zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Khoa Học Xã Hội

» Lịch sử - Văn hoá

Vai trò của Phật giáo thời kỳ Lý - Trần với nền chính trị Đại Việt

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:3

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết nghiên cứu vai trò của Phật giáo trong hai triều đại Lý và Trần, đặc biệt là ảnh hưởng của tôn giáo này đối với nền chính trị Đại Việt. Bài viết cũng phân tích sự kết hợp giữa Phật giáo và quyền lực nhà nước, sự phát triển của Phật giáo trong các hoạt động chính trị, xã hội, và văn hóa thời kỳ này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Vai trò của Phật giáo thời kỳ Lý - Trần với nền chính trị Đại Việt

Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2024. ISBN: 978-604-82-8175-5 VAI TRÒ CỦA PHẬT GIÁO THỜI KỲ LÝ - TRẦN VỚI NỀN CHÍNH TRỊ ĐẠI VIỆT Đào Thu Hiền Trường Đại học Thủy lợi, email: daothuhien@tlu.edu.vn 1. GIỚI THIỆU CHUNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Phật giáo là một trong những tôn giáo có 3.1. Một số đặc trưng của nền chính trị số lượng tín đồ lớn nhất trên thế giới và là Đại Việt thời kỳ Lý - Trần và vị trí của một trong sáu tôn giáo lớn ở Việt Nam. So Phật giáo trong đời sống tinh thần người với các tôn giáo khác, Phật giáo du nhập, gắn Việt thời kỳ này bó và ăn sâu vào đời sống tinh thần người Trải qua hơn nghìn năm Bắc thuộc và thêm Việt từ rất sớm, ngày càng trở thành một thời kỳ tranh giành quyền lực giữa các phe phần không thể thiếu trong văn hóa Việt. Trải phái cát cứ đầu thế kỷ X, đất nước được độc qua các giai đoạn biến thiên của lịch sử, Phật lập và thống nhất, triều đại Ngô, Đinh, Tiền Lê giáo có những tác động không nhỏ tới nhiều đã ưu tiên lựa chọn thiết chế chính trị cứng rắn, mặt trong sự phát triển cộng đồng người Việt. dùng đường lối “áp chế” bằng quân sự và sự hà Ở Việt Nam, Phật giáo có sự nhập thế “hòa khắc của luật pháp để giữ ổn định chính trị, quang đồng trần”, phát huy được vai trò quan khẳng định vương quyền, củng cố nền độc lập trọng và có những chứng nghiệm rõ ràng ở và xây dựng nhà nước trung ương tập quyền. thời kỳ nhất định, tiêu biểu như thời kỳ hưng Đến thời kỳ nhà Lý - Trần, chế độ trung ương thịnh của đạo Phật vào triều đại nhà Lý - tập quyền đã khá ổn định và xây dựng được Trần, góp phần xây dựng quốc gia xã tắc hòa những thiết chế tương đối hoàn bị. Nền chính bình, dân sinh ấm no, hạnh phúc, hài hòa trị triều đại Lý - Trần nổi bật với đặc trưng là trong lòng dân tộc. Trong giới hạn nhất định nền chính trị thân dân; thể chế nhà nước quân của bài viết, tác giả tập trung làm rõ vai trò chủ tập quyền thân dân, mối quan hệ giữa vua của Phật giáo đối với nền chính trị Đại Việt và quan, giai cấp thống trị và nhân dân khá thời kỳ Lý - Trần, để từ đó hiểu được những thân thiện, gần gũi. Chính sách pháp luật thời đóng góp đáng trân trọng của tôn giáo này kỳ này cũng rất nhân văn, thể hiện trong bộ trong lịch sử tư tưởng dân tộc. luật Hình thư (thời Lý); Quốc triều thông chế, Quốc triều hình luật (thời Trần). 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Triều đại Lý - Trần đã lựa chọn và dựa vào nền tảng tư tưởng Phật giáo và muốn rũ bỏ sự Nghiên cứu dựa trên cơ sở nguyên tắc ảnh hưởng khắc nghiệt của Nho giáo qua suốt phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện thời kỳ dài, bởi tính dung hòa với văn hóa bản chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Đồng địa lâu đời, thấm đượm tinh thần nhân văn sâu thời, tác giả vận dụng một số phương pháp sắc. Bản thân Phật giáo không có mục đích tự nghiên cứu cụ thể: phương pháp hệ thống hóa thân là làm chính trị. Mục đích cao cả nhất của thông tin từ tài liệu, phương pháp phân tích Phật giáo là giải thoát chúng sinh, không phân và tổng hợp và phương pháp so sánh đối biệt đẳng cấp, giới tính. Mặc dù có khuynh chiếu nhằm làm nổi bật sự ảnh hưởng của hướng quan niệm đạo Phật là xuất thế không Phật giáo với nền chính trị Đại Việt thời Lý - nên can dự vào chính sự, nhưng quan điểm phổ Trần so với các triều đại phong kiến khác. biến vẫn là ủng hộ đạo Phật chân chính nhập 362
Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2024. ISBN: 978-604-82-8175-5 thế không giáo điều, là đạo vị nhân sinh, giải người ngộ đạo và đạt tới cõi vô sinh, không hề thoát con người bằng việc dẫn dắt con người thoát ly cuộc sống, dấn thân cống hiến đáng thực hành để có quyết định giá trị và lựa chọn kể vào sự nghiệp bảo vệ nền độc lập nước hạnh phúc một cách tự nguyện. Gắn với quá nhà. Nếu tư tưởng của giới tu hành, của tăng trình dựng nước và giữ nước của người Việt, ni, phật tử không gắn với tư tưởng yêu nước, Phật giáo thời Lý - Trần đã nhập thế để tồn tại với ý thức dân tộc Việt, không thấm vào và phát triển, không luận thuyết cao siêu, luôn phong tục tập quán, sinh hoạt văn hóa, không song hành với tiến trình đấu tranh giải phóng thể hiện tinh thần “vô ngã, vị tha” “quên mình dân tộc, ổn định và phát triển đất nước. cứu độ chúng sinh” thì tôn giáo du nhập dễ trở thành “cao siêu”, “thâm viễn”, dễ lạc vào mê 3.2. Phật giáo với sự hình thành hệ tư tín, dị đoan, khó được phổ biến. Tư tưởng của tưởng, đường lối chính trị Đại Việt thời kỳ họ không phải là thứ Thiền học chung chung, Lý - Trần mà mang màu sắc Đại Việt, khắc phục sự cảm Bàn về tư tưởng Việt Nam trong lịch sử, tính trực quan, thúc đẩy cho sự phát triển của nhiều người thường nghĩ đến những tư tưởng tư duy trừu tượng thời kỳ này. mang tính luân lí về vũ trụ luận ảnh hưởng từ Đường lối chính trị nhà Lý - Trần là an đạo Nho, Phật, Lão hay hệ thống đạo lí theo dân, đạo đức hóa nền chính trị, nổi bật là: quy chuẩn phong kiến, song theo nhiều học tinh thần chăm lo đời sống nhân dân, trấn giả nghiên cứu ở lĩnh vực này khẳng định: cốt hưng đất nước, xây dựng tinh thần đoàn kết lõi tư tưởng người Việt là tư tưởng yêu nước. an dân, tôn vinh lòng yêu nước. Hơn nữa, Điều này không có nghĩa là chỉ người Việt Phật giáo thời kỳ này “có tác dụng trung hòa mới có tư tưởng yêu nước, mà bởi nó thực sự ảnh hưởng quá mạnh mẽ của văn minh Trung đặc sắc, xuyên suốt, sáng ngời trong tinh thần Hoa; góp sức cùng cơ tầng văn hóa Việt cổ Việt. Nó mãnh liệt, thiêng liêng, là lõi trục ngăn chặn khuynh hướng đồng hóa của văn chính để hấp thụ tất cả các giá trị từ những tư minh Trung Hoa” [1, tr.341]. tưởng ngoại nhập (Nho giáo, Phật giáo, Đạo Đặc sắc của đạo Phật thời Lý - Trần là nó giáo,…) và giá trị nội sinh khác (tình cảm gia cung cấp một triết lí sống, chứ không phải đình, ý thức làng xóm quê hương, tinh thần những tín điều giáo điều. Các Phật tử quán lao động, học hỏi,…) làm nên bản sắc dân tộc. triệt và thực hiện triết lí đó bằng cả cuộc sống Vậy Phật giáo có đóng góp gì vào tư tưởng của chính mình, bằng sự nghiệp, lời nói và yêu nước, chống giặc ngoại xâm ở thời kỳ Lý hành động. Đạo Phật không bó hẹp trong chùa - Trần? Phật giáo nguyên thủy thực ra không chiền, tu viện, càng không phải là sở hữu riêng phải là học thuyết về chủ nghĩa yêu nước. của giới tăng ni, mà là của tất cả mọi người Trong hành trình thuyết pháp của Đức Phật biết đó làm lẽ sống, dù người đó là vua, chúa, Thích Ca Mâu Ni không kêu gọi chúng sinh thiền sư, quan lại hay người bình dân. “Phật về tinh thần yêu nước chống giặc ngoại xâm, giáo rất gần gũi với quần chúng…đã trở thành nhưng có lẽ đã có điểm gặp nhau giữa: đạo lí chuẩn mực về đạo đức đối với nhân dân. Phật giải thoát của Phật (10 vạn quyển Kinh đọng giáo không phải chỉ là triết lí mà quan trọng lại bốn chữ cốt lõi là: cứu khổ, cứu nạn) với hơn là hành vi mang tính thiện” [1, tr.252]. niềm khát khao được giải phóng của một cộng 3.3. Phật giáo với việc bình ổn, thống đồng dân tộc thường xuyên bị xâm lược, quằn nhất đất nước; xây dựng, bảo vệ nhà nước quại trong nỗi đau áp bức bởi nước lớn. và pháp luật Đại Việt C.Mác đã từng nói về tôn giáo: Đó là nơi mà quần chúng trút tiếng thở dài. Phật giáo thông Từ thế kỷ XI đến XIV, Phật giáo ở thời kỳ qua các hình thức văn hóa để thâm nhập, tồn hưng thịnh nhất, không chỉ chi phối đời sống tại và truyền giáo, từ đó làm cho tư tưởng về tâm lý, sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của các yêu nước được luận giải và truyền giảng có tầng lớp nhân dân, mà còn tham gia một cách tính hệ thống. Triết lí nhập thế của các thiền tích cực vào việc trấn hưng đất nước, bảo vệ sư thời luận chứng cho thái độ sống của con toàn vẹn lãnh thổ, xây dựng những chính sách 363
Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2024. ISBN: 978-604-82-8175-5 vừa mềm dẻo vừa kiên quyết trong quá trình trị, phong họ làm quan, có uy tín trong chính thiết lập triều đại mới. Phật giáo được xem như quyền nhà nước. Họ trở thành những nhà quân quốc giáo trong lòng nhân dân Đại Việt (dù sự, nhà cố vấn trong triều đình, nhà ngoại chưa có sắc chỉ công nhận). Giai đoạn đầu lập giao, nhà văn hóa, nhà giáo dục. Triều đình quốc, đã có nhiều vị danh tăng tài ba, đem tài hợp pháp hóa quyền lực tôn giáo trong đời sức của mình để phục dựng nước nhà, mở các sống xã hội qua vai trò của các nhân vật tôn cuộc vận động chính trị gây ý thức quốc gia giáo có uy tín. Cũng thông qua những hoạt dân tộc lập nên Triều Lý; động viên tinh thần động không có tính chất tôn giáo mà các tổ đoàn kết chống giặc cứu nước như: Thiền sư chức Phật giáo (chủ yếu là nhà chùa) đã thống Vạn Hạnh, Thiền sư Khuông Việt, Pháp sư Đỗ nhất tư tưởng niềm tin, tinh thần dân tộc, tăng Thuận, Thiền sư Nguyễn Minh Không, v.v. cường sức mạnh nội lực của quốc gia. Trong việc xây dựng thể chế chính trị quân Như vậy, Phật giáo Việt nam thời kỳ Lý - chủ thân dân, các chính sách của nhà nước Trần đã thể hiện rõ tinh thần nhập thế chính thời kỳ này mang tinh thần phụng đạo, yêu trị. Quyền lực tôn giáo cũng trở thành quyền nước, trị quốc, an dân, khoan dung, bình lực chính trị. Nhà nước phong kiến giai đoạn đẳng. Nhà nước phong kiến vận dụng triết lí đầu còn non trẻ với hệ thống pháp luật phong nhà Phật trong việc thực hiện chính sách đối kiến còn đang được xây dựng thì đã tìm thấy nội, đối ngoại. Một mô hình thiết chế “chính ở Phật giáo một sức mạnh làm bệ đỡ tâm linh trị - hành chính” mà triều Lý lựa chọn không và sức mạnh thực sự ở một lực lượng trí thức phải là thiết chế tập quyền quân sự mà là thiết giàu trí tuệ, nhiệt huyết và đạo đức nhân văn; chế tập quyền thân dân. một hệ thống giáo lý đồ sộ, sâu sắc làm cơ sở Triều đình rất coi trọng vai trò của các tổ chức Phật giáo (chủ yếu là nhà chùa) và cho cho sự hình thành hệ tư tưởng dân tộc. Mối xây dựng chùa chiền ở khắp nơi, nhà nhà liên hệ giữa Phật giáo và nền chính trị thời kỳ người người theo đạo Phật. Nhà chùa không nhà Lý có đầy đủ hình thức thể hiện ưu thế chỉ thực hiện chức năng tư tưởng và thờ cúng của tôn giáo này, nhưng thực tế không có sự thuần túy, mà còn thực hiện những chức năng lấn át của tôn giáo với chính trị. Trái lại, không tôn giáo như: kinh tế, chính trị, văn hóa, vương quyền và thần quyền có sự dung hòa, xã hội. Nhà chùa gắn chặt với hoạt động của hợp tác, tạo nên tính ổn định, ngăn chặn xung nhà nước phong kiến, đem lại cho chính quyền đột và chiến tranh tôn giáo. phong kiến và cá nhân nhà vua ánh hào quang của sự tốt lành, nhân văn. Đức hiếu sinh của 4. KẾT LUẬN các vị vua anh minh triều Lý - Trần như: Lý Qua nghiên cứu về vai trò của Phật giáo Thái Tổ, Lý Thái Tông, Lý Thánh Tông, Trần đối với nền chính trị Đại Việt thời kỳ Lý - Thái Tông, Trần Nhân Tông thể hiện rõ đức từ Trần, chúng ta thấy mặc dù Phật giáo không bi, coi trọng sinh mệnh của muôn loài, sẵn phải là một học thuyết chính trị, nó là một tôn sàng tha tội cho kẻ làm phản, giảm các nhục hình hay đánh Chiêm Thành bắt sống được giáo với đầy đủ tính chất và hình thức, song vua Chiêm thì cũng khoan hồng cho về nước, với tinh thần nhập thế đã góp phần xây dựng v.v… Điều đó “một phần phản ánh đức độ từ triều đại phong kiến thuần từ, định hình hệ tư bi, hiếu sinh nhà Phật, còn phần nữa thể hiện tưởng dân tộc, bảo vệ nền độc lập, phát huy sách lược nhất quán của các vua nhà Lý ra sức những giá trị bản sắc dân tộc Việt, tạo dựng củng cố khối đoàn kết tất cả các dân tộc của quốc gia hưng thịnh một thời. nước Đại Việt nhằm đối phó với kẻ thù chính là giặc Tống phương Bắc” [1, tr.418] 5. TÀI LIỆU THAM KHẢO Nhiều bậc sư tăng trí huệ cũng đồng thời là [1] Viện Triết học, Viện Hàn lâm Khoa học Xã các nhân vật chính trị quan trọng của triều hội Việt Nam, 2024, Lịch sử tư tưởng Việt đình. Phát huy vai trò đội ngũ các nhà sư có Nam và Phật giáo trong lịch sử tư tưởng hiểu biết thâm sâu, uyên bác, mưu lược chính Việt Nam. NXB Đại học Sư phạm. 364

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright ©2025 TaiLieu.VN. All rights reserved.