An ninh kinh tế trong bối cảnh chuyển đổi số

Chia sẻ: Tô Nhiễm | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết "An ninh kinh tế trong bối cảnh chuyển đổi số" nhằm nghiên cứu về an ninh kinh tế trong bối cảnh chuyển đổi số sẽ giúp người đọc có được cái nhìn tổng quát, toàn diện tính hai mặt của một vấn đề, từ đó hình thành các phương thức thực hiện đúng về chuyển đổi số trong nền kinh tế. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: An ninh kinh tế trong bối cảnh chuyển đổi số

AN NINH KINH TẾ TRONG BỐI CẢNH CHUYỂN ĐỔI SỐ Nguyễn Thị Ngọc Dung1 Tóm tắt: Chuyển đổi số là một trong những mục tiêu quan tâm hàng đầu của hầu hết các quốc gia trên thế giới. Giải quyết vấn đề đảm bảo an ninh kinh tế trong bối cảnh hiện đại hóa, số hóa các quá trình kinh tế - xã hội là nhiệm vụ quan trọng, cấp bách đối với mọi nền kinh tế quốc dân. Thách thức toàn cầu quan trọng đối với xã hội hiện nay là chuyển đổi số trong hầu hết các khía cạnh của cuộc sống hiện đại. Việc chuyển đổi số đóng một vai trò quan trọng trong trật tự thế giới khoa học, xrã hội và kinh tế, được thể hiện qua ví dụ của Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nhật Bản - các cường quốc kỹ thuật số hàng đầu thế giới. Một phần đáng kể trong thu nhập nền kinh tế quốc gia của họ phần lớn được cung cấp bởi công nghệ chuyển đổi số. Từ khóa: Chuyển đổi số; an ninh kinh tế; công nghệ thông minh; nền kinh tế; ưu nhược điểm của chuyển đổi số; đe dọa và thách thức của chuyển đổi số; kinh tế số. 1. MỞ ĐẦU Trong điều kiện ngày nay, một phần quan trọng trong sự phát triển của nền kinh tế được đo bằng mức độ chuyển đổi số của một đất nước. Không giống như nền kinh tế truyền thống, nguồn lực chính trong nền kinh tế số là sự đổi mới, thông tin tin cậy, đa dạng và kịp thời. Những thay đổi về công nghệ diễn ra trong thập kỷ vừa qua đã làm quá trình chuyển đổi số ở nhiều chức năng có tác động đáng kể đến mọi phạm vi của chuyển động kinh tế nền kinh tế số mang lại lợi thế cạnh tranh cho sự phát triển đổi mới của cả hệ thống kinh tế Tại nhiều cấp độ khác nhau công nghệ thông tin và trí tuệ nhân tạo đã trở thành động lực tăng trưởng kinh tế xã hội và sắp xếp chất lượng cuộc sống hiện đại Ngày nay, chuyển đổi số là một trong những yếu tố chính thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế toàn cầu, vì nó không chỉ làm tăng năng suất lao động (lợi thế trực tiếp) mà còn tiết kiệm thời gian, tạo ra nhu cầu mới về hàng hóa và dịch vụ mới, chất lượng và giá trị mới (lợi thế gián tiếp). ), v.v. Đồng thời, việc sử dụng thông tin số làm nguồn lực để phát điện tạo điều kiện cho quá trình chuyển đổi từ nền kinh tế thị trường truyền thống sang nền kinh tế số, trong đó tất cả các lĩnh vực (công và tư nhân, thực tế, phi sản xuất và tài chính, khai thác, chế biến và khu vực dịch vụ) được kết nối với nhau. Theo tác giả, chuyển đổi số nền kinh tế là việc đưa các công nghệ số hiện đại vào quá trình kinh doanh của hệ thống kinh tế - xã hội các cấp. Cách tiếp cận này không chỉ bao hàm việc cài đặt thiết bị hoặc phần mềm hiện đại mà còn bao hàm những thay đổi cơ bản trong cách tiếp cận quản lý, văn hóa doanh nghiệp và truyền thông bên ngoài. Nhờ đó, năng suất của mỗi nhân viên và mức độ hài lòng của khách hàng được tăng lên, đồng thời công ty nổi tiếng là một tổ chức tiến bộ và hiện đại. Trong thực tế, điều này có nghĩa là tạo ra một hệ thống quy trình kinh 1 Học viện Tài chính
KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYỂN ĐỔI SỐ NỀN KINH TẾ VIỆT NAM 241 doanh từ đầu đến cuối, có thể gọi là hệ sinh thái kinh doanh số. An ninh kinh tế là tập hợp các biện pháp được một nhà nước, khu vực, công ty, công ty thực hiện để bảo vệ trước nguy cơ khủng hoảng kinh tế. Nghiên cứu về an ninh kinh tế trong bối cảnh chuyển đổi số sẽ giúp người đọc có được cái nhìn tổng quát, toàn diện tính hai mặt của một vấn đề, từ đó hình thành các phương thức thực hiện đúng về chuyển đổi số trong nền kinh tế. 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Thông tin được sử dụng trong bài viết chủ yếu được lấy từ các bài báo khoa học về chủ đề này, cũng như các nguồn quốc tế của các tổ chức chính phủ. Phương pháp nghiên cứu của nghiên cứu này được thực hiện theo hai hướng: xác định các chỉ số về số hóa nền kinh tế và xác định các chỉ số về an ninh kinh tế của nhà nước. Mức độ số hóa của nền kinh tế được xác định bằng các chỉ số, tiêu chí được cộng đồng thế giới công nhận chung (Ví dụ: Chỉ số xã hội và kinh tế số quốc tế I-DESI, Chỉ số tiến hóa kỹ thuật số - DEI, chỉ số năng lực cạnh tranh kỹ thuật số thế giới – WDCI…)1. 3. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 3.1. Kinh nghiệm quốc tế về chuyển đổi số nền kinh tế Theo truyền thống, quốc gia đi đầu trong lĩnh vực số hóa là Hợp chủng quốc Hoa Kỳ, nơi nhiều chương trình phát triển và hỗ trợ chuyển đổi kỹ thuật số trong nền kinh tế được giới thiệu thường xuyên ở tất cả các cấp chính quyền, cùng với cộng đồng khoa học và doanh nghiệp tư nhân. Các chương trình này bao gồm sáng kiến liên bang năm 2009 trong lĩnh vực công nghệ đám mây; Đề xuất của B. Obama vào năm 2011 là tạo ra một mạng lưới tập trung các trung tâm sản xuất công nghiệp tiên tiến (Advance Manufacturing Partnership) [1], hợp nhất các bộ liên quan và các tập đoàn kỹ thuật số lớn nhất ở Hoa Kỳ. Một ví dụ khác là Hiệp hội Internet Công nghiệp (IIC), được thành lập vào năm 2014 [2]. Mục tiêu chính của nó là “đẩy nhanh sự phát triển, thương mại hóa và áp dụng rộng rãi các máy móc, thiết bị được kết nối và phân tích thông minh, tức là Internet công nghiệp”. Ngoài ra, tại Hoa Kỳ còn có các chương trình chuyên biệt nhằm hỗ trợ công nghệ kỹ thuật số và phân tích tác động của chúng đối với nền kinh tế quốc gia. Chương trình đầu tiên của chính phủ như vậy là Chương trình nghị sự về Kinh tế Kỹ thuật số, được phát triển vào năm 2015, nhằm giúp các doanh nghiệp và người tiêu dùng hiểu được tiềm năng của ngành công nghiệp kỹ thuật số trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và mở rộng nhiều cơ hội. Chương trình tập trung vào việc thúc đẩy Internet mở và miễn phí trên toàn thế giới, tin tưởng vào mạng lưới toàn cầu, cung cấp cho các doanh nghiệp và người dân quyền truy cập kỹ thuật số cũng như hỗ trợ công nghệ đột phá và đổi mới. 1 Chi tiết các phương pháp, tìm hiểu thêm tại Minakov Andrei. 2019. Ensuring the economic security of Russia in the context of the development of the digital economy [In Russian. Obespecheniye ekonomicheskoy bezopasnosti Rossii v usloviyakh razvitii tsifrovoy ekonomiki]. Journal of Economy and Business. No. 3-2. 19-22.
242 KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYỂN ĐỔI SỐ NỀN KINH TẾ VIỆT NAM Tại các nước EU, có hơn 30 chiến lược và chương trình chuyên biệt cấp khu vực và quốc gia nhằm tăng cường chuyển đổi kỹ thuật số của các ngành công nghiệp và nền kinh tế. Để giải quyết vấn đề hình thành một vectơ số hóa duy nhất vào năm 2017, Ủy ban Liên minh Châu Âu đã giới thiệu nền tảng trao đổi thông tin Thị trường Kỹ thuật số Chung EU [3], thống nhất cho tất cả các nước tham gia. Nền tảng này góp phần thúc đẩy các dự án quốc gia trong lĩnh vực số hóa, hỗ trợ tài chính và điều phối thực hiện chung các dự án đầu tư trong nền kinh tế kỹ thuật số, đóng vai trò là nền tảng đào tạo nhân sự có năng lực và trao đổi kinh nghiệm giữa những người tham gia. Nền tảng này gói gọn các nguồn lực để tạo ra các công nghệ kỹ thuật số đột phá và tổ chức kinh doanh, hoạt động như một loại công cụ tích hợp thị trường công nghệ kỹ thuật số ở EU. Ngoài ra, nền tảng này còn phát triển các tiêu chuẩn để triển khai các dự án quy mô lớn có thể được triển khai bằng cơ sở hạ tầng điện toán được cung cấp. Tại ba nền kinh tế lớn nhất ở các nước châu Á – Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản - nơi phần lớn quyết định các xu hướng hiện đại trong quá trình chuyển đổi kỹ thuật số của cộng đồng và doanh nghiệp thế giới. Nền kinh tế Trung Quốc ngày nay là một trong những nền kinh tế đi đầu trong lĩnh vực số hóa và là một trong ba nước đi đầu trong lĩnh vực này. Sự phát triển năng suất trong ngành công nghiệp kỹ thuật số có thể được giải thích bởi sự cạnh tranh khá cao và thị trường nội bộ rộng lớn cho công nghệ kỹ thuật số. Ngoài ra, lĩnh vực kỹ thuật số của Trung Quốc nhận được sự hỗ trợ toàn diện của chính phủ. Theo xu hướng toàn cầu hiện nay, Trung Quốc đang tích cực áp dụng nhiều chương trình và ý tưởng khác nhau để hỗ trợ các quy trình kỹ thuật số trong nền kinh tế đất nước. Chẳng hạn, năm 2018, nước này đã phê duyệt “Made in China 2025” [4], nhằm mục đích đưa bang trở thành quốc gia dẫn đầu thị trường công nghệ kỹ thuật số vào năm 2025. Hàn Quốc là một quốc gia đi đầu khác về số hóa. Trong chiến lược phát triển nhà nước đến năm 2022, nhiệm vụ hình thành nền kinh tế kiểu mới, xây dựng trên nền tảng số và công nghệ số toàn cầu được vạch ra. Hàn Quốc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển kỹ thuật số và hỗ trợ các doanh nghiệp tư nhân chủ yếu thông qua trợ cấp của chính phủ. Đồng thời, vectơ tài trợ nhắm đến robot hóa, công nghệ trí tuệ nhân tạo và công nghệ “thông minh”, mạng 5G, v.v. Để đạt được những mục tiêu này, chính quyền Hàn Quốc hỗ trợ thực hiện các chương trình trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo và công nghệ chuỗi khối , kích thích các tổ chức kinh doanh triển khai các nền tảng, giải pháp số… Tại Nhật Bản, văn kiện quan trọng điều chỉnh sự phát triển lâu dài của nhà nước trong lĩnh vực công nghệ số là Chiến lược “Xã hội 5.0” (Xã hội siêu thông minh 5.0), được Chính phủ Nhật Bản phê duyệt vào năm 2016 [5] . Chiến lược này được thông qua với sự hỗ trợ của Liên đoàn doanh nghiệp lớn Keidanren, dựa trên khái niệm “Công nghiệp 4.0” và được xây dựng dựa trên việc sử dụng các công nghệ kỹ thuật số như trí tuệ nhân tạo, robot, Internet vạn vật và “dữ liệu lớn”. Như vậy, chuyển đổi kỹ thuật số có tầm quan trọng lớn đối với các nền kinh tế hàng đầu thế giới. Về cơ bản có hai mô hình khác nhau về sự tham gia của nhà nước vào quá trình chuyển đổi kỹ thuật số của doanh nghiệp: thị trường (tự điều chỉnh) và hành chính và quản lý. Trong mô hình đầu tiên, vai trò của nhà nước được giảm xuống để tạo điều kiện thích hợp cho
KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYỂN ĐỔI SỐ NỀN KINH TẾ VIỆT NAM 243 việc số hóa các quy trình kinh tế (ví dụ như Hoa Kỳ và các nước EU). Mô hình thứ hai dựa trên sự phát triển từng bước của cơ sở hạ tầng nền kinh tế số dưới sự lãnh đạo của các thể chế quyền lực nhà nước, sau đó là việc đưa các thực thể kinh tế có liên quan vào lĩnh vực kỹ thuật số (ví dụ: Trung Quốc). 3.2. Các khía cạnh tích cực và tiêu cực của chuyển đổi số trong hệ thống an ninh kinh tế Chuyển đổi số mang lại nhiều lợi thế cho nền kinh tế nói chung và an ninh kinh tế nói riêng, tác động tích cực của nó được thể hiện trên các phương diện sau: Thứ nhất, loại bỏ hệ thống sản xuất và phân phối hàng hóa cũ. Thứ hai, các công nghệ mới được phát triển. Thứ ba, có sự phân bổ không đồng đều về về tác động tích cực từ việc áp dụng nền kinh tế kỹ thuật số giữa các quốc gia và giữa các nhóm dân cư trong cùng một quốc gia. Thứ tư, số hóa có lợi hơn cho người bán và ngân hàng. Đồng thời, các “công nghệ end-to- end” (robot hóa, công nghệ blockchain, mạng lưới thần kinh, trí tuệ nhân tạo, ảo lượng tử và thực tế tăng cường) giúp tối ưu hóa sản xuất, robot hóa diễn ra, thực hiện điều khiển từ xa, dẫn đến giảm thiểu và loại bỏ việc làm. Rủi ro chính của chuyển đổi số đối với an ninh kinh tế của nhà nước là tỷ lệ thất nghiệp gia tăng. Đầu tiên, việc tự động hóa các quy trình sẽ khiến một bộ phận dân cư thất nghiệp. Thứ hai, những nhu cầu và yêu cầu mới từ thị trường dành cho các ngành nghề mới có thể xuất hiện (chuyên gia vận động, chuyên gia thẩm mỹ, chuyên gia công nghệ năng lượng mặt trời, nhà phân tích phương tiện, quản lý web cá nhân, đại sứ văn hóa công ty, kiểm toán viên hệ sinh thái, nhà tư vấn robot, nhà ghi nhớ kỹ thuật số, nhà thiết kế trò chơi điện tử, đơn giản hóa chuyên gia, kiến trúc sư thực tế ảo, kỹ sư in 3D, chuyên gia tư vấn tiền kỹ thuật số) và chuyển đổi những cái hiện có (giáo viên, chuyên gia dinh dưỡng, văn thư). Những vấn đề việc làm nêu trên có thể được giải quyết phần nào bằng cách kích thích tự doanh, tạo ra văn hóa “học tập suốt đời”, tạo dựng và phát triển nền tảng nhân tài kỹ thuật số. Một rủi ro mạnh mẽ khác là sự phát triển của tội phạm mạng (đánh cắp dữ liệu cá nhân, tiền từ tài khoản, thu thập nhiều thông tin bí mật và thương mại, ngăn chặn các hoạt động, v.v.), phải được đấu tranh ở cả cấp độ trong nước và quốc tế. số hóa mang lại cả lợi ích lẫn mối đe dọa đối với an ninh kinh tế của nhà nước. Do đó, các chuyển đổi kỹ thuật số tiếp theo cần được thực hiện có tính đến mọi rủi ro có thể xảy ra đối với nền kinh tế quốc gia. Giải pháp cho các vấn đề tồn tại trong lĩnh vực này cần được thực hiện bằng cách kết hợp nỗ lực của tất cả các ngành chính phủ, doanh nghiệp và công chúng. Đồng thời, sự phát triển của nền kinh tế số ở bất kỳ quốc gia nào đều đòi hỏi các doanh nghiệp phải có ý thức ứng dụng chuyển đổi số, thay đổi quy trình kinh doanh. 3.3. Một số đề xuất Theo tác giả, để đảm bảo an ninh kinh tế và sự phát triển tích cực hơn nữa của nhà nước Việt Nam trong các lĩnh vực kinh tế kỹ thuật số, cần xây dựng một Chương trình đặc biệt để phát triển chuyển đổi số nền kinh tế cần ưu tiên các vấn đề sau:
244 KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYỂN ĐỔI SỐ NỀN KINH TẾ VIỆT NAM Thứ nhất, xây dựng hành lang pháp lý về chuyển đổi số và các ngành công nghiệp kỹ thuật phái sinh từ chuyển đổi số. Theo đó, cần hình thành và có một cách tiếp cận mới để xác định các hạn chế pháp lý cần và đủ trong việc thực hiện các ngành, lĩnh vực công việc đó. Thứ hai, nâng cao trình độ hiểu biết về kỹ thuật số của người dân trong nước (bao gồm đạt được tỷ lệ tốt nghiệp cao của các chuyên gia CNTT có năng lực); Thứ ba, tạo điều kiện cạnh tranh cho việc hình thành các doanh nghiệp lớn, vừa và nhỏ hoạt động trong lĩnh vực công nghệ số trong khu vực và giới thiệu một số công ty này ra thị trường quốc tế. Hiện nay, Tập đoàn Viễn thông quân đội Vietel đang làm khá tốt công việc này. Thứ ba, cung cấp cho người dân trong nước quyền truy cập Internet băng thông rộng, phát triển các công nghệ và phương tiện truyền thông mới (bao gồm cả việc hình thành cơ sở công nghệ cho hoạt động của hệ thống truyền thông dựa trên sự phát triển trong nước). Chương trình cần được thiết kế cẩn thận để đảm bảo mức độ an ninh kinh tế của Việt Nam, bên cạnh các lĩnh vực chuyển đổi số. 4. KẾT LUẬN Phân tích vai trò của chuyển đổi số nền kinh tế trong việc đảm bảo an ninh kinh tế giúp: i. Tăng khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp hoạt động trong ngành công nghệ thông tin và điện tử. ii. Loại bỏ sự phụ thuộc của ngành công nghiệp trong nước vào công nghệ thông tin nước ngoài và các phương tiện đảm bảo an ninh thông tin thông qua việc tạo ra, phát triển và giới thiệu rộng rãi các phát triển trong nước, cũng như sản xuất sản phẩm và cung cấp dịch vụ dựa trên chúng. iii. Phát triển đổi mới công nghiệp công nghệ thông tin và điện tử, tăng tỷ trọng sản phẩm của ngành này trong tổng sản phẩm quốc nội, trong cơ cấu xuất khẩu của đất nước. Do đó, các mục tiêu chiến lược chính của chuyển đổi kỹ thuật số trong khái niệm an ninh kinh tế có thể được hình thành như sự tạo ra sự phát triển đổi mới của hệ thống an ninh thông tin, công nghệ thông tin và công nghiệp điện tử; tạo ra và triển khai các công nghệ thông tin ban đầu có khả năng chống lại các loại mối đe dọa khác nhau; tiến hành nghiên cứu và phát triển thử nghiệm nhằm tạo ra các công cụ và công nghệ thông tin có triển vọng; cải thiện tính bảo mật của cơ sở hạ tầng thông tin và sự ổn định trong hoạt động của nó, phát triển các cơ chế phát hiện và ngăn chặn các mối đe dọa thông tin và loại bỏ hậu quả do chúng biểu hiện; cải tiến phương pháp, phương pháp sản xuất và sử dụng an toàn sản phẩm, cung cấp dịch vụ dựa trên công nghệ thông tin phát triển đáp ứng yêu cầu bảo mật. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. John Sargent. 2014.The Obama Administration’s Proposal to Establish a National Network for Manufacturing Innovation. Congressional Research Service. January 29. 1-26. 2. Industrial Internet Consortium. www.iiconsortium.org (date of access: 11.11.2021).
KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYỂN ĐỔI SỐ NỀN KINH TẾ VIỆT NAM 245 3. European Economic and Social Committee, “The digital single market - trends and opportunities for SMEs (own-initiative opinion)”, September 18, 2020. 4. Made in China 2025. Archived 2018-12-29 at the Wayback Machine. CSIS, June 1, 2015 5. Society 5.0 A People-centric Super-smart Society: A People-centric Super-smart Society. Hitachi- UTokyo Laboratory (H-UTokyo Lab.). 2020. 6. Tapscott Don. 1997. The Digital Economy: Promise and Peril in the Age of Networked Intelligence. Nguồn: https://doi.org/10.5465/ame.1996.19198671. 7. Karimov Narboy and Saydullaev Shakhzod. 2019. Prospects for the development of the stock market: the first IPO and SPO analysis conducted by the companies of Uzbekistan. Journal of Advanced Research in Dynamical & Control Systems. Vol. 11, Issue 7, pp. 938-950. 8. Karimov Narboy, Khamidova Faridakhon and Saydullaev Shakhzod. 2021. Criteria for Classification of Economic Security Indicators. International Journal of Multicultural and Multireligious Understanding (IJMMU). Vol. 8, No. 7. 120-133.