ nh÷ng bé phËn kh¸c.<br /> ®¶m viÖc ph¶n ¸nh thÝch hîp vÒ ph¸p luËt 3. Theo ®Þa vÞ cña m×nh, triÕt häc ph¸p<br /> víi t­ c¸ch lµ kh¸ch thÓ ®Æc tr­ng, viÖc luËt lµ m«n häc tæng hîp, gi¸p ranh gi÷a<br /> lµm s¸ng tá c¸c yÕu tè c¬ b¶n, c¸c mèi liªn triÕt häc vµ luËt häc vµ trong ph¹m vi cña<br /> hÖ cÊu tróc, c¸c tÝnh quy luËt cña nã. Sù luËt häc, triÕt häc ph¸p luËt cã mèi liªn hÖ<br /> ph¶n ¸nh ®ã ®­îc tæng hîp l¹i trong bøc chÆt chÏ víi lý luËn ph¸p luËt vµ x· héi<br /> tranh cña hiÖn thùc ph¸p luËt hoÆc “trong häc ph¸p luËt.<br /> h×nh thøc cña ph¸p luËt”. 4. C¸c chøc n¨ng cña triÕt häc ph¸p<br /> Chøc n¨ng gi¸ trÞ cña triÕt häc ph¸p luËt thÓ hiÖn ë chøc n¨ng thÕ giíi quan,<br /> luËt ®­îc thÓ hiÖn ë viÖc x©y dùng c¸c chøc n¨ng ph­¬ng ph¸p luËn, chøc n¨ng<br /> quan niÖm vÒ c¸c gi¸ trÞ ph¸p luËt nh­: tù ph¶n ¸nh - th«ng tin, chøc n¨ng gi¸ trÞ,<br /> do, b×nh ®¼ng, c«ng b»ng, còng nh­ c¸c chøc n¨ng gi¸o dôc.<br /> quan hiÖm vÒ t­ t­ëng ph¸p luËt vµ gi¶i<br /> thÝch hiÖn thùc ph¸p luËt tõ c¸c quan TµI LIÖU THAM KH¶O<br /> ®iÓm cña t­ t­ëng ®ã, phª ph¸n c¬ cÊu vµ 1. Vâ Kh¸nh Vinh. Lîi Ých x· héi vµ<br /> tr¹ng th¸i cña nã. ph¸p luËt. Nxb. C«ng an nh©n d©n, Hµ<br /> Chøc n¨ng gi¸o dôc cña triÕt häc ph¸p Néi, 2003, 224 trang.<br /> luËt ®­îc thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh h×nh 2. Vâ Kh¸nh Vinh. X· héi häc ph¸p<br /> thµnh ý thøc ph¸p luËt vµ t­ duy ph¸p lý, luËt: nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n. Nxb. Khoa häc<br /> th«ng qua viÖc x©y dùng c¸c môc ®Ých ph¸p x· héi, Hµ Néi, 2012, 576 trang.<br /> luËt riªng, trong ®ã cã thuéc tÝnh quan 3. Alekseev S.S. TriÕt häc ph¸p luËt. M;<br /> träng lµ ®Þnh h­íng ®Õn sù c«ng b»ng vµ 1997, tr. 10-46.<br /> sù t«n träng ph¸p luËt cña c¸ nh©n. 4. Bachinin V.A. TriÕt häc ph¸p luËt vµ<br /> KÕt luËn téi ph¹m - Karkov. tr. 179-188.<br /> 1. Sù nhËn thøc triÕt häc vÒ ph¸p luËt 5. Garnik A.V. VÊn ®Ò vÒ vÞ trÝ m«n häc<br /> lµ nhiÖm vô cña m«n häc lý luËn ®Æc biÖt - cña triÕt häc ph¸p luËt/ TriÕt häc vµ x·<br /> triÕt häc ph¸p luËt, m«n häc cã ®èi t­îng héi häc trong bèi c¶nh v¨n hãa hiÖn nay.<br /> nghiªn cøu lµm s¸ng tá ý nghÜa cña ph¸p Dnepropetrovsk, 1988, tr. 186.<br /> luËt, còng nh­ luËn gi¶i sù nhËn thøc vÒ ý 6. Kerimov d.A. Ph­¬ng ph¸p luËn ph¸p<br /> nghÜa ®ã, cã nh÷ng ph¹m trï c¬ b¶n cña luËt (®èi t­îng, chøc n¨ng, nh÷ng vÊn ®Ò<br /> m×nh lµ t­ t­ëng, ý nghÜa, môc ®Ých cña triÕt häc ph¸p luËt). M; 2000, tr. 6-15.<br /> ph¸p luËt, c«ng b»ng, tù do, b×nh ®¼ng, sù 7. Nersesjanx V.S. TriÕt häc ph¸p luËt.<br /> thõa nhËn, tÝnh tù trÞ cña c¸ nh©n, quyÒn M; 1997, tr. 8-16.<br /> con ng­êi vµ c¸c ph¹m trï kh¸c. 8. Tiskhonravov Ju.V. Nh÷ng c¬ së cña<br /> 2. TriÕt häc ph¸p luËt cã c¬ cÊu phøc triÕt häc ph¸p luËt. M; 1997, tr. 11-46.<br /> <br /> 16 Nh©n lùc khoa häc x· héi Sè 4-2013<br />