Bài giảng Đổi mới phương pháp dạy học Địa lý ở trường trung học cơ sở - ĐH Phạm Văn Đồng

UBND TỈNH QUẢNG NGÃI<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHẠM VĂN ĐỒNG<br /> TỔ ĐIẠ - KTCN – KTPV<br /> <br /> <br /> ĐỀ CƯƠNG BÀI GIẢNG<br /> <br /> ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY - HỌC ĐỊA LÝ<br /> Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ<br /> (Tài liệu lưu hành nội bộ)<br /> <br /> GVC: Phan Thông<br /> <br /> Năm 2015<br /> <br /> 0<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> LỜI GIỚI THIỆU .....................................................................................................4<br /> CHƯƠNG1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ ĐỔI MỚI GIÁO DỤC PHỔ<br /> THÔNG ......................................................................................................................5<br /> 1.1. Một số quan điểm chỉ đạo đổi mới giáo dục trung học ...................................5<br /> 1.2. Những định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông ..........................7<br /> 1.2.1. Chuyển từ chương trình định hướng nội dung dạy học sang chương trình<br /> định hướng năng lực ................................................................................................7<br /> 1.2.2. Định hướng chuẩn đầu ra về phẩm chất và năng lực của chương trình<br /> giáo dục cấp trung học cơ sở .................................................................................13<br /> 1.3. Mối quan hệ giữa năng lực với kiến thức, kỹ năng, thái độ .........................20<br /> CHƯƠNG 2. NHẬN THỨC CHUNG VỀ VẤN ĐỀ ĐỔI MỚI PHƯƠNG<br /> PHÁP DẠY HỌC ĐỊA LÝ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ .......................22<br /> 2.1. Sự cần thiết phải đổi mới PPDH .....................................................................22<br /> 2.1.1 Chương trình không còn phù hợp với giai đoạn mới ...................................22<br /> 2.1.2. Yêu cầu của sự phát triển kinh tế - xã hội đối với việc đào tạo nguồn nhân<br /> lực trong giai đoạn mới: Đó là yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại<br /> hoá đất nước. ..........................................................................................................23<br /> 2.1.3 Yêu cầu của sự phát triển khoa học - công nghệ ..........................................23<br /> 2.1.4 Xu thế hội nhập và đổi mới tiến bộ trong khu vực và trên thế giới ..................24<br /> 2.2 Những thách thức đối với môn Địa lí ở trường phổ thông ............................25<br /> 2.2.1 Vị trí, vai trò của môn Địa lí phổ thông trong thực hiện mục tiêu giáo dục.25<br /> 2.2.2. Thực trạng dạy học Địa lý ở THCS .............................................................25<br /> 2.3. Những tiền đề cơ bản của việc đổi mới PPDH Địa lý ở trường THCS .......27<br /> 2.3.1 Chương trình và sách giáo khoa đã có sự đổi mới cơ bản ............................27<br /> 2.3.2 Nhận thức của giáo viên và học sinh đã có sự thay đổi. ...............................28<br /> 2.3.3. GV đã được bồi dưỡng về đổi mới. .............................................................28<br /> 2.3.4. Về đặc điểm tâm sinh lí học sinh. ................................................................28<br /> 2.3.5 Cơ sở VCKT phục vụ cho việc dạy và học địa lí đã được tăng cường. .......29<br /> <br /> 1<br /> <br /> CHƯƠNG 3. ĐỔI MỚI VIỆC SỬ DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC<br /> ĐỊA LÝ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC SƠ SỞ........................................................30<br /> 3.1. Phương pháp dạy học tích cực ........................................................................30<br /> 3.1.1. Khái niệm phương pháp tích cực .................................................................30<br /> 3.1.2. Những dấu hiệu đặc trưng của phương pháp tích cực .................................31<br /> 3.1.3. Các tiêu chí chính của dạy học tích cực ......................................................34<br /> 3.1.4. Những biểu hiện của tính tích cực trong giờ học Địa lí .............................36<br /> 3.2. Đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học ......................................36<br /> 3.2.1. Đổi mới PPDH nhằm chú trọng phát triển năng lực của học sinh ..............37<br /> 3.2.2. Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học ........................................39<br /> 3.2.3 Kỹ thuật dạy học theo định hướng phát triển năng lực ................................43<br /> 3.2.4. Xác định các năng lực chuyên biệt của môn Địa lí .....................................53<br /> 3.2.5 Áp dụng PPDHTC trong dạy học Địa lý ở THCS ........................................55<br /> 3.2.6. Vai trò của người giáo viên trong qúa trình tổ chức hoạt động dạy học địa lí<br /> theo hướng tích cực ở trường THCS .....................................................................69<br /> 3.2.7. Công việc của GV trước khi trình bày bài giảng .........................................71<br /> 3.2.8. Tiến hành bài giảng .....................................................................................73<br /> 3.2.9. Nhận dạng dạy học tích cực.........................................................................74<br /> 3.2.10. Xây dựng một bài học theo PPDH tích cực ...............................................75<br /> CHƯƠNG 4. ĐỔI MỚI KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA<br /> HỌC SINH ...............................................................................................................79<br /> 4.1. Định hướng đổi mới kiểm tra, đánh giá hoạt động học tập của học sinh ...79<br /> 4.2. Đánh giá theo năng lực ....................................................................................82<br /> 4.3. Một số yêu cầu đối với kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh ...84<br /> 4.3.1. Phải đánh giá được các năng lực khác nhau của học sinh ...........................84<br /> 4.3.2. Đảm bảo tính khách quan ............................................................................85<br /> 4.3.3. Đảm bảo sự công bằng.................................................................................86<br /> 4.3.4. Đảm bảo tính toàn diện ................................................................................87<br /> 4.3.5. Đảm bảo tính công khai ...............................................................................87<br /> 4.3.6. Đảm bảo tính giáo dục .................................................................................88<br /> 2<br /> <br /> 4.3.7. Đảm bảo tính phát triển ...............................................................................88<br /> 4.4. Định hướng xây dựng câu hỏi, bài tập đánh giá năng lực học sinh ............89<br /> 4.4.1. Tiếp cận bài tập theo định hướng năng lực..................................................89<br /> 4.4.2. Phân loại bài tập theo định hướng năng lực ................................................90<br /> 4.4.3. Những đặc điểm của bài tập theo định hướng năng lực ..............................92<br /> 4.4.4. Các bậc trình độ trong bài tập theo định hướng năng lực............................93<br /> 4.5. Hướng dẫn biên soạn câu hỏi gắn với thực tiễn ............................................94<br /> 4.5.1. Cấu trúc của câu hỏi ....................................................................................94<br /> 4.5.2. Một số câu hỏi và bài tập minh họa .............................................................95<br /> 4.5.3. Hướng dấn biên soạn câu hỏi/bài tập kiểm tra đánh giá theo định hướng<br /> năng lực của các chủ đề trong chương trình giáo dục phổ thông ........................101<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................108<br /> PHỤ LỤC ...............................................................................................................109<br /> <br /> 3<br /> <br /> LỜI GIỚI THIỆU<br /> <br /> Đổi mới PPDH ở nhà trường phổ thông là nhiệm vụ quan trọng của đổi mới<br /> giáo dục. Trong giai đoạn hiện nay, để chuẩn bị cho việc thực hiện đổi mới chương<br /> trình, sách giáo khoa và đổi mới PPDH, đã có nhiều tài liệu cũng như các chương<br /> trình tập huấn cho giáo viên đang giảng dạy ở các trường phổ thông. Tuy nhiên sự<br /> tiếp cận của giáo sinh trong các trường sư phạm còn nhiều hạn chế do phụ thuộc<br /> vào chương trình khung và thời gian đào tạo của nhà trường . Vì vậy tài liệu này<br /> được biên soạn nhằm mục đích giới thiệu cho sinh viên (CĐSP ngành Địa Lý) bước<br /> đầu có những nhận thức về sự thay đổi của chương trình theo định hướng phát triển<br /> năng lực cùng những vấn đề liên quan đến PPDH và đổi mới kiểm tra đánh giá kết<br /> quả học tập của học sinh theo hướng phát triển năng lực ở nhà trường phổ thông.<br /> Tài liệu bao gồm 4 chương chính:<br /> Chương 1: Những vấn đề chung về đổi mới giáo dục phổ thông<br /> Chương 2: Một số vấn đề về đổi mới PPDH Địa lý ở trường THCS<br /> Chương 3: Đổi mới việc sử dụng các PPDH Địa lý ở trường THCS<br /> Chương 4: Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh<br /> Những cơ sở lý luận về đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng lực<br /> còn mới mẽ và đang từng bước vận dụng vào giảng dạy ở nhà trường phổ thông của<br /> nước ta và do thời lượng có hạn nên tài liệu chỉ đề cập đến những nội dung cần thiết<br /> và hữu ích nhất.<br /> Trong quá trình biên soạn không khỏi những thiếu sót, mong người đọc<br /> chân thành góp ý.<br /> Người viết<br /> <br /> 4<br /> <br />