intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Viêm gan - Biết để sống tốt hơn: Chương 4 - Viêm gan siêu vi C

Chia sẻ: Tu Tu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:39

Thêm vào BST
Báo xấu
146
lượt xem 27
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung chương 4 gồm có: Khái quát về bệnh viêm gan siêu vi A, vài đặc điểm của siêu vi C, xác định bệnh viêm gan siêu vi C, diễn tiến của bệnh viêm gan siêu vi C.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Viêm gan - Biết để sống tốt hơn: Chương 4 - Viêm gan siêu vi C

  1. CHÖÔNG IV VIEÂM GAN SIEÂU VI C I. Khaùi quaùt veà beänh vieâm gan sieâu vi C Vieâm gan sieâu vi C laø moät trong nhöõng caên beänh truyeàn nhieãm nguy hieåm nhaát, vaãn ñöôïc xem laø moät hieåm hoaï cho toaøn nhaân loaïi. Hieän nay coù khoaûng hôn 3% daân soá treân theá giôùi maéc beänh vieâm gan sieâu vi C... vôùi chöøng 170 trieäu ngöôøi ñaõ “cho pheùp” sieâu vi C “thöôøng truù” trong cô theå mình. Sieâu vi C coù ñaëc tính khaùc haún vôùi caùc sieâu vi A vaø B. Hôn 85% ngöôøi nhieãm sieâu vi C seõ coù nguy cô mang sieâu vi laâu daøi trong cô theå, so vôùi sieâu vi B thì tyû leä naøy chæ khoaûng 10%. Trong soá naøy coù khoaûng 60% bò vieâm gan maïn tính. Vaø ngay caû vieâm gan maïn tính sieâu vi C cuõng nguy hieåm hôn nhieàu so vôùi sieâu vi B, bôûi vì coù 12% beänh nhaân coù nguy cô bò xô gan vaø töø 1 ñeán 5% seõ bò ung thö gan. Vì theá, maëc duø tyû leä maéc beänh vieâm gan sieâu vi C hieän nay taïi Vieät Nam chæ coù khoaûng töø 9 ñeán 114
  2. Khaùi quaùt veà beänh vieâm gan sieâu vi C 10% daân soá, baèng moät nöûa so vôùi beänh vieâm gan sieâu vi B, nhöng sieâu vi C ñöôïc xem laø nguy hieåm vaø gaây taùc haïi ñaùng sôï hôn. Hôn theá nöõa, hieän nay chæ coù thuoác chuûng ngöøa vieâm gan sieâu vi B chöù chöa coù thuoác chuûng ngöøa vieâm gan sieâu vi C. Nhö vaäy, roõ raøng laø sieâu vi C hung haõn vaø gaây taùc haïi maïnh meõ hôn nhieàu so vôùi caùc sieâu vi A vaø B. Taïi Hoa Kyø hieän nay coù hôn 4 trieäu ngöôøi ñang bò vieâm gan sieâu vi C maïn tính, vaø öôùc tính seõ coù töø 8.000 ñeán 10.000 ngöôøi töû vong moãi naêm vì caên beänh naøy. Ñieàu quan troïng laø tuy nguy hieåm nhö theá, nhöng beänh vieâm gan sieâu vi C coù moät veû ngoaøi “hieàn laønh” thaät ñaùng sôï. Haàu heát caùc tröôøng hôïp vieâm gan caáp tính cuõng nhö maïn tính ñeàu khoâng bieåu hieän trieäu chöùng gì ñaùng keå. Moät trong nhöõng trieäu chöùng thöôøng gaëp nhaát laø ngöôøi maéc beänh caûm thaáy meät moûi – nhöng ñaây laïi coù theå laø trieäu chöùng cuûa quaù nhieàu beänh khaùc vaø thaäm chí coøn laø moät traïng thaùi thöôøng gaëp ngay caû khi khoâng coù beänh. Vì theá, soá ngöôøi maéc beänh ñöôïc phaùt hieän kòp thôøi raát ít. Vaøo naêm 1995, ngöôøi ta coâng boá moät keát quaû xeùt nghieäm khoaûng hôn nöûa trieäu ngöôøi ñöôïc xaùc ñònh laø mang sieâu vi C ôû nöôùc Phaùp. Trong ñoù chæ coù hôn 15% laø ñaõ bieát ñöôïc 115
  3. Vieâm gan – Bieát ñeå soáng toát hôn mình bò nhieãm sieâu vi C – soá coøn laïi hoaøn toaøn khoâng hay bieát gì caû! Söï nguy hieåm cuûa caên beänh quaùi aùc naøy coøn taêng cao hôn nöõa khi maø cho ñeán nay chuùng ta vaãn chöa coù thuoác chuûng ngöøa beänh nhö ñoái vôùi sieâu vi A vaø sieâu vi B. Vì theá, caùch ñoái phoù vôùi beänh laø phaûi aùp duïng caùc bieän phaùp phoøng ngöøa khaùc vaø theo doõi phaùt hieän beänh ñeå ñieàu trò kòp thôøi. Taát nhieân, nhö chuùng ta ñeàu bieát, duø tích cöïc ñeá n ñaâu thì cuõng khoâng coù moät bieän phaùp phoøng ngöøa naøo coù theå xem laø höõu hieäu hôn vieäc duøng thuoác chuûng ngöøa. Tuøy theo phaân loaïi gen (genotype) cuûa sieâu vi C gaây beänh, khaû naêng chöõa laønh beänh cuûa töøng beänh nhaân coù theå khaùc nhau. Hieän nay ngöôøi ta öôùc tính laø neáu phaùt hieän kòp thôøi, coù theå ñieàu trò khoûi cho ñeán khoaûng 90% beänh nhaân vieâm gan sieâu vi C maïn tính. Tieác thay, chæ vì khoâng phaùt hieän kòp thôøi neân sieâu vi C vaãn tieáp tuïc gieo raéc thaûm hoaï cho raát nhieàu ngöôøi. II. Vaøi ñaëc ñieåm cuûa sieâu vi C Moät trong nhöõng “may maén” maø taïo hoaù ñaõ daønh cho chuùng ta trong vieäc ñoái phoù vôùi sieâu vi C 116
  4. Vaøi ñaëc ñieåm cuûa sieâu vi C laø chuùng chæ laây lan chuû yeáu baèng vaøo söï tieáp xuùc tröïc tieáp qua ñöôøng maùu. Sieâu vi C khoâng laây lan qua thöùc aên, nöôùc uoáng hoaëc caùc yeáu toá moâi tröôøng khaùc, cho duø trong nöôùc boït vaø moà hoâi cuûa ngöôøi beänh coù phaùt hieän thaáy moät ít sieâu vi C. Moät soá ngöôøi cho raèng sieâu vi C coù laây lan qua hoaït ñoäng tình duïc, nhöng caùc nghieân cöùu ñaõ chæ ra laø trong tinh dòch cuõng nhö caùc dòch tieát töø aâm ñaïo ñeàu khoâng coù chöùa sieâu vi C. Moät soá tröôøng hôïp laây lan qua hoaït ñoäng tình duïc, khoaûng chöa ñeán 5%, ñöôïc giaûi thích laø do caùc beänh nhaân nöõ ñang trong thôøi kyø coù kinh nguyeät hoaëc ñang coù vieâm nhieãm ôû boä phaän sinh duïc. Caùc tröôøng hôïp bình thöôøng maø bò laây lan qua hoaït ñoäng tình duïc chöa ñöôïc chöùng minh. Do laây lan chuû yeáu qua vieäc tieáp xuùc maùu tröïc tieáp, neân hai con ñöôøng lan truyeàn chính cuûa sieâu vi C laø qua truyeàn maùu vaø qua vieäc söû duïng caùc duïng cuï tieâm chích khoâng tieät truøng. Khoaûng tröôùc naêm 1990, vieäc truyeàn vaø nhaän maùu laø moät con ñöôøng laøm aên khaù “phaùt ñaït” cho sieâu vi C, vôùi gaàn 60% ngöôøi nhaän maùu bò laây nhieãm. Töø khi phaùt trieån ñöôïc caùc kyõ thuaät môùi trong vieäc xöû lyù maùu vaø caùc cheá phaåm töø maùu, ngöôøi ta ñaõ giaûm thaáp tyû leä naøy ñeán möùc khoâng 117
  5. Vieâm gan – Bieát ñeå soáng toát hôn coøn ñaùng keå nöõa. Theo keát quaû ñieàu tra taïi Phaùp vaøo naêm 1997 thì tyû leä nhieãm beänh chæ coøn laø moät beänh nhaân trong soá 204.000 ngöôøi ñöôïc truyeàn maùu! Tyû leä chung treân toaøn theá giôùi hieän ñöôïc öôùc tính laø khoaûng moät treân 100.000 – cuõng coù theå goïi laø khaù an toaøn. Vaø do ñoù, nhöõng beänh nhaân nhieãm sieâu vi C ngaøy nay chuû yeáu laø do caùc saây saùt ngoaøi da khoâng ñöôïc baûo veä, chaêm soùc moät caùch thích hôïp. Coù ñeán khoaûng 30% beänh nhaân bò vieâm gan C maïn tính khoâng bieát laø mình ñaõ bò laây lan töø ñaâu, chính laø rôi vaøo tröôøng hôïp naøy. Moät veát thöông ngoaøi da khoâng ñaùng keå, nhöng neáu keát hôïp ñuû hai yeáu toá seõ coù theå trôû thaønh nguyeân nhaân cho tai hoaï cuûa caû moät ñôøi ngöôøi: moät laø khoâng ñöôïc saùt truøng, baêng boù caån thaän, vaø hai laø tình côø coù söï hieän dieän cuûa sieâu vi C trong moâi tröôøng chung quanh naïn nhaân. Caùc nguyeân nhaân cuï theå hôn coù theå chæ ra ñöôïc laø nhöõng tröôøng hôïp tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi maùu cuûa beänh nhaân, nhö caùc nhaân vieân y teá, hoaëc qua caùc dòch vuï coâng coäng khoâng ñaûm baûo voâ truøng nhö caïo maët, xaêm mình, chaâm cöùu, caïo gioù, caét leå... Ngay trong caùc beänh vieän, sô soùt trong vieäc tieät truøng caùc duïng cuï y khoa cuõng coù theå laø nguyeân nhaân daãn ñeán laây nhieãm sieâu vi C. 118
  6. Vaøi ñaëc ñieåm cuûa sieâu vi C Beänh cuõng laây lan tröïc tieáp töø ngöôøi meï khi sinh con ra, nhöng vôùi moät tyû leä töông ñoái thaáp, khoaûng hôn 5%. Moät soá ngöôøi cho raèng neáu sinh con baèng caùch moå laáy seõ giaûm thaáp tyû leä laây nhieãm hôn, nhöng ñieàu naøy chöa ñöôïc chöùng minh. Trong thöïc teá quan saùt thaáy thì sinh baèng caùch moå laáy hoaëc sinh töï nhieân ñeàu coù tyû leä laây nhieãm nhö nhau. Tuy nhieân, trong tröôøng hôïp soá löôïng sieâu vi trong maùu ngöôøi meï quaù cao, töø hôn 2 cho ñeán 3 trieäu trong moät phaân khoái (cc) maùu, thì khaû naêng laây nhieãm seõ cao hôn. Beänh khoâng laây qua söõa meï, neân ngöôøi meï khoâng phaûi traùnh neù vieäc cho con buù. Cho duø vieäc laây lan coù phaàn haïn cheá, khoù khaên hôn so vôùi sieâu vi A vaø sieâu vi B, nhöng do “hoaït ñoäng” coù hieäu quaû hôn, neân sieâu vi C ñaõ trôû thaønh nguyeân nhaân quan troïng nhaát gaây ra beänh vieâm gan maïn tính treân toaøn theá giôùi. Sieâu vi vieâm gan C laø moät loaïi sieâu vi RNA kyø laï coù khaû naêng thay ñoåi ñaëc tính di truyeàn moät caùch heát söùc nhanh choùng vaø deã daøng. Tuy loaïi sieâu vi naøy ñaõ hieän dieän khaép moïi nôi treân theá giôùi töø hôn hai ngaøn naêm qua, nhöng maõi ñeán thaäp nieân 1990 ngöôøi ta môùi thöïc söï khaùm phaù ra ñöôïc söï hieän dieän cuûa noù. 119
  7. Vieâm gan – Bieát ñeå soáng toát hôn Nhöõng côn dòch “vaøng da” do beänh vieâm gan gaây ra lan roäng qua thöùc aên vaø nöôùc uoáng ñaõ ñöôïc ghi nhaän töø nhieàu naêm tröôùc Coâng nguyeân, nhöng maõi ñeán cuoái theá kyû thöù 19, ngöôøi ta môùi baét ñaàu nghi ngôø laø beänh vieâm gan coøn coù theå laây qua ñöôøng maùu. Vaø phaûi chôø ñeán hôn 70 naêm troâi qua, vôùi söï phaùt minh ra nhöõng phöông thöùc xeùt nghieäm maùu, ngöôøi ta môùi baét ñaàu nhaän dieän ñöôïc moät loaïi sieâu vi gaây beänh vieâm gan môùi. Qua söï khaùm phaù naøy, ngöôøi ta ñaõ tin raèng coù 2 loaïi sieâu vi gaây ra beänh vieâm gan. Moät loaïi laây lan qua thöùc aên, nöôùc uoáng; ñoù laø sieâu vi gaây beänh vieâm gan A. Moät loaïi laây lan qua ñöôøng maùu; ñoù laø sieâu vi gaây beänh vieâm gan B. Nhöng moät thôøi gian sau ñoù, ngöôøi ta nhaän thaáy ñieàu naøy khoâng hoaøn toaøn ñuùng, vì coù ña soá beänh nhaân vieâm gan khoâng do sieâu vi A hoaëc sieâu vi B gaây ra. Vì theá, vaøo khoaûng ñaàu naêm 1974 ngöôøi ta ñaõ goïi loaïi sieâu vi ñang trong voøng nghi ngôø naøy laø sieâu vi vieâm gan “khoâng A, khoâng B” (non-A, non-B hepatitis). Caùch goïi teân naøy thaäm chí cho ñeán nay vaãn coøn ñöôïc söû duïng. Cho ñeán khi phaùt trieån ñöôïc nhöõng kyõ thuaät nghieân cöùu caùc phaân töû cöïc kyø nhoû beù (molecular biologic techniques), caùc khoa hoïc gia môùi khaùm 120
  8. Vaøi ñaëc ñieåm cuûa sieâu vi C phaù theâm ñöôïc loaïi sieâu vi gaây vieâm gan thöù ba. Ñoù chính laø sieâu vi C. Trong moät thôøi gian ngaén, caùc khoa hoïc gia ñaõ phaùc hoïa ñöôïc cô caáu vaø hình thuø cuûa caùc sieâu vi vieâm gan naøy moät caùch chi tieát, vôùi töøng chaát hoùa hoïc xeáp doïc theo thöù töï treân chuoãi nhieãm theå RNA. Khaùm phaù naøy laø moät böôùc ngoaët quan troïng trong lòch söû y khoa, môû ñöôøng cho haøng loaït nhöõng khaùm phaù quan troïng keá tieáp trong vieäc chöõa trò beänh vieâm gan C. Song song vôùi nhöõng coâng cuoäc nghieân cöùu veà caùc beänh nhieãm truøng khaùc, nhaát laø beänh AIDS, söï hieåu bieát veà sieâu vi vieâm gan C vaø caùch thöùc ñieàu trò beänh vieâm gan do chuùng gaây ra ñaõ tieáp tuïc ñöôïc phaùt trieån theo höôùng raát khaû quan. Sieâu vi vieâm gan C cöïc kyø nhoû beù, vôùi ñöôøng kính chæ coù 50 nm neân phaûi nhìn döôùi kính hieån vi ñieän töû môùi thaáy ñöôïc. Chuùng ñöôïc baûo veä bôûi moät lôùp voû kieân coá, neân phaûi naáu soâi treân 100 ñoä C trong voøng 5 phuùt môùi coù theå tieâu dieät ñöôïc chuùng. Khi xaâm nhaäp vaøo cô theå, vi khuaån vieâm gan C coù khuynh höôùng taøn phaù vaø tieâu huûy gan moät caùch töông ñoái chaäm chaïp nhöng chaéc chaén, daãn ñeán vieâm gan (inflammation hepatitis), xô gan (liver 121
  9. Vieâm gan – Bieát ñeå soáng toát hôn fibrosis), chai gan (liver cirrhosis) vaø ung thö gan (liver cancer). Trong luùc taêng tröôûng, sieâu vi C coù khaû naêng “bieán hoùa”, thay ñoåi ñaëc tính di truyeàn RNA, hoùa trang vaø bieán daïng thaønh nhieàu hình theå khaùc nhau. Khaû naêng bieán hoùa naøy ñaõ giuùp chuùng thoaùt khoûi voøng kieåm soaùt chaët cheõ cuûa heä thoáng mieãn nhieãm (immune system) trong cô theå. Vì theá, sau moät thôøi gian ngaén, cô theå chuùng ta coù theå chöùa ñöïng haøng tyû vi khuaån vieâm gan C vôùi nhieàu maõ di truyeàn khaùc nhau, vôùi nhöõng chieác “aùo giaùp” khaùc nhau. Söï bieán ñoåi chaát nhieãm theå cuûa sieâu vi trong hôn 2000 naêm qua ñaõ taïo ra nhieàu kieåu loaïi gen khaùc nhau (genotype). Ngöôøi ta phaân bieät chuùng baèng nhöõng teân goïi nhö sieâu vi C soá 1, soá 2, soá 3... Trong moãi moät kieåu loaïi gen, coøn phaân ra thaønh nhieàu tieåu loaïi (subtype) nöõa, nhö a, b, c, d, e... döïa theo nhöõng ñaëc ñieåm khaùc nhau cuûa chuùng. Ví duï, chuùng ta coù theå xaùc ñònh moät loaïi sieâu vi C chính xaùc hôn nhö laø sieâu vi C1a, C1b, C1c, C2a, C2b, C2c... Nhöõng khaùm phaù naøy ban ñaàu chæ duøng trong nghieân cöùu, nhöng ngaøy nay ñaõ trôû thaønh nhöõng phöông thöùc xeùt nghieäm maùu voâ cuøng quan 122
  10. Xaùc ñònh beänh vieâm gan sieâu vi C troïng trong quaù trình xaùc ñònh vaø ñieàu trò beänh vieâm gan sieâu vi C. Trong caùc loaïi sieâu vi vieâm gan C, loaïi soá 1 (sieâu vi C1) chieám tyû leä cao nhaát treân theá giôùi. Taïi Hoa Kyø, öôùc tính coù 35% sieâu vi thuoäc loaïi C1a vaø 35% loaïi C1b. Sieâu vi C1b cuõng tìm thaáy nhieàu nhaát ôû chaâu AÂu, Nhaät Baûn cuõng nhö Ñaøi Loan. Loaïi soá 3 tìm thaáy ôû Pakistan, Austraulia, Scotland. Loaïi soá 4 ôû Trung Ñoâng, chaâu Phi vaø Nam Phi. Loaïi soá 6 taïi Hoàng Koâng vaø Macao... Noùi chung thì taát caû caùc loaïi sieâu vi C ñeàu nguy hieåm nhö nhau, nhöng caùc tieåu loaïi C2 vaø C3 töông ñoái “deã chòu” hôn heát. Caùc loaïi soá 1, nhaát laø C1b laø “khoù chòu” hôn caû. III. Xaùc ñònh beänh vieâm gan sieâu vi C Thaät may maén cho taát caû chuùng ta laø gaàn ñaây nhöõng phöông phaùp xaùc ñònh vaø ñieàu trò beänh vieâm gan sieâu vi C ñaõ tieán boä moät caùch nhanh choùng vaø vaãn tieáp tuïc ngaøy caøng hoaøn thieän hôn nöõa. Chæ vaøi naêm tröôùc ñaây, ngöôøi ta phaûi hoaøn toaøn boù tay tröôùc caên beänh naøy vaø xeáp vaøo loaïi “voâ phöông cöùu chöõa”. Nhöng ngaøy nay beänh vieâm gan sieâu vi C ñaõ 123
  11. Vieâm gan – Bieát ñeå soáng toát hôn coù theå chöõa trò ñöôïc, vaø maët khoù khaên cuûa vaán ñeà ñang nghieâng sang vieäc phaùt hieän beänh. Khoâng phaûi ngöôøi ta khoâng coù khaû naêng phaùt hieän vaø xaùc ñònh chính xaùc caên beänh naøy, nhöng vaán ñeà laø ôû choã haàu heát caùc beänh nhaân ñeàu khoâng heà hay bieát. Tröø moät soá ít ngöôøi tuaân thuû cheá ñoä kieåm tra söùc khoûe vaø thöû maùu ñònh kyø, coøn haàu heát nhöõng ngöôøi khaùc seõ khoâng bieát gì caû cho duø sieâu vi C ñang aâm thaàm chuaån bò cho vieäc taøn phaù cô theå hoï. Vì theá, cho ñeán nay thì vieäc thöû maùu ñònh kyø moãi naêm vaãn laø phöông phaùp thöïc tieãn nhaát trong vieäc phaùt hieän beänh vieâm gan C. Maëc duø caùc xeùt nghieäm thoâng thöôøng chöa theå giuùp xaùc ñònh chính xaùc caên beänh, nhöng chæ caàn thöû maùu toång quaùt vaø phaùt hieän phaân hoùa toá ALT (men gan) taêng cao baát thöôøng, khaû naêng vieâm gan seõ ñöôïc nghó ñeán. Töø ñoù, baùc só chuyeân moân seõ tieáp tuïc tieán haønh vieäc xaùc ñònh theâm caùc yeáu toá khaùc tröôùc khi keát luaän. Ñeå xaùc ñònh beänh vieâm gan sieâu vi C, hieän nay ngöôøi ta thöôøng aùp duïng moät soá caùc phöông phaùp xeùt nghieäm nhö sau ñaây. 124
  12. Xaùc ñònh beänh vieâm gan sieâu vi C 1. Thöû maùu a. Phaân hoùa toá ALT Ñaây laø moät chaát ñöôïc tìm thaáy khaép nôi trong cô theå. Coù nhieàu nguyeân nhaân khaùc nhau daãn ñeán vieäc chaát ALT taêng cao moät caùch baát thöôøng. Nhöng trong ñoù vieâm gan (hepatitis) laø nguyeân nhaân chính vaø caàn thieát phaûi ñöôïc nghó ñeán tröôùc tieân. Trong böôùc suy ñoaùn ñaàu tieân, noàng ñoä taêng cao cuûa chaát ALT coù theå laø daáu hieäu tyû leä thuaän vôùi möùc ñoä vieâm nhieãm cuûa gan. Tuy nhieân, ñoù chæ laø suy ñoaùn theo caùc tröôøng hôïp chung nhaát, thoâng thöôøng nhaát, vì theá chæ coù giaù trò gôïi yù maø hoaøn toaøn chöa theå xaùc ñònh. Bôûi vì trong thöïc teá vaãn coù moät soá tröôøng hôïp gan bò vieâm raát naëng nhöng noàng ñoä ALT trong maùu taêng raát ít. Moät soá tröôøng hôïp khaùc, nguyeân nhaân daãn ñeán vieäc gia taêng noàng ñoä ALT trong maùu laïi khoâng lieân quan gì ñeán gan. Vaø tröôøng hôïp teä haïi hôn caû laø chaát ALT hoaøn toaøn khoâng thay ñoåi nhöng laù gan ñaõ bò chai ñi. Tuy nhieân, trong giai ñoaïn tìm kieám ñaàu tieân thì söï thay ñoåi cuûa chaát ALT trong maùu cho ñeán 125
  13. Vieâm gan – Bieát ñeå soáng toát hôn nay vaãn ñöôïc xem laø yeáu toá mang laïi nhieàu thoâng tin höõu ích nhaát cho vieäc chaån ñoaùn. Noùi moät caùch toång quaùt, neáu chaát ALT taêng cao hôn möùc trung bình trong moät thôøi gian ngaén, caàn phaûi nghó ngay ñeán khaû naêng bò vieâm gan. b. Bilirubin Ñaây laø chaát caën baõ töø nhöõng hoàng huyeát caàu giaø nua bò pheá thaûi trong chu kyø tuaàn hoaøn cuûa maùu. Chaát maät naøy maøu vaøng, thoâng thöôøng ñöôïc caùc teá baøo gan xöû lyù tröôùc khi thaûi ra beân ngoaøi theo phaân vaø nöôùc tieåu. Maøu vaøng cuûa phaân vaø nöôùc tieåu laø do chaát bilirubin taïo ra. Trong moät soá beänh lieân quan ñeán gan, chaát bilirubin taêng cao hôn möùc thoâng thöôøng. Khi taêng cao ñeán hôn 0,35 ñeán 0,40 mg trong moät lít thì da vaø maét coù theå coù maøu vaøng. c. HCV-Ab Ñaây laø töø vieát taét cuûa cuïm töø Heppatitis C Virus-Antibody. Neáu keát quaû xeùt nghieäm naøy döông tính, coù nghóa laø ñang bò beänh vieâm gan C. Chaát khaùng theå naøy ñöôïc cheá taïo töø nhöõng baïch huyeát caàu cuûa heä thoáng mieãn nhieãm ñeå choáng laïi 126
  14. Xaùc ñònh beänh vieâm gan sieâu vi C sieâu vi C, nhöng khoâng ñuû khaû naêng tieâu dieät chuùng. d. Quantative HCV-RNA Xeùt nghieäm loaïi naøy raát quan troïng, ñöôïc söû duïng trong luùc theo doõi söï tieán trieån cuûa beänh khi ñang ñieàu trò. Vôùi phöông phaùp ñaëc bieät naøy, ngöôøi ta seõ ñeám ñöôïc toång soá sieâu vi vieâm gan C trong moät phaân khoái (cc) maùu cuûa beänh nhaân vaøo töøng thôøi ñieåm khaùc nhau. Beänh ñöôïc xaùc ñònh laø khoâng thuyeân giaûm neáu nhö soá löôïng sieâu vi khoâng giaûm bôùt ñi sau 6 thaùng chöõa beänh. e. Genotype Töùc laø kieåu loaïi di truyeàn cuûa sieâu vi. Xeùt nghieäm naøy giuùp cho baùc só ñieàu trò xaùc ñònh ñöôïc laø mình ñang “ñoái maët vôùi ai” ñeå coù theå quyeát ñònh caùc phöông thöùc ñieàu trò. Thôøi gian ñieàu trò beänh vieâm gan C seõ tuøy thuoäc vaøo keát quaû cuûa cuoäc thöû maùu naøy. Neáu genotype ñöôïc xaùc ñònh laø loaïi soá 1, beänh nhaân caàn ñieàu trò khoaûng moät naêm. Neáu laø loaïi soá 2 hoaëc 3, thôøi gian seõ laø khoaûng 6 thaùng. Nhöõng loaïi khaùc coù theå phaûi ñieàu trò töø 6 ñeán 12 thaùng, tuøy theo töøng tröôøng hôïp. 127
  15. Vieâm gan – Bieát ñeå soáng toát hôn f. Alfa-Feto-Protein Ñaây laø moät chaát ñaïm coù theå taêng cao trong tröôøng hôïp gan bò ung thö. Nhöng trong moät soá ñieàu kieän khaùc, chaát naøy cuõng coù theå taêng cao hôn bình thöôøng. Ngöôøi bò vieâm gan maïn tính vì baát cöù moät lyù do naøo ñeàu caàn phaûi theo doõi chaát naøy moät caùch thöôøng xuyeân nhö moät daáu hieäu caûnh baùo. g. PT vaø aPTT Caùc töø naøy vieát taét töø nhöõng cuïm töø Prothrombin Time (PT) vaø activated Partial Thoromboplastin Time (aPTT).. Hai loaïi xeùt nghieäm naøy ño thôøi gian caàn thieát ñeå maùu ñoâng ñaëc laïi. Khi chöùc naêng cuûa gan bò giaûm daàn, thôøi gian ñoâng maùu trôû neân daøi hôn vaø beänh nhaân deã bò chaûy maùu. 2. Sieâu aâm gan (Ultrasonography) Phöông phaùp sieâu aâm gan cho chuùng ta moät khaùi nieäm veà hình thuø vaø kích thöôùc cuûa gan. Neáu bò chai, gan coù theå seõ nhoû hôn bình thöôøng. Maët ngoaøi cuûa gan coù theå bò loài loõm. Phöông phaùp thöû nghieäm naøy cuõng coù theå nhaän dieän ñöôïc moät soá 128
  16. Xaùc ñònh beänh vieâm gan sieâu vi C beänh taät khaùc nhö böôùu (tumor) hoaëc ung thö (cancer), saïn trong tuùi maät (gallstone), gan ñoùng môõ (fatty liver). Vôùi öùng duïng nguyeân lyù hieäu öùng Doppler, söï di chuyeån cuûa maùu qua laù gan cuõng coù theå ñöôïc xaùc ñònh moät caùch chính xaùc. Ngoaøi ra, sieâu aâm buïng cuõng laø phöông phaùp raát toát ñeå xem beänh nhaân coù bò coå tröôùng (ascites) hay khoâng. 3. Sinh thieát gan (liver biopsy) Trong phöông phaùp naøy, moät soá teá baøo gan seõ ñöôïc laáy ra baèng moät kim raát nhoû, ñaâm qua giöõa xöông söôøn vaøo thaúng nôi laù gan. Nhôø duøng ñeán thuoác gaây teâ neân beänh nhaân chæ caûm thaáy hôi khoù chòu chöù khoâng ñau ñôùn laém. Ñeå giaûm thieåu toái ña nhöõng bieán chöùng khoâng may, kim chích seõ ñöôïc keát hôïp höôùng daãn baèng maùy sieâu aâm. Vieäc sinh thieát gan ñöôïc thöïc hieän raát nhanh, khoâng ñaày möôøi phuùt töø luùc sieâu aâm, tieâm thuoác gaây teâ cho ñeán luùc sinh thieát. Sau ñoù, beänh nhaân thöôøng seõ ñöôïc theo doõi taïi beänh vieän trong voøng 6 ñeán 8 giôø ñoàng hoà. Phöông phaùp naøy töông ñoái an toaøn. Thænh thoaûng cuõng coù moät vaøi bieán chöùng nhö chaûy maùu, luûng phoåi, ruoät..., nhöng raát hieám 129
  17. Vieâm gan – Bieát ñeå soáng toát hôn hoi vaø coù theå can thieäp ngay ñöôïc. Xeùt nghieäm naøy tuy toán keùm nhöng coù theå mang laïi nhieàu döõ kieän quan troïng trong vieäc xaùc ñònh vaø ñieàu trò beänh vieâm gan. Tuøy theo möùc ñoä vieâm gan ñöôïc xaùc ñònh qua keát quaû sinh thieát gan, coù theå xaùc ñònh moät caùch töông ñoái nguy cô chuyeån sang chai gan cuûa ngöôøi beänh. Thöôøng thì ngöôøi ta phaân ra laøm boán caáp ñoä vôùi möùc tieân lieäu qua khaûo saùt töø nheï ñeán naëng nhö sau: – Vieâm nheï: 7% beänh nhaân coù nguy cô chai gan sau 5 naêm, 7% beänh nhaân coù nguy cô chai gan sau 10 naêm, 7% beänh nhaân coù nguy cô chai gan sau 20 naêm. – Vieâm khaù naëng: 25% beänh nhaân coù nguy cô chai gan sau 5 naêm, 44% beänh nhaân coù nguy cô chai gan sau 10 naêm, 95% beänh nhaân coù nguy cô chai gan sau 20 naêm. – Vieâm raát naëng: 68% beänh nhaân coù nguy cô chai gan sau 5 naêm, 100% beänh nhaân coù nguy cô chai gan sau 10 naêm, 100% beänh nhaân coù nguy cô chai gan sau 20 naêm. – Xô gan: 58% beänh nhaân coù nguy cô chai gan sau 5 naêm, 100% beänh nhaân coù nguy cô chai gan 130
  18. Dieãn tieán cuûa beänh vieâm gan sieâu vi C sau 10 naêm, 100% beänh nhaân coù nguy cô chai gan sau 20 naêm. Moät caùch toång quaùt, keát quaû phaùt hieän möùc ñoä vieâm cuûa gan caøng cao thì tieân lieäu beänh caøng xaáu. Vì theá, vieäc phaùt hieän beänh sôùm ñoùng moät vai troø cöïc kyø quan troïng trong ñieàu trò beänh vieâm gan sieâu vi C. IV. Dieãn tieán cuûa beänh vieâm gan sieâu vi C Töông töï nhö vieâm gan sieâu vi A vaø B, vaø thaäm chí coøn “thaàm laëng” hôn nöõa, beänh vieâm gan C thöôøng khoâng coù baát cöù moät trieäu chöùng ñaëc tröng naøo. Phaàn lôùn caùc bieåu hieän cuûa ngöôøi beänh ñeàu raát chung chung, môø nhaït. Noùi chung, sau giai ñoaïn vieâm caáp tính seõ coù khoaûng 10 ñeán 15% soá beänh nhaân may maén ñöôïc hoaøn toaøn khoûi beänh, khoâng caàn ñieàu trò gì caû. Töø 20 ñeán 25% beänh nhaân seõ chuyeån sang giai ñoaïn maïn tính aâm thaàm. Sieâu vi C ôû caùc beänh nhaân naøy “khoâng hoaït ñoäng”, do ñoù hoï khoâng coù trieäu chöùng gì vaø cuõng khoâng bò thöông toån ôû gan. Nhöõng ngöôøi may maén naøy raát hieám khi hoaëc thaäm chí coù theå noùi laø khoâng bao giôø chuyeån sang xô gan. 131
  19. Vieâm gan – Bieát ñeå soáng toát hôn Nhö vaäy, coù töø 30 ñeán 40% soá ngöôøi nhieãm sieâu vi vieâm gan C seõ thuoäc vaøo loaïi “thöû qua cho bieát”, vaø sau ñoù khoâng ñeå laïi haäu quaû xaáu naøo. Ña soá caùc tröôøng hôïp keùm may maén hôn chieám tyû leä töø 60 ñeán 70% seõ chuyeån sang vieâm gan maïn tính theå phaùt trieån. Trong soá naøy, phaàn lôùn ñöôïc tieân lieäu cuõng khoâng töû vong vì beänh, vì caùc thöông toån cuûa gan nheï vaø phaùt trieån chaäm. Nhöng coù khoaûng 20% seõ gaëp nguy hieåm sau 10 ñeán 20 naêm vì phaùt trieån thaønh xô gan vaø thaäm chí coù theå chuyeån sang ung thö gan. Tyû leä ung thö gan haøng naêm do beänh naøy coù theå laø töø 1 ñeán 5%. 1. Vieâm gan sieâu vi C caáp tính Thôøi gian uû beänh thoâng thöôøng töø 7 ñeán 8 tuaàn leã sau khi vi khuaån xaâm nhaäp vaøo cô theå. Khoaûng 30% soá ngöôøi bò nhieãm sieâu vi C coù theå seõ boãng nhieân caûm thaáy hôi khoù chòu nhö nhöõng côn caûm cuùm nheï. Beänh khoâng taán coâng gan moät caùch maïnh meõ hoaëc taøn phaù döõ doäi, neân gaàn nhö seõ khoâng coù nguy cô töû vong trong giai ñoaïn naøy. Moät soá ngöôøi khaùc coù theå coù trieäu chöùng ñau ñaàu, meät moûi, ñau nhöùc khôùp xöông vaø baép thòt. Nhieàu khi cuõng coù theå caûm thaáy buoàn noân, khoù 132
  20. Dieãn tieán cuûa beänh vieâm gan sieâu vi C chòu, ñau buïng, tieâu chaûy, aên keùm ngon, giaûm troïng löôïng cô theå... Ñoâi khi bò soát hoaëc noåi ngöùa ngoaøi da. Khoaûng 30% soá ngöôøi nhieãm sieâu vi C coù theå seõ coù caùc daáu hieäu vaøng da, vaøng maét... Caùc trieäu chöùng noùi treân thöôøng keùo daøi töø 6 ñeán 8 tuaàn vaø töø töø thuyeân giaûm, roài hoaøn toaøn bieán maát sau moät thôøi gian ngaén. Sau ñoù beänh chuyeån sang moät trong caùc tieân lieäu sau: – Tieàm aån, khoâng hoaït ñoäng (dormant) – Tieáp tuïc phaùt trieån (chronic active) Thaät ñaùng tieác laø cho ñeán nay chuùng ta vaãn chöa xaùc ñònh ñöôïc nhöõng yeáu toá naøo seõ quyeát ñònh vieäc tieán trieån cuûa beänh vieâm gan sieâu vi C trong giai ñoaïn naøy. Moät soá ngöôøi may maén rôi vaøo tröôøng hôïp sieâu vi “khoâng hoaït ñoäng”, vaø moät soá khaùc laïi tieáp tuïc bò beänh vieâm gan taøn phaù cô theå. Chöa coù moät bieän phaùp tích cöïc naøo ñeå ngaên chaën hoaëc ñònh höôùng cho söï phaùt trieån cuûa beänh vaøo luùc naøy. Nhöng coù moät ñieàu chaéc chaén ñöôïc nhaän thaáy laø coù töø khoaûng 80 ñeán 90% soá ngöôøi bò nhieãm sieâu vi C, maëc daàu soáng raát khoûe maïnh, seõ töø töø chuyeån sang giai ñoaïn nguy hieåm hôn: vieâm gan sieâu vi C maïn tính. 133
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
39=>0