1
BÀI GIẢNG CHUYÊN ĐỀ:
BỆNH HỌC: BÉO PHÌ
2
MỤC TIÊU CHUYÊN ĐỀ:
Sau khi học xong chuyên đề “Bệnh học: Béo phì”, người học nắm
được những kiến thức có liên quan đến căn bệnh này, như: Định nghĩa
béo phì, Tần suất, Bệnh nguyên, Sinh lý bệnh, Triệu chứng, Các phương
pháp đánh giá béo phì, Phân loại béo phì, Biến chứng của béo phì, và
Điều trị béo phì.
3
NỘI DUNG
I. ĐỊNH NGHĨA
Có nhiều cách định nghĩa:
1. Béo phì được định nghĩa bằng sự quá tải lượng mỡ cơ thể, đặc biệt
liên quan đến chuyển hóa năng lượng, kéo theo hậu quả xấu cho sức khỏe.
2. Hoặc gọi là béo phì khi tăng trên 25% trọng lượng cơ thể và được
đánh giá dựa vào kích thước và giới.
3. Đại đa số dùng công thức BMI để đánh giá mức độ béo phì. BMI từ
20-25 kg/m2 được xem là tốt, quá tải trọng lượng khi BMI > 27 kg/m2 và theo
phân loại hiện nay, được quốc tế chấp nhận, béo phì được định nghĩa bằng
BMI (30 kg/m2). Từ giá trị này, người ta xem như là sự tích mỡ quá nhiều,
bởi vì nó kéo theo một sự gia tăng có ý nghĩa về bệnh suất và tử suất.
II. TẦN SUẤT
Béo phì càng ngày càng gia tăng nhất là ở các nước phát triển kinh tế
trên thế giới; đặc biệt trong 10 năm lại đây, lứa tuổi gặp cao nhất là > 30 tuổi.
Tần suất béo phì phụ thuộc vào tiêu chuẩn chẩn đoán. Tần suất béo phì thay
đổi tuỳ theo tuổi, giới tính và địa dư, chủng tộc, tình trạng kinh tế xã hội:
- Tuổi: 2% lúc 6-7 tuổi, 7% tuổi dậy thì, và cao nhất ở tuổi 50 (Âu Mỹ).
- Giới: nữ gặp nhiều hơn nam (25% so 18%).
- Địa dư, chủng tộc: miền Đông nước Pháp là 33%, miền Tây 17%. Tại
Nam Phi béo phì gặp ở các tỉnh phía Nam nhiều hơn các tỉnh phía Bắc. Trong
thập kỷ qua, tỉ lệ béo phì của toàn nước Mỹ từ 25-33%, tăng 1/3. Phụ nữ da
đen tuổi từ 45-55 tuổi có tỉ lệ béo phì gấp 2 lần so nữ da trắng cùng tuổi.
Ở châu Âu, gần đây khoảng chừng 15 nghiên cứu dịch tễ về sự quá tải
trong lượng ở 17 nước của châu Âu. Sự sử dụng tiêu chuẩn chẩn đoán khác
4
nhau tuỳ theo nghiên cứu (BMI, hoặc công thức Lorentz, hoặc công thức
Broca).
- Điều kiện kinh tế xã hội có liên quan đến chế độ dinh dưỡng, phong
cách sống:
+ Ở Trung Quốc, số trẻ em béo phì tăng cao trong những năm gần đây,
do được nuông chiều, ăn uống quá mức, từ khi có chủ trương mỗi gia đình chỉ
có một con;
+ Ở Singapore, trẻ em béo phì tại các trường tiểu học gia tăng một cách
đáng kể.
+ Tại thành phố Hồ Chí Minh, do mức sống ngày càng cao, nên số béo
phì trẻ em cũng như người lớn gia tăng.
Nhưng ngược lại tại Mỹ mức kinh tế xã hội thấp thì tần suất béo phì cao
hơn so với mức sống kinh tế xã hội cao.
Những người lớn béo phì có khoảng 50-100% nguy cơ chết sớm so
người có BMI khoảng 20-25 kg/m2.
Bảng 1: Tần suất quá trọng theo nhiều nghiên cứu khác nhau ở châu Âu
Nước và tuổi nghiên
cứu
Định nghĩa
quá trọng
Tần suất béo phì
Nam
Nữ
Nữ
Cả hai giới
Bulgarie: 35-71 tuổi
Đan mạch: 18-20 tuổi
7 nước: 40-59 tuổi
- Bắc Âu
- Nam Âu
- Đông Đức
> 20% Broca
> 20% Broca
> 27 BMI
> 27 BMI
> 20% Broca
10%
13%
23%
14%
16%
41%
5
- Tây Đức
- Hà lan: 19-31 tuổi
- Rumani: 15-65 tuổi
+ Thành phố.
+ Thôn quê
- Thuỵ sĩ: 31-40 tuổi
41-50 tuổi
> 20% Broca
> 25% BMI
> 20% TLLT
> 25% Broca
24%
25%
22%
18%
28%
19%
14%
32%
41%
III. BỆNH NGUYÊN
1. Quá tải calo
Về phương diện chuyển hoá, béo phì do quá tải calo vượt quá nhu cầu
cơ thể. Tuy nhiên có sự khác nhau tuỳ cá nhân trong sử dụng năng lượng và
nhu cầu cơ vân. Có bệnh nhân ăn nhiều nhưng không béo, lý do còn chưa
biết, vì trong một gia đình, cùng chế độ dinh dưỡng, nhưng lại có người gầy
kẻ béo. Điều này gợi ý thường có tố tính di truyền về béo phì.
2. Ăn nhiều
Tức là quá nhu cầu cơ thể thường là nguyên nhân béo phì (95%). Ăn
nhiều do nhiều nguyên nhân:
- Thói quen có tính gia đình: giải thích thường gặp nhiều người béo phì
trong một gia đình, không phụ thuộc di truyền.
- Bệnh tâm thần kinh.
- Giảm hoạt động thể lực mà không giảm ăn: gặp ở người già hoặc ít
hoạt động.
3. Nguyên nhân di truyền
69% người béo phì có bố hoặc mẹ béo phì; 18% cả bố lẫn mẹ đều béo
phì, chỉ có 7% là có tiền sử gia đình không ai béo phì.