intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Vài nét về sự hình thành đội ngũ nữ trí thức ở Việt Nam trước năm 1945

Chia sẻ: Caygaolon Caygaolon | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

35
lượt xem
1
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết tìm hiểu vai trò của trí thức nói chung và phụ nữ trí thức nói riêng trong việc xây dựng đất nước đồng thời tìm hiểu quá trình hình thành đội ngũ trí thức nữ ở Việt Nam. Mời các bạn cùng tham khảo bài viết để nắm chi tiết nội dung.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Vài nét về sự hình thành đội ngũ nữ trí thức ở Việt Nam trước năm 1945

on ^'<br /> <br /> VAI NET VE Sir nma THAJWI » d i MGC NC<br /> TRI THtrc d VIET NAM TRl/Ac ]\AM 1945<br /> <br /> <br /> Di^NG THI VAN CHI*<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> H fii nghj lfin thQ VII Ban Chfi'p hfinh<br /> Trung Udng Dang khofi X hop tQ<br /> ngfiy 9 Mn ngfiy 17-7-2008 da ra Nghj<br /> hinh thfinh dpi ngQ nQ tri thQe d Vifit Nam<br /> trUdc Cfich m^ng thfing Tfim 1945.<br /> N i n gifio d u e N h o h p c vfi vific giao<br /> quyit v l xay dUng dpi ngu trf thQc trong d y e p h u nvt trxl&c k h i Phfip x a m liidc<br /> thdi k^ dfiy manh cong nghidp hofi, hi^n<br /> M^e dQ Nho gifio vfio Vi^t Nam tQ dfiu<br /> dai hoa vfi hdi nhfip tofin efiu. Hdi nghj da<br /> thdi ky Bfic thu§c, nhUng anh hudng ciia<br /> khang djnh: "Trong mgi thdi dgi, tri thdc<br /> Nho giao chi gidi h^n trong tfing ldp quan<br /> ludn Id nin tdng tien bg xd hgi, dgi ngd tri<br /> l^i Hfin tdc. Sang thdi ^f dpc lfip tQ the ky<br /> thdc Id lUc liiOng nong cd't sdng tgo vd<br /> X, ngay tQ dfiu thdi Lf, Vfin mil'u - Quoc tit<br /> truyin bd tri thdc. Ngdy nay, cung vdi sU<br /> gifim dfi dUdc thfinh l^ip. Dudi thdi Lf, nhk<br /> phdt trien nhanh chong cua cdch mgng<br /> nudc phong kil'n dfi b i t dfiu to ehQe cac kj<br /> khoa hgc vd cdng nghi hien dgi, dgi ngu tri<br /> thi de t u y i n chpn nhfin tfii vfi d^n dfiu thcli<br /> thdc trd thdnh ngudn lUc ddc biet quan<br /> Trfin, qua vi$c nhfi Trfin cho d§t tUdng<br /> trgng, tgo nin sdc mgnh cua moi qudc gia<br /> Khong TQ, Chu Cdng, M^nh TQ, ve tUdng<br /> trong chien lUOc phdt triin".<br /> 72 ngudi h i i n d l thd... vfi giang day "tdthU<br /> Trong ljeh svi cung nhU hien tai, phy nQ luc kinh" trong Quoc tQ vifin cd t h i th§fu<br /> Viet Nam ludn lfi mot lUc lUdng xa h$i quan Nho gifio dfi dupc trilu dinh chQ trpng vJi<br /> trpng chilm mdt nQa dfin sd' vfi ed nhilu trd thfinh bd ph^n quan trpng trong efic kj<br /> ddng gdp vfio edng cudc dUng nUdc vfi giQ thi. Dl'n thdi Lg, Nho giao dUde d l cao, viSc<br /> nude cua dfin tdc. Do dd, lfim the' nfio de huy thi cQ theo Nho giao dUpc dfiy manh nhfim<br /> ddng dUde nguon lUc nfiy gdp phfin vfio edng dfio tao m$t tfing ldp quan lai dap Qng cho<br /> cudc xfiy dung xa hdi trong tinh hinh hifin nhu cfiu xfiy dung vfl phfit trien dfi^t nUdc.<br /> nay lfi mdt vfi^n d l dUdc Dang vfi nhfi nUde Xufi't phfit tQ quan nifim: "Mud'n ed dUdc<br /> quan tam. D l gdp phfin tim hilu vai trd cua nhfin tfii, trUdc hl^t phai chon lua ke si, mfi<br /> tri thQc ndi chung vfi phu nQ tri thQc ndi kdn chpn ke si, phai Ifi'y thi cQ lfim dfiu".-<br /> ridng trong vide xay dOng dfi't nUdc, trong (Lg Thfinh Tdng), dudi thdi Lg, khoa cii<br /> bfii vie't nay chung tdi tim hieu qufi trinh Nho gifio dfic bigt phat trien.<br /> <br /> <br /> • TS. Khoa Viet Nam hpc va Tiing Viet - Tnidng Dai hpc KHXH&NV • DHQGHN<br /> Vai n& vi s u hinh thanh d^l ngu..<br /> <br /> TQ thdi Lg sd, n i n giao dye Nho hpc thi vfi vi thg' khdng dUde tham gia vflo bd<br /> phfit triin vfi cd ch6 dQng vQng chic trong mfiy quyin lUc eung nhU cd tigng ndi trong<br /> ddi song vfin hda - xa h^i vdi ba nfim mdt ki cac cudc thao lufin thfim chf chi trong lfing<br /> thi HUdng d efic dao vfi ba nfim mfit ki thi xa. Vi vfiy, vi$c gifio dye phu nQ hofin tofin<br /> Hdi - thi Dinh d Kinh thfinh. Nfii dung thi gidi han trong nhQng ldi rfin day phy nQ<br /> gIm cfic mdn: kinh nghia, chilu, eh^, bieu, phai Iflm tron bin ph^n ciia minh trong gia<br /> thd phu vfi vfin sfich. Trong tofin thdi Lg sd dinh vfi hofin tofin n i r a trong khudn k h i<br /> ed 29 khoa thi, Ifi'y do 988 tiln si. Chfnh cua giao due gia dinh qua efie sfich Gia<br /> sfich gifio dye vfi khoa cQ cua nhfl Lfi dfi hudn, Ndhudn.<br /> lfim hinh thfinh ngn mOt tfing ldp Nho si<br /> Sfich Khuyit Hiin ca, trong bfii B^t dfi<br /> ddng dao ed mflt 6 k h i p ndi vfi trong hfiu<br /> giai thfch rd quan nipm cua cac nhfl Nho vl<br /> hfi't eac linh vUe: hfinh chfnh, phfip lufit,<br /> vide giao dye phy nQ: "NgUdi ddn bd cd<br /> ngoai giao, vfin hofi - giao due... Hp cung<br /> ngoan hay khdng Id do d gia dinh vd cd<br /> giQ vai trd chfnh trong lUc lUpng sfing tfic<br /> quan he tdi sU thinh suy cua dgo ngi trg.<br /> vfin hpc.<br /> Nhu vgy thi viec rdn dgy khdng thi bo qua<br /> Giao dye Nho hoc vdi truyin tho'ng "dl dugc" (4). D l dap Qng nhu cfiu nfiy, nhieu<br /> vfin thu si" (ifi'y vfin chpn si) da hUdng sU hoc ddng hp ldn, nhilu tri thQc ldn nhU ThUdng<br /> ciia xa hfii vflo vi^c tfch luy kid'n thQe vfin thu Ho Phi Tich, Tigh si Bui DUdng Ljch,<br /> hpc, ky nfing sang tfic vfin ehUdng chu ylu lfl Tiln SI Dang Xuan Bang, Tig'n si Nguyen<br /> trong gidi Nho si va tinh thfin ehudng vfin Tdng Khue (5)... da soan cac lo^i Gia hudn,<br /> trong xa hdi. Vdi quan nifim "vfin di tai dao", Ndhudn dg giao due con cai trong gia dinh.<br /> cfic Nho SI la nhQng trf thQc dfch thyc vdi Ban Gia hudn ca dUdc cho lfl ban Gia hudn<br /> cac ho^t ddng sang tac vfin lipc, truyin bfi, dfiu tien vfl la ban dUdc nhac den nhilu<br /> nhfi^t tQng dUpc cdng bo' gin vdi ten tud'i eua<br /> giao liiu, sfing tao vfin hoa.<br /> Nguygn Trai, nhUng dUa trgn vide khao sfit<br /> Gifio due Nho hpc d$ cao tinh thfin hilu v l raflt vfin ban hpc va ngfin ngQ hpc, hfiu<br /> hpe, tfin sU trong dao, nudi dUdng tfim hon, h i t cac chuygn gia deu phii djnh nien dai<br /> duy tri vfl ciing el^ n i n tang dao dQc xa hdi the' ky XV ciia ban Gia hudn ca nfiy (6).<br /> da tao ndn mdt tfing ldp trf thQc trong xa Theo thd'ng ke eua Le Thu Hudng (7) thi<br /> hdi Vidt Nam thdi phong kig'n. Trong bSi trong kho sach Han Ndm hien cdn lUu giQ<br /> canh Vigt Nam phai dSi mflt vdi nguy cd 35 ten tfli ligu thudc t h i loai Gia hudn, Nd<br /> mfi't nude cuoi thg' ky XIX vfi tinh trang hudn. Trong so 35 tfli ligu nfiy ed 9 tfii lieu<br /> thudc dja dfiu t h i ky XX, tfing ldp tri thQc mang tieu de tap trung giao due phy nQ<br /> Nho hpe nfiy da ddng vai trd quan trpng nhU: Gido nU di quy cua Trfin Hofinh Muu,<br /> trong cfic cudc khfing chig'n cho'ng xfim lUdc Hudn nd dien dm ca ciia Nguyen Dinh<br /> Phfip (1) cung nhu di tifin phong trong vide Thiit, vfl cac tac phfim khuyfi't danh nhU<br /> tie'p thu nhQng tu tudng mdi, phg phfin xa Hudn nd td ca, Hudn nd td gidi, Hudn nd<br /> hdi eu, khdi xudng nhQng phong trflo cai tam tu thu, Nd hgc diin ca,Nd bdo chdm...<br /> each, duy tfin cudi t h ^ ky XIX (2), dfiu t h i Cac tfic phfim mang tieu d l Gia hudn<br /> kyXX(3). thadng cung ed phfin dfinh cho eon gfii, de<br /> cfip d i n viec gifio dye tQ khi cdn d nha vdi<br /> Ddi vdi phu nQ, Nho gifio coi phy nQ lfi cha me cho dl'n khi di ve lam dfiu nha<br /> lo^i "tilu nhfin khd day" nen dUdi che dp chong. Cfic bai Gia hudn, Ndhudn nfiy hau<br /> phong kign phu nQ khdng dUdc di hpe, di<br /> Rghl&n CQTI Ljeh siir. ag 12.2fM8<br /> <br /> h^t dupc trinh bfiy dudi d^ng vfln vfin, t h i r i n g , n i n gifio dye Nho hpc Ifi'y dao Trung<br /> loai lyc - bfit, d l nhd, dS t r u y i n khfiu nhU qufin lfim c6t loi la nguyfin nhfin lfim bung<br /> m^t tfic gia da trinh bfiy: "Cdn nhU khdch nS cfic phong trfio chdhg Phfip do cfic si phu<br /> qudn thoa son phdn, md chfu di sdc xem phong kil'n lanh d^o. "V^ v$y, sau khi chilm<br /> xet, ra cdng trudc thudt nhU ndng Thdi, A dU^c Nam Kf, ngay Ifip tQc Phfip xda bo cac<br /> Tg thi th^c Id hiim ldm. Ddi vdi bgn hg lgi ki thi Hfln hpe vfi thay vfio dd lfi nin giao<br /> cdng khdng thi khdng gido due. Nhiing niu dye Phfip - Vi§t.<br /> nhu chd nghla true trac, gigng vdn cao xa, Myc dfch cua Phfip khi tiiuc hien<br /> thi lgi khdng the nhd md ngdm nga dugc. chUdng trinh giao dye mdi nfiy trUdc hit lfi<br /> [Cho nin], nhdn luc dgy hgc rdi rdi. [ta]<br /> di dfio t^o ldp ngUdi thQa hfinh cac chfnh<br /> nhdt nhgnh nhdng cdu cdch ngdn cd vd<br /> sfich cua Phfip trong vi$e cai trj vfi khai<br /> nhdng cdu ca dao, tuc ngd bang qud'c ngd<br /> thfic d Vi$t Nam vfi ca Ddng DUdng, dong<br /> CO the ldm ldi khuyen ran dugc, sdp thdnh<br /> thdi t r u y i n bfi tu tudng vfl vfln hda Phap<br /> hOn 40 diiu diin ra qudc dm di ldm chdn<br /> Iflm cd sd n i n tang cho sQ trung thfinh vdi<br /> ngdn cho bgn ddn bd congdC (8).<br /> chfnh quyin thUc dan Phfip.<br /> Npi dung cua Gia Hudn d l cao chQ Hil'n<br /> Theo quy chg" Tong qufit v l Gifio due Cao<br /> cua Nho gifio, tinh thfin gia t^c, tU tudng tQ<br /> d i n g d Ddng DUdng nflm 1918, h§ thing<br /> bi nhfin fii cua Dao Phfit vfl tfnh c^ng dong.<br /> giao dye cua Phfip d Vi§t Nam dUde dilu<br /> Ddi vdi phy nQ Gia hudn, NQ hudn day phy<br /> chinh cho phQ hgp vdi cfic myc dfch cung<br /> nQ phai tufin thu "Tam tdng" vfl "tQ dQc".<br /> nhu tinh hinh thac tg' d Vi§t Nam thudng<br /> Gia hudn, Nd hudn vi t h i dU^c lUu dUde gpi lfi Gifio dye Phfip-Vi§t. Dfiy lfl h6<br /> truyin qua nhilu thg' hg, vfi lfi sfich giao thcTng Gifio dye Phfip cho ngudi ban xiT<br /> khoa chu yg^u cho gifio due phu nQ. (Enseignement Franco-Indiggne). Trong<br /> Tuy nhifin, trong thUe t^, nhieu gia dinh nen gifio dye nfiy tiShg Phfip dUdc dQng di<br /> quan lai, tri thQc cung cho con gfii hpc chQ trao ddi trong ldp hoc (giang bfii, lfim bai,<br /> Han vfi trong ljch sQ Vi$t Nam da tQng sfich gifio khoa vi^t bfing ti^ng Phap).<br /> xufi't hi§n nhilu phy nQ c6 hpe vfi tham gia Rieng ba ldp dfiu t i l u hpc lfl dUde diing<br /> vflo ddi so'ng chinh trj vfi vfln hda cua dfin til'ng Vi$t lfim ehuyen ngQ, sau dd tiing<br /> tdc nhu Nguygn phi Y Lan, Nguyen Thj Ld, Vi$t dupc hpe nhu mdt ngoaii ngQ. Ngoai<br /> Tig'n si Nguyin Thj Du$, H i Xufin HUdng, ngQ thQ hai thudng lfi tilhg Anh d bfie Tu<br /> bfl Huy^n Thanh quan Nguyin Thj Hinh... Tfii. Nl'u ed thfiy day thi ehQ Hfin dUdc hoc<br /> song trong so hp rfl't ft ngudi cd dilu kifin nhu mpt mdn hpc t a chpn, mdt tufin mot gid<br /> thUe hi§n nghia vu ciia minh nhU nhQng d cfic ldp trgn ciia bfie tieu hpc.<br /> ngUdi tri thQe, gdp phfin phan bi§n xfi h^i.<br /> Hg thdhg gifio due Phfip-Vi$t gom 2<br /> C h i n h sfich giao d y e c u a Phfip d phfin: gifio dye pho thdng vfi gifio dye cao<br /> Ddng Diidng v a t i n h h i n h gifio d y e p h u d i n g chuygn nghi?p, dai hpc.<br /> nQ d Viet N a m t h d i Phfip t h u p c<br /> Ddi vdi gifio dye phd' thdng, Phfip thfinh<br /> Ngay sau khi dflt dUdc fich thong trj len l§p mdt so" trudng nhu TrUdng trung hoc Le<br /> toan cdi Vi§t Nam, vigc lfim dfiu tifin ciia Myre de Vilers d My Tho (1879) (9), Tnidng<br /> Phfip lfl dfio t£io mdt tfing ldp quan lai chiu Qud'c Hpc Hue (1896), TrUdng trung hoc<br /> anh hudng cua Phap thay t h i cho tfing ldp Bao HO (CoUgge du Protectorat) tQc Tnidng<br /> SI phu ludn noi dfiy cho'ng Phfip. Phfip cho Budi Hfi Npi (1908) (10) lfim ndng cit. Ba<br /> Vai n6t ve s u hinh fcanh d01 ngu.. 47<br /> <br /> trudng nfiy khi mdi md chi cd b^lc tilu hpc, Lue giQa H$i ding Quan hat, tdi xin thi<br /> m3[y chyc nfim sau mdi cd b^c eao d i n g tilu quan Thdhg Ddc Nam K^ vQa ldng hi$p f,<br /> hpe, cdn bflc Tu tfii ehi cd d trUdng Qufic nfin ngfii tU td eho cfic sd Tham bifin, lfip<br /> Hpc Hul'va trudng Budi. trudng Sd hpc cho con gfii" (12). Mfic dQ<br /> Nhin chung, h0 thd'ng gifio dye p h i myc dfch cua chu trUdng gifio dye cho phu<br /> thong Phfip-Vi$t cd 3 b|lc vdi thdi gian lfi 13 nQ eua hp mdi chi n h i m nfing eao tinh thfin<br /> nflm. vfi trinh d$ d^o dQc eho nQ gidi, tflng sU<br /> dfinh gifi vfi tdn trpng efin thii't ddi vdi hpc<br /> TQ nifin hpc 1937-1938 tr§n tofin Vi§t<br /> (Pfitrus KJ) (13), vfi giQp cho hp lfim tdt vai<br /> Nara diu fip dung ehUdng trinh Phfip-Vi§t<br /> tro Iflm vd, Iflm m? trong gia dinh (LUdng<br /> dii 3 ban: Tofin, Khoa hpe, Tri^t. Hpe sinh<br /> t i t nghidp 2 hoflc 3 ban hofie cd thfim b i n g Du ThQc) [Ndng ci mim ddm, 28-8-1902],<br /> TQ tfii Phfip (11) se dupc uu tien khi thi vfio nhUng chfnh nhd f kifih cua efic cdng ehQe<br /> cfic tnidng D^i hpe efi thi tuyin nhU efic chi'nh quyin c6 dfiu de edi md nfiy mfi mfit<br /> trUdng Grandes Ecoles d Phfip hofie cfic sd" trudng hpe eho nQ gidi dQpc md d Nam<br /> trudng Cao d i n g Chuydn nghi$p d Hfi Ndi. K^. Cho dfi'n nfim 1886 d Nam Kf cd 7<br /> Trong cfic trudng Cao d i n g cd tnidng Cao trudng nQ sinh vdi 922 hpc sinh nQ (14). O<br /> ding Su pham (ficole Supfirieure de Bfic K^ cd 4 trudng tilu hpe eho nQ sinh<br /> Pfidagogie) thfinh i^p ngfiy 15-10-1917, (15).<br /> nhim dfio tao gifio chQc eho cac trudng su Cae Trudng Cao dang Tieu hpc dflnh<br /> pham sd c^p vfi cfic trUdng cao d i n g tieu rifing eho nQ sinh ehi co d Ha Ndi (TrUdng<br /> hpc, hoc trinh 3 nfim dfi gdp phfin dao tao Trung VUdng), Hulf (Trudng Dong Khanh),<br /> nhilu nQ giao vign cho h$ thd'ng efic trudng Sfli Gdn (TrUdng Gia Long cdn gpi la<br /> nQ hpc, cd sd d l hinh thfinh doi ngu nQ tri Trudng Ao Tfm). Bfic Trung hpc (bfic Tu<br /> thQc Viet Nam. tfii) ehi ed d Hfi Nfii (Trudng Budi), Hu^<br /> (TrUdng Khai Djnh), Sfii Gdn (TrUdng<br /> Trudng Cao Dang Mf thufit Ddng DUdng<br /> PdtrusKy)...<br /> (Ecole des Beaux-Arts de ITndochine) cung<br /> gdp phfin dfio tao cae nQ hpa sT, ma nii bfit Tnidng nQ hpc, tnidng Brieux, khai giang<br /> lfl nQ Hpa si Le Thj LUu trong nfim 1932- ngfiy 6-1-1908 tai Hfl Npi cd 178 hpc sinh<br /> 1933 da cd tranh triin lam trong eac k^ Hdi (16), nfim hoc 1922-1923 s^hpc sinh hpc bfic<br /> chd phy nQ... sd hpc lfi 129 ngudi (17).<br /> Mflc du chfnh sach vfln hda gifio due eua Trudng NQ hpc Ding Khfinh d Hu^ thflnh<br /> Phap cdn rfl't han chg* vfi cd tfnh ehfi't nhd l$p nflra 1917. Nfira hpc 1922-1923 so hpc<br /> gipt, nhUng eung da tao nfin nhQng thay sinh sd hpc lfi 358 hpc sinh, hpe sinh b§c<br /> doi sau sac trong ddi song xfi h$i vfl vfin trung hpe lfi 35 ngudi (18). Nfim 1930, so hpc<br /> hda d Viet Nam. Vi$c gifio due cho phy nQ sinh nQ d Trung K^ lfi 1986 ngUdi, trong dd cd<br /> khfing hofin tofin dUdc sU ung hd ciia cfic 47 ngUdi hpc ldp Su phara vfl 494 ngUdi hpe<br /> quan chQc Phfip, song qua bao chf, chdng ldp Cao ding tilu hpc (19).<br /> ta dupc biet rfing chfnh mdt && quan lai O Sfii Gdn tnidng dfinh eho nQ sinh dfiu<br /> Viet Nam nhU LUdng Du ThQc (Blh Tre), tign lfi Trudng Ao Tfm khai giang ngfly 19-9-<br /> Pfitrus Kf da d l nghj md trudng hpc cho 1915. Nflm hpc dau tidn ed 42 nQ sinh chu<br /> phy nQ. LUdng Du ThQe eho bil't, "tdi xin yg'u d khu vQc thanh pho", cung cd mdt sd' nQ<br /> nhfi nUdc giup sQc l^p trUdng day con gfii. sinh deh tQ efie dnh lfin cfin. Tnidng c6 cfic<br /> Rghien cihi Lieh sSt. s g 12.8012<br /> <br /> <br /> ldp tQ Dong fi'u d^n ldp Cao ding. Tfi't nghi$p, d i n g y khoa, Tnidng cao d i n g sU phgm,<br /> hoc sinh dupe cfi'p b i n g sd hpc. Dfi'n thfing 9- Tnidng Cao d i n g Ndng lfim cQng nhfin cac<br /> 1922, tnidng cd 226 hpc sinh sd hpc vfl cd sinh vifin nQ. Trong cfic trUdng day nghi<br /> thgm Ban trung hpc NQ hpc dudng vdi 24 hpe nfim 1941-1942 cung c6 khoang 900 nQ<br /> sinh (20). LQc dfiu hpc sinh vfio hpe chia lfim sinh (23). NQ giao vidn khoang 1000 ngU&i<br /> hai ban: ban Su pham (hpc ra lfim giao vign) (24).<br /> vfi ban Phd' thdng. Td't nghidp, hpc sinh dUiJc Trong ehUdng trinh giao due cua Phap,<br /> nhfin bing Thfinh ehung. ddi vdi cfic tradng nQ sinh, Hgc chinh ting<br /> Nflm 1917 quy chg' chung v l gifio dye quy quy djnh moi ngfly phai dflnh ra mdt<br /> Ddng DUdng thudng dUpc gpi lfi Hgc chinh hoflc hai gid d l hoc nQ cdng gia chlnh.<br /> ting quy dUpc ban hfinh quy djnh bdn canh Trong tnidng, hpc sinh b i t budc phai ndi<br /> vide md cfic trudng tieu hpc d cfic xa eho con chuygn vdi nhau bfing tieTng Phap (25).<br /> trai thi tai cfic tinh eQng cd t h i rad ft nhtft Cae sfich giao khoa trong nhfi trUdng<br /> mfit trudng cdng cho eon gfii. Trong trUdng Phfip-Vi^t chii yg'u "rfip khudn" theo mlu<br /> hpp chUa cd trUdng rifing eho con gfii, thi sfich dQng trong h$ thd'ng gifio due eiia Phfip<br /> con trai, con gfii cd t h i hpe chung ra§t sau khi da loai bd nhiSng ndi dung bj a)i lfi<br /> trudng, nhUng phai to chQc day rifing cho nguy hilm cd t h i "pha hoai" chg^dd thudc dja,<br /> con gai. Huyfin ly ldn ed trUdng Tieu hpc, nhfi^t lfl nhQng sfich v l lich sQ, dia If vfi vgn<br /> nhUng chi efic tinh ly ldn mdi cd trUdng Sd hpc... vl v^y cd the ndi anh hadng PhUdng<br /> Hpc hay Tilu hpc dflnh rifing cho nQ sinh. Tfiy dm vdi cae nQ sinh khfi dfim ndt. NhQng<br /> Cho deh nhQng nam 1929, sd* lUpng hpc nQ sinh nfiy vi the dUdc xa hfii gpi dudi ten gd<br /> sinh khoang 434.335 vfl ed 551 hpc sinh eao lfl cae "ed gai mdi" hoflc cfic '*tfin nQ lUu"...<br /> d i n g vfi dai hpe vdi khoang 12.000 ngudi lfi<br /> Doi n g u nuT t r i thCfc d Viet Nam<br /> giao vien efic cfi'p (21). Trong tofin coi Ddng<br /> DUdng so" nQ sinh khoang hdn 30 ngfin Dudi thdi Phap thudc, chi cd 10% dan si<br /> ngudi chu ye'u d cac thfinh phfi" vfi thj trfi'n nhfin du^e n i n giao dye mdi theo hUdng<br /> [Bdn bd, s6 dfic biet nfim 1942]. Tai efic hign dai cua Phfip, s6 phy nQ dupe di hoc<br /> lfing qug trong ca nUde vflo cudi thfing 5- cfing ft hdn, chi chie'm hdn 10% trong tong<br /> 1929 cd 25.502 hpc sinh, thi chi cd 965 hpc so" ngUdi dupe di hpc. Tuy nhifin, trong si<br /> sinh nQ [Nam Phong, 9-1929]. nhQng ngUdi dU0c nhSin sii gifio due ciia h$<br /> thCfng gifio dye Phap-Vifit, nhilu ngUdi da<br /> Nflm 1930-1931 so nQ sinh d Viet Nam t6t nghigp trung hpc, cd ngUdi tfi't nghifip<br /> lfl 38.984 (tren tong so 292.694 hpc sinh) dai hpc... Nhu cfi Henriette Biii, tot nghidp<br /> (22), d^n nfim 1937-1938 sff hpc sinh nQ lfin Dai hpe Y khoa Pari (nflra 1934), bfi<br /> tdi khoang 60.000 vfi tdi nfim 1940-1941 B6 Nguyin Thj SUdng (nflm 1940), cd L§ Thj<br /> hpc sinh nQ da l§n tdi 85.447 ngUdi (d Bic Hofing tfit nghi$p Cao dfing Y khoa Hfl N6i<br /> K^: 24.658 ngUdi, Trung K^: 15.436 ngUdi, (nflm 1937); cfi DUdng Thi Liiu (nam 1940),<br /> Nam KJ: 43.353 ngUdi). So nQ sinh hpc lfin cfi Ly Thj Nguygt tot nghigp Cao dang bfio<br /> cao (sau sd hpc) vfio nflm 1941-1942 Ifi 1096 ch^ Ha Npi, bfi Phan Thj Lipu tfi't nghidp<br /> ngUdi trong dd co 37 ngUdi hpc d bfic euoi Cao d i n g Canh ndng Hfi Ndi; cd Pham Thi<br /> cfi'p, nhilu ngUdi trong sd'hp da tilp tyc vflo My td't nghidp Cao d i n g Su pham Hfl N^i<br /> hpe d Dai hpe Ddng Dudng (chUa ke nhilu (nflm 1928), efi Nguygn Thj Chau tit<br /> ngUdi di du hpc tai Phfip). Cfic Tnidng Cao nghigp cQ nhfin Van khoa d Dai hpe Pari<br /> Vai ntSt ve sir hinh fcanh dpi ngu...<br /> <br /> (nflra 1936); bfl BQi Thj Cfim td't nghidp Dgi nhu bfi SUdng Nguy$t Anh, bfl Dam<br /> hoc Lufit khoa Pari vfi bfi Nguyen Minh PhUdng nQ sQ, bfl Hu^nh Thj Bao Hda, bfi<br /> Nguyet tdt nghigp trUdng Cao d i n g Lu^it Nguyin DQe Nhu^n, bfl Le Thflnh Tudng,<br /> khoa Hfi Npi... Dac bi$t trong nhQng nflm bfi Thyy An, bfi Nguyin Thj Thao, bfi<br /> 1930, phy nQ Vidt Nam da cd ngUdi d^u Nguyin Thj Thanh TQ, efic cd nhu Nguyen<br /> bang tiln si khoa hoe (Doctores es sciences) Thj Kiera...<br /> cua Phap. Dd lfi c6 Hofing Thi Nga. Bfio Bing bao chf vfi cfic hogt d^ng xa hpi, hp<br /> Bdn bd mdi ngay 17-6-1935 gidi thifiu cd lfi dfi lfim dfi'y lfin phong trflo phu nQ vfin<br /> ngUdi phu nQ Vifit Nara dfiu tien dftu b i n g d^ng d Dfing DUdng. Hp khfing chi ra bao,<br /> tiln si Etat. Cd da phai vilt hai ban lufln vi^t bao, sang tac efic tfic phfim vfln hpc, mfi<br /> an 'Troprfetes photo voltaiques des cdn tham gia to chQc hoi ehd, t l chQc dien<br /> substances organiques" vfi "Structure des thuyit, vfin dpng quyen gdp giQp d6ng bfio<br /> molecules et spectres d'absorption" (Nl^u ed bj nan, giup hpc sinh nghdo du hpc, giup<br /> la'y bing Doctorat d' Universitfi thi cd chi Hfii Due anh chfim sdc tre m l coi, di dien<br /> phai vie't mdt ban lufin fin )... thuyit k h i p ndi n h i m tuygn truyin vfin<br /> 06 the thfi'y trQ mdt so' rfi't ft nhQng phu ddng phu nQ... Xufi't thfin tQ tfing ldp tren,<br /> nQ ed bang cap cao cam long Iflm ngUdi ndi du sao hp cung khdng thofit khdi ban che<br /> trd, con hfiu het deu hfinh nghe b i n g chinh cua giai cfi'p minh, va phong trfio do ho vfin<br /> nganh n g h i da dUdc dflo tao nha Cd ddng cung chi trong khudn kho cua cudc<br /> Henriette Bui lfim Phd Giam doc nha bao vfin ddng nQ quyin tu san. Nhieu ngUdi<br /> sanh Chd Ldn, bfl Phan Thi Lieu Iflm d Sd thara gia vao linh vUc vfin hpe nghe thuat,<br /> nghidn cQu nfing nghigp Sai Gon, ed Phara vilt vfin, lara thd, diln kjch...<br /> Thi My vfi cd Nguyin Thj Chfiu Ifira giao sU<br /> Lfi nhQng tri thQc, hp cung cd dilu kifin<br /> d Tnidng "Ao Tim"... [Bdn bd, s6 d^c biet<br /> tilp thu nhQng tU tudng mdi tQ ben ngofii,<br /> nam 1941]. Va dQ it di, sfi'phy nQ dUdc dfio<br /> ehju anh hudng cua truyin thShg yeu nudc<br /> tao nfiy da cd ddng gdp quan trpng trong<br /> phong trao ddi nQ quyen vfi giai phdng phy eua dan tde, nhieu phu nQ trong sd' hp da<br /> nQ cung n h a phong trflo vfin ddng giai tiep thu ehu nghia Mac - Lfinin vfi nhfin<br /> phdng dan tdc cua nhfin dan Viet Nam. thQc rd, mufi'n giai phong phy nQ thUc sU<br /> trade h i t phai giai phdng dan tde va phai<br /> Lfl nhQng ngudi cd tri thQc, hp c6 dilu mang lgi quyin lpi cho phfin dong phu nQ<br /> kign va phUdng tign tilp thu nhQng tU Vigt Nam, dfi lfi phy nQ lao ddng d thdn que<br /> tudng mdi tQ bgn ngofii va nhfin thQc dUpc cung nhu thfinh thi. Tidu bieu trong sd' hp<br /> thuc trang ddi so'ng cua phy nQ Vi^t Nam. lfi Nguyen Thj Minh Khai, Trfin Thj NhU<br /> Hp thuc sU da dam nhfin vai trd nhU nhQng Mfin, Nguyen Thj Hong, Nguygn Thi LUu,<br /> ngUdi tri thQc trong xa hdi. Mai Hu^nh Hoa, Dofin Tam Dan, Nguyin<br /> Hp lam bao, viet bao va gdp phfin Iflm Thj Thye Vign, Vfin Dai, Phan Thj Nga...<br /> hinh thflnh nen ddng bao phu nQ trUdc Qua hp trgn cae td bao phu nQ dfin dan<br /> each mang thfing Tam (26). Qua cfic bfii eung xufi't hi^n nhilu bfii bao phan anh<br /> bao, hp gfip phfin da'u tranh cho sii tig'n bd eufic sfi^ng lao dfing vfi't va, nhQng thiet<br /> vfl quyen binh dflng cua phu nQ, da'n thfin thdi bfi't cfing cua phfin dfing phu nQ lao<br /> vfio cufic vfin dpng vi quyin ldi va sii tig'n bfi dfing dang Ifira vide trong cac nhfi may,<br /> cua phy nQ. Do chinh la nhQng ehu bfio hfim md, don diln dUdi chg' dfi thufic dja.<br /> so Hghien eiiru Ljeh sdr. sg 12.2012<br /> <br /> Khfing chi dQng lai d linh vi;tc bfio chf, dfing vfi tfi' c h Q c p h u n Q vfio efic t o ehfle<br /> truyin bfi tu tudng dfin ehu vfl efieh mgng, cfich mang vfl hUdng d§n phy n Q d^u<br /> nQ trf thQe Vi§t Nam thdi kj^ nfiy cdn dfiin tranh vi dfic lfip dan tfic e u n g n h U vi<br /> thfin vfio cfic hogt d^ng cfich mgng, v^n q u y i n c u a p h y nQ t r o n g x a hpi.<br /> <br /> <br /> CHU THtCH<br /> (1). Phong trfto Cfin Vudng chtfng Phfip cu6i thfi' (13), Trjnh Vfin Thao. L'^cole Francaise en<br /> ky XIX do cfic tri thilc phong kig'n Ifinh d^o nhU Indochine, Paris, Karthala (ban dich tU li$u Khoa<br /> Phan Dinh Phdng, Trfin Xufin So^n, Ttfng Duy Ljch BQ, TrUcing D^i hpc KHXH&NV, DHQGHN,<br /> Tfin, NguySn Quang Bich, NguySn MAu Kig'n... 1995, tr. 95.<br /> (2). Cfic dS nghj cai cfich ciia NguySn TrUctng (14). Theo PaulluB vfi Bouninais trong La<br /> T § , P h 9 m Phli ThQ... France en Indochine vfi Paul Bonnetain trong<br /> (3). Phong trfio Duy tfin do Phan Chfiu Trinh, L'extreme Orient (dfin theo NguySn Anh, (1967),<br /> NguySn ThUtJng Hiin, LUtJng Vfin Can... khdi sdd, tr. 42).<br /> xudng. (15). Theo G. Dumoutier- Les d^fbuta de<br /> (4). Ky hifu AB.53 kho sfich cua Vifn Nghign I'enseignement Francais au Tonkin (din theo<br /> cflu Hfin N6m (44 trang, kh5 20x13) gdm ba tfic NguySn Anh (1967), sdd, tr. 44<br /> phft'm N6m: Khuyet hieu ca. Tntdng hdn ca (ban (16). Theo bfio Ddn Bd so Xuan nfim 1942 cho<br /> dich N8m) vfi Cdnh phu chdm. Cdnh ph\i r^ng dfiy lfi trUdng nQ dfiu tiSn trong tofin coi Biic<br /> chdm gSm 26. D i n theo Hofing Vfin Lfiu, T^p san Ky vfi cung lfi trUSng nfl dfiu tien trfin tofin coi<br /> Hfin NSm, so 1-1984. Ddng DUdng. C6 IS day lfi nhOng tnidng Cao d&ng<br /> (5). Xem th#m Ldi gidi t h i | u cua Phara Hotlng tifiu hpc nil dfiu ti€n do chinh quyen thu$c dja<br /> Qufin cho tac phfim Gia hudn diin ca. Nxb. thfinh lfip.<br /> PhUOng D6ng, 2005. (17), (18), (20). Trinh Vfln Thao, Nhd tritdng<br /> (6). Hofing Vfin Lau Tfip san Han N6m, stf 1- Phdp dBdngDitOng, tr. 130.<br /> 19841 Thi Nham Dinh Gia Thuyfi't (1953): Gia (19). Nguyen Vy, Tudn - Chdng trai nitdc Viit,<br /> hufi'n ca, Tfin Vi|t, Sfii Gon; Nguyin Hong Phong. Nxb. Vfin hoc, Hfi Noi, 2006, tr. 92.<br /> Tim hiiu Gia hudn ca, T^p san Vdn Sd Dia. so 27 (21). Nguyen Vfln Khfinh, Ccf cdu kinh tixd hoi<br /> vfi 29-1957; Dofin Khoach. Gia hudn ca cophdi cua Vi4t Nam thdi thu^ dia (1858-1945) Nxb. D^i hpc<br /> NguySn Trdi khdng? Tap chi Van hoc, so 1-1982. Qu6c gia Hfi Npi, 1999, tr. 152.<br /> (7). LS Thu Hudng, Sdch co n^i dung gido d^tc (22), (23). Trjnh Vfin Thao, sdd, tr. 138, 152.<br /> gia dinh hi^n liiu trU trong kho sdch Hdn N6m, (24). NguySn Vfin Ky, La societe vietnamienne<br /> T^p chf Nghiin cihi Hdn Ndm, B6 3-1996. face d la modernite. le Tonkin de la fin du X?Xe<br /> (8). Hofing Vfln Lfiu, sdd. sUccle d la seconde guerre mondiale, Paris,<br /> (9). Sau nfiy lfi triiSng NguySn Dinh Chifiu L'Harmattan, ell, Recherches aaatiques, 1995, tr.<br /> (10). TrUcing BuSi lfi tign thfin ciia Tracing Chu 138.<br /> Vfin An ngfiy nay. (25). H5i ai h a u ci^u nQ sinh Gia Long,<br /> (11). Bling Tli tfii Phap-Viet hofie Tii tfii Ban xit http://www.gialong.org/history,htmI, tr. 1-2<br /> cfi gifi trj nhu b^ng Tii tfii Phap (sfic Ifnh ciia Tofin (26). D§ng Thj Vfin Chi, Dong bdo phg nil truoc<br /> Quyen Dong DUdng ky ngfiy 12-10-1930). cdch mgng thdng Tdm ndm 1945, Tap chi NghUn<br /> (12). Tr6n Ndng comin ddm, ngfiy 28-8-1902. ciiu Lich sd, so 11-2006.<br />
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
3=>0