Về đời sống văn hóa tinh thần ở nước ta hiện nay - Mai Văn Hai

12 X· héi häc sè 2 (74), 2001<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> VÒ ®êi sèng v¨n hãa tinh thÇn<br /> ë n−íc ta hiÖn nay<br /> <br /> Mai V¨n Hai<br /> <br /> <br /> Ngµy nay, v¨n hãa trë thµnh yÕu tè bªn trong, thµnh môc tiªu vµ ®éng lùc<br /> trong sù nghiÖp ph¸t triÓn toµn diÖn ®Êt n−íc. Bµi nµy ®Ò cËp tíi mét sè khÝa c¹nh<br /> tiªu biÓu cña ®êi sèng v¨n hãa ®ang vËn hµnh ë c¸c tÇng líp, c¸c nhãm x· héi, qua ®ã<br /> ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng cña lÜnh vùc ®Æc thï nµy trong mèi liªn hÖ víi c¸c c¬ cÊu, c¸c<br /> thiÕt chÕ kinh tÕ - x· héi nãi chung.<br /> I. C«ng chóng v¨n hãa víi nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn truyÒn thèng<br /> Tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña c«ng cuéc ®æi míi, trong c¸c tÇng líp c− d©n kh¸c nhau,<br /> ng−êi ta ®· chøng kiÕn sù kh¬i dËy mét phong trµo "kh«i phôc vèn cò", theo ®ã, c¸c gi¸<br /> trÞ tinh thÇn truyÒn thèng ®−îc phôc h−ng kh¸ m¹nh mÏ. §Õn khi cã c¬ chÕ kho¸n 10<br /> (1988), hé gia ®×nh n«ng d©n ®−îc x¸c nhËn trë l¹i lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ, ®ång thêi<br /> còng lµ mét chñ thÓ v¨n hãa th× c¸c quan hÖ x· héi gÇn gòi nh− gia ®×nh, hä hµng,<br /> lµng xãm l¹i cã vÞ trÝ quan träng. Sù t¸i kh¼ng ®Þnh c¸c quan hÖ mang tÝnh céng ®ång<br /> vµ c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng trªn c¬ së nh÷ng quan hÖ kinh tÕ - x· héi míi ®· trë thµnh<br /> biÓu tr−ng chung cña ®êi sèng v¨n hãa tinh thÇn trong x· héi ta hiÖn nay.<br /> 1. Trong c¸c nhãm gia ®×nh vµ dßng hä.<br /> Nh− ®· nãi, gia ®×nh lµ mét ®¬n vÞ v¨n hãa, lµ n¬i l−u gi÷ vµ truyÒn b¸ c¸c gi¸ trÞ<br /> v¨n hãa cña d©n téc tõ ®êi nµy sang ®êi kh¸c. Mét trong nh÷ng ph−¬ng thøc ®ã lµ c¸c<br /> phong tôc tËp qu¸n, mµ biÓu hiÖn tËp trung nhÊt lµ viÖc lÔ - tÕt. C¸c nghiªn cøu x· héi<br /> häc vÒ c¸c phong tôc trong gia ®×nh thuéc c¶ hai miÒn Nam - B¾c gÇn ®©y cho thÊy:<br /> (Xem BiÓu 1).<br /> C¸c h×nh thøc lÔ tÕt trong gia ®×nh, thùc chÊt, lµ nh÷ng sinh ho¹t v¨n hãa<br /> tinh thÇn, lµ gia phong, gia lÔ, nh»m nh¾c nhë con ch¸u h·y lu«n nhí vÒ tæ tiªn,<br /> nguån céi, hoÆc n÷a lµ ®Ó thÓ hiÖn kh¸t väng b×nh yªn vµ thÞnh v−îng nh©n mçi dÞp<br /> chuyÓn ®æi chu kú cña thêi tiÕt, khÝ hËu.<br /> ë ®©y, nÕu t−íc bá c¸i vá tÝn ng−ìng bÒ ngoµi ®i th× c¸c phong tôc cæ truyÒn<br /> ph¶n ¸nh mét quan niÖm sèng hiÕu hßa trong quan hÖ víi tù nhiªn vµ x· héi. ChÝnh<br /> v× vËy, mÆc dÇu tû lÖ thùc hµnh ë c¸c ®Þa ph−¬ng cã kh¸c nhau Ýt nhiÒu, song nh×n<br /> chung c¸c h×nh thøc ®ã vÉn ®−îc thùc thao rÊt phæ biÕn kh«ng chØ trong mçi gia ®×nh<br /> mµ cßn trong c¸c nhãm thuéc bÊt kú ®Þa vÞ x· héi, nghÒ nghiÖp, häc vÊn, tuæi t¸c nµo.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  Mai V¨n Hai 13<br /> <br /> BiÓu 1: Tû lÖ thùc hµnh c¸c dÞp lÔ - tÕt t¹i gia ®×nh1<br /> <br /> <br /> §Þa ph−¬ng MiÒn B¾c MiÒn Nam<br /> <br /> H×nh thøc MÉn X¸ Nam Giang T©n B×nh HiÖp Ph−íc<br /> <br /> - Cóng gia tiªn 91,3 92,0 76,8 89,0<br /> <br /> - Ngµy r»m, mång mét 90,0 62,0 25,0 86,7<br /> <br /> - TÕt thanh minh 97,4 49,0 - 71,0<br /> <br /> - §oan Ngä (5 - 5) 97,8 67,3 88,0 97,0<br /> <br /> - R»m th¸ng B¶y 95,7 75,0 81,6 97,7<br /> <br /> - Trung thu 97,8 72,0 23,2 92,3<br /> <br /> - Cóng «ng T¸o 91,1 59,0 85,2 97,7<br /> <br /> Giao thõa 98,3 70,3 83,2 97,0<br /> <br /> Mçi gia ®×nh l¹i tham gia vµo c¸c sinh ho¹t v¨n hãa cña céng ®ång dßng hä:<br /> nh− tæ chøc c¸c ngµy giç tæ, lËp l¹i gia ph¶, hoÆc c«ng phu h¬n lµ c¸c lo¹i thÕ ph¶,<br /> hîp ph¶, téc −íc, söa sang x©y cÊt tõ ®−êng hay thùc hµnh c¸c phong tôc ma chay,<br /> c−íi hái... BiÓu 2 d−íi ®©y nãi lªn quan niÖm cña ng−êi d©n ®èi víi c¸c gi¸ trÞ x· héi<br /> Èn chøa trong c¸c lÔ thøc ®ã:<br /> BiÓu 2: ý kiÕn cña c¸c nhãm c− d©n vÒ viÖc lÔ - tÕt, cóng giç theo phong tôc cæ truyÒn (%) 2<br /> <br /> <br /> §Þa ph−¬ng MiÒn B¾c MiÒn Nam<br /> <br /> Gi¸ trÞ x· héi MÉn X¸ Nam Giang T©n B×nh HiÖp Ph−íc<br /> <br /> - Lµ phong tôc tèt cÇn gi÷ g×n 75,2 83,3 92,8 98,3<br /> <br /> - Bµy tá lßng thµnh kÝnh tæ tiªn 89,6 77,0 93,2 99,0<br /> <br /> - §Ó anh em sum häp 70,0 65,7 78,0 75,3<br /> <br /> - §Ó gi¸o dôc con c¸i 53,0 63,7 77,2 74,3<br /> <br /> Sù kh¼ng ®Þnh c¸c gi¸ trÞ x· héi trong c¸c viÖc lÔ - tÕt, cóng giç ë ®©y kh«ng<br /> ph¶i chØ cã ý nghÜa t−îng tr−ng. §»ng sau c¸c nghi thøc cóng giç lµ c¸c quan hÖ gi÷a<br /> con ng−êi víi con ng−êi. HiÖn nay, ë nhiÒu dßng hä ng−êi ta ®· chñ ®éng hîp t¸c vµ<br /> hç trî nhau trong s¶n xuÊt - kinh doanh hay lËp ra "quü hä" ®Ó khuyÕn häc, ®Ó gióp<br /> nhau xãa ®ãi gi¶m nghÌo3. Râ rµng lµ ý thøc vÒ nguån céi vµ nh÷ng biÓu tr−ng cña<br /> v¨n hãa céng ®ång ®· cã t¸c ®éng tÝch cùc trong ®êi sèng hiÖn thùc.<br /> <br /> <br /> 1<br /> B¸o c¸o tæng hîp ®Ò tµi "V¨n hãa n«ng th«n trong ph¸t triÓn". ViÖn nghiªn cøu V¨n hãa - nghÖ thuËt - Bé<br /> V¨n hãa Th«ng tin. Hµ Néi-1998. Tr. 93.<br /> 2<br /> B¸o c¸o tæng hîp. Tl®d. Tr. 93.<br /> 3<br /> NguyÔn Tóc: Héi nghÞ Diªn Hång cña thêi ®¹i míi, trong cuèn Nguån céi. HiÖp héi C©u l¹c bé UNESCO<br /> ViÖt Nam vµ C©u l¹c bé UNESCO th«ng tin c¸c dßng hä xuÊt b¶n. TËp I. Hµ Néi. Tr. 5 - 6.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br /> 14 VÒ ®êi sèng v¨n hãa tinh thÇn ë n−íc ta hiÖn nay<br /> <br /> 2. ë quy m« lµng x·, vïng miÒn.<br /> Ngoµi gia ®×nh vµ dßng hä, ë c¸c cÊu tróc x· héi réng lín h¬n nh− lµng x· l¹i<br /> ®ang næi lªn phong trµo "ph¸t huy v¨n hãa lµng ®Ó x©y dùng lµng v¨n hãa".<br /> §−îc b¾t ®Çu ë Hµ B¾c, nay lµ B¾c Ninh vµ B¾c Giang, ®Õn nay phong trµo ®·<br /> më réng ra quy m« toµn quèc. Theo «ng NguyÔn Khoa §iÒm, trong n¨m 1999, c¶<br /> n−íc ®· "cã 19.823 lµng, b¶n, khu phè ®¨ng ký x©y dùng lµng v¨n hãa, trong ®ã<br /> 5.907 lµng v¨n hãa ®−îc c«ng nhËn, t¨ng 4.961 lµng so víi n¨m 1998. Còng n¨m<br /> 1999, c¶ n−íc cã 7,7 triÖu hé gia ®×nh ®¨ng ký gia ®×nh v¨n hãa, trong ®ã 4,2 triÖu hé<br /> gia ®×nh ®¹t tiªu chuÈn gia ®×nh v¨n hãa, c¶ n−íc ®· so¹n th¶o 11.720 quy −íc lµng<br /> v¨n hãa vµ h−¬ng −íc".4<br /> Thùc tiÔn ë c¸c ®Þa ph−¬ng cho thÊy, tõ trong phong trµo nµy, nhiÒu lµng<br /> nghÒ ®· ®−îc kh«i phôc. C¸c c«ng nghÖ truyÒn thèng ®−îc b¶o l−u vµ trao truyÒn<br /> gi÷a c¸c thÕ hÖ. Y häc d©n gian cã nhiÒu ng−êi quan t©m khai th¸c. Tinh thÇn tù<br /> qu¶n cña céng ®ång ®· thøc dËy: c¸c tÖ n¹n x· héi ®−îc kiÓm so¸t, trËt tù an ninh<br /> ®¶m b¶o h¬n, m«i tr−êng còng xanh s¹ch h¬n. Cßn c¸c lÔ héi cña lµng x· víi t− c¸ch<br /> lµ c¸c ho¹t ®éng v¨n hãa ë c¬ së còng lµ mét ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó tÊt c¶ mäi ng−êi<br /> cïng tham gia. C¸c mèi liªn hÖ ®· g¾n bã c¸c nhãm, do ®ã, thªm mét lÇn ®−îc t¸i<br /> chuÈn nhËn. NghÜa lµ ë ®©y, c¶ v¨n hãa vËt thÓ vµ phi vËt thÓ ®Òu cã c¬ héi phôc<br /> nguyªn. Sù n¨ng ®éng cña c¸c "tiÓu v¨n hãa" trong mçi lµng x· sÏ kÝch thÝch tÝnh<br /> n¨ng ®éng trong nÒn v¨n hãa chung cña ®Êt n−íc.<br /> Cã thÓ nãi, viÖc "ph¸t huy v¨n hãa lµng" ®· trë thµnh mét nh©n tè quan träng<br /> ®oµn kÕt c¸c tÇng líp nh©n d©n trong sù nghiÖp x©y dùng cuéc sèng míi.<br /> 3. §èi víi nh÷ng gi¸ trÞ vµ chuÈn mùc cã tÝnh phæ qu¸t toµn x· héi<br /> CÇn ghi nhËn r»ng, trong xu thÕ toµn cÇu hãa vÒ kinh tÕ còng nh− xu thÕ giao<br /> l−u vµ héi nhËp ë khu vùc th× hÖ gi¸ trÞ c¬ b¶n cña ng−êi ViÖt Nam ®−îc h×nh thµnh<br /> trong lÞch sö hµng ngh×n n¨m vÉn ®−îc c¸c tÇng líp nh©n d©n b¶o l−u, kÕ thõa vµ<br /> thùc thao trong cuéc sèng cña m×nh.<br /> C¸c gi¸ trÞ x· héi c¬ b¶n nµy, trªn b×nh diÖn chung nhÊt, ®ã lµ t×nh yªu quª<br /> h−¬ng, ®Êt n−íc, lµ sù g¾n bã víi céng ®ång, lµ lßng nh©n ¸i, träng ®¹o ®øc, träng häc<br /> thøc vµ yªu c¸i ®Ñp, lµ kh¸t väng d©n chñ lÊy d©n lµm gèc, lµ b×nh ®¼ng vµ c«ng b»ng<br /> x· héi, lµ vai trß cña c¸ nh©n vµ sù thµnh ®¹t5... Kh¸i qu¸t l¹i, trong NghÞ quyÕt Héi<br /> nghÞ Trung −¬ng 5 (khãa VIII) §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh b¶n s¾c v¨n hãa cña d©n téc,<br /> ®ång thêi còng lµ nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn c¬ b¶n - ®ã lµ:<br /> - Lßng yªu n−íc nång nµn, ý chÝ tù c−êng d©n téc.<br /> - T×nh ®oµn kÕt, ý thøc céng ®ång g¾n kÕt c¸ nh©n - gia ®×nh - lµng x· - Tæ quèc.<br /> <br /> 4<br /> NguyÔn Khoa §iÒm: §Èy m¹nh phong trµo toµn d©n ®oµn kÕt x©y dùng ®êi sèng v¨n hãa phôc vô ®¾c lùc<br /> sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc. T¹p chÝ V¨n hãa - NghÖ thuËt, sè 4/2000. Tr.4.<br /> 5<br /> Theo NguyÔn Hång Phong: V¨n hãa vµ ph¸t triÓn. Trong cuèn V¨n hãa ViÖt Nam truyÒn thèng vµ hiÖn<br /> ®¹i NXB V¨n hãa. Hµ Néi- 2000. Tr. 132 - 135.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  Mai V¨n Hai 15<br /> <br /> - Lßng nh©n ¸i, khoan dung, träng nghÜa t×nh, ®¹o lý.<br /> - §øc tÝnh cÇn cï, s¸ng t¹o trong lao ®éng.<br /> - Sù tinh tÕ trong øng xö, gi¶n dÞ trong lèi sèng 6...<br /> C¸c gi¸ trÞ x· héi c¬ b¶n vµ cao ®Ñp lu«n ®−îc thÓ hiÖn thµnh c¸c chuÈn mùc,<br /> c¸c m« h×nh øng xö trong ®êi th−êng, cã t¸c dông ®Þnh h−íng cho sù lùa chän trong<br /> hµnh ®éng cña mçi c¸ nh©n còng nh− cña céng ®ång. KÕt qu¶ ®iÒu tra x· héi häc ë<br /> ®ång b»ng s«ng Hång d−íi ®©y lµ mét minh chøng.<br /> BiÓu 3: Quan niÖm vÒ chuÈn gi¸ trÞ cña c¸c nhãm x· héi vïng ®ång b»ng s«ng Hång (%) 7<br /> <br /> <br /> ChuÈn mùc Nhãm ThuÇn n«ng Hçn hîp Phi n«ng Chung<br /> <br /> <br /> - Cã ®¹o ®øc trong s¹ch 78,1 73,1 76,3 76,0<br /> <br /> - Ng−êi cao tuæi 53,7 58,1 55,6 57,7<br /> <br /> - Gia ®×nh hßa thuËn 46,8 47,3 47,0 47,0<br /> <br /> - Lµm ¨n kinh tÕ giái 43,8 41,3 44,4 43,3<br /> <br /> Nh÷ng sè liÖu trªn ®· chøng tá c¸c chuÈn mùc trong øng xö nh− gi÷ g×n "®¹o<br /> ®øc trong s¹ch", t«n träng "ng−êi cao tuæi", hay m« h×nh "gia ®×nh hßa thuËn" ®−îc<br /> ®¹i ®a sè thµnh viªn trong c¸c nhãm x· héi kh¼ng ®Þnh. ThËm chÝ, ng−êi ta coi c¸c<br /> chuÈn mùc nµy cßn cao h¬n c¶ viÖc "lµm kinh tÕ giái".<br /> Còng cÇn l−u ý r»ng, nÕu nh− c¸c chuÈn mùc lµ kh¶ biÕn th× gi¸ trÞ lµ rÊt bÒn<br /> v÷ng c¶ trong kh«ng gian lÉn thêi gian.ViÖc ®Ò cao c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng ®· kh¬i dËy<br /> dßng ch¶y cña v¨n hãa d©n téc trong ®êi sèng cña c¸c thÕ hÖ h«m nay vµ mai sau.<br /> ChÝnh ë ®©y ng−êi ta t×m thÊy nguån cæ vò còng nh− nh÷ng lý do cho sù tù kh¼ng<br /> ®Þnh phÈm chÊt cña m×nh. Nh÷ng gi¸ trÞ nµy lu«n t¹o nªn sù ®ång thuËn x· héi vµ<br /> chÝnh trÞ, do ®ã còng gãp phÇn ®Þnh h−íng cho sù lùa chän m« h×nh ph¸t triÓn cña ViÖt<br /> Nam víi c¸c môc tiªu d©n giÇu, n−íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh.<br /> II. VÊn ®Ò h−ëng thô v¨n hãa ë c¸c nhãm c«ng chóng<br /> H−ëng thô v¨n hãa lµ c¸c ho¹t ®éng diÔn ra trong thêi gian nhµn rçi - tøc<br /> kho¶ng thêi gian tù do ngoµi thêi gian dµnh cho viÖc lao ®éng kiÕm sèng. §ã lµ viÖc<br /> vui ch¬i, gi¶i trÝ vµ di d−ìng tinh thÇn víi hai cÊp ®é: th−êng ngµy vµ kú dÞp.<br /> 1. H−ëng thô v¨n hãa th−êng ngµy<br /> Bao gåm c¸c ho¹t ®éng cæ truyÒn (nh− sang ch¬i chuyÖn trß víi b¹n bÌ - hµng<br /> xãm, lµm v−ên, nu«i chim, ®¸nh bµi, ®¸nh cê, uèng r−îu, th¶ diÒu, v.v...) vµ ho¹t<br /> ®éng míi (nghe ®µi ph¸t thanh, xem ti vi, nghe nh¹c, xem b¨ng h×nh, ®äc s¸ch b¸o,<br /> <br /> 6<br /> §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn Héi nghÞ lÇn thø n¨m Ban chÊp hµnh Trung −¬ng khãa VIII. NXB<br /> ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi-1998.<br /> 7<br /> KÕt qu¶ xö lý x· héi häc t¹i 3 x· vïng ®ång b»ng s«ng Hång. §Ò tµi T¸c ®éng cña sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu<br /> lao ®éng- nghÒ nghiÖp ®Õn møc sèng. ViÖn X· héi häc. Chñ nhiÖm ®Ò tµi §ç Thiªn KÝnh.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br /> 16 VÒ ®êi sèng v¨n hãa tinh thÇn ë n−íc ta hiÖn nay<br /> <br /> tËp thÓ thao, h¸t karaoke, v.v...). §Ó tháa m·n c¸c nhu cÇu nµy, Ýt nhÊt còng cÇn cã<br /> c¸c ®iÒu kiÖn cô thÓ nh− trang thiÕt bÞ vËt chÊt - kü thuËt, thêi gian rçi vµ c¸c h×nh<br /> thøc h−ëng thô kh¸c nhau.<br /> VÒ trang thiÕt bÞ: Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c ph−¬ng tiÖn phôc vô nhu cÇu v¨n<br /> hãa cña ng−êi d©n ngµy mét tèt h¬n. Thêi l−îng ph¸t sãng vµ diÖn phñ sãng ph¸t<br /> thanh, truyÒn h×nh ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ. C¸c khu vùc tØnh, thµnh ®Òu cã ®µi ph¸t<br /> thanh, truyÒn h×nh, gÇn 300 huyÖn cã ®µi ph¸t sãng FM, 340 tr¹m ph¸t l¹i sãng<br /> truyÒn h×nh v.v... ®· b¶o ®¶m cho phÇn lín sè hé d©n ®−îc nghe, ®−îc xem thêi sù víi<br /> c¸c tin tøc ®èi néi, ®èi ngo¹i, c¸c ch−¬ng tr×nh v¨n hãa nghÖ thuËt, kÓ c¶ c− d©n ë<br /> vïng s©u, vïng xa, vïng biªn giíi, h¶i ®¶o 8.<br /> Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra cña Bé V¨n hãa- Th«ng tin n¨m 1998- trªn mÉu 3062<br /> hé gia ®×nh thuéc 61 tØnh/thµnh trong c¶ n−íc vµ trªn hai nhãm c«ng nh©n vµ n«ng<br /> d©n- th× c¸c ph−¬ng tiÖn h−ëng thô v¨n hãa hiÖn nay ë ta lµ ®a d¹ng vµ chiÕm tû lÖ<br /> kh¸ lín ë c¶ hai nhãm nµy:<br /> BiÓu 4: Sù ph©n bè c¸c ph−¬ng tiÖn h−ëng thô v¨n hãa<br /> <br /> <br /> Ph−¬ng tiÖn Nhãm C«ng nh©n (%) N«ng d©n (%)<br /> <br /> <br /> - Ti vi mµu 74,73 56,42<br /> <br /> - Ti vi ®en tr¾ng 17,50 25,90<br /> <br /> - Radio cassett 63,03 56,02<br /> <br /> - Tñ s¸ch, gi¸ s¸ch 39,19 17,46<br /> <br /> - §Çu video 42,41 27,91<br /> <br /> - Dµn ©m thanh 12,05 9,03<br /> <br /> Trªn biÓu 4, c¸c ph−¬ng tiÖn ti vi mÇu, ti vi ®en tr¾ng, radio cassett ®· chiÕm<br /> vÞ trÝ ¸p ®¶o. NÕu tÝnh riªng sè hé gia ®×nh cã sö dông 2 ph−¬ng tiÖn lµ ®Çu video vµ<br /> cassett th× c¸c con sè nµy còng ®ang t¨ng dÇn qua mét sè mèc thêi gian:<br /> N¨m 1987 1991 1998<br /> Tæng sè hé: 2.412.501 3.230.381 7.319.117 9<br /> VÒ thêi gian rçi: Còng theo cuéc ®iÒu tra trªn, thêi gian rçi trung b×nh hµng<br /> ngµy ë ta hiÖn nay (tÝnh chung cho c¶ ®« thÞ vµ n«ng th«n) lµ 3 - 3,5 giê. So víi chØ<br /> b¸o nµy trong nh÷ng n¨m 1980 lµ 2,5 giê, th× l−îng thêi gian dïng vµo viÖc vui ch¬i,<br /> gi¶i trÝ cña ng−êi d©n ®· t¨ng thªm tõ 0,5 - 1 giê/ ngµy.<br /> Sù më réng kh«ng ngõng thêi gian tù do, thêi gian nhµn rçi còng cã nghÜa lµ<br /> <br /> <br /> 8<br /> X©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n hãa ViÖt Nam tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc. Ch−¬ng tr×nh KHCN cÊp<br /> Nhµ n−íc - §Ò tµi KHXH - 04-02. Chñ nhiÖm NguyÔn Khoa §iÒm. Hµ Néi-2000. Tr. 95.<br /> 9<br /> B¸o c¸o kÕt qu¶ xö lý sè liÖu ®iÒu tra x· héi häc vÒ thùc tr¹ng ®êi sèng v¨n hãa. Ch−¬ng tr×nh KHCN cÊp<br /> Nhµ n−íc KHXH - 04-02. Chñ nhiÖm NguyÔn Khoa §iÒm. Hµ Néi-2000. Tr. 44 vµ 67.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  Mai V¨n Hai 17<br /> <br /> kho¶ng thêi gian lao ®éng tÊt yÕu ®ang gi¶m dÇn. §iÒu nµy lµ phï hîp víi ®êi sèng<br /> thùc tiÔn hiÖn nay. Trong mÊy n¨m gÇn ®©y ë khèi c«ng nh©n, viªn chøc Nhµ n−íc<br /> thêi gian lµm viÖc mçi tuÇn chØ cßn 5 ngµy, nghØ hai ngµy thø B¶y vµ Chñ nhËt. Cßn<br /> n«ng d©n, mét phÇn do b×nh qu©n ruéng ®Êt thÊp, phÇn n÷a lµ do viÖc øng dông c¸c<br /> tiÕn bé khoa häc kü thuËt nªn thêi gian lao ®éng trªn ®ång ruéng còng gi¶m ®−îc rÊt<br /> nhiÒu. §©y lµ ®iÒu kiÖn gióp cho sù ph¸t triÓn toµn diÖn con ng−êi, vµ do ®ã, l¹i lµm<br /> t¨ng c−êng søc lao ®éng cña mçi ng−êi, mçi céng ®ång.<br /> VÒ h×nh thøc h−ëng thô: Cuéc ®iÒu tra cßn cho biÕt, c¸c lo¹i h×nh phôc vô cho<br /> viÖc nghØ ng¬i, gi¶i trÝ trong thêi gian rçi cña ng−êi d©n lµ kh¸ ®a d¹ng vµ phong phó:<br /> BiÓu 5: Sù ph©n bè c¸c lo¹i h×nh h−ëng thô v¨n hãa th−êng ngµy10<br /> <br /> <br /> Nhãm C«ng nh©n N«ng d©n Kh¸c Tæng<br /> <br /> H×nh thøc Sè hé % Sè hé % Sè hé % Sè hé %<br /> <br /> - Nghe ®µi 328 29,28 175 35,14 379 26,24 882 28,80<br /> <br /> - Xem v« tuyÕn 642 57,32 223 44,77 762 52,77 1627 53,13<br /> <br /> - Nghe nh¹c 271 24,19 46 9,23 291 20,15 608 19,85<br /> <br /> - Xem b¨ng h×nh 203 18,12 61 12,14 218 15,09 482 15,74<br /> <br /> - §äc s¸ch b¸o 545 48,66 136 27,30 617 42,72 1298 42,39<br /> <br /> - Trß chuyÖn víi b¹n bÌ, 244 21,78 93 18,67 339 23,47 676 22,07<br /> <br /> - Lµm v−ên 147 13,12 140 28,11 190 13,15 477 15,57<br /> <br /> - TËp thÓ thao 249 22,23 78 15,66 351 24,30 678 22,14<br /> <br /> - §Õn nhµ v¨n hãa 82 7,32 39 7,83 101 6,99 222 7,25<br /> <br /> - §¸nh b¹c, uèng r−îu 6 0,53 4 0,80 6 0,41 16 0,52<br /> <br /> - H¸t Karaoke, ®i vò tr−êng 46 4,10 5 1,00 61 4,22 112 3,65<br /> <br /> - ViÖc kh¸c 18 1,60 0 0 9 0,62 27 0,88<br /> <br /> Qua biÓu, ta thÊy viÖc h−ëng thô v¨n hãa cña ng−êi d©n hiÖn nay kh«ng chØ<br /> dõng l¹i ë nh÷ng h×nh thøc cæ truyÒn, mµ ®· cã thªm nhiÒu h×nh thøc míi, trong ®ã<br /> viÖc xem v« tuyÕn, nghe ®µi, ®äc s¸ch b¸o chiÕm tû lÖ rÊt cao.<br /> Sù ®a d¹ng vµ phong phó cña c¸c lo¹i h×nh ho¹t ®éng nhµn rçi lµ mét ®iÒu rÊt<br /> míi mÎ ®Ó mçi c¸ nh©n cã thÓ tù do lùa chän c¸c ph−¬ng ¸n trong viÖc vui ch¬i, gi¶i<br /> trÝ phï hîp víi phong c¸ch sinh sèng vµ phong c¸ch v¨n hãa cña m×nh. Sù ®a d¹ng<br /> cña c¸c phong c¸ch sèng vµ phong c¸ch v¨n hãa, ®Õn l−ît m×nh, l¹i lµ nh÷ng chØ b¸o<br /> ph¶n ¸nh bøc tranh chung cña x· héi ®· ®−îc ®æi míi: møc sèng ®−îc n©ng cao, viÖc<br /> häc tËp ®−îc më réng vµ tÝnh an toµn x· héi ®−îc ®¶m b¶o.<br /> <br /> <br /> 10<br /> B¸o c¸o kÕt qu¶ xö lý,.Tl®d. Tr.1.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br /> 18 VÒ ®êi sèng v¨n hãa tinh thÇn ë n−íc ta hiÖn nay<br /> <br /> 2. H−ëng thô v¨n hãa kú dÞp<br /> Lµ c¸c ho¹t ®éng rçi ®−îc tÝnh theo chu kú cña c«ng viÖc, nh− c¸c ngµy nghØ<br /> cuèi tuÇn, nghØ hÌ, nghØ phÐp; hay theo c¸c tiÕt cña th¸ng n¨m, mïa vô nh− tÕt<br /> nguyªn ®¸n, nguyªn tiªu, thanh minh, ®oan ngä, trung nguyªn, trung thu v.v... VÒ<br /> ph−¬ng thøc, viÖc h−ëng thô v¨n hãa kiÓu míi bao gåm nh÷ng buæi ®i tham quan, du<br /> lÞch, d· ngo¹i hay gÆp gì vui ch¬i trong mét nhãm b¹n bÌ. H−ëng thô mang tÝnh cæ<br /> truyÒn lµ nh÷ng kú nghØ lÔ - tÕt trong gia ®×nh vµ dßng hä, c¸c ngµy lÔ héi cña lµng<br /> x·, vïng miÒn.<br /> HiÖn nay ë ta, c¸c ho¹t ®éng rçi míi vÉn ch−a mang tÝnh phæ biÕn trong c¸c<br /> tÇng líp c− d©n. ViÖc ®i tham quan, du lÞch, d· ngo¹i míi dõng l¹i ë nhãm c¸n bé,<br /> c«ng nh©n viªn chøc nhµ n−íc hoÆc nh÷ng ng−êi cã møc sèng kh¸ gi¶. TuyÖt ®¹i ®a<br /> sè trong nhãm n«ng d©n ch−a tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng nµy. §iÒu ®ã cã thÓ do møc<br /> sèng cßn thÊp, do c¸c c¬ së dÞch vô ch−a nhiÒu, nh−ng mÆt kh¸c còng cßn do thãi<br /> quen, tËp qu¸n quy ®Þnh.<br /> Tr¸i l¹i, c¸c ho¹t ®éng rçi cæ truyÒn nh− tham gia c¸c lÔ - tÕt - héi l¹i thu hót<br /> rÊt ®«ng ®¶o c¸c thµnh viªn x· héi tham gia, nhÊt lµ n«ng d©n. C¸c nghiªn cøu gÇn<br /> ®©y cho biÕt: ë nhiÒu lµng x· h»ng n¨m cã ®Õn 3 - 4 lÔ héi kh¸c nhau. Mçi lÔ héi kÐo<br /> dµi tõ 2 ®Õn 5 ngµy vµ thu hót hµng tr¨m ®Õn hµng ngµn ng−êi, kÓ c¶ kh¸ch thËp<br /> ph−¬ng. ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng, tÝnh trung b×nh mét ng−êi d©n tõ 17 tuæi trë lªn mçi<br /> n¨m tham dù tõ 2 ®Õn 2,5 lÔ héi.<br /> T¹i cuéc ®iÒu tra 3062 hé gia ®×nh cña Bé V¨n hãa - Th«ng tin ®· nªu trªn,<br /> ®¹i ®a sè ng−êi ®−îc hái kh¼ng ®Þnh cã tham gia c¸c lÔ héi cña lµng víi nh÷ng lý do<br /> kh¸c nhau:<br /> BiÓu 6: T¹i sao «ng bµ ®· tham dù lÔ héi lµng ? 11<br /> <br /> <br /> Lý do Sè ng−êi %<br /> <br /> - Gi÷ g×n truyÒn thèng v¨n hãa cña lµng 2053 67,04<br /> <br /> - G¾n bã c¸c thµnh viªn trong lµng 1701 55,55<br /> <br /> - Tá lßng biÕt ¬n nh÷ng ng−êi cã c«ng víi lµng 1423 46,47<br /> <br /> - §Ó vui ch¬i, gÆp gì 926 30,24<br /> <br /> - §Ó c¸c dßng hä thÓ hiÖn b¶n s¾c riªng 495 16,16<br /> <br /> Râ rµng lµ viÖc "gi÷ g×n truyÒn thèng cña lµng", "biÕt ¬n nh÷ng ng−êi cã c«ng<br /> víi lµng" hay sù "g¾n bã c¸c thµnh viªn trong lµng" vÉn lµ nh÷ng gi¸ trÞ vµ chuÈn<br /> mùc x· héi quan träng cña mäi ng−êi, nhÊt lµ ng−êi d©n n«ng th«n. V× vËy, kh«ng<br /> chØ tham gia, hä cßn s½n sµng ®ãng gãp tiÒn cña, c«ng søc vµ thêi gian ®Ó trïng tu<br /> c¸c di tÝch vµ kh«i phôc c¸c lÔ héi.<br /> <br /> <br /> 11<br /> B¸o c¸o kÕt qu¶ xö lý sè liÖu ®iÒu tra...Tl®d. Tr. 28 - 29.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  Mai V¨n Hai 19<br /> <br /> BiÓu 7: ¤ng (bµ) cã ®ãng gãp cho LÔ Héi lµng kh«ng ? (%) 12<br /> <br /> <br /> H×nh thøc §Þa ph−¬ng MÉn X¸ (MiÒn B¾c) Nam Giang (MiÒn B¾c) HiÖp Ph−íc (MiÒn Nam)<br /> <br /> <br /> - TiÒn 100,0 81,7 97,9<br /> <br /> - C«ng søc 19,6 23,7 53,3<br /> <br /> - ý kiÕn 3,5 3,0 16,3<br /> <br /> - Kh¸c 0,4 5,0 1,0<br /> <br /> <br /> §Õn ®©y, cã thÓ ®Æt c©u hái t¹i sao cã hiÖn t−îng nh− trªn? Chóng t«i<br /> nghÜ r»ng sù tham gia mét c¸ch ®«ng ®¶o vµ nång nhiÖt cña c¸c tÇng líp c− d©n<br /> trong c¸c lÔ - tÕt - héi lµ do, nh− chÝnh nh÷ng ng−êi d©n ®· nãi, ë hä cã sù mong<br /> muèn thÓ hiÖn c¸c gi¸ trÞ cña céng ®ång, muèn t¸i x¸c ®Þnh nh÷ng mèi liªn hÖ<br /> ®· g¾n bã gi÷a hä víi nhau. Nh−ng mÆt kh¸c, theo chóng t«i, c¸c h×nh thøc cæ<br /> truyÒn nµy cßn chøa ®ùng c¸c gi¸ trÞ thuéc trËt tù t©m linh, cã thÓ gi¶i phãng<br /> nh÷ng xung c¶m bÞ k×m nÐn trong ®êi th−êng ®¬n ®iÖu cña mçi c¸ nh©n ®Ó tr¶<br /> l¹i cho hä mét t©m thÕ míi mÎ, n¨ng s¶n, mµ kh«ng mét h×nh thøc h−ëng thô<br /> nµo kh¸c cã thÓ thay thÕ ®−îc. §©y còng lµ sù ph¸t huy b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc,<br /> gi÷ g×n c¸c gi¸ trÞ tinh thÇn cña d©n téc trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn<br /> ®¹i hãa ®Êt n−íc.<br /> III. C«ng chóng víi qu¸ tr×nh s¸ng t¹o, l−u truyÒn vµ ph©n phèi v¨n hãa<br /> Tr−íc ®©y - nhÊt lµ ë c¸c giai ®o¹n tr−íc ®æi míi - sù vËn hµnh cña c¸c<br /> thiÕt chÕ v¨n hãa chñ yÕu ®−îc thùc hiÖn tõ phÝa Nhµ n−íc. Ngay c¶ viÖc trïng tu<br /> c¸c di tÝch lÞch sö hay x©y dùng c¸c khu vui ch¬i gi¶i trÝ ë mét ®Þa ph−¬ng nµo ®ã<br /> th× ng−êi d©n còng cã t©m lý chê ®îi phÇn kinh phÝ Ýt ái tõ ng©n s¸ch Nhµ n−íc.<br /> Quan hÖ gi÷a Nhµ n−íc vµ ng−êi d©n lóc nµy chØ diÔn ra mét chiÒu: Nhµ n−íc lµ<br /> ng−êi s¶n xuÊt vµ cung cÊp s¶n phÈm v¨n hãa, cßn ng−êi d©n th× thô ®éng chÊp<br /> nhËn, bÊt luËn sè l−îng vµ chÊt l−îng s¶n phÈm Êy thÕ nµo. Cßn hiÖn nay, t×nh<br /> h×nh ®· ®æi kh¸c rÊt nhiÒu.<br /> 1. Trong lÜnh vùc s¸ng t¹o nghÖ thuËt<br /> HiÖn nay, trong phong trµo x©y dùng v¨n hãa cña toµn d©n, ë nhiÒu lÜnh vùc<br /> nh− v¨n ch−¬ng, ®iÖn ¶nh, nhiÕp ¶nh, mü thuËt, ©m nh¹c... ®Òu cã sù kÕt hîp theo<br /> ph−¬ng thøc "Nhµ n−íc vµ nh©n d©n cïng lµm". ChØ tÝnh riªng nghÖ thuËt s©n khÊu,<br /> theo sè liÖu cña Bé V¨n hãa - Th«ng tin (1988), hiÖn c¶ n−íc cã 111 ®oµn nghÖ thuËt<br /> chuyªn nghiÖp (tuång, chÌo, c¶i l−¬ng, kÞch nãi, ca móa nh¹c, v.v...) th× ë khu vùc t−<br /> nh©n ®· chiÕm mét tû lÖ ®¸ng kÓ.<br /> <br /> <br /> 12<br /> B¸o c¸o tæng hîp ®Ò tµi. Tl®d. Tr 101.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br /> 20 VÒ ®êi sèng v¨n hãa tinh thÇn ë n−íc ta hiÖn nay<br /> <br /> BiÓu 8: T−¬ng quan gi÷a c¸c ®oµn nghÖ thuËt chuyªn nghiÖp cña Nhµ n−íc vµ t− nh©n ë n−¬c ta hiÖn nay 13<br /> <br /> <br /> Khu vùc Chung Nhµ n−íc T− nh©n<br /> <br /> ChØ tiªu Sè l−îng % Sè l−îng %<br /> <br /> - Sè ®oµn 111 79 71,17 32 28,82<br /> <br /> - Sè ch−¬ng tr×nh 365 264 72,32 101 27,67<br /> <br /> - Sè buæi biÓu diÔn 15.022 10.260 68,29 4.762 31,70<br /> <br /> - Doanh thu 11.758 9.067 77,11 2.691 22,88<br /> <br /> - Sè nh©n viªn 2.485 1.914 77,02 571 22,97<br /> <br /> - Sè nghÖ sÜ, diÔn viªn 2.247 1.752 77,79 495 22,07<br /> <br /> Xem xÐt biÓu trªn ë tÊt c¶ c¸c ph−¬ng diÖn: tõ sè ch−¬ng tr×nh, sè buæi biÓu<br /> diÔn ®Õn doanh thu, nghÖ sÜ... ta thÊy c¸c ®oµn nghÖ thuËt t− nh©n ®· cã mét vÞ trÝ<br /> vµ vai trß rÊt quan träng trong viÖc ®¸p øng nhu cÇu nghØ ng¬i, gi¶i trÝ cña c«ng<br /> chóng hiÖn nay. KÕt qu¶ nµy cho phÐp kh¼ng ®Þnh r»ng chñ tr−¬ng x· héi hãa c¸c<br /> ho¹t ®éng v¨n hãa cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta lµ hoµn toµn ®óng ®¾n, nã lµm cho ®êi<br /> sèng tinh thÇn cña ®Êt n−íc trë nªn s«i næi h¬n vµ giµu sinh lùc h¬n.<br /> 2. Trong viÖc l−u truyÒn vµ ph©n phèi<br /> Trong c¸c c«ng viÖc l−u truyÒn, ph©n phèi hay x©y dùng c¸c c«ng tr×nh v¨n<br /> hãa còng cã t×nh h×nh t−¬ng tù. ë kh¾p n¬i, ng−êi d©n ®· chñ ®éng gi÷ g×n, ch¨m<br /> sãc, tu söa, n©ng cÊp c¸c c«ng tr×nh v¨n hãa, nhÊt lµ c«ng tr×nh v¨n hãa cæ truyÒn.<br /> Theo mét cuèn s¸ch míi c«ng bè, nh©n d©n huyÖn Nam Ninh (Nam §Þnh) ®· gãp<br /> trªn mét tr¨m triÖu ®ång cho viÖc tu söa di tÝch. Riªng chïa Bi tíi 60 triÖu ®ång. Bµ<br /> con th«n Trung LiÖt (Tiªn S¬n, B¾c Ninh) ®· t×nh nguyÖn ®ãng gãp 100 triÖu ®ång ®Ó<br /> tu söa ®×nh, chïa, ®Òn, nhµ thê ë ®Þa ph−¬ng.<br /> G¾n víi c¸c di tÝch, trong ph¹m vi c¶ n−íc, mçi n¨m cã hµng v¹n lÔ héi tõ<br /> cÊp lµng x·, vïng miÒn ®Õn cÊp quèc gia, thu hót hµng triÖu l−ît ng−êi tham gia,<br /> mµ nguån kinh phÝ chñ yÕu lµ do ng−êi d©n tù nguyÖn ®ãng gãp. Tæng kÕt c«ng<br /> t¸c qu¶n lý v¨n hãa n¨m 1999, «ng NguyÔn Khoa §iÒm cho biÕt: "N¨m 1999,<br /> trong sè 300 tû ®Çu t− cho c«ng tr×nh vui ch¬i v¨n hãa ë thµnh phè Hå ChÝ Minh<br /> th× t− nh©n gãp vèn 220 tû (chiÕm 73%). Trong sè 48 tû ®ång ®Çu t− cho di tÝch ë<br /> Hµ Néi th× nh©n d©n ®ãng gãp 36 tû (chiÕm 75%). B¾c Giang x©y dùng gÇn 400<br /> nhµ v¨n hãa th«n. Hµ TÜnh cã 532 c©u l¹c bé v¨n hãa lµng, x·. An Giang cã 166<br /> c©u l¹c bé tµi tö. H¶i D−¬ng cã 7 ®oµn xiÕc vµ 2 ®oµn c¶i l−¬ng t− nh©n. Cßn c«ng<br /> viÖc ph¸t hµnh, nÕu tÝnh chung, trong c¶ n−íc hiÖn cã gÇn 7000 ®iÓm ph¸t hµnh<br /> t− nh©n, ph¸t hµnh gÇn 70% sè s¸ch c¸c nhµ xuÊt b¶n”14. ¤ng §iÒm cßn cho biÕt<br /> thªm: "Sau h¬n mét n¨m thùc hiÖn NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø 5 Ban chÊp hµnh<br /> <br /> 13<br /> B¸o c¸o kÕt qu¶ xö lý sè liÖu: Tl®d. Tr. 51- 60.<br /> 14<br /> NguyÔn Khoa §iÒm. Tl®d. Tr. 4.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  Mai V¨n Hai 21<br /> <br /> Trung −¬ng §¶ng (khãa VIII) ë nhiÒu tØnh, thµnh phè nh©n d©n ®· bá vèn tham<br /> gia c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ c¸c dÞch vô v¨n hãa. 70% ®Ò tµi xuÊt b¶n ®−îc thùc<br /> hiÖn do c¸c nhµ xuÊt b¶n liªn doanh víi t− nh©n theo ph−¬ng thøc gãp vèn vµ<br /> ph¸t hµnh. 100 c¬ së in bao b×, nh·n hµng vµ hµng ngµn c¬ së in lôa cña t− nh©n,<br /> tËp thÓ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho gÇn 15.000 lao ®éng" 15.<br /> Cïng víi ng−êi d©n, c¸c Ban, ngµnh, ®oµn thÓ ®· t¨ng c−êng phèi hîp thóc<br /> ®Èy phong trµo x©y dùng ®êi sèng v¨n hãa: "Bé ®éi biªn phßng x©y dùng 87 ®iÓm<br /> s¸ng v¨n hãa vïng biªn. Tæng côc b−u chÝnh ViÔn th«ng ®Çu t− x©y dùng 3.567<br /> ®iÓm b−u ®iÖn - v¨n hãa x·. MÆt trËn Tæ quèc chØ ®¹o x©y dùng cuéc sèng míi ë<br /> khu d©n c−. Héi phô n÷ tæ chøc phong trµo h¸t ru. Bé quèc phßng x©y dùng m«i<br /> tr−êng v¨n hãa tèt ë c¸c ®¬n vÞ. Bé c«ng an x©y dùng khu d©n c− an toµn kh«ng<br /> cßn tÖ n¹n x· héi. Tæng liªn ®oµn lao ®éng víi ho¹t ®éng nhµ v¨n hãa c«ng nh©n.<br /> C¸c ho¹t ®éng kû niÖm 300 n¨m Sµi Gßn - Thµnh phè Hå ChÝ Minh, TuÇn v¨n hãa<br /> phè Cæ Héi An, kû niÖm 990 n¨m Th¨ng Long Hµ Néi, Festival HuÕ 2000, Liªn<br /> hoan nghÖ thuËt Kh’me, x©y dùng c¸c khu vui ch¬i gi¶i trÝ... ®Òu cã sù h−ëng øng<br /> cña c¸c ngµnh, c¸c ®oµn thÓ". 16<br /> NÕu sù vËn hµnh cña v¨n hãa diÔn ra mét chiÒu trong thêi kú bao cÊp ®· t¹o<br /> ra t©m lý tr«ng chê, û l¹i, th× ph−¬ng thøc cïng tham gia hiÖn nay kh«ng nh÷ng<br /> ®éng viªn ®−îc søc ng−êi, søc cña, mµ quan träng h¬n cßn ph¸t huy ®−îc nh÷ng tè<br /> chÊt th«ng minh vµ s¸ng t¹o, nh÷ng tri thøc vµ kinh nghiÖm cña mäi ®Þa ph−¬ng vµ<br /> mäi ng−êi trong cuéc. ViÖc tham gia ngµy cµng ®«ng ®¶o cña c¸c tÇng líp c− d©n vµo<br /> c¸c c«ng ®o¹n s¸ng t¹o, l−u truyÒn vµ ph©n phèi v¨n hãa còng lµ mét ph−¬ng diÖn<br /> ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh d©n chñ hãa trong ®êi sèng ë c¬ së mµ §¶ng vµ Nhµ n−íc ta<br /> ®ang thùc thi.<br /> KÕt luËn.<br /> 1. Tõ ngµy ®æi míi ®Õn nay ®êi sèng v¨n hãa tinh thÇn ë n−íc ta râ rµng ®·<br /> ®−îc c¶i thiÖn thªm mét b−íc. §iÒu nµy kh«ng chØ ®−îc thÓ hiÖn ë sù phôc h−ng c¸c<br /> gi¸ trÞ truyÒn thèng, ë c¸c h×nh thøc h−ëng thô v¨n hãa ®a d¹ng vµ phong phó, mµ<br /> cßn ë sù tham gia ngµy cµng ®«ng cña ng−êi d©n vµo qu¸ tr×nh vËn hµnh cña v¨n hãa<br /> tõ kh©u s¶n xuÊt, s¸ng t¹o ®Õn c¸c kh©u l−u truyÒn, ph©n phèi vµ tiªu thô. Nh− vËy,<br /> sau h¬n 10 n¨m ®æi míi, chóng ta kh«ng chØ "®−îc mïa" vÒ kinh tÕ, mµ "®−îc mïa"<br /> c¶ vÒ v¨n hãa.<br /> 2. Chóng ta ®· kh¾c phôc ®−îc nh÷ng sai lÇm mét thêi vÒ v¨n hãa, tr¶ l¹i<br /> dßng ch¶y liªn tôc cña v¨n hãa d©n téc tõ truyÒn thèng ®Õn hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai.<br /> §©y lµ mét thµnh tùu, ®ång thêi còng lµ mét nguån lùc v« tËn ®· ®−îc khai më cho<br /> sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Bëi v× lÞch sö ®· chøng minh r»ng kh«ng ph¶i khoa häc hay<br /> c«ng nghÖ, mµ v¨n hãa míi lµ c¬ së v÷ng ch¾c nhÊt cho mäi sù ph¸t triÓn. Vµ triÕt lý<br /> ph¸t triÓn cña chóng ta lµ ph¶i lu«n ®øng v÷ng trªn nÒn t¶ng cña c¸c gi¸ trÞ tinh<br /> thÇn truyÒn thèng cña d©n téc vµ ®Êt n−íc.<br /> <br /> 15<br /> NguyÔn Khoa §iÒm. Tl®d. Tr. 4.<br /> 16<br /> NguyÔn Khoa §iÒm. Tl®d. Tr 4.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br /> 22 VÒ ®êi sèng v¨n hãa tinh thÇn ë n−íc ta hiÖn nay<br /> <br /> 3. Cè nhiªn lµ ®êi sèng v¨n hãa ®−îc c¶i thiÖn còng ®· t¸c ®éng trùc tiÕp trë<br /> l¹i ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi hiÖn nay. VÒ kinh tÕ, ®ã lµ c¸c ho¹t ®éng<br /> t−¬ng th©n t−¬ng ¸i, hîp t¸c, hç trî nhau trong s¶n xuÊt, gióp nhau xãa ®ãi, gi¶m<br /> nghÌo. VÒ x· héi, c¸c quan hÖ tèt ®Ñp trong gia ®×nh, lµng b¶n ®· ®−îc kh¬i dËy, trËt<br /> tù x· héi ®−îc ®¶m b¶o. VÒ mÆt tinh thÇn, nhiÒu lo¹i h×nh v¨n hãa ®ang cïng tån<br /> t¹i, s¶n phÈm v¨n hãa cã sè l−îng nhiÒu h¬n vµ chÊt l−îng tèt h¬n ®· më ra nhiÒu<br /> kh¶ n¨ng lùa chän trong viÖc vui ch¬i, gi¶i trÝ cña mçi thµnh viªn x· héi.<br /> 4. Tuy nhiªn, trong ®êi sèng v¨n hãa ë ta còng cßn nhiÒu bÊt cËp. Khi phôc<br /> h−ng c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng, ®«i khi ng−êi ta còng lµm sèng l¹i c¸c hñ tôc cña mét<br /> thêi x−a cò nh− mª tÝn dÞ ®oan hay ph« tr−¬ng, l·ng phÝ. Trong viÖc h−ëng thô vÉn<br /> cßn sù kh¸c biÖt gi÷a ng−êi giÇu vµ ng−êi nghÌo, n«ng th«n vµ ®« thÞ, gi÷a ph−¬ng<br /> thøc cæ truyÒn vµ ph−¬ng thøc míi, gi÷a nhu cÇu ngµy cµng cao vµ c¸c c¬ së dÞch vô<br /> cßn thÊp kÐm. §Êy lµ ch−a kÓ mét bé phËn c«ng chóng, nhÊt lµ líp trÎ, cßn chÞu sù<br /> t¸c ®éng cña c¸c thø v¨n hãa ngo¹i nhËp, lai c¨ng, ®åi trôy. §©y lµ vÊn ®Ò cÇn ®−îc<br /> quan t©m tõ gãc ®é qu¶n lý v¨n hãa trong thêi gian tr−íc m¾t.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />