Bài giảng Hình họa vẽ kỹ thuật - CĐ Giao thông Vận tải

Chia sẻ: Bautroimaudo Bautroimaudo | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:62

Thêm vào BST

Báo xấu

48
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng Hình họa vẽ kỹ thuật cung cấp cho người học những kiến thức như: Vật liệu dụng cụ và tiêu chuẩn trình bày bản vẽ; Vẽ hình học; Hình chiếu vuông góc; Hình chiếu trục đo; Biểu diễn vật thể; Ký hiệu sơ đồ hệ thống điện;...Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Hình họa vẽ kỹ thuật - CĐ Giao thông Vận tải

ỦY BAN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRƯỜNG CAO ĐẲNG GIAO THÔNG VẬN TẢI KHOA KỸ THUẬT ĐIỆN – ĐIỆN TỬ BÀI GIẢNG HÌNH HỌA – VẼ KỸ THUẬT TRÌNH ĐỘ: CAO ĐẲNG TpHCM, 2016
1 BAØI MÔÛ ÑAÀU I. LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN MOÂN HOÏC : Moân veõ kyõ thuaät ra ñôøi vaø phaùt trieån theo nhu caàu cuûa ñôøi soáng con ngöôøi vaø theo söï ñoøi hoûi cuûa thöïc tieãn saûn xuaát. Cô sôû kyõ thuaät söï ra ñôøi cuûa baûn veõ kyõ thuaät laø kyõ naêng dieãn ñaït söï vaät vaø söï tích luõy nhöõng kieán thöùc hình hoïc cuûa con ngöôøi. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa moân veõ kyõ thuaät laø baûn veõ kyõ thuaät. Caùc baûn veõ kyõ thuaät ñöôïc bieåu dieãn baèng phöông phaùp chính xaùc theo nhöõng tieâu chuaån thoáng nhaát cuûa nhaø nöôùc. Söï phaùt trieån cuûa baûn veõ kyõ thuaät ñaõ traûi qua nhieàu theá kyû nay. Söï xuaát hieän cuûa baûn veõ kyõ thuaät lieân quan ñeán coâng vieäc xaây döïng vaø coâng trình kieán truùc. Buoåi ñaàu baûn veõ ñöôïc veõ ngay treân neàn ñaá t, nôi coâng trình xaây döïng, sau ñoù ñöôïc veõ treân caùc phieán ñaù, caùc taám ñaát seùt, caùc taám da thuù, caùc baûn goã baèng nhöõng hình veõ thoâ sô vaø ñôn giaûn. Hình thöùc vaø noäi dung cuûa baûn veõ cuõng thay ñoåi theo söï phaùt trieån cuûa saûn xuaát xaõ hoäi. Ñeán theá kyû 18, caùc ngaønh coâng nghieäp baét ñaàu môû mang, nhaát laø ngaønh ñoùng taøu vaø cheá taïo maùy ñoøi hoûi baûn veõ phaûi bieåu dieãn moät caùch chính xaùc, roõ raøng vaø ñuùng tæ leä caùc ñoái töôïng caàn theå hieän. Gaspard Monge (1746 – 1818 ) Moät kyõ sö vaø laø nhaø toaùn hoïc ngöôøi Phaùp ñaõ ñeà ra phöông phaùp caùc hình chieáu vuoâng goùc ñeå bieåu dieãn vaät theå trong coâng trình “Hình hoïc hoïa hình”. Coâng trình naøy ñöôïc coâng boá vaøo naêm 1798, ñoù laø phöông phaùp veõ hình chieáu ñöôïc duøng ñeå xaây döïng caùc baûn veõ kyõ thuaät. Ngaøy nay baûn veõ kyõ thuaät ñöôïc duøng roäng raõi trong moïi hoaït ñoäng saûn xuaát, trao ñoåi vaø trong taát caû caùc lónh vöïc kyõ thuaät. Trong baát kyø lónh vöïc hoaït ñoäng coâng nghieäp naøo cuõng caàn ñeán baûn veõ kyõ thuaät, trong vieäc mua baùn chuyeån giao coâng ngheä giöõa caùc quoác gia, trao ñoåi haøng hoùa hay dòch vuï vaø thoâng tin, baûn veõ kyõ thuaät ñöôïc xem laø taøi lieäu kyõ thuaät cô baûn lieân quan ñeán saûn phaåm. Baûn veõ kyõ thuaät ñaõ trôû thaønh “tieáng noùi“ cuûa kyõ thuaät. Nöôùc ta trôû thaønh thaønh vieân chính thöùc cuûa Ban thöôøng tröïc veà tieâu chuaån hoùa thuoäc hoäi ñoàng töông trôï kinh teá naêm 1978 vaø ñaëc bieät vaøo naêm1977 Toång cuïc tieâu chuaån ño löôøng chaát löôïng nöôùc ta ñöôïc coâng nhaän laø thaønh vieân chính thöùc cuûa toå chuùc quoác teá veà tieâu chuaån hoùa ( I.S.O ) laø nhöõng nhaân toá giuùp cho ngaønh veõ kyõ thuaät ôû Vieät nam phaùt trieån toát.
2 II. VAI TROØ CUÛA MOÂN HOÏC VEÕ KYÕ THUAÄT Nhieäm vuï cuûa moân veõ kyõ thuaät laø boài döôõng naêng löïc hoïc taäp vaø ñoïc caùc baûn veõ kyõ thuaät, boài döôõng vaø phaùt trieån trí töôûng töôïng trong khoâng gian vaø tö duy kyõ thuaät, ñoàng thôøi reøn luyeän taùc phong laøm vieäc khoa hoïc, chính xaùc, ñöùc tính caàn cuø, caån thaän cuûa hoïc sinh. Trong caùc tröôøng kyõ thuaät vaø tröôøng phoå thoâng, moân veõ kyõ thuaät laø moân cô sôû laøm nhieäm vuï thoâng tin cho caùc ngaønh vaø caùc moân khaùc. Moân veõ kyõ thuaät mang nhieàu tính chaát thöïc haønh. Trong quaù trình hoïc taäp, hoïc sinh phaûi naém vöõng caùc kieán thöùc cô baûn nhö lyù luaän veà pheùp chieáu, caùc phöông phaùp bieåu dieãn vaät theå, naém vöõng caùc qui taéc cuûa Tieâu Chuaån Nhaø Nöôùc vaø Tieâu Chuaån Quoác Teá veà baûn veõ kyõ thuaät, ñoàng thôøi phaûi chuù troïng reøn luyeän kyõ naêng thöïc haønh . Hieän nay vôùi söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa tin hoïc, maùy tính ñieän töû ñöôïc öùng duïng vaøo caùc hoaït ñoäng thieát keá vaø cheá taïo. Trong heä thoáng töï ñoäng hoùa thieát keá, maùy tính ñieän töû ñöôïc duøng ñeå xöû lyù thoâng tin veõ , giaûi caùc baøi toaùn ôû caùc giai ñoaïn thieát keá vaø töï ñoäng hoùa laäp baûn veõ . Vieäc duøng maùy tính ñieän töû ñeå laäp caùc baûn veõ kyõ thuaät taïo neân böôùc nhaûy voït trong söï phaùt trieån cuûa moân veõ kyõ thuaät. Moân veõ kyõ thuaät ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån maïnh meõ vaø chaéc chaén trong töông lai seõ coøn phaùt trieån nhanh choáng hôn nöõa. Hoïc toát moân veõ kyõ thuaät khoâng nhöõng giuùp ích cho vieäc hoïc taäp caùc moân khaùc maø coøn giuùp ích raát nhieàu cho thöïc teá saûn xuaát vaø cuoäc soáng cuûa chuùng ta sau naøy.
3 Chöông 1: VAÄT LIEÄU DUÏNG CUÏ VAØ TIEÂU CHUAÅN TRÌNH BAØY BAÛN VEÕ I. VAÄT LIEÄU VEÕ 1. Giaáy veõ : Giaáy duøng ñeå veõ caùc baûn veõ kyõ thuaät goïi laø giaáy veõ (giaáy croâki). Ñoù laø loaïi giaáy daøy, hôi cöùng coù maët phaûi nhaün vaø maët traùi nhaùm. Khi veõ baèng chì hay baèng möïc ñeàu duøng maët phaûi cuûa giaáy veõ. Giaáy duøng ñeå veõ caùc baûn veõ phaùc thöôøng laø giaáy keû li hay giaáy keû oâ vuoâng. 2. Buùt chì: Buùt chì: Buùt chì duøng ñeå veõ caùc baûn veõ kyõ thuaät thöôøng laø buùt chì ñen. Buùt chì ñen coù loaïi cöùng (kyù hieäu baèng chöõ H), loaïi meàn (kyù hieäu baèng chöõ B), keøm theo moãi chöõ ñoù laø chöõ soá ñöùng phía tröôùc (hoaëc sau) laøm heä soá chæ ñoä cöùng hoaëc meàn khaùc nhau. Heä soá caøng lôùn thì buùt chì coù ñoä cöùng hoaëc meàn caøng lôùn. Buùt chì loaïi vöøa coù kyù hieäu laø HB (hoaëc BH). Trong veõ kyõ thuaät thöôøng duøng buùt chì coù kyù hieäu H, 2H ñeå veõ neùt maûnh hoaëc veõ phaùc vaø duøng buùt chì coù loaïi HB, B ñeå veõ neùt ñaäm hoaëc vieát chöõ. Buùt chì ñöôïc voùt nhoïn hay löôõi ñuïc. Ngoaøi ra trong veõ kyõ thuaät coøn duøng caùc vaät lieäu khaùc nhö taåy duøng ñeå taåy chì hay taåy möïc, giaáy nhaùm ñeå maøi buùt chì, ñinh muõ duøng ñeå coá ñònh baûn veõ … II. DUÏNG CUÏ VEÕ 1. Vaùn veõ: Vaùn veõ laøm baèng goã meàn, maët vaùn phaúng vaø nhaün, hai beân phaûi vaø traùi vaùn veõ thöôøng ñöôïc neïp goã cöùng ñeå maët vaùn khoâng bò veânh. Maët beân traùi vaùn veõ phaûi nhaün ñeå tröôït thöôùc chöõ T ñöôïc deã daøng. Kích thöôùc cuûa vaùn veõ ñöôïc xaùc ñònh tuøy theo loaïi khoå giaáy baûn veõ. Vaùn veõ: Khi coá ñònh giaáy veõ treân vaùn veõ, phaûi ñaët sao cho caïnh cuûa giaáy veõ song song vôùi vaùn veõ. 2. Thöôùc chöõ T:
4 Thöôùc chöõ T: Thöôùc chöõ T laøm baèng goã hay baèng chaát deûo, noù goàm coù thaân ngang moûng vaø ñaàu T. Thöôùc chöõ T duøng ñeå vaïch caùc ñöôøng song song. Khi vaïch buùt chì ñöôïc vaïch theo meùp thaân ngang coù theå tröôït meùp cuûa ñaàu T doïc theo bieân traùi cuûa vaùn veõ ñeå veõ caùc ñöôøng song song. 3. EÂke: EÂke veõ kyõ thuaät thöôøng laø moät boä goàm hai chieác, moät chieác coù hình tam giaùc vuoâng caân vaø moät chieác coù hình nöûa tam giaùc ñeàu. EÂke 45o vaø 60o EÂke phoái hôïp vôùi thöôùc chöõ T hay hai eâke phoái hôïp vôùi nhau ñeå vaïch caùc ñöôøng thaúng ñöùng hay caùc ñöôøng nghieâng hoaëc ñeå veõ caùc goùc. 4. Hoäp compa: Hoäp compa veõ kyõ thuaät thöôøng duøng goàm coù caùc duïng cuï sau: compa quay voøng troøn, com pa ño, buùt keû möïc. Compa veõ voøng troøn: Compa veõ voøng troøn duøng ñeå veõ caùc ñöôøng troøn coù ñöôøng kính lôùn hôn 12 mm, neáu veõ ñöôøng troøn coù ñöôøng kính lôùn hôn thí chaép theâm caàn noái. Khi veõ caàn chuù yù maáy ñieåm sau ñaây: Caùch veõ ñöôøng troøn: - Ñaàu kim vaø ñaàu chì ( hay ñaàu keû möïc ) ñaët vuoâng goùc vôùi maët baûn veõ. - Khi veõ nhieàu ñöôøng troøn ñoàng taâm, neân duøng kim coù ngaán ôû ñaàu hay duøng caùi ñònh taâm ñeå kim khoâng aên saâu xuoáng vaùn veõ laøm cho loã taâm to ra daãn ñeán neùt veõ maát chính xaùc. - Duøng ngoùn tay troû vaø tay caùi caàm ñaàu nuùm compa, quay moät caùch ñeàu ñaën vaø lieân tuïc theo moät chieàu nhaát ñònh. Compa veõ voøng troøn beù: ñeå veõ voøng troøn coù ñöôøng kính töø 0,6 ÷ 12 mm.
5 Compa ño: compa ño duøng ñeå ñöa ñoä daøi ñoaïn thaúng töø thöôùc keû li ñeán baûn veõ. Hai ñaàu kim cuûa compa ñaët ñuùng vaøo hai ñaàu muùt cuûa ñoaïn thaúng hoaëc hai vaïch cuûa thöôùc keû li, sau ñoù ñöa leân baûn veõ baèng caùch aán nheï hai ñaàu kim xuoáng giaáy veõ. Caùch duøng compa ño Buùt keû möïc: laø loaïi buùt duøng ñeå keû möïc caùc baûn veõ hay caùc baûn can baèng möïc ñen. Caùch duøng buùt keû möïc 5. Thöôùc cong: Thöôùc veõ ñöôøng cong goïi laø thöôùc cong, duøng ñeå keû caùc ñöôøng cong khoâng phaûi laø ñöôøng troøn nhö elip, parapoL, hypepoL… Khi veõ, tröôùc heát caàn xaùc ñònh moät soá ñieåm thuoäc ñöôøng cong, sau ñoù duøng thöôùc cong noái caùc ñieåm ñoù laïi. Ngaøy nay coâng vieäc veõ ñöôïc cô khí hoùa vaø töï ñoäng hoùa. Trong kyõ thuaät thöôøng duøng caùc loaïi baøn veõ cô khí hoùa khaùc nhau vaø nhöõng duïng cuï veõ chuyeân duøng tinh xaûo. Hôn nöõa vôùi söï buøng noå cuûa tin hoïc, maùy tính ñieän töû ñaõ ñöôïc söû duïng trong thieát keá vaø cheá taïo. Vieäc laäp caùc baûn veõ kyõ thuaät ñöôïc töï ñoäng hoùa cao ñoä nhôø maùy tính ñieän töû vaø caùc thieát bò hoã trôï hieän ñaïi vôùi coâng ngheä tieân tieán. Töï ñoäng hoùa laäp baûn veõ ñaõ giuùp con ngöôøi giaûm bôùi nhöõng coâng vieäc baèng tay naëng nhoïc, tieâu phí nhieàu söùc lao ñoäng vaø thôøi gian, ñoàng thôøi baûn veõ coù ñoä tin caäy, ñoä chính xaùc vaø tính thaåm myõ cao. III. TRÌNH TÖÏ HOAØN THAØNH BAÛN VEÕ: Muoán hoaøn thaønh moät baûn veõ baèng chì hay möïc, caàn veõ theo moät trình töï nhaát ñònh coù saép ñaët tröôùc. Tröôùc khi veõ phaûi chuaån bò ñaày ñuû caùc vaät lieäu, duïng cuï veõ vaø nhöõng taøi lieäu caàn thieát. Khi veõ thöôøng chia laøm hai böôùc lôùn, böôùc veõ môø vaø böôùc toâ ñaäm. Duøng loaïi buùt chì cöùng H, 2H ñeå veõ môø, neùt veõ phaûi ñuû roõ vaø chính xaùc. Sau khi veõ môø phaûi kieåm tra laïi baûn veõ, sau ñoù toâ ñaäm.
6 Duøng loaïi buùt chì meàn B hoaëc 2B toâ ñaäm caùc neùt cô baûn vaø duøng buùt chì coù kyù hieäu B hoaëc HB toâ ñaäm caùc neùt ñöùt vaø vieát chöõ. Chì veõ caùc voøng troøn neân duøng caùc chì meàn hôn chì duøng ñeå vaïch caùc ñöôøng thaúng. Khoâng neân toâ ñi toâ laïi töøng ñoaïn cuûa neùt veõ. Noùi chung neân toâ caùc neùt khoù veõ tröôùc caùc neùt deã veõ sau, toâ caùc neùt ñaäm tröôùc caùc neùt maûnh sau, keû caùc ñöôøng neùt tröôùc ghi con soá, caùc kyù hieäu vaø vieát chöõ sau.trình töï toâ caùc neùt veõ nhö sau: a. Vaïch caùc ñöôøng truïc vaø ñöôøng taâm baèng neùt chaám gaïch maûnh. b. Toâ ñaäm caùc neùt cô baûn theo thöù töï : - Ñöôøng cong lôùn ñeán ñöôøng cong beù. - Ñöôøng thaúng töø teân xuoáng döôùi. - Ñöôøng thaúng töø traùi qua phaûi. - Ñöôøng xieân goùc töø treân xuoáng döôùi vaø töø traùi qua phaûi. c. Toâ caùc neùt ñöùt theo thöù töï nhö treân. d. Vaïch caùc ñöôøng gioáng, ñöôøng ghi kích thöôùc, ñöôøng gaïch gaïch cuûa maët caét… e. Veõ caùc muõi teân, ghi con soá kích thöôùc, vieát caùc kyù hieäu vaø ghi chuù baèng chöõ. f. Toâ khung baûn veõ vaø khung teân. g. Cuoái cuøng kieåm tra baûn veõ vaø söûa chöõa. IV. KHOÅ GIAÁY 1.Kích thöôùc caùc caïnh khoå giaáy: Moãi baûn veõ vaø taøi lieäu kyõ thuaät ñöôïc thöïc hieän treân moät khoå giaáy coù kích thöôùc ñaõ quy ñònh trong TCVN 2 – 74. Khoå giaáy ñöôïc xaùc ñònh baèng kích thöôùc meùp ngoaøi cuûa baûn veõ. Khoå giaáy bao goàm caùc khoå chính vaø caùc khoå phuï. Khoå chính goàm coù khoå Ao coù kích thöôùc 1189 x 841 vôùi dieän tích baèng 1 m2 vaø 4 khoå khaùc ñöôïc chia töø khoå giaáy Ao naøy. 2.Kyù hieäu vaø kích thöôùc khoå chính theo baûng sau:
7 V. KHUNG BAÛN VEÕ VAØ KHUNG TEÂN Moãi baûn veõ phaûi coù khung baûn veõ vaø khung teân rieâng. Noäi dung cuûa kích thöôùc khung teân ñöôïc quy ñònh trong TCVN 3821 – 83. Döôùi ñaây giôùi thieäu khung baûn veõ vaø khung teân thöôøng duøng treân caùc baûn veõ hoïc taäp trong nhaø tröôøng. 1.Khung baûn veõ: Khung baûn veõ ñöôïc veõ baèng neùt lieàn ñaäm, keû caùch meùp khoå giaáy 5 mm. Khi caàn ñoùng thaønh taäp, caïch traùi cuûa khung baûn veõ ñöôïc keû caùch meùp traùi cuû khoå giaáy moät khoaûng 25 mm. 2. Khung teân: Khung teân coù theå ñaët theo caïnh daøi hay caïch ngaén cuûa baûn veõ vaø ñaët ôû goùc phaûi phía döôùi baûn veõ. Nhieàu baûn veõ coù theå veõ chung treân moät tôø giaáy, song moãi baûn veõ phaûi coù khung baûn veõ vaø khung teân rieâng. Noäi dung khung teân cuûa baûng veõ duøng trong hoïc taäp:
8 OÂ1 : ñaàu ñeà baøi taäp hay teân goïi chi tieát, boä phaän maùy… OÂ2 : vaät lieäu cuûa chi tieát. OÂ3 : tæ leä. OÂ4 : kyù hieäu baûn veõ OÂ5 : hoï vaø teân ngöôøi veõ. OÂ6 : ngaøy hoaøn thaønh baûn veõ. OÂ6 : chöõ kyù ngöôøi kieåm tra. OÂ8 : ngaøy kieåm tra. OÂ9 : teân tröôøng khoa lôùp. VI. TÆ LEÄ: (TCVN 3 - 74) Treân caùc baûn veõ kyõ thuaät tuøy theo ñoä lôùn vaø möùc ñoä phöùc taïp cuûa vaät theå maø hình veõ cuûa vaät theå ñöôïc phoùng to hay thu nhoû theo moät tæ leä nhaát ñònh. Tæ leä hình veõ (baûn veõ) laø tæ soá giöõa kích thöôùc ño treân hình bieåu dieãn vôùi kích thöôùc töông öùng ño treân vaät theå. Trò soá kích thöôùc ghi treân hình bieåu dieãn khoâng phuï thuoäc vaøo tæ leä cuûa hình bieåu dieãn ñoù. Chæ soá kích thöôùc chæ giaù trò thöïc cuûa kích thöôùc vaät theå. Tuøy theo möùc ñoä phöùc taïp vaø ñoä lôùn cuûa vaät theå ñöôïc bieåu dieãn vaø tuøy theo tính chaát cuûa moãi loaïi baûn veõ maø choïn caùc tæ leä döôùi ñaây: Khi bieåu dieãn maët baèng chung nhöõng coâng trình lôùn cho pheùp duøng tæ leä: 1:2000; 1:5000; 1:10.000; 1:20.000; 1:25.000; 1:50.000 Tröôøng hôïp caàn thieát cho pheùp duøng tæ leä phoùng to (100.n):1 (n laø soá nguyeân döông. Kyù hieäu tæ leä ñöôïc ghi ôû oâ daønh rieâng cho khung teân. ngoaøi ra trong moïi tröôøng hôïp khaùc ñeàu ghi theo kieåu TL:1:2 Kyù hieäu tæ leä laø chöõ TL, ví duï TL 1:2; TL 5:1. Neáu tæ leä ghi ôû oâ daønh rieâng cho khung teân thì khoâng caàn ghi kyù hieäu. VII. CAÙC NEÙT VEÕ: TCVN 0008 – Ñeå bieåu dieãn vaät theå, treân baûn veõ kyõ thuaät duøng caùc loaïi neùt veõ coù hình daïng vaø kích thöôùc khaùc nhau. Treân baûn veõ kyõ thuaät, caùc hình bieåu dieãn vaät theå ñöôïc taïo thaønh bôûi caùc neùt veõ khaùc nhau. 1. Caùc loaïi neùt veõ: TCVN 8:1993
9 2. Chieàu roäng cuûa neùt veõ: Caùc chieàu roäng cuûa neùt veõ caàn choïn sao cho phuø hôïp vôùi kích thöôùc, loaïi baûn veõ vaø laáy trong daõy kích thöôùc sau : 0,18 ; 0,25 ; 0,35 ; 0,5 ; 0,7 ; 1 ; 1,4 ; 2mm. Quy ñònh duøng hai chieàu roäng cuûa neùt veõ treân cuøng baûn veõ, tæ soá chieàu roäng cuûa neùt ñaäm vaø neùt maûnh khoâng ñöôïc nhoû hôn 2:1. 3. Quy taéc veõ:
10 Khi hai hay nhieàu neùt veõ cuøng loaïi truøng nhau thì theo thöù töï öu tieân sau : - Neùt lieàn ñaäm loaïi A; - Neùt ñöùt loaïi E hoaëc F; - Neùt gaïch chaám maõnh coù neùt ñaän ôû hai ñaàu loaïi H; - Neùt gaïch chaám maûnh loaïi G; - Neùt gaïch hai chaám maûnh loaïi K; - Neùt lieàn maûnh loaïi B. Caùc neùt gaïch chaám vaø gaïch hai chaám phaûi ñöôïc baét ñaàu vaø keát thuùc baèng caùc gaïch vaø keû quaù ñöôøng bao moät ñoaïn baèng 3 ñeán 5 laàn chieàu roäng neùt ñaäm. Hai truïc vuoâng goùc cuûa ñöôøng troøn ñöôïc veõ baèng neùt gaïch chaám maûnh ñöôøng troøn coù baùn kính nhoû, taâm ñöôøng troøn ñöôïc xaùc ñònh baèng hai neùt gaïch. Neáu neùt ñöùt naèm treân ñöôøng keùo daøi thì choã noái tieáp ñeå hôû, caùc tröôøng hôïp khaùc, caùc ñöôøng neùt caét nhau caàn veõ chaïm vaøo nhau. VIII. CHÖÕ VIEÁT Treân baûn veõ kyõ thuaät ngoaøi hình veõ ra, coøn coù nhöõng con soá kích thöôùc, nhöõng kyù hieäu baèng chöõ, nhöõng ghi chuù baèng lôøi vaên khaùc… chöõ vaø chöõ soá ñoù phaûi ñöôïc vieát roõ raøng, thoáng nhaát deã ñoïc vaø khoâng gaây nhaèm laãn. TCVN 6 – 85 Chöõ vieát treân baûn veõ quy ñònh chöõ vieát goàm chöõ,ø soá vaø daáu duøng treân caùc baûn veõ vaø taøi lieäu kyõ thuaät. 1. Khoå chöõ: Khoå chöõ laø giaù trò ñöôïc xaùc ñònh baèng chieàu cao cuûa chöõ hoa tính baèng milimet, coù caùc khoå chöõ sau : 2,5 ; 3,5 ; 5 ; 7 ; 10 ; 14 ; 20 ; 28 ; 40 Chieàu roäng cuûa neùt chöõ (d) phuï thuoäc vaøo kieåu chöõ vaø chieàu cao cuûa chöõ. 2. Kieåu chöõ: Coù caùc kieåu chöõ sau - Kieåu A ñöùng vaø kieåu A nghieâng 75O vôùi d = 1/14h - Kieåu B ñöùng vaø kieåu B nghieâng 75O vôùi d = 1/10h Caùc thoâng soá cuûa chöõ ñöôïc quy ñònh trong baûng döôùi ñaây
11 Coù theå giaûm moät nöõa khoaûng caùch a giöõa caùc chöõ vaø chöõ soá coù neùt keà nhau khoâng song song vôùi nhau, ví duï: L, A, V, T… TCVN 6 – 85 phuø hôïp vôùi Tieâu chuaån Quoác teá iso 3098 – 2 : 2000.
12 IX. GHI KÍCH THÖÔÙC Kích thöôùc ghi treân baûn veõ theå hieän ñoä lôùn cuûa vaät theå ñöôïc bieåu dieãn. Ghi kích thöôùc treân baûn veõ kyõ thuaät laø vaán ñeà raát quan troïng khi laäp baûn veõ. Kích thöôùc phaûi ñöôïc ghi thoáng nhaát, roõ raøng theo quy ñònh cuûa TCVN 5705 : 1993. quy taéc ghi kích thöôùc. Tieâu chuaån naøy phuø hôïp vôùi Tieâu chuaån Quoác teá iso 129 : 1985. Ghi kích thöôùc – Nguyeân taéc chung. 1. Quy ñònh chung: Cô sôû ñeå xaùc ñònh ñoä lôùn vaø vò trí töông ñoái giöõa caùc phaàn töû cuûa vaät theå ñöôïc bieåu dieãn laø kích thöôùc, kích thöôùc ñoù khoâng phuï thuoäc vaøo tæ leä hình bieåu dieãn. Duøng milimet laøm ñôn vò ño kích thöôùc daøi vaø sai leäch giôùi haïn cuûa noù. Treân baûn veõ khoâng caàn ghi ñôn vò ño. Neáu duøng ñôn vò ñoä daøi khaùc nhö centimeùt, meùt… thì ñôn vò ño ñöôïc ghi ngay sau con soá kích thöôùc hoaëc trong phaàn ghi chuù cuûa baûn veõ. Duøng ñôn vò ñoä phuùt giaây laøm ñôn vò ño goùc vaø sai leäch giôùi haïn cuûa noù. 2. Ñöôøng kích thöôùc vaø ñöôøng gioùng: - Ñöôøng kích thöôùc: Ñöôøng kích thöôùc xaùc ñònh phaàn töû ghi kích thöôùc. Ñöôøng kích thöôùc cuûa phaàn töû laø ñoaïn thaúng ñöôïc keû song song vôùi ñoaïn thaúng ñoù. Ñöôøng kích thöôùc cuûa ñoä
13 daøi cung troøn laø cung troøn ñoàng taâm; ñöôøng kích thöôùc cuûa goùc laø cung troøn coù taâm ôû goùc. Ñöôøng kích thöôùc ñöôïc veõ baèng neùt lieàn maûnh. Ñöôøng kích thöôùc ñöôïc veõ baèng neùt lieàn maûnh, ôû hai ñaàu coù hai muõi teân ñoä lôùn cuûa muõi teân phuï thuoäc vaøo beà roäng b cuûa neùt veõ. Khoâng ñöôïc duøng baát kyø ñöôøng naøo cuûa hình veõ thay theá ñöôøng kích thöôùc. - Ñöôøng gioùng kích thöôùc : Ñöôøng gioùng kích thöôùc giôùi haïn phaàn töû ñöôïc ghi kích thöôùc, ñöôøng gioùng veõ baèng neùt lieàn maûnh vaø vaïch quaù ñöôøng kích thöôùc moät ñoaïn töø 2 đên 5mm. Ñöôøng gioùng kích thöôùc ño ñoä daøo keû vuoâng goùc vôùi ñöôøng kích thöôùc, trong tröôøng hôïp ñaëc bieät cho pheùp keû xieân.
14 ÔÛ choã coù cung löôïn, ñöôøng gioùng ñöôïc keû töø giao ñieåm cuûa hai ñöôøng bao noái tieáp vôùi cung löôïn. Ñoái vôùi nhöõng kích thöôùc quaù beù, khoâng ñuû choå ñeå ghi thì con soá kích thöôùc ñöôïc ñöôïc vieát treân ñöôøng keùo daøi cuûa ñöôøng kích thöôùc hay vieát treân giaù ngang
15 Khi coù nhieàu ñöôøng kích thöôùc cuûa ñöôøng hay ñoàng taâm thì kích thöôùc lôùn ôû ngoaøi, kích thöôùc nhoû ôû trong vaø con soá kích thöôùc ñoù vieát so le nhau
16
17 Chöông 2: VEÕ HÌNH HOÏC I. DÖÏNG ÑÖÔØNG THAÚNG SONG SONG, ÑÖÔØNG THAÚNG VUOÂNG GOÙC, CHIA ÑEÀU ÑOAÏN THAÚNG 1. Döïng ñöôøng thaúng song song a. Döïng baèng thöôùc vaø compa C C D C D R= CA (a) (a) (a) A B A B A B Caùch döïng ñöôøng thaúng song song baèng compa Laáy moät ñieåm tuyø yù (B) treân ñöôøng thaúng (a) laøm taâm veõ cung troø n baùn kính BC, caét (a) taïi ñieåm A. Veõ cung troøn taâm C baùn kính CB vaø cung troøn taâm B baùn kính CA, hai cung troøn caét nhau taïi D. Noái C vôùi D, CD laø ñöôøng thaúng song song vôùi (a). b. Döïng baèng eâke vaø thöôùc Trong veõ kyõ thuaät ngöôøi ta aùp duïng tính chaát cuû caùc goùc ñoàng vò baèng nhau cuûa caùc ñöôøng thaúng song song, roài duøng eâke vaø thöôùc tröôït leân nhau ñeå döïng caù ñöôøng thaúng song song vôùi nhau. Caùch döïng ñöôøng thaúng song baèng eâke Ñaët moät caïnh eâke truøng vôùi caïnh ñöôøng thaúng (a), caïnh kia aùp saùt vaøo meùp thöôùc. Sau ñoù tröôït eâke doïc theo meùp thöôùc sao cho caïnh kia ñi qua ñieåm C. Keû ñöôøng thaúng qua C theo caïnh eâke ta ñöôïc ñöôøng thaúng (b) song song vôùi (a). 2. Döïng ñöôøng thaúng vuoâng goùc a. Döïng baèng thöôùc vaø compa Caùch döïng ñöôøng thaúng vuoâng goùc baèng compa Laáy c laøm taâm veõ cung troøn coù baùn kính lôùn hôn khoaûng caùch töø ñieåm C ñeán ñöôøng thaúng (a), caét (a) taïi A vaø B. Laáy A & B laøm taâm, veõ cung troøn coù baùn kính lôùn hôn moät nöõa AB. Hai cung troøn naøy caét nhau taïi D.
18 Noái C vaø D, CD laø ñöôøng thaúng vuoâng goùc vôùi (a). b. Döïng baèng thöôùc vaø eâke Ñeå veõ qua ñieåm C ñöôøng thaúng vuoâng goùc vôùi ñöôøng thaúng (a), tröôùc heát ñaët meùp thöôùc thaúng saùt vôùi ñöôøng thaúng a vaø cho moät caïnh vuoâng goùc cuûa eâke tröôït theo meùp thöôùc cho ñeán khi caïnh vuoâng goùc kia ñi qua ñieåm C, roài vaïch qua C theo caïnh vuoâng goùc vôùi eâke. Caùch döïng ñöôøng thaúng vuoâng goùc baèng eâke Coù theå veõ theo caùch khaùc nhö sau : ñaët moät caïnh vuoâng goùc cuûa eâke saùt vôùi ñöôøng thaúng a, vaø ñaët meùp thaúng thaúng saùt vôùi caïnh huyeàn cuûa eâke, roài tröôït eâke doïc theo meùp thöôùc cho ñeán khi caïnh goùc vuoâng kia ñi qua ñieåm C, roài vaïch qua C ñöôøng thaúng theo caïnh vuoâng goùc ñoù. 3. Chia ñeàu ñoaïn thaúng a. Chia ñoâi ñoaïn thaúng - Döïng baèng thöôùc vaø compa: Ñeå chia ñoâi ñoaïn thaúng AB, ta laáy hai ñieåm muùt A vaø B cuûa ñoaïn thaúng laøm taâm, veõ hai cung troøn cuøng baùn kính R (lôùn hôn AB/2) caét nhau taïi hai ñieåm 1 vaø 2. Ñöôøng thaúng 1-2 caét AB taïi C ñoù laø ñieåm giöõa cuûa AB. Chia ñoâi ñoaïn thaúng baèng compa Chia ñoâi ñoaïn thaúng baèng eâke - Döïng baèng thöôùc vaø compa : Ñeå chia ñoâi ñoaïn thaúng AB, ta duøng eâke döïng tam giaùc caân, roài döïng ñöôøng cao cuûa tam giaùc caân ñoù. b. Chia ñoaïn thaúng ra laøm nhieàu phaàn baèng nhau Giaû söû coù ñoaïn thaúng AB vaø caàn ñöôïc chia thaønh 7 phaàn baèng nhau
19 X 7 6 5 4 3 2 1 A B 1’ 2’ 3’ 4’ 5’ 6’ Chia ñoaïn thaúng ra laøm n phaàn - Qua A hoaëc B veõ ñöôøng thaúng AX baát kyø (AX khoâng truøng vôùi AB) - Ñaët lieân tieáp treân AX (keå töø A) 7 ñoaïn thaúng baèng nhau baèng caùc ñieåm chia töø 1, 2, …, 7. - Noái ñieåm 7 vôùi B, vaø qua caùc ñieåm 6, 5, …, 1 keû caùc ñöôøng thaúng song song vôùi 7B chuùng caét AB taïi caùc ñieåm 6’, 5’, …, 1’. Caùc ñieåm naøy chia AB thaønh 7 phaàn baèng nhau. - Muoán chia AB thaønh n phaàn baèng nhau thì ta ñaët lieân tieáp treân AX ( keå töø A) n ñoaïn thaúng baèng nhau vaø laøm töông töï nhö treân ta ñöôïc (n – 1 ) ñieåm chia AB thaønh n phaàn baèng nhau. B II. CHIA ÑEÀU ÑÖÔØNG TROØN 1. Chia ñöôøng troøn thaønh ba phaàn baèng nhau - Caùch laøm baèng thöôùc vaø compa R Quay voøng troøn baùn kính R. keû moät ñöôøng kính baát kyø AB cuûa O ñöôøng troøn O. quay ñöôøng troøn taâm A baùn kính R, caét ñöôøng troøn O C R D taïi C vaø D. Nhö vaäy ba ñieåm B, C, D chia ñöôøng troønthaønh ba phaàn baèng nhau. A Chia 3 ñöôøng troøn baèng compa - Caùch laøm baèng thöôùc vaø eâke Quay voøng troøn taâm O baùn kính R. Keû ñöôøng kính baát kyø 1-1’ cuûa ñöôøng troøn. Ñaët eâke vuoâng (coù goùc 30o) sao cho caïnh lôùn cuûa goùc vuoâng song song vôùi ñöôøng kính 1-1’ vaø caïch huyeàn cuûa eâke ñi qua ñieåm 1. Keû ñöôøng thaúng theo caïnh huyeàn eâke ñi qua ñieåm 1 caét ñöôøng troøn taïi ñieåm 2 vaø laät ngöôïc eâ ke ta tìm ñöôïc ñieåm 3. Nhö vaäy ba ñieåm 1, 2, 3 chia ñöôøng troøn thaønh ba phaàn baèng nhau. 1 1 0 0 2 3 2 1 1 ’ ’