An toàn môi trường

Chia sẻ: A A | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:14

Thêm vào BST

Báo xấu

47
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'an toàn môi trường', y tế - sức khoẻ, y dược phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: An toàn môi trường

BµI 7 AN TOµN M¤I TR¦êNG MôC TI£U 1. Tr×nh bµy ®−îc kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ an toµn m«i tr−êng vµ chÊn th−¬ng kh«ng chñ ý. 2. M« t¶ vµ ph©n tÝch ®−îc mét sè thÓ lo¹i tai n¹n chÊn th−¬ng kh«ng chñ ý ë gia ®×nh vµ n¬i c«ng céng. 3. Tr×nh bµi ®−îc c¸c gi¶i ph¸p an toµn trong nhµ ë, tr−êng häc, n¬i sinh ho¹t c«ng céng vµ trªn c¸c ph−¬ng tiÖn giao th«ng. 4. Nªu ®−îc nh÷ng gi¶i ph¸p chÝnh ®Ó ®¶m b¶o sèng an toµn vµ phßng ngõa chÊn th−¬ng kh«ng chñ ý ë céng ®ång. 1. TÇM QUAN TRäNG CñA AN TOµN M¤I TR¦êNG Sèng trong mét m«i tr−êng an toµn lµ ®iÒu mong −íc cña tÊt c¶ mäi ng−êi. Tuy nhiªn, trong x· héi hiÖn ®¹i nh÷ng tai n¹n rñi ro vÉn th−êng xuyªn x¶y ra vµ chóng ®−îc gäi chung lµ chÊn th−¬ng (injuries). Cã chÊn th−¬ng chñ ý nh− giÕt ng−êi, hµnh hung, tù tö, hµnh h¹ trÎ em, h·m hiÕp vµ nh÷ng hµnh ®éng b¹o lùc kh¸c; cã nh÷ng chÊn th−¬ng kh«ng chñ ý, xuÊt hiÖn bÊt ngê, do nhiÒu lo¹i nguyªn nh©n kh¸c nhau vµ g©y tæn th−¬ng c¬ thÓ hoÆc tö vong cho mét hoÆc nhiÒu ng−êi. PhÇn an toµn m«i tr−êng trong bµi nµy chØ ®Ò cËp ®Õn nh÷ng lo¹i chÊn th−¬ng kh«ng chñ ý vµ x¶y ra ë ngoµi n¬i lµm viÖc. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c chÊn th−¬ng kh«ng chñ ý (unintentional injuries) lµ nguyªn nh©n tö vong hµng ®Çu ë Mü ®èi víi nh÷ng ng−êi d−íi 44 tuæi vµ lµ nguyªn nh©n ®øng thø t− trong tÊt c¶ c¸c tr−êng hîp tö vong ë Mü. Theo sè liÖu cña Trung t©m KiÓm so¸t bÖnh tËt Mü (CDC) n¨m 1988, chØ sè nh÷ng n¨m sèng tiÒm tµng bÞ mÊt (YPLL) do chÊn th−¬ng kh«ng chñ ý ®øng vÞ trÝ hµng ®Çu ë løa tuæi d−íi 65 víi 2.319.400 n¨m sèng bÞ mÊt, b»ng 18,9% tæng sè YPLL. Tû lÖ nµy ®èi víi bÖnh ung th− lµ 14,7%, bÖnh tim m¹ch lµ 11,9%, tù tö vµ giÕt ng−êi lµ 11,1% vµ dÞ d¹ng bÈm sinh lµ 5,5%. ë ViÖt Nam, theo ®iÒu tra liªn tr−êng vÒ chÊn th−¬ng ë ViÖt Nam do Lª Vò Anh vµ céng sù thùc hiÖn n¨m 2003 (VMIS) th× chÊn th−¬ng ®· thùc sù trë thµnh nguyªn nh©n cã tû lÖ g©y tö vong lín nhÊt ë nhãm tuæi d−íi 19. Khi xÐt c¸c nhãm nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn tö vong th× chÊn th−¬ng g©y ra 33,1% sè tr−êng hîp tö vong, bÖnh 169
m¹n tÝnh g©y ra 57,3%, trong khi ®ã bÖnh truyÒn nhiÔm chØ g©y ra 9,6%. ChØ tÝnh riªng sè tai n¹n giao th«ng trong n¨m 2002 c¶ n−íc ®· cã 27.891 vô, lµm cho 13.174 ng−êi chÕt vµ 30.987 ng−êi bÞ th−¬ng tËt. Theo VMIS th× tai n¹n giao th«ng lµ nguyªn nh©n hµng ®Çu g©y ra chÊn th−¬ng kh«ng tö vong víi tû suÊt lµ 1.408, 5 tr−êng hîp trªn 100.000 ng−êi. Nguyªn nh©n lín thø 2 dÉn ®Õn chÊn th−¬ng kh«ng g©y tö vong lµ ng· víi tû suÊt lµ 1.322/100.000, tiÕp theo lµ vËt s¾c nhän víi tû suÊt: 953,3/100.000 vµ ®éng vËt c¾n víi tû suÊt: 838,7/100.000. VMIS cho thÊy chÊn th−¬ng ®ang dÇn trë thµnh mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng g©y tö vong ë ViÖt Nam. Trong 3 n¨m (1997-2000), theo thèng kª ch−a ®Çy ®ñ trªn c¶ n−íc ®· cã gÇn 1400 vô ngé ®éc thùc phÈm, h¬n 25.500 ng−êi ph¶i vµo cÊp cøu ë bÖnh viÖn vµ 217 ng−êi bÞ chÕt. Riªng ngé ®éc do ¨n c¸ nãc chØ trong 18 th¸ng (2001 vµ 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002) ®· cã 230 ng−êi bÞ ngé ®éc vµ 42 ng−êi bÞ tö vong. ë vïng ®ång b»ng S«ng Cöu Long, vµo mïa lò lôt hµng n¨m cã hµng tr¨m trÎ bÞ chÕt ®uèi, tai n¹n ®iÖn giËt g©y chÕt ng−êi ë ®©y còng rÊt phæ biÕn. TØnh BÕn Tre cã 80 ng−êi chÕt v× ®iÖn giËt trong 5 n¨m (1997-2001), tØnh An Giang trong 2 n¨m chÕt 58 ng−êi (1997-1998), tØnh §ång Th¸p riªng 7 th¸ng ®Çu n¨m 2001 ®· cã 13 vô tai n¹n ®iÖn giËt lµm 14 ng−êi chÕt. Mét d¹ng chÊn th−¬ng còng t−¬ng ®èi quan träng lµ nhiÔm ®éc thuèc b¶o vÖ thùc vËt. ViÖt Nam lµ mét n−íc n«ng nghiÖp, víi gÇn 80% d©n sè sèng b»ng nghÒ n«ng, hÇu hÕt ®Òu cã sö dông thuèc b¶o vÖ thùc vËt. Theo Niªn gi¸m thèng kª y tÕ (2002), trªn c¶ n−íc cã 7.170 vô nhiÔm ®éc thuèc b¶o vÖ thùc vËt, trong ®ã cã 7.647 ca nhiÔm ®éc vµ 227 tr−êng hîp tö vong. Sè ca nhiÔm ®éc do ¨n uèng nhÇm vµ lao ®éng lµ 1.495, trong ®ã cã 33 tr−êng hîp tö vong. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ, sè ca nhiÔm ®éc cßn cao h¬n nhiÒu. ChÊn th−¬ng kh«ng chñ ý ®· trë thµnh mét trong m−êi nguyªn nh©n tö vong hµng ®Çu ë n−íc ta hiÖn nay. ViÖc thèng kª, ph©n tÝch c¸c tr−êng hîp chÊn th−¬ng kh«ng chñ ý cho phÐp t×m ra nh÷ng nguyªn nh©n phæ biÕn dÉn ®Õn chÊn th−¬ng ®Ó tõ ®©y ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p dù phßng tÝch cùc. An toµn m«i tr−êng lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó h¹n chÕ c¸c tai n¹n chÊn th−¬ng kh«ng chñ ý x¶y ra trong cuéc sèng hµng ngµy. 2. KH¸I NIÖM CHÊN TH¦¥NG Theo Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi, chÊn th−¬ng lµ nh÷ng tæn th−¬ng cho søc khoÎ g©y ra bëi sù truyÒn n¨ng l−îng v−ît qu¸ ng−ìng chÞu ®ùng cña c¬ thÓ con ng−êi. N¨ng l−îng cã thÓ lµ d¹ng c¬ häc, n¨ng l−îng nhiÖt, n¨ng l−îng ho¸ häc, n¨ng l−îng bøc x¹, n¨ng l−îng ®iÖn hay sù thiÕu hôt cña c¸c yÕu tè thiÕt yÕu nh− oxy (sù ng¹t thë, chÕt ®uèi) hoÆc nhiÖt (sù gi¶m th©n nhiÖt). N¨ng l−îng c¬ häc lµ nguyªn nh©n g©y chÊn th−¬ng phæ biÕn nhÊt. 170
Theo J. J. Gibbons (1961), tÊt c¶ mäi hiÖn t−îng chÊn th−¬ng ®Òu n»m trong nh÷ng t¸c ®éng cã h¹i cña 5 d¹ng n¨ng l−îng lµ ®éng n¨ng hoÆc c¬ n¨ng, ho¸ n¨ng, ®iÖn n¨ng, bøc x¹ vµ nhiÖt n¨ng. Jr. William Haddon (1963), chia chÊn th−¬ng ra thµnh 3 giai ®o¹n: giai ®o¹n tr−íc chÊn th−¬ng hay tiÒn sù cè, giai ®o¹n chÊn th−¬ng vµ giai ®o¹n hËu chÊn th−¬ng. ë mçi giai ®o¹n ®Òu cã gi¶i ph¸p chiÕn l−îc phßng ngõa t−¬ng øng (xem b¶ng 7.1). B¶ng 7.1. Gi¶i ph¸p chiÕn l−îc ®Ó kiÓm so¸t chÊn th−¬ng ë 3 giai ®o¹n kh¸c nhau cña tai n¹n, chÊn th−¬ng Giai ®o¹n chÊn Môc ®Ých cña VÝ dô th−¬ng gi¶i ph¸p §uèi n−íc Tù ®Çu ®éc Giai ®o¹n tr−íc Ng¨n ngõa nh÷ng X©y hµng rµo xung Ph¸t hiÖn vµ xö lý chÊn th−¬ng ®iÒu cã thÓ g©y ra quanh ao hå buån phiÒn chÊn th−¬ng Giai ®o¹n x¶y ra Ng¨n ngõa chÊn ThiÕt bÞ cøu hé c¸ Giíi h¹n tæng sè chÊn th−¬ng th−¬ng khi sù kiÖn nh©n thuèc kª ®¬n x¶y ra Giai ®o¹n sau chÊn Ng¨n ngõa møc Trî lùc tim phæi Lo¹i trõ chÊt ®éc ra th−¬ng nghiªm träng hoÆc khái c¬ thÓ b»ng tµn phÕ khi chÊn c¸ch cho n«n hoÆc th−¬ng ®· x¶y ra thÈm läc 3. MéT Sè VÊN §Ò AN TOµN M¤I TR¦êNG NHµ ë Vµ KHU D¢N C¦ 3.1. An toµn m«i tr−êng ®èi víi c¸c s¶n phÈm tiªu thô trªn thÞ tr−êng C¸c s¶n phÈm b¸n trªn thÞ tr−êng rÊt ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i, mÉu m· vµ chÊt l−îng. NÕu chóng kh«ng ®−îc kiÓm so¸t tèt, hµng gi¶, hµng kÐm chÊt l−îng trµn lan th× sÏ g©y nguy h¹i kh«n l−êng cho ng−êi tiªu thô. ë Mü, mçi n¨m cã h¬n 20 triÖu ng−êi bÞ chÊn th−¬ng vµ h¬n 30.000 ng−êi chÕt do c¸c s¶n phÈm tiªu thô kh«ng ®¹t tiªu chuÈn g©y ra (xem thªm hép 7.1). N¨m 1972, Quèc héi Mü th«ng qua bé luËt An toµn s¶n phÈm tiªu thô vµ thµnh lËp Uû ban An toµn s¶n phÈm tiªu thô (CPSC: Consumer Product Safety Commission). ChØ sau 9 n¨m cã CPSC, sè tai n¹n chÊn th−¬ng ë hé gia ®×nh ®· gi¶m ®−îc h¬n 2,5 lÇn. CPSC ®· ®−a ra tiªu chuÈn cho h¬n 10.000 s¶n phÈm tiªu thô ë trong n−íc. 171
Hép 7.1. ChÊn th−¬ng do thuèc ë Mü N¨m 1937, mét nhµ bµo chÕ thuèc t¹o ra mét d¹ng thuèc sulfa míi ®Ó b¸n mµ ng−êi mua kh«ng cÇn theo ®¬n. S¶n phÈm cã tªn lµ elixir sulfamilamid gåm bét sulfua hoµ trong mét dung m«i th«ng th−êng lµ diethylen glycol. LuËt lÖ lóc bÊy giê kh«ng yªu cÇu ph¶i kiÓm tra ®é an toµn. Tuy míi chØ cã 2000 pints (pints = 0, 47 lÝt) thuèc elixir sulfamilamid ®−îc s¶n xuÊt vµ chØ cã 93 pints thuèc ®−îc tiªu thô nh−ng ®· cã 107 ng−êi bÞ chÕt do t¸c dông phô cña dung m«i. ë ViÖt Nam, t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· x¶y ra tr−êng hîp gÇn 30 ch¸u nhá bÞ chÕt do dïng mét lo¹i bét phÊn r«m cã lÉn chÊt ®éc. ViÖc mua b¸n, sö dông c¸c lo¹i thuèc diÖt chuét nhËp lËu tõ Trung Quèc còng g©y ra nh÷ng hËu qu¶ tai h¹i. ë BÖnh viÖn B¹ch Mai, riªng n¨m 1995 ®· cã 51 tr−êng hîp cÊp cøu ngé ®éc thuèc chuét, 5 tr−êng hîp lµ do trÎ em vµ ng−êi giµ ¨n nhÇm. BÖnh viÖn Nhi Trung −¬ng chØ trong 3 th¸ng (1/1/1997 - 3/4/1997) ®· ph¶i cÊp cøu 36 tr−êng hîp ngé ®éc thuèc chuét, cã 10 tr−êng hîp rÊt nÆng vµ 2 tr−êng hîp tö vong. Còng do dïng thuèc chuét Trung Quèc bõa b·i mµ n¨m 1997 t¹i x· H¶i Long, huyÖn H¶i HËu, tØnh Nam §Þnh ®· cã 500 con chã vµ 200 con mÌo bi ngé ®éc chÕt, thiÖt h¹i lªn tíi 80 triÖu ®ång. Héi B¶o vÖ ng−êi tiªu dïng ®· ®−îc thµnh lËp ë ViÖt Nam vµ ngµy cµng ph¸t huy vai trß tÝch cùc trong viÖc b¶o vÖ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña ng−êi tiªu dïng trong n−íc. 3.2. An toµn m«i tr−êng khi ë nhµ ChÊn th−¬ng khi ë nhµ ®−îc hiÓu lµ mét chÊn th−¬ng x¶y ra trong ph¹m vi khu vùc nhµ ë ®èi víi c¸c thµnh viªn cña gia ®×nh hoÆc nh÷ng ng−êi kh¸ch ®−îc mêi cña gia ®×nh (Monroe T. Morgan, 1997). PhÇn lín cuéc ®êi cña mét con ng−êi lµ sèng ë trong nhµ vµ xung quanh nhµ. TrÎ em sinh ho¹t ë nhµ gÇn 90% tæng sè thêi gian cña chóng. Khi lín lªn, trÎ ®i häc, thêi gian trÎ sèng ë nhµ Ýt dÇn. ë tuæi lao ®éng, ngoµi thêi gian ®i lµm, con ng−êi chñ yÕu sèng vµ nghØ ng¬i ë nhµ. Khi vÒ h−u, ng−êi cao tuæi cã h¬n 90% thêi gian lµ sèng ë nhµ. Løa tuæi nhá nhÊt vµ løa tuæi giµ nhÊt trong gia ®×nh lµ nh÷ng ng−êi cã nguy c¬ bÞ tai n¹n chÊn th−¬ng ë nhµ nhiÒu nhÊt. 3.2.1. ChÊn th−¬ng do ng· Ng· lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n hµng ®Çu g©y tö vong trong c¸c tr−êng hîp chÊn th−¬ng ë nhµ. §èi víi trÎ em vµ ng−êi giµ, ng· lµ nguyªn nh©n ®øng ®Çu trong danh s¸ch chÊn th−¬ng kh«ng chñ ý t¹i nhµ. 172
a. TrÎ em ng· RÊt nhiÒu tr−êng hîp trÎ em ng· liªn quan ®Õn ®å vËt trong nhµ. Mçi n¨m ë Mü cã kho¶ng 9.000 trÎ chÊn th−¬ng do n»m n«i, 8.000 trÎ bÞ chÊn th−¬ng do ghÕ cao vµ 22.000 trÎ bÞ chÊn th−¬ng do gi−êng tÇng, phÇn lín sè nµy lµ do ng·. Cho tíi 15 th¸ng tuæi, trÎ ng· khi tËp ®i kh¸ phæ biÕn, 92% c¸c tr−êng hîp ng· tËp ®i lµ chÊn th−¬ng ë ®Çu hoÆc mÆt. C¸c ®å vËt s¾c nhän, bµn ®ùng cèc uèng n−íc, m¶nh thuû tinh vì ë s©n ch¬i v.v... khi trÎ ng· xuèng cã thÓ g©y th−¬ng tÝch ë phÇn mÒm. ë tuæi lín, th−êng trªn 5 tuæi, trÎ cßn hay bÞ ng· do leo trÌo cöa sæ, c©y cèi. ë nh÷ng nhµ gÇn s«ng n−íc, ao hå, trÎ ®i ch¬i kh«ng cã ng−êi lín tr«ng nom rÊt dÔ bÞ chÕt ®uèi do ng· xuèng n−íc. ë vïng ®ång b»ng S«ng Cöu Long chØ trong 2 mïa lò n¨m 2001, 2002 ®· cã 600 ng−êi chÕt ®uèi, 80% lµ trÎ em, trong ®ã nhiÒu trÎ ®· bÞ ng· xuèng n−íc khi ch¬i ë nhµ mét m×nh, bè mÑ vµ ng−êi lín ®i lµm v¾ng. Theo VMIS th× ng· lµ nguyªn nh©n ®øng thø hai sau tai n¹n giao th«ng g©y ra chÊn th−¬ng kh«ng tö vong ë ViÖt Nam vµ −íc tÝnh mçi n¨m toµn quèc cã h¬n mét triÖu ng−êi bÞ ng· mµ cã ¶nh h−ëng ®Õn c«ng viÖc, häc tËp hay cÇn ch¨m sãc y tÕ. BiÖn ph¸p ®Ò phßng: göi trÎ ë c¸c nhµ trÎ, trÎ nhá ph¶i ®−îc ng−êi lín tr«ng coi, mïa lò lôt cã nhµ gi÷ trÎ ë vïng lôt, buéc d©y an toµn gi÷ trÎ khi trÎ ë trong thuyÒn, bÌ, nhµ ngËp lò, kh«ng ®Ó trÎ nghÞch ®å ch¬i s¾c nhän hoÆc dÔ g©y chÊn th−¬ng, nhµ cöa ng¨n n¾p, nÒn nhµ kh«ng tr¬n... b. Ng−êi giµ ng· Kh«ng gièng nh− trÎ em, ng−êi giµ ng· cã thÓ dÉn ®Õn tö vong. Tû lÖ chÕt do ng· ë ng−êi giµ tõ 75 tuæi trë lªn lín gÊp 12 lÇn tû lÖ chÕt do ng· ë tÊt c¶ c¸c løa tuæi kh¸c. Nguy c¬ ph¶i n»m bÖnh viÖn do ng· ë ng−êi giµ gÊp gÇn 7 lÇn c¸c løa tuæi kh¸c. Cã nhiÒu yÕu tè lµm cho ng−êi giµ dÔ bÞ ng·: c¬ x−¬ng yÕu, m¾t kÐm, ®Êt gå ghÒ, cÇu thang khã ®i, thiÕu ¸nh s¸ng v.v... ë Mü, mçi n¨m cã h¬n 7.500.000 tr−êng hîp tr−ît ng· ®−êng cÇu thang, chñ yÕu lµ ng−êi giµ. Theo VMIS th× tû suÊt chÊn th−¬ng kh«ng g©y tö vong do ng· ë ng−êi giµ (tõ 65 tuæi trë lªn) ë ViÖt Nam lµ 2.861,6/100.000 d©n, cao nhÊt trong tÊt c¶ c¸c nhãm tuæi. BiÖn ph¸p dù phßng: ng−êi giµ nªn cã ng−êi theo dâi, ch¨m sãc, ®i l¹i yÕu nªn chèng gËy, c¸c lèi ®i trong vµ ngoµi nhµ ph¶i réng, cÇu thang lµm bËc kh«ng cao qu¸ 25cm, ®é chiÕu s¸ng trong nhµ vµ c¸c lèi ®i ®¶m b¶o, nhµ t¾m nhµ tiªu kh« r¸o, kh«ng tr¬n tr−ît. TËp thÓ dôc d−ìng sinh n©ng cao søc khoÎ còng lµ mét gi¶i ph¸p tèt phßng chÊn th−¬ng ë tuæi giµ. 3.2.2. ChÊn th−¬ng do ch¸y, báng Hµng n¨m ë Mü cã h¬n 5.000 ng−êi chÕt do ho¶ ho¹n vµ báng, trung b×nh mçi ngµy cã 13 ca tö vong. ChÕt do ho¶ ho¹n vµ báng lµ mét trong nh÷ng tû lÖ tö vong cao nhÊt ë c¸c n−íc c«ng nghiÖp ho¸. Sè ng−êi da ®en, ng−êi nghÌo, ng−êi cao tuæi vµ trÎ 173
em cã tû lÖ chÕt trung b×nh do ho¶ ho¹n gÊp 2-3 lÇn tû lÖ chÕt trung b×nh do ho¶ ho¹n cña c¶ n−íc. N¨m 1991, ch¸y khu d©n c− lµ nguyªn nh©n ®øng thø 2 cña tö vong do chÊn th−¬ng (chØ ®øng sau tai n¹n giao th«ng) ë løa tuæi 1-9 tuæi vµ lµ nguyªn nh©n ®øng hµng thø 6 vÒ tö vong do chÊn th−¬ng ë løa tuæi tõ 65 trë lªn. Ba nguyªn nh©n g©y tö vong hµng ®Çu do ho¶ ho¹n ë nhµ ®èi víi trÎ d−íi 5 tuæi lµ: trÎ ch¬i diªm gÇn nguån b¾t löa (37%), nghÞch löa (19%) vµ nghÞch ®iÖn (11%). Ba nguyªn nh©n chÕt hµng ®Çu do ho¶ ho¹n ë nhµ ®èi víi ng−êi trªn 70 tuæi lµ bÊt cÈn khi hót thuèc l¸ (33%), ®ông ch¹m vµo löa (19%) vµ ®ông ch¹m vµo ®iÖn (12%). Môc tiªu gi¶m tö vong do ho¶ ho¹n ë Mü vµo n¨m 2000 lµ 1,2 tr−êng hîp tö vong trªn 100.000 d©n (n¨m 1991, tû lÖ nµy lµ 1,5 tr−êng hîp tö vong trªn 100.000 d©n). Riªng víi nhãm d©n chóng cã nguy c¬ cao, tû lÖ tö vong gi¶m xuèng cßng 3,3 tr−êng hîp tö vong trªn 100.000 d©n (n¨m 1991, tû lÖ nµy ë nhãm trÎ d−íi 5 tuæi lµ 3,7/100.000 trÎ vµ ë nhãm ng−êi giµ tõ 65 tuæi trë lªn lµ 3,5/100.000 cô giµ). ë ViÖt Nam kh«ng cã nh÷ng sè liÖu c«ng bè vÒ tö vong do ho¶ ho¹n, ®Æc biÖt lµ tö vong ng−êi giµ vµ trÎ em. Nh−ng c¸c vô ho¶ ho¹n ë c¸c khu d©n c−, chî vÉn x¶y ra hµng n¨m, nhÊt lµ vµo nh÷ng mïa hanh kh«, ®iÓn h×nh lµ vô ch¸y chî §ång Xu©n ë Hµ Néi, vô ch¸y khu Trung t©m Th−¬ng m¹i Quèc tÕ ë thµnh phè Hå ChÝ Minh, c¸c vô ch¸y lÎ tÎ ë c¸c khu d©n c− tËp trung cña thµnh phè Hå ChÝ Minh, v.v... §Ó kiÓm so¸t ®−îc vÊn ®Ò nµy, cÇn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p sau: − Qu¶n lý, kiÓm so¸t chÆt chÏ viÖc sö dông ®iÖn ë gia ®×nh. − CÈn thËn khi sö dông bÕp ga, bÕp dÇu hoÆc hót thuèc l¸ ë gia ®×nh. − Tõng hé gia ®×nh cã ph−¬ng tiÖn ch÷a ch¸y s½n sµng. − Th−êng xuyªn tËp d−ît c¸c t×nh huèng ch÷a ch¸y vµ cøu n¹n ë khu d©n c− khi ho¶ ho¹n x¶y ra. − Lu«n s½n sµng phßng ch¸y ch÷a ch¸y ë c¸c khu th−¬ng m¹i, chî vµ cÇn cã ®−êng n−íc cøu ho¶ riªng. Khi thiÕt kÕ khu th−¬ng m¹i, chî, khu vùc d©n c− ph¶i chó ý thiÕt kÕ c¬ së h¹ tÇng cho xe cøu ho¶. − Gióp ng−êi d©n, ng−êi kinh doanh cã nhËn thøc vµ ý thøc tèt h¬n trong c«ng t¸c phßng ch¸y, ch÷a ch¸y. 3.2.3. ChÊn th−¬ng do ngé ®éc N¨m 1961, ë Mü c¸c vô ngé ®éc ®· c−íp ®i sinh m¹ng cña 450 trÎ d−íi 5 tuæi. Ng−êi ta −íc tÝnh cø cã mét trÎ bÞ chÕt do ngé ®éc th× cã 80.000-90.000 trÎ cïng tuæi ph¶i ®i cÊp cøu do ngé ®éc vµ cã 20.000 trÎ ph¶i n»m ®iÒu trÞ t¹i bÖnh viÖn. Tû lÖ trÎ bÞ ngé ®éc cao nhÊt ë løa tuæi 1-2 tuæi. Nguyªn nh©n ngé ®éc cña trÎ chñ yÕu do c¸c thuèc t©n d−îc, ho¸ chÊt gia dông nh− kem c¹o r©u, dÇu t¾m, s¬n mãng tay v.v… BiÖn ph¸p dù phßng ngé ®éc cho trÎ ë gia ®×nh lµ thuèc t©n d−îc, c¸c ho¸ chÊt gia dông 174
ph¶i ®Ó ë ngoµi tÇm víi cña trÎ em, c¸c chÊt nµy ph¶i ®Ó trong lä hoÆc hép kÝn. Kh«ng ®−îc ®Ó lÉn lén chai lä thuèc, ho¸ chÊt gia dông víi c¸c chai hép ®ùng ®å ¨n thøc uèng. ë ViÖt Nam, c¸c tr−êng hîp ngé ®éc ho¸ chÊt ë gia ®×nh chñ yÕu lµ ngé ®éc l−¬ng thùc, thùc phÈm bÞ « nhiÔm ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt, uèng c¸c ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt (chÊn th−¬ng cã chñ ®Þnh) vµ ngé ®éc thuèc b¶o vÖ thùc vËt do ¨n uèng nhÇm. ViÖc sö dông bÕp than tæ ong g©y « nhiÔm kh«ng khÝ bëi c¸c khÝ ®éc CO, SO2, CO2 còng rÊt nguy hiÓm. BiÖn ph¸p dù phßng ë ®©y lµ ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ vµ an toµn tÊt c¶ c¸c lo¹i thuèc b¶o vÖ thùc vËt, ®Æt bÕp than ë chç tho¸ng giã, tèt nhÊt lµ lo¹i trõ h¼n chóng ra khái khu vùc nhµ ë, thay thÕ b»ng c¸c lo¹i bÕp kh¸c Ýt ®éc h¹i h¬n, gi¸o dôc cho mäi thµnh viªn trong gia ®×nh ý thøc ®Ò phßng ngé ®éc. 3.3. An toµn m«i tr−êng khi tham gia giao th«ng Trong thêi ®¹i ph¸t triÓn kinh tÕ, c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸ trªn kh¾p c¶ n−íc, nhu cÇu ®i l¹i vµ vËn chuyÓn ngµy cµng t¨ng, sù giao l−u gi÷a c¸c vïng miÒn, c¸c quèc gia diÔn ra nhén nhÞp th× giao th«ng vËn t¶i ngµy cµng ®ãng vai trß then chèt. C¸c ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn ngµy cµng nhiÒu, ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i, søc t¶i ph−¬ng tiÖn lín vµ tèc ®é nhanh. ë n−íc ta nh÷ng n¨m võa qua t×nh h×nh còng diÔn ra t−¬ng tù. Cïng víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña ngµnh giao th«ng vËn t¶i, c¸c tai n¹n giao th«ng còng x¶y ra th−êng xuyªn vµ cã xu h−íng ngµy cµng gia t¨ng. ë Mü, hµng n¨m cã 5.500 thanh thiÕu niªn vµ 2.200 trÎ tõ 0-12 tuæi bÞ chÕt do tai n¹n « t« xe m¸y. Tai n¹n giao th«ng cßn lµ nguyªn nh©n tö vong chÊn th−¬ng cña h¬n 6.000 ng−êi giµ (tõ 65 tuæi trë lªn). Tõ 1966, ChÝnh phñ Mü ®· ®−a ra mét Ch−¬ng tr×nh quèc gia vÒ An toµn giao th«ng vµ thµnh lËp c¬ quan Qu¶n lý an toµn giao th«ng ®−êng bé quèc gia (NHTSA). Nhê vËy, tõ n¨m 1968 ®Õn n¨m 1991, sè ca tö vong do t¹i n¹n « t« - xe m¸y gi¶m 21%. ë ViÖt Nam, chÊn th−¬ng giao th«ng x¶y ra ngµy cµng nhiÒu vµ møc ®é ngµy cµng nghiªm träng. ChÊn th−¬ng giao th«ng kh«ng chØ x¶y ra ®èi víi ng−êi ®i « t« xe m¸y mµ cßn cã kh¸ nhiÒu tr−êng hîp x¶y ra ®èi víi ng−êi ®i xe ®¹p vµ ®i bé (xem thªm hép 7.2). Cã nhiÒu nguyªn nh©n, nh−ng yÕu tè quan träng nhÊt vÉn lµ yÕu tè con ng−êi - nh÷ng ng−êi tham gia giao th«ng kh«ng cã ý thøc vµ hµnh ®éng tù gi¸c chÊp hµnh luËt lÖ giao th«ng. ChiÕn l−îc quèc gia vÒ phßng chèng tai n¹n giao th«ng ®· ®−îc ChÝnh phñ c«ng bè. Hµng n¨m, c¶ n−íc ®Òu cã mét th¸ng toµn d©n thùc hiÖn an toµn giao th«ng. Nhê cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé vµ kiªn quyÕt, c¸c vô tai n¹n giao th«ng vµ sè ng−êi bÞ th−¬ng hoÆc tö vong do tai n¹n giao th«ng ®· b−íc ®Çu ®−îc k×m chÕ. 175
Hép 7.2. T×nh h×nh chÊn th−¬ng giao th«ng ë ViÖt Nam Riªng trong th¸ng 7 n¨m 2002 c¶ n−íc ®· x¶y ra 2.118 vô tai n¹n giao th«ng ®−êng bé, lµm chÕt 901 ng−êi vµ bÞ th−¬ng 2.406 ng−êi. §Þa bµn thµnh phè Hµ Néi cã 144 vô tai n¹n giao th«ng, chÕt 46 ng−êi vµ bÞ th−¬ng 132 ng−êi. Trªn ®Þa bµn thµnh phè Hå ChÝ Minh x¶y ra 189 vô tai n¹n giao th«ng, lµm chÕt 101 ng−êi vµ bÞ th−¬ng 204 ng−êi. Sè vô vµ sè ng−êi bÞ tai n¹n giao th«ng tuy cã gi¶m so víi cïng thêi kú n¨m tr−íc nh−ng t×nh h×nh trËt tù an toµn giao th«ng vÉn cßn phøc t¹p. Trªn c¸c tuyÕn giao th«ng ®−êng s¾t trong th¸ng 7/2002 x¶y ra 30 vô tai n¹n giao th«ng, lµm chÕt 15 ng−êi vµ bÞ th−¬ng 16 ng−êi. (B¸o C«ng an Thµnh phè Hå ChÝ Minh, 28.8.2002) 3.4. An toµn m«i tr−êng trong c¸c ho¹t ®éng vui ch¬i, gi¶i trÝ 3.4.1 ChÊn th−¬ng khi ®i ch¬i d· ngo¹i Thanh thiÕu niªn häc sinh th−êng thÝch c¸c ho¹t ®éng du lÞch, ®i ch¬i d· ngo¹i. §©y lµ mét ho¹t ®éng rÊt bæ Ých, mét nhu cÇu rÊt chÝnh ®¸ng cña giíi trÎ. Tuy nhiªn, tai n¹n th−¬ng tÝch vÉn cã thÓ x¶y ra cho mét sè em do cã nh÷ng bÊt cÈn trong lóc ®i d· ngo¹i nh− bÞ r¾n, c«n trïng hoÆc ®éng vËt c¾n; ng· g©y chÊn th−¬ng, sa lón xuèng hè s©u hoÆc luång n−íc ngÇm, tai n¹n xe cé, ngé ®éc do ¨n uèng nhÇm v.v. §· cã nh÷ng tr−êng hîp tö vong rÊt th−¬ng t©m vµ ®¸ng tiÕc. VÝ dô ë ViÖt Nam ®· cã nhiÒu vô ®¾m thuyÒn lµm hµng chôc ng−êi chÕt mét lóc. §iÓn h×nh lµ vô ®¾m thuyÒn lµm cho trªn 100 ng−êi chÕt vµ bÞ chÊn th−¬ng ë Kiªn Giang. Hµng n¨m du lÞch t¹i SÇm S¬n ®Òu cã ng−êi chÕt ®uèi ë vïng ®Òn §éc C−íc. BiÖn ph¸p ®Ò phßng: ®i ch¬i d· ngo¹i cã tæ chøc, chuÈn bÞ chu ®¸o, kh«ng liÒu lÜnh m¹o hiÓm ®i vµo nh÷ng n¬i cã nguy hiÓm, t¨ng c−êng ý thøc kû luËt, tù gi¸c phßng tai n¹n th−¬ng tÝch cho b¶n th©n vµ cho tËp thÓ. 3.4.2. Tai n¹n khi b¬i léi (chÕt ®uèi) B¬i léi lµ mét ho¹t ®éng thÓ dôc thÓ thao ®−îc nhiÒu ng−êi −a thÝch. Tuy nhiªn, tiÕp xóc víi s«ng n−íc, ao hå mµ kh«ng biÕt b¬i th× l¹i rÊt nguy hiÓm vµ cã thÓ bÞ chÕt ®uèi. Ng−êi b¬i léi giái còng cã thÓ bÞ chÕt ®uèi nÕu b¬i qu¸ søc, cã bÖnh tim m¹ch, bÞ chuét rót hoÆc b¬i vµo vïng n−íc xo¸y. ChÕt ®uèi ®−îc hiÓu lµ nh÷ng tr−êng hîp tö vong do bÞ ng¹t khi bÞ ch×m l©u d−íi n−íc. Theo Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi, hµng n¨m cã gÇn 500.000 ng−êi bÞ chÕt ®uèi, phÇn lín c¸c tr−êng hîp chÕt ®uèi nµy x¶y ra ë c¸c n−íc cã thu nhËp thÊp vµ trung b×nh. Trong khi ë c¸c n−íc ph¸t triÓn, phÇn lín tr−êng hîp trÎ em bÞ chÕt ®uèi x¶y ra trong c¸c bÓ b¬i th× ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, chÕt ®uèi th−êng x¶y ra ë s«ng ngßi - biÓn hoÆc ë c¸c ao hå vµ c¸nh ®ång lóa n−íc. 176
B¶ng 7.2. Tãm t¾t c¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n dù phßng tai n¹n chÊn th−¬ng trong nhµ ë, tr−êng häc vµ khu d©n c− STT Lo¹i tai n¹n Gi¶i ph¸p dù phßng kh«ng chó ý 1 ChÊn th−¬ng « Mäi ng−êi hiÓu biÕt, t«n träng vµ chÊp hµnh nghiªm luËt giao th«ng ®−êng bé t« xe m¸y, xe §¶m b¶o an toµn kü thuËt cho ph−¬ng tiÖn giao th«ng: ®Ìn, phanh, cßi v.v. ®¹p v.v. §i xe víi tèc ®é cho phÐp, ®éi mò b¶o hiÓm khi ®i xe m¸y §iÒu khiÓn « t«, xe m¸y ph¶i cã b»ng l¸i, søc khoÎ tèt, kh«ng uèng r−îu bia, kh«ng chÝch hót ma tuý 2 §uèi n− íc Mäi ng−êi hiÓu biÕt vµ t«n träng, chÊp hµnh nghiªm luËt giao th«ng ®−êng thuû Kh«ng ®Ó trÎ em mét m×nh gÇn n¬i s«ng n−íc, ao hå, giÕng n−íc LuyÖn tËp b¬i léi, dïng phao cøu sinh, cã n¬i tr«ng gi÷ trÎ trong mïa b·o lôt. KiÓm tra tµu thuyÒn tr−íc khi xuÊt c¶ng, nghe dù b¸o thêi tiÕt. Cã ph−¬ng tiÖn th«ng tin liªn l¹c trªn tµu thuyÒn 3 Ch¸y Sö dông ®iÖn an toµn tr¸nh ch¸y do chËp ®iÖn An toµn sö dông bÕp ga, bÕp ®iÖn Cã s½n ph−¬ng tiÖn ch÷a ch¸y: b×nh bät, thang tho¸t hiÓm, d©y tho¸t hiÓm, n−íc, c¸t ch÷a ch¸y ë c¹nh nhµ Kh«ng ®Ó x¨ng, dÇu ho¶, chÊt dÔ ch¸y gÇn bÕp, chç n¾ng, trong phßng ë 4 Ngé ®éc thuèc Thuèc ch÷a bÖnh vµ c¸c lo¹i ho¸ chÊt ph¶i ®Ó n¬i cao, kh«ng cho trÎ víi tíi ®−îc Dïng thuèc, ho¸ chÊt cã nh·n m¸c râ rµng, dïng ®óng theo chØ dÉn cña n¬i s¶n xuÊt Kh«ng ®Ó thuèc, ho¸ chÊt c¹nh n¬i ®Ó thùc phÈm, ®å ¨n Qu¶n lý chÆt (kho¸) c¸c ho¸ chÊt ®éc nguy hiÓm: thuèc ®éc b¶ng A - B, thuèc b¶o vÖ thùc vËt, thuèc diÖt chuét, c¸c dung dÞch acid, kiÒm ®Æc Thùc hiÖn ®óng c¸c quy ®Þnh sö dông an toµn thuèc ho¸ chÊt ®éc 5 §iÖn giËt T¾t ®iÖn, ng¾t cÇu dao ®iÖn khi ra khái nhµ æ c¾m ®iÖn an toµn hoÆc ®Æt ë cao, trÎ con kh«ng víi tíi ®−îc §−êng d©y ®iÖn an toµn, kh«ng qu¸ t¶i, kh«ng hë, kh«ng ®øt, kh«ng ®Ó chËp ®iÖn… Söa ch÷a ®iÖn an toµn, cã ph−¬ng ¸n phßng tai n¹n ®iÖn giËt khi söa ®iÖn 6 ChÊn th−¬ng C¶i t¹o ®−êng ®i trong nhµ, ngoµi ngâ, xãm th«n sao cho ng−êi giµ, trÎ nhá kh«ng trong sinh ho¹t ë bÞ vÊp ng· nhµ vµ ë tr−êng Kh«ng ®Ó trÎ nghÞch, ch¬i nguy hiÓm: - Löa - §å ch¬i s¾c nhän - VËt dÔ ch¸y, næ - TrÌo cao 177
STT Lo¹i tai n¹n Gi¶i ph¸p dù phßng kh«ng chó ý Kh«ng nu«i chã th¶ r«ng, tiªm phßng d¹i cho chã mÌo Tæ chøc tèt viÖc ch¨m sãc trÎ em, ng−êi giµ, xö lý kÞp thêi khi tai n¹n chÊn th−¬ng sinh ho¹t x¶y ra 7 Lò quÐt ë miÒn Kh«ng lµm viÖc hoÆc lai v·ng ë lßng s«ng, suèi khi rõng cã m−a to v× lò cã thÓ bÊt nói chît ®æ vÒ Nhµ ë lµm t¹i vÞ trÝ cao, trªn mùc n−íc cña lò quÐt Cã biÖn ph¸p b¸o ®éng thËt nhanh cho d©n chóng khi cã lò quÐt 8 Lèc xo¸y, sÐt Th−êng ngµy theo dâi dù b¸o thêi tiÕt, ®Æc biÖt trong mïa m−a b·o ®¸nh, gi«ng b·o Quy tô tµu thuyÒn vÒ n¬i an toµn, tr¸nh sãng lín. Trªn tµu thuyÒn cã s½n phao to g©y sËp nhµ, cøu sinh ch×m thuyÒn, ®æ c©y... Nhµ cao vµ c«ng tr×nh kiÕn tróc cao ph¶i l¾p ®Æt cét thu l«i Kh«ng tró m−a d−íi gèc c©y to dÔ bÞ sÐt ®¸nh C−a bít cµnh c©y, c−a bá nh÷ng c©y bÞ s©u mät ®ôc rçng 9 §éng ®Êt, sôt lë Nhµ ë kh«ng nªn lµm gÇn ch©n nói cao, ®åi cao ®Ò phßng bÞ ®Êt ®¸ vïi lÊp bÊt ®Êt ngê KiÕn tróc nhµ ph¶i chÞu ®−îc ®éng ®Êt cÊp 6-7 hoÆc nhµ lo¹i ®¬n gi¶n nhÑ nhµng kh«ng g©y nguy hiÓm nÕu bÞ sËp 10 Chã, mÌo hoÆc §éng vËt nu«i trong nhµ ph¶i cã sù kiÓm so¸t cña thó y ®éng vËt hoang Tiªm v¾c xin phßng d¹i cho chã, mÌo trong nhµ d¹i c¾n Kh«ng th¶ chã, mÌo ch¹y r«ng. Khi cho chã, mÌo ra phè ph¶i ®em rä mâm. §Ò phßng r¾n c¾n khi ®i vµo rõng Xö lý ngay vÕt th−¬ng vµ ®i cÊp cøu kÞp thêi sau khi bÞ chã, mÌo hoÆc ®éng vËt hoang d¹i c¾n 11 Ngé ®éc do ¨n Dïng thùc phÈm t−¬i, s¹ch cã nguån gèc râ rµng, kh«ng ¨n nÊm hoÆc rau qu¶ l¹ uèng ph¶i ®éc tè khi vµo rõng, kh«ng ¨n thÞt c¸ «i thiu, ®å hép qu¸ h¹n sö dông B¶o qu¶n, chÕ biÕn thùc phÈm hîp vÖ sinh Cã dÊu hiÖu bÞ ngé ®éc th× ph¶i ®i cÊp cøu ngay vµ gi÷ l¹i mÉu thùc phÈm nghi ngê ®Ó göi xÐt nghiÖm t×m nguyªn nh©n 12 ChÊn th−¬ng do Rµ so¸t c¸c khu vùc cßn bom m×n r¬i v·i tõ trong thêi kú chiÕn tranh vËt liÖu næ, b×nh Kh«ng ®µo bíi, nghÞch ngîm c¸c lo¹i bom, m×n, ®¹n ch−a næ; ph¸t hiÖn thÊy ph¶i cao ¸p b¸o ngay cho bé ®éi hoÆc c«ng an n¬i gÇn nhÊt ®Ó xö lý Kh«ng bu«n b¸n, vËn chuyÓn, tµng tr÷, sö dông vËt ch¸y næ bõa b·i ChØ sö dông b×nh chÞu ¸p lùc, b×nh bÕp gas ®· qua kiÓm ®Þnh ®é an toµn, kh«ng dïng b×nh qu¸ cò Kh«ng ®Ó kho ®¹n, kho x¨ng dÇu ë gÇn khu d©n c− 178
ë Mü, chÕt ®uèi lµ nguyªn nh©n ®øng hµng thø 4 trong c¸c tai n¹n th−¬ng tÝch g©y tö vong cña trÎ nhá, hÇu hÕt lµ trÎ d−íi 4 tuæi vµ trÎ em nam ®é tuæi tõ 15-19 tuæi. T¹i 3 bang cña Mü (Arizona, California vµ Florida) chÕt ®uèi lµ nguyªn nh©n tö vong chÊn th−¬ng hµng ®Çu ë trÎ 4 tuæi vµ tíi 90% tr−êng hîp tai n¹n x¶y ra ë nh÷ng hå b¬i trong khu d©n c−. YÕu tè dÉn ®Õn tai n¹n trong 40% tr−êng hîp lµ do gi¸m s¸t kÐm, 35% tr−êng hîp do ao kh«ng cã rµo l−íi b¶o vÖ, 14% lµ do bÓ b¬i kh«ng cã cöa, cöa kh«ng ®ãng hoÆc më cöa l©u, 11% lµ c¸c yÕu tè kh¸c. Ph©n tÝch cho thÊy r»ng cã thÓ ng¨n ngõa ®−îc 51% c¸c tr−êng hîp chÕt ®uèi ®−îc b¸o c¸o. Theo VMIS: t¹i ViÖt Nam, chÕt ®uèi lµ nguyªn nh©n th−êng gÆp nhÊt g©y nªn tö vong ë trÎ nãi chung vµ lµ nguyªn nh©n hµng ®Çu g©y nªn tö vong ë trÎ ë tÊt c¶ c¸c nhãm tuæi, ®Æc biÖt lµ ë nhãm tuæi tõ 1 - 9. Sè trÎ trong ®é tuæi 5 - 9 chiÕm xÊp xØ 1/3 trong sè c¸c tr−êng hîp chÕt ®uèi/gÇn chÕt ®uèi. Tû suÊt tö vong do chÕt ®uèi ë ViÖt Nam lµ 22,6/100.000. Tû suÊt tö vong do ®uèi n−íc ë nam lµ 35,2/100.000, cao h¬n rÊt nhiÒu so víi n÷ lµ 10,7/100.000. Hai vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ vïng § «ng b¾c cã tû suÊt chÕt ®uèi/gÇn chÕt ®uèi cao nhÊt. Tû suÊt ®uèi n−íc ë trÎ em ViÖt Nam cao gÊp 10 lÇn so víi tû suÊt nµy ë c¸c n−íc ph¸t triÓn, víi h¬n mét nöa c¸c tr−êng hîp ®uèi n−íc dÉn ®Õn tö vong. C¸c tr−êng hîp suýt chÕt ®uèi lµ nguyªn nh©n ®øng thø chÝn trong sè c¸c nguyªn nh©n hµng ®Çu g©y nªn bÖnh tËt ë trÎ (37,8/100.000). BiÖn ph¸p ®Ò phßng: gi¸o dôc d©n chóng tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c, néi quy cña bÓ b¬i, cña nh÷ng vïng biÓn du lÞch. KiÓm tra tµu thuyÒn ®ñ tiªu chuÈn míi ®−îc phÐp kinh doanh vËn t¶i hµnh kh¸ch, ph¶i trang bÞ phao cøu sinh trªn tµu thuyÒn bÓ b¬i cã hµng rµo bao quanh, cã ng−êi chuyªn tr¸ch gi¸m s¸t an toµn b¬i léi, luyÖn tËp b¬i cã tæ chøc vµ c¸c biÖn ph¸p kh¸c (b¶ng 7.2). 3.5. An toµn m«i tr−êng t¹i tr−êng häc §Þa ®iÓm tr−êng nªn ®Æt ë trung t©m khu d©n c−, thêi gian häc sinh ®i tõ nhµ tíi trung t©m kh«ng nªn qu¸ 30 phót, kh«ng qu¸ gÇn trôc giao th«ng chÝnh ®Ó tr¸nh tai n¹n giao th«ng x¶y ra. Tr−êng häc cÇn cã hµng rµo b¶o vÖ ®Ó tr¸nh viÖc häc sinh ch¹y ra ngoµi ®−êng phè hoÆc ®−êng quèc lé. S©n ch¬i cña c¸c tr−êng häc còng cÇn ®−îc bè trÝ réng r·i, cã c©y xanh vµ nÕu cã c¸c trang thiÕt bÞ ë s©n ch¬i th× cÇn ®−îc th−êng xuyªn kiÓm tra, b¶o d−ìng. Trong qu¸ tr×nh trÎ häc vµ vui ch¬i, cÇn cã sù gi¸m s¸t chÆt chÏ cña ng−êi lín (thÇy c« gi¸o, b¶o vÖ, lao c«ng, v.v...) ®Ó tr¸nh nh÷ng tai n¹n ®¸ng tiÕc x¶y ra (xem thªm hép 7.3 vµ 7.4). 179
Hép 7.3. KhuyÕn c¸o cña WHO vÒ n©ng cao søc kháe tr−êng häc 1. Liªn kÕt c¸c c¸n bé y tÕ vµ gi¸o dôc, thÇy gi¸o vµ häc sinh, phô huynh vµ céng ®ång ®Ó x©y dùng tr−êng häc. 2. N©ng cao gi¸o dôc søc khoÎ vµ c¶i thiÖn dÞch vô y tÕ tr −êng häc. 3. C¶i thiÖn søc khoÎ c¸n bé, gi¸o viªn nhµ tr−êng vµ häc sinh. Huy ®éng sù tham gia cña céng ®ång vµo c«ng t¸c ch¨m sãc, gi¸o dôc søc khoÎ trong nhµ tr−êng. Hép 7.4. C¸c b−íc triÓn khai m« h×nh nhµ tr−êng n©ng cao søc kháe (BYT, 1998) 1. Phèi hîp chØ ®¹o liªn bé Gi¸o dôc & §µo t¹o vµ Bé Y tÕ. 2. Thµnh lËp ban chØ ®¹o nhµ tr−êng n©ng cao søc khoÎ cÊp tØnh, thµnh phè. 3. TriÓn khai thùc hiÖn x©y dùng nhµ tr−êng n©ng cao søc khoÎ t¹i c¬ së 3.1. LËp ban søc khoÎ t¹i tr−êng häc. 3.2. LËp phßng søc khoÎ (y tÕ) t¹i tr−êng. 3.3. X©y dùng vµ triÓn khai néi dung n©ng cao søc khoÎ tr−êng häc. - Gi¸o dôc truyÒn th«ng vÒ søc khoÎ vµ vÖ sinh m«i tr−êng. - Tæ chøc c¸c dÞch vô y tÕ CSSK häc sinh vµ gi¸o viªn t¹i tr−êng. - VÖ sinh tr−êng líp vµ vÖ sinh an toµn dinh d−ìng t¹i tr−êng häc. 4. KiÓm tra, gi¸m s¸t, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ vµ x©y dùng kÕ ho¹ch míi. 4. KÕT LUËN An toµn m«i tr−êng lµ mong muèn h»ng ngµy cña mçi gia ®×nh vµ cña toµn x· héi. Mäi c«ng d©n, gia ®×nh, tæ chøc quÇn chóng, c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Òu cã tr¸ch nhiÖm x©y dùng m«i tr−êng sèng an toµn cho céng ®ång. Lîi Ých cña an toµn m«i tr−êng lµ gi¶m bít c¸c tr−êng hîp tö vong vµ chÊn th−¬ng kh«ng chñ ý, t¹o ra mét m«i tr−êng sèng lµnh m¹nh, an toµn, gãp phÇn n©ng cao chÊt l−îng sèng cho mçi thµnh viªn, mçi gia ®×nh trong x· héi. BµI TËP T×NH HUèNG Môc tiªu ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa chÊn th−¬ng/tai n¹n mét c¸ch thÝch hîp ®èi víi mét t×nh huèng cô thÓ (®¾m ®ß). 180
T×nh huèng Vµo håi 17h... ngµy .... th¸ng .... n¨m 200..., t¹i ®Þa bµn huyÖn X cña mét tØnh miÒn nói thuéc khu vùc Nam Trung Bé ViÖt Nam, mét tèp häc sinh cÊp 2 gåm gÇn 30 em ®ang trªn ®−êng vÒ nhµ sau giê tan häc. §−êng vÒ ph¶i qua mét con s«ng vµ hµng ngµy c¸c em th−êng ®i ®ß ®Ó qua s«ng. Trêi s¾p m−a lín nªn tÊt c¶ c¸c em ®Òu muèn ®−îc lªn ®ß ®Ó vÒ nhµ ngay, nÕu kh«ng sÏ cã lò vµ c¸c em kh«ng trë vÒ nhµ ®−îc. Tuy nhiªn, søc chøa cña con ®ß rÊt h¹n chÕ (chØ ®−îc tèi ®a lµ 15 em). V× trêi s¾p m−a nªn ng−êi l¸i ®ß ®· ®ång ý ®Ó tÊt c¶ c¸c em lªn ®ß qua s«ng. §Õn gi÷a dßng, do n−íc xo¸y, ®ß ®· bÞ lËt óp vµ tÊt c¶ sè ng−êi trªn ®ß ®Òu bÞ ng· xuèng s«ng. Tuy c«ng t¸c cøu hé diÔn ra rÊt khÈn tr−¬ng, nh−ng ®· cã tíi 18 trong tæng sè gÇn 30 häc sinh thiÖt m¹ng, sè cßn l¹i ®Òu ®· ®−îc cÊp cøu vµ ®· håi phôc søc khoÎ. Tin nµy ®· nhanh chãng ®−îc ®−a lªn c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng: truyÒn h×nh, truyÒn thanh, b¸o chÝ, v.v... C¸c gia ®×nh cã c¸c em häc sinh thiÖt m¹ng ®· ®−îc uû ban c¸c cÊp th¨m hái, an ñi, vµ hç trî mét phÇn kinh phÝ. C©u hái: Víi nh÷ng th«ng tin trªn, h·y liÖt kª c¸c yÕu tè dÉn tíi sù kiÖn ®au lßng trªn vµo b¶ng d−íi ®©y (Ma trËn Haddon) C¸c yÕu tè Giai ®o¹n Con Trang M«i tr−êng ng−êi thiÕt bÞ xung quanh Tr−íc khi x¶y ra sù kiÖn1 (1) (2) (3) (gîi ý: c¸c yÕu tè dÉn tíi sù kiÖn) Khi sù kiÖn x¶y ra2 (4) (5) (6) Sau khi x¶y ra sù kiÖn3 (7) (8) (9) (c¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh hËu qu¶ cña nh÷ng chÊn th−¬ng x¶y ra) Sau khi ®iÒn vµo b¶ng trªn (b¶ng 3x3), b¹n sÏ cã mét ma trËn víi 9 «. H·y x¸c ®Þnh xem b¹n cã thÓ ¸p dông c¸c chiÕn l−îc phßng ngõa chÊn th−¬ng ë « nµo lµ thÝch hîp nhÊt? 1 Môc ®Ých cña viÖc x¸c ®Þnh c¸c yÕu tè trong giai ®o¹n 1: ®Ó tiÕn tíi lµm gi¶m kh¶ n¨ng x¶y ra chÊn th−¬ng. 2 Môc ®Ých cña viÖc x¸c ®Þnh c¸c yÕu tè trong giai ®o¹n 2: ®Ó tiÕn tíi lµm gi¶m kh¶ n¨ng trÇm träng cña chÊn th−¬ng. 3 Môc ®Ých cña viÖc x¸c ®Þnh c¸c yÕu tè trong giai ®o¹n 3: ®Ó tiÕn tíi lµm gi¶m th−¬ng tËt do chÊn th−¬ng g©y ra trong sè nh÷ng ng−êi bÞ n¹n. 181
Tù L¦îNG GI¸ H∙y ®¸nh dÊu x vµo « ®óng hoÆc sai: ChÊn th−¬ng do hµnh hung, tù tö ®−îc xÕp vµo lo¹i chÊn O §óng O Sai 1 th−¬ng kh«ng chñ ý YPLL lµ chØ sè ®o sè ngµy n¹n nh©n ph¶i n»m viÖn do O §óng O Sai 2 chÊn th−¬ng g©y ra Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra liªn tr−êng vÒ chÊn th−¬ng ë ViÖt O §óng O Sai 3 Nam n¨m 1993, tai n¹n giao th«ng lµ nguyªn nh©n hµng ®Çu g©y chÊn th−¬ng kh«ng tö vong HiÖn nay, chÊn th−¬ng cã chñ ®Þnh ®· trë thµnh mét O §óng O Sai 4 trong 5 nguyªn nh©n tö vong hµng ®Çu ë ViÖt Nam 5. §iÒn vµo chç trèng Theo Jr. William Haddon (1963), chÊn th−¬ng ®−îc chia lµm ............. giai ®o¹n, ®ã lµ ................................................................................................................................... H∙y tr¶ lêi c¸c c©u hái d−íi ®©y: 6. HiÖn nay ë ViÖt Nam, chÊn th−¬ng giao th«ng ®ang lµ mét vÊn ®Ò y tÕ c«ng céng cÇn ®−îc quan t©m, víi trung b×nh h¬n 30 ng−êi bÞ tö vong do chÊn th−¬ng giao th«ng mçi ngµy. B¹n h·y lËp b¶ng ma trËn Haddon ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p kiÓm so¸t chÊn th−¬ng giao th«ng ®−êng bé ë c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau cña chÊn th−¬ng. 7. Theo b¹n, nh÷ng nhãm tuæi nµo cã nguy c¬ cao bÞ chÊn th−¬ng do ng· khi ë nhµ? H·y cho biÕt lý do t¹i sao? vµ ®Ò ra mét sè gi¶i ph¸p dù phßng. 8. H·y liÖt kª nh÷ng gi¶i ph¸p dù phßng nh»m h¹n chÕ chÊn th−¬ng do ®uèi n−íc. 9. ë ViÖt Nam, mÆc dï ®· thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p dù phßng nh−ng c¸c vô ch¸y vÉn x¶y ra th−êng xuyªn g©y mÊt m¸t lín vÒ ng−êi vµ cña. Theo b¹n cã nh÷ng nguyªn nh©n g× dÉn ®Õn t×nh tr¹ng mÊt an toµn ch¸y næ ë n−íc ta? 10. Theo b¹n, m«i tr−êng thÕ nµo ®−îc coi lµ an toµn? 182