Bài giảng Mỹ thuật phương pháp giảng dạy Mỹ thuật: Phần 2- Hồ Vân Thùy
lượt xem 82
download
Nội dung phần 2 của Bài giảng Mỹ thuật phương pháp giảng dạy Mỹ thuật giới thiệu đến người học kiến thức về nội dung và phương pháp dạy Mỹ thuật ở Tiểu học. Với nội dung được cụ thể hóa trong 4 chương cuối trình bày về: vẽ theo mẫu và phương pháp dạy vẽ theo mẫu, vẽ trang trí và phương pháp dạy vẽ trang trí ở Tiểu học, vẽ tranh và phương pháp giảng dạy, thường thức Mỹ thuật và phương pháp giảng dạy. Mời các bạn cùng tham khảo.
Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!
Nội dung Text: Bài giảng Mỹ thuật phương pháp giảng dạy Mỹ thuật: Phần 2- Hồ Vân Thùy
- PhÇn thø hai Néi dung vµ ph−¬ng ph¸p d¹y Mü thuËt ë tiÓu häc Ch−¬ng III VÏ theo mÉu vµ ph−¬ng ph¸p d¹y vÏ theo mÉu A − VÏ theo mÉu I − Kh¸i niÖm Mäi thø ®Òu cã thÓ lµ chñ ®Ò ®Ó vÏ. Nh− vËy vÏ g× kh«ng ph¶i lµ ®iÒu quan träng, mµ quan träng nhÊt lµ mçi ng−êi häc ®Òu ph¶i yªu thÝch vÏ vµ hiÓu r»ng vÏ gióp hä häc hái mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vÒ thÕ giíi hiÖn h÷u. Häc vÏ gióp chóng ta cã c¸i nh×n míi vÒ mäi vËt, vÒ thÕ giíi xung quanh, gióp chóng ta hiÓu ®−îc nh÷ng nguyªn lý, nh÷ng ph−¬ng ph¸p t¹o h×nh c¨n b¶n, n¾m v÷ng ph−¬ng ph¸p vÏ theo mÉu mét c¸ch tù tin vµ hµo høng. Tuy nhiªn, héi häa còng lµ mét c«ng viÖc ®ßi hái tÝnh chñ ®éng. Ngoµi nh÷ng nguyªn t¾c, c¸ch thøc vµ ph−¬ng ph¸p ®−îc häc, ng−êi vÏ ph¶i biÕt tù c¶m nhËn, tù ph©n tÝch h¬n lµ rËp khu«n. Nh− vËy, ®Ó vÏ tèt cÇn cã sù kÕt hîp gi÷a c¶m nhËn vµ ph©n tÝch chø kh«ng ph¶i chØ nh×n nhËn sù vËt mét c¸ch m¸y mãc, kh« cøng theo nh÷ng quy t¾c nhÊt ®Þnh. Ph−¬ng tiÖn ®Ó vÏ ngµy nay rÊt phong phó, ®a d¹ng nh−ng kh«ng cã hiÓu biÕt c¬ b¶n vÒ héi häa th× dï dông cô cã tÝnh n¨ng tèt nhÊt còng kh«ng thÓ gióp chóng ta vÏ ®−îc mét bøc tranh ®Ñp, hay thÓ hiÖn ®−îc ®iÒu mµ chóng ta t©m ®¾c. Muèn hiÓu ®−îc kh¸i niÖm "VÏ theo mÉu" cÇn hiÓu thªm c¸c thuËt ng÷ chuyªn m«n liªn quan sau ®©y : 61
- 1. VÏ h×nh häa H×nh häa lµ mét m«n häc c¬ b¶n cña ngµnh Mü thuËt ë tr−êng chuyªn nghiÖp nh− tr−êng §¹i häc Mü thuËt, §¹i häc Mü thuËt c«ng nghiÖp, tr−êng §¹i häc KiÕn tróc, tr−êng Cao ®¼ng S− ph¹m Nh¹c − Häa, tr−êng Trung cÊp Mü thuËt,... H×nh häa ®−îc vÏ b»ng ch× ®en hoÆc than vÏ gäi lµ h×nh häa ®en tr¾ng vµ vÏ b»ng mµu (mµu bét , s¬n dÇu,...) gäi lµ h×nh häa mµu. C¸c mÉu vÏ ®Ó thùc hiÖn c¸c bµi tËp h×nh ho¹ lµ nh÷ng h×nh khèi c¬ b¶n : H×nh lËp ph−¬ng, h×nh l¨ng trô, h×nh hép, h×nh cÇu, h×nh chãp, h×nh th¸p, h×nh ®a diÖn,... C¸c ®å vËt biÕn d¹ng tõ h×nh khèi c¬ b¶n nh− : Êm, chÐn, chai, lä, phÝch n−íc, b¸t, ®Üa,... ; c¸c lo¹i hoa, qu¶,... ; c¸c m« h×nh mòi, m¾t, tai, miÖng, phï ®iªu hoa l¸,... ; t−îng ®Çu ng−êi, t−îng b¸n th©n, t−îng toµn th©n ; C¸c t− thÕ ng−êi thËt : ch©n dung, b¸n th©n vµ toµn th©n ë c¸c d¸ng thÕ kh¸c nhau,... C¸c bµi tËp vÒ vÏ ng−êi lµ nh÷ng bµi tËp cã yªu cÇu cao nhÊt cña m«n häc. Bµi tËp trong ch−¬ng tr×nh m«n H×nh ho¹ ®−îc s¾p xÕp theo tr×nh tù tõ dÔ ®Õn khã, tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p, tõ vÏ h×nh ®Õn vÏ ®Ëm nh¹t vµ vÏ mµu. ChÊt liÖu còng ®−îc s¾p xÕp theo thø tù tõ ch×, than ®Õn mµu bét, mµu n−íc, s¬n dÇu. Träng t©m nghiªn cøu cña h×nh häa lµ h×nh, khèi vµ mµu s¾c cña sù vËt. Qua ®ã ng−êi vÏ luyÖn c¸ch quan s¸t, nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ vÒ kÝch th−íc, tû lÖ, ®Ëm nh¹t mµu s¾c ®Ó diÔn t¶ ®−îc ®èi t−îng. H×nh häa lµ m«n häc c¬ b¶n hç trî cho vÏ trang trÝ vµ s¸ng t¸c tranh sau nµy. 2. VÏ t¶ thùc VÏ t¶ thùc lµ tªn gäi cña mét ph©n m«n Mü thuËt ë tr−êng phæ th«ng, tiÓu häc, trung häc c¬ së vµ trung häc chuyªn ban tr−íc n¨m 1980. ThuËt ng÷ nµy ®−îc dïng ®Õn n¨m 1980 th× ®−îc thay b»ng "VÏ theo mÉu". Cã sù thay ®æi ®ã lµ do nhiÒu ng−êi ®· hiÓu sai tªn gäi cña ph©n m«n dÉn ®Õn lµm sai, cho r»ng vÏ t¶ thùc lµ ph¶i vÏ nh− thùc, gièng y nguyªn thùc, vÒ kÝch th−íc, tû lÖ, ®Ëm nh¹t nh− chôp ¶nh ; yªu cÇu bµi vÏ ph¶i ®óng mÉu ®Õn tõng chi tiÕt, nh− mÉu thiÕt kÕ. Do ®ã, cã gi¸o viªn ®· ®o kÝch th−íc, h−íng dÉn häc sinh kÎ « ®Ó vÏ dÉn ®Õn kÕt qu¶ lµ mçi bµi vÏ ®Òu gièng nhau nh− ®óc. HiÓu nh− thÕ lµ kh«ng ®óng víi vÏ t¶ thùc. VÏ t¶ thùc lµ vÏ tõ ®èi t−îng cã thùc ë tr−íc m¾t. V× mçi häc sinh cã c¸ch nh×n, ®¸nh gi¸, nhËn xÐt, c¶m thô kh¸c nhau, kh¶ n¨ng diÔn t¶ kh¸c nhau nªn c¸c bµi vÏ kh«ng thÓ gièng nhau ®−îc. Tªn gäi "VÏ t¶ thùc" kh«ng sai nh−ng nhiÒu ng−êi hiÓu sai, lµm sai nªn n¨m 1980 Héi ®ång bé m«n Mü thuËt nhÊt trÝ thay "VÏ t¶ thùc" b»ng "VÏ theo mÉu". 3. VÏ theo mÉu a) Kh¸i niÖm VÏ theo mÉu lµ nghiªn cøu mÉu ®· bµy tr−íc m¾t vµ vÏ m« pháng l¹i theo c¸ch nh×n, c¸ch nghÜ, c¸ch c¶m thô cña ng−êi vÏ. 62
- NÐt vÏ, h×nh vÏ cña "VÏ theo mÉu" kh«ng nh− nÐt vÏ, h×nh vÏ cña vÏ kü thuËt ®ßi hái chÝnh x¸c tuyÖt ®èi ®Õn tõng chi tiÕt ®Ó s¶n xuÊt hµng lo¹t th«ng qua b¶n vÏ thiÕt kÕ. NÐt vÏ cña vÏ mü thuËt kh«ng ®ßi hái ph¶i th¼ng b¨ng hay trßn ®Òu mµ nã chØ mang tÝnh chÊt t−¬ng ®èi biÓu hiÖn ®Êy ®óng lµ ®−êng th¼ng, ®−êng cong, ®−êng trßn cña héi häa. − H×nh vÏ cña vÏ mü thuËt kh«ng ®ßi hái chÝnh x¸c tuyÖt ®èi nh− h×nh vÏ kü thuËt mµ "chÝnh x¸c" ë ®©y cã nghÜa lµ nã hîp lý trong kh«ng gian theo c¸ch nh×n cña ng−êi vÏ. Sù chÝnh x¸c cña héi häa còng nh− cña nghÖ thuËt nãi chung kh«ng ph¶i lµ sù chÝnh x¸c cña khoa häc tù nhiªn, cña kü thuËt, bëi nghÖ thuËt cã nh÷ng ®Æc tÝnh riªng hoµn toµn kh¸c víi khoa häc kü thuËt. − NÐt vÏ, h×nh vÏ cña vÏ mü thuËt ®−îc thùc hiÖn ®¬n thuÇn b»ng tay, kh«ng dïng th−íc hay compa, dï lµ c¸c nÐt th¼ng cña t−êng nhµ, cét ®iÖn, c¸i hép hay ®−êng trßn cña miÖng lä. CÇn l−u ý "VÏ theo mÉu" lµ t¶, m« pháng l¹i theo mÉu chø kh«ng ph¶i sao chÐp rËp khu«n nh− khi thiÕt kÕ. Nh− vËy, tuy cïng mét mÉu, cïng mét c¸ch h−íng dÉn nh−ng tÊt c¶ c¸c bµi vÏ sÏ kh«ng gièng nhau v× nhiÒu lÏ : + Mçi ng−êi ë mét vÞ trÝ kh¸c nhau : chÝnh diÖn, bªn ph¶i, bªn tr¸i ; h−íng nh×n kh¸c nhau vÒ mÉu : ng−êi ngåi cao, thÊp, xa, gÇn,... sÏ nh×n mÉu kh«ng nh− nhau. + Kh¶ n¨ng so s¸nh, ph©n tÝch, −íc l−îng cña mçi ng−êi kh¸c nhau, nªn nhËn xÐt vÒ kÝch th−íc, tû lÖ mÉu cña mäi ng−êi sÏ kh«ng gièng nhau. + C¶m thô vÎ ®Ñp cña mçi ng−êi kh¸c nhau, do vËy biÓu hiÖn qua h×nh vÏ sÏ kh¸c nhau. D¹y vÏ theo mÉu hay d¹y mü thuËt theo c¸ch kÎ « lµ kh«ng ®óng yªu cÇu cña m«n häc. Yªu cÇu c¶ líp vÏ theo mét khu«n mÉu ®Þnh s½n cña gi¸o viªn lµ kh«ng ®óng víi d¹y vÏ theo mÉu. Bµi vÏ theo mÉu chØ yªu cÇu m« pháng l¹i mÉu cã ë tr−íc mÆt víi h×nh d¸ng, kÝch th−íc, ®Ëm nh¹t nh− ng−êi vÏ nh×n thÊy vµ c¶m nhËn. VÝ dô h×nh vÏ minh häa c¸i ca (H.1). H×nh 1 Nh− vËy bµi vÏ c¸i ca nh− c¸c tr−êng hîp trªn ®Òu ®óng nh− nã 63
- ®ang tån t¹i trong kh«ng gian theo c¸ch nh×n, c¸ch nghÜ vµ c¶m nhËn cña mçi ng−êi. §iÒu quan träng lµ gi¸o viªn gióp häc sinh nhËn ra h×nh vÏ c¸i ca nµo ®Ñp h¬n (v× vÏ ®óng ch−a ch¾c ®· ®Ñp). b) Mét sè kiÕn thøc c¬ b¶n cho vÏ theo mÉu • NÐt : Ta th−êng dïng nÐt ®Ó vÏ h×nh, vÏ ®Ëm nh¹t. §èi víi vÏ mü thuËt, nÐt ®Ó biÓu hiÖn ®−êng th¼ng, ®−êng cong chØ mang tÝnh t−¬ng ®èi, kh«ng th¼ng b¨ng, ngay ng¾n, ®Òu ®Æn nh− th−íc kÎ hoÆc trßn ®Òu nh− compa quay. NÐt cña mü thuËt dï lµ nÐt th¼ng, nÐt cong hay gÊp khóc,... còng hoµn toµn ®¬n thuÇn lµ nÐt vÏ b»ng tay. Cã nh− vËy nÐt vÏ míi rung theo t©m t×nh, c¶m xóc cña ng−êi vÏ vµ truyÒn c¶m ®Õn ng−êi xem. §−êng nÐt cã søc biÓu hiÖn rÊt m¹nh mÏ, cã tÝnh kh¸i qu¸t cao. Ta cã thÓ dïng nh÷ng nÐt lín, nhá, ®Ëm, nh¹t, h−, thËt, m¹nh, yÕu, dµy, th−a ®Ó thÓ hiÖn sù biÕn hãa vÒ h×nh d¸ng, kÕt cÊu, chÊt liÖu, h×nh thÓ vµ kh«ng gian cña vËt thÓ. Mçi ®−êng nÐt cã ®Æc tÝnh riªng cña nã. Tïy theo ph−¬ng tiÖn vµ kü thuËt sö dông, ta cã thÓ t¹o cho nã nh÷ng tr¹ng th¸i biÓu c¶m nh− l−ìng lù, hung h¨ng, nh¹y c¶m, cøng nh¾c hay mÒm m¹i. Tïy thuéc vµo cÊu tróc vËt chÊt cña vËt mÉu, tïy thuéc vµo sù chiÕu s¸ng vµ c¸ch nh×n cña ng−êi vÏ, nÐt vÏ cÇn cã chç ®Ëm, chç nh¹t (mê), chç liÒn m¹ch, chç ng¾t qu·ng,... nh»m biÓu hiÖn, diÔn ®¹t h×nh thÓ cña c¸c vËt mÉu ®óng vÒ chiÒu h−íng, ®é cao thÊp, dµy máng, cøng mÒm nh− m¾t nh×n thÊy. H×nh d¹ng cña nÐt vÏ t¸c ®éng tíi con ng−êi nh÷ng c¶m xóc kh¸c nhau. VÝ dô : ®−êng th¼ng th× cho c¶m gi¸c vÒ sù cøng cái, trùc tiÕp, m¹nh mÏ hay h¨ng h¸i, ®−êng cong th× cho c¶m gi¸c vÒ sù sinh ®éng, tinh tÕ, gîi c¶m hay thanh th¶n tho¶i m¸i. V× thÕ søc diÔn c¶m cña ®−êng nÐt tïy thuéc vµo h−íng cña nã, vµo bÒ dµy vµ thao t¸c thÓ hiÖn. Khi vÏ nÐt th¼ng, vÏ mét lÇn ch−a th¼ng, cã thÓ vÏ lÇn thø hai, thø ba ; nªn v¹ch nÐt dµi, kh«ng vÏ tõng ®o¹n nèi nhau ®Ó cho nÐt vÏ tù nhiªn, m¹ch l¹c theo c¶m xóc. Mét bµi vÏ cã nÐt ®Ñp, võa diÔn t¶ ®−îc h×nh, võa diÔn t¶ ®−îc khèi sÏ lµm cho bµi vÏ kh«ng gß Ðp, cøng nh¾c mµ mÒm m¹i, sinh ®éng, cã kh«ng gian. • H×nh : H×nh lµ d¸ng vÎ bªn ngoµi cña vËt thÓ, khi vÏ ta cÇn chó ý ®Õn h×nh d¸ng vµ so s¸nh tû lÖ c¸c bé phËn víi nhau thËt ®óng ®Ó thÓ hiÖn ®−îc ®Æc ®iÓm cña vËt mÉu. • M¶ng : CÊu tróc vËt thÓ th−êng kh¸ phøc t¹p do nhiÒu h×nh khèi c¬ b¶n t¹o nªn. C¸c h×nh khèi lu«n cã c¸c mÆt : mÆt nghiªng, mÆt th¼ng, mÆt trªn, mÆt d−íi,..., chç 64
- låi, chç lâm,... C¸c mÆt ®ã cã c¸c h−íng kh¸c nhau trong kh«ng gian nªn nã nhËn ¸nh s¸ng kh«ng nh− nhau. Do vËy bÒ mÆt cña vËt thÓ cã chç ®Ëm, chç nh¹t, chç s¸ng, chç tèi t¹o nªn nh÷ng h×nh m¶ng ®Ëm nh¹t, chÝnh v× thÕ khi nh×n mäi vËt ta thÊy cã h×nh khèi. • H×nh khèi Mäi vËt trong kh«ng gian ®Òu cã h×nh khèi kh¸c nhau nh− ngän nói, ng«i nhµ, c¸i tñ, bµn ghÕ, Êm chÐn,... nã chiÕm chç trong kh«ng gian 3 chiÒu. Chóng ta cã thÓ dïng ®−êng nÐt ®Ó biÓu hiÖn s¸ng tèi, ®Ëm nh¹t, sÏ t¹o cho h×nh vÏ cã h×nh khèi, cã xa gÇn, cã kh«ng gian trªn mÆt ph¼ng cña giÊy vÏ. V× sao vËt thÓ cã ®é ®Ëm nh¹t kh¸c nhau ? VËt thÓ ®−îc cÊu t¹o bëi nhiÒu h×nh khèi, cã mÆt låi, mÆt lâm theo c¸c h−íng kh¸c nhau. − NhËn ¸nh s¸ng ë c¸c mÆt kh¸c nhau : trùc diÖn, xiªn, chÐo,... − Mçi chÊt liÖu nhËn ¸nh s¸ng mét c¸ch kh¸c nhau. 4. C¸ch nh×n xa gÇn (LuËt xa gÇn) a) Kh¸i niÖm LuËt xa gÇn lµ ®Þnh luËt tr×nh bµy vµ gi¶i thÝch diÔn biÕn vÒ h×nh thÓ vµ ®−êng nÐt cña sù vËt tõ gÇn ®Õn xa khi ta nh×n tõ mét ®iÓm tr«ng nhÊt ®Þnh vµ ®−a ra quy luËt vÒ c¸ch gi¶i quyÕt mäi t−¬ng quan vÒ ®−êng nÐt cña nh÷ng vËt thÓ, c¶nh vËt,... ë nh÷ng vÞ trÝ xa gÇn kh¸c nhau trong kh«ng gian. LuËt xa gÇn cßn gäi lµ luËt thÊu thÞ hay luËt phèi c¶nh. Ph¶i biÕt nh×n mäi vËt theo luËt xa gÇn ®Ó vÏ cho ®óng, cho thËt h¬n nh− chóng ®ang tån t¹i trong kh«ng gian. VËt ë gÇn th× to, râ ; vËt ë xa th× nhá, mê. LuËt xa gÇn lµ mét khoa häc nghiªn cøu c¸ch nh×n mäi vËt trong kh«ng gian vµ gi¶i thÝch sù biÕn ®æi cña chóng trong kh«ng gian. Nã lµ mét trong c¸c tri thøc c¨n b¶n cña héi häa (lµ khoa häc nghiªn cøu c¸c hiÖn t−îng vµ quy luËt thÞ gi¸c). Häc vµ n¾m ®−îc phÐp phèi c¶nh héi häa cã thÓ gióp ta lý gi¶i ®−îc rÊt nhiÒu hiÖn t−îng thÞ gi¸c phøc t¹p, gióp ta n©ng cao nhËn thøc vÒ sù biÕn hãa phèi c¶nh trong cuéc sèng, ®iÒu ®ã rÊt cÇn thiÕt cho viÖc n©ng cao n¨ng lùc t¹o h×nh. b) §−êng tÇm m¾t (§−êng ch©n trêi) §−êng tÇm m¾t (§TM) lµ ®−êng th¼ng n»m ngang song song víi mÆt ®Êt vµ ngang tÇm m¾t ng−êi nh×n. 65
- VÞ trÝ cña ®−êng tÇm m¾t thay ®æi theo vÞ trÝ cña ng−êi nh×n. Khi ta ®øng nh×n th× ®−êng tÇm m¾t cao, ngåi th× ®−êng tÇm m¾t thÊp. + C¸ch x¸c ®Þnh ®−êng tÇm m¾t : • §øng tr−íc biÓn, ®−êng ranh giíi gi÷a trêi vµ mÆt n−íc biÓn chÝnh lµ ®−êng tÇm m¾t (H.2). H×nh 2 • §øng tr−íc kh«ng gian réng ë ngoµi trêi th× ®−êng ranh giíi gi÷a ®Êt vµ trêi chÝnh lµ ®−êng tÇm m¾t. • Khi vÏ ë trong phßng, n©ng mÆt ph¼ng cña c©y th−íc hay tÊm b×a cøng lªn ngang tÇm m¾t, tíi lóc mÆt ph¼ng thu l¹i chØ cßn lµ mét ®−êng ngang th× ®ã lµ ®−êng tÇm m¾t. + ý nghÜa cña ®−êng tÇm m¾t trong tranh : §−êng tÇm m¾t cã ý nghÜa nhÊt ®Þnh ®èi víi t¸c phÈm héi häa. • §−êng tÇm m¾t ë gi÷a chia tranh ra thµnh 2 phÇn trªn vµ d−íi b»ng nhau. Tr−êng hîp nµy ng−êi ta th−êng tr¸nh v× nã t¹o cho ta mét c¶m gi¸c nÆng nÒ khã chÞu. §Ó ®−êng ch©n trêi n»m ë chÝnh gi÷a tranh sÏ khã xö lý vÒ bè côc ®Ó t¹o ®−îc sù chÆt chÏ cña c¸c h×nh m¶ng ®Ëm nh¹t. • §−êng tÇm m¾t ë vÞ trÝ thÊp (phÇn ®Êt, n−íc Ýt, phÇn trªn trêi nhiÒu). Tr−êng hîp nµy sÏ cho ta c¶m gi¸c c¶nh réng mªnh m«ng, tho¸ng ®·ng. PhÇn d−íi ®Êt tuy diÖn tÝch hÑp nh−ng l¹i cho c¶m gi¸c réng nh− cßn n÷a vµ ®ang ch¹y vÒ xa. 66
- • §−êng tÇm m¾t ë vÞ trÝ cao, thÊy phÇn ®Êt hay n−íc nhiÒu h¬n nh−ng l¹i cho ta c¶m gi¸c c¶nh hÑp vµ gÇn h¬n. Khi ng−êi vÏ ë vÞ trÝ cao nh×n xuèng thÊp th× ®−êng tÇm m¾t ë ngoµi tranh, tÊt c¶ sù vËt nh×n thÊy tõ gÇn ®Õn xa sÏ dµn tr¶i trªn mÆt tranh tõ thÊp lªn cao. §−êng tÇm m¾t ch¹y ngang qua tranh th−êng t¹o nªn c¶m gi¸c buån lÆng lÏ, ®«i khi nÆng nÒ, ta th−êng b¾t gÆp trong tranh vÏ phong c¶nh cña Lª-vi-tan. §−êng tÇm m¾t rÊt quan träng bëi nã lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh c¸c ®−êng h−íng khi x©y dùng phèi c¶nh cho bøc vÏ. Nã quyÕt ®Þnh trùc tiÕp ®Õn sù biÕn ®æi phèi c¶nh cña c¸c vËt thÓ vµ hiÖu qu¶ cña h×nh. V× vËy, khi ®øng tr−íc mét c¶nh vËt ®Ó vÏ, ta ph¶i t×m ngay ra ®−êng tÇm m¾t vµ x¸c ®Þnh lªn mÆt tranh. c) §iÓm tr«ng (§iÓm nh×n) §iÓm tr«ng lµ ®iÓm mµ m¾t ta nh×n th¼ng gãc víi ®−êng tÇm m¾t ch¹y qua khung tranh (lµ vÞ trÝ con m¾t ng−êi vÏ). VÞ trÝ cña ®iÓm nh×n quyÕt ®Þnh ®Õn tÝnh chÊt cña phèi c¶nh. Cïng lµ mét phong c¶nh nh−ng khi ta ®øng ë vÞ trÝ kh¸c nhau th× phèi c¶nh còng kh¸c nhau. §iÓm nh×n thÊp th× ®−êng tÇm m¾t thÊp, ®iÓm nh×n cao th× ®−êng tÇm m¾t cao. Cïng mét ®iÓm nh×n nh−ng h−íng nh×n lªn trªn, nh×n ngang, nh×n xuèng d−íi còng cho nh÷ng hiÖu qu¶ kh¸c nhau vÒ phèi c¶nh. d) §iÓm tô §iÓm tô chÝnh lµ n¬i gÆp nhau cña nh÷ng ®−êng song song kh«ng cïng h−íng víi ®−êng tÇm m¾t. §iÓm tô n»m ë trªn ®−êng tÇm m¾t. §iÓm tô cßn ®−îc gäi lµ ®iÓm gi÷a, ®èi th¼ng víi ®iÓm nh×n ®ång thêi còng lµ ®iÓm vu«ng gãc cña tia nh×n víi ®−êng tÇm m¾t (H.3). 67
- H×nh 3: §iÓm tô ( Phèi c¶nh song song − C¸c ®−êng song song kh¸c h−íng sÏ gÆp nhau ë nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau trªn ®−êng tÇm m¾t (H.4). C¸c ®iÓm ®ã n»m ë hai bªn ®iÓm tô gäi lµ ®iÓm d− (§iÓm tô riªng). H×nh 4: §iÓm tô riªng ( ®iÓm d− ) − §iÓm trêi : Lµ ®iÓm mÊt ®i cña thÊu thÞ nghiªng ®èi víi vËt thÓ cã c¸c ®−êng h−íng nghiªng ë gÇn thÊp, ë xa cao. §iÓm mÊt ®i nµy n»m ë phÇn trêi cao phÝa trªn ®−êng tÇm m¾t (H.4). − §iÓm ®Êt : Lµ ®iÓm mÊt ®i cña thÊu thÞ nghiªng ®èi víi vËt thÓ cã c¸c ®−êng h−íng nghiªng ë gÇn cao, ë xa thÊp. §iÓm mÊt ®i nµy n»m ë phÇn ®Êt phÝa d−íi cña ®−êng tÇm m¾t (H.5) 68
- H×nh 5: §iÓm trêi vµ ®iÓm ®Êt e) Mét sè ®iÓm cÇn nhí khi vÏ xa gÇn Khi vÏ ta cã thÓ ngåi ë chÝnh diÖn, bªn ph¶i, bªn tr¸i mÉu do ®ã ®−êng tÇm m¾t cã thÓ ngang b»ng, thÊp h¬n hay cao h¬n mÉu. ë nh÷ng vÞ trÝ nh×n kh¸c nhau ®èi víi mÉu h×nh ¶nh quan s¸t ®−îc sÏ cã nh÷ng biÕn ®æi theo gãc nh×n cña ng−êi vÏ. − Khi nh×n theo luËt xa gÇn th−êng thÊy : • C¸c vËt ë gÇn th× to, cao, dµi, réng, ®Ëm, râ. • C¸c vËt ë xa th× nhá, thÊp, ng¾n, hÑp, nh¹t, mê. • TÊt c¶ c¸c ®−êng song hµnh song song víi mÆt ®Êt nh−ng kh«ng song song víi ®−êng tÇm m¾t ch¹y tõ gÇn ra xa ®Òu quy tô vµo mét ®iÓm trªn ®−êng tÇm m¾t (®iÓm tô). Cµng gÇn ®−êng tÇm m¾t th× kho¶ng c¸ch hai ®−êng cµng xÝch l¹i gÇn nhau h¬n. (V× thÕ, ta nh×n con ®−êng thÊy cµng xa, lßng ®−êng cµng hÑp l¹i). • Nh÷ng ®−êng song hµnh kh«ng song song víi mÆt ®Êt th× cµng xa cµng thu hÑp kho¶ng c¸ch vµ quy tô t¹i mét ®iÓm n»m ngoµi ®−êng tÇm m¾t (®iÓm mÊt ®i). • Nh÷ng ®−êng song hµnh th¼ng gãc víi mÆt tranh th× quy tô vµo ®iÓm tô chÝnh. • Nh÷ng ®−êng song hµnh kh«ng th¼ng gãc víi mÆt tranh th× quy tô vµo ®iÓm tô riªng. • C¸c ®−êng song hµnh ë d−íi ®−êng tÇm m¾t th× cã h−íng ®i lªn vµ ng−îc l¹i nÕu c¸c ®−êng song hµnh ë trªn ®−êng tÇm m¾t th× cã h−íng ®i xuèng. • TÊt c¶ c¸c ®−êng n»m ngang ch¹y song song víi ®−êng tÇm m¾t lu«n gi÷ nguyªn lµ ®−êng n»m ngang kh«ng thay ®æi nh−ng cµng xa tr«ng chóng cµng ng¾n l¹i. • TÊt c¶ c¸c ®−êng th¼ng ®øng (cét ®iÖn, ch©n bµn,...) lu«n gi÷ nguyªn lµ t− thÕ th¼ng ®øng nh−ng cµng xa tr«ng chóng cµng thÊp dÇn. 69
- II − Ph−¬ng ph¸p vÏ theo mÉu 1. Quan niÖm Héi häa lµ mét m«n nghÖ thuËt cã ph¹m vi rÊt réng ®ßi hái ng−êi häc ph¶i rÌn luyÖn vµ ph¸t huy nh÷ng kh¶ n¨ng tæng hîp gåm nhiÒu mÆt : tu d−ìng tri thøc ®Ó lµm c¨n b¶n, cã ph−¬ng ph¸p ®óng, cã kü x¶o thµnh thôc,... VÏ tranh lµ mét lo¹i lao ®éng cÇn kü n¨ng phèi hîp gi÷a trÝ ãc, m¾t vµ tay. Qu¸ tr×nh vÏ ®ßi hái tr−íc hÕt lµ sù quan s¸t chÝnh x¸c cña con m¾t vµ sù ph©n tÝch, ph¸n ®o¸n, so s¸nh, kh¸i qu¸t cña trÝ ãc. Sau ®ã th«ng qua bµn tay, vËn dông nh÷ng c¸ch thøc vµ kü n¨ng, kü x¶o ®Ó biÓu hiÖn. Cã nhiÒu ng−êi khi vÏ th−êng kh«ng biÕt vÏ g× tr−íc, vÏ g× sau, hoÆc th−êng vÏ tõ trªn xuèng d−íi, vÏ ®Õn ®©u xong ®Õn ®Êy ; häc sinh tiÓu häc th−êng thÊy g× vÏ nÊy, vÏ ngay c¸c chi tiÕt. C¸ch vÏ nh− vËy lµ kh«ng ®óng. Ph−¬ng ph¸p vÏ theo mÉu lµ c¸ch thøc tiÕn hµnh bµi vÏ tõ lóc b¾t ®Çu ®Õn khi hoµn thµnh, tõ c¸ch nh×n, c¸ch nghÜ ®Õn c¸ch vÏ. N¾m v÷ng ph−¬ng ph¸p vÏ c¬ b¶n sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho gi¸o viªn d¹y vÏ mü thuËt dÔ dµng h¬n. §èi víi vÏ mü thuËt, yªu cÇu tr−íc tiªn cÇn ph¶i tu©n theo lµ : + Ph¶i cã mÉu vÏ thËt ë tr−íc mÆt. + Ph¶i quan s¸t mÉu thËt kü ®Ó vÏ. + Kh«ng vÏ tõ chi tiÕt, bé phËn mµ vÏ tõ kh¸i qu¸t ®Õn chi tiÕt. 2. Ph−¬ng ph¸p vÏ theo mÉu RÊt nhiÒu ng−êi khi vÏ lu«n chØ coi träng n©ng cao kh¶ n¨ng vÏ cña tay. Hä cho r»ng vÏ ®−îc ®Ñp hay kh«ng chñ yÕu lµ nhê c«ng phu cña tay, mµ quªn r»ng mçi cö ®éng cña tay ®Òu cã sù tham gia cña m¾t vµ sù ®iÒu khiÓn trùc tiÕp cña t− duy. Kh¶ n¨ng biÓu hiÖn cña tay chØ lµ mét sè kü n¨ng, kü x¶o vÒ mÆt vËn ®éng, thao t¸c ; cßn kh¶ n¨ng quan s¸t, kh¶ n¨ng ph©n tÝch, kh¶ n¨ng tæng hîp, kh¸i qu¸t cña m¾t vµ ®Çu ãc, nh÷ng hiÓu biÕt vµ tu d−ìng nghÖ thuËt míi lµ nh÷ng kh¶ n¨ng c¨n b¶n nhÊt cã vai trß quyÕt ®Þnh. VÏ theo mÉu dï lµ ®¬n gi¶n hay phøc t¹p, tõ vÏ c¸i l¸, vÏ c¸i cèc ®Õn vÏ con vËt, vÏ ng−êi ®Òu tiÕn hµnh theo quy tr×nh chung sau ®©y : a) Quan s¸t mÉu vÏ Quan s¸t mÉu vÏ lµ kü n¨ng quan träng hµng ®Çu ®èi víi vÏ theo mÉu. V× dï vÏ mÉu g× th× còng ph¶i nh×n thÊy chÝnh x¸c míi vÏ ®−îc chÝnh x¸c, nh×n thÊy mét c¸ch tØ mØ míi vÏ ®−îc mét c¸ch s©u s¾c. Do ®ã, viÖc quan s¸t vµ thÓ hiÖn cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau trong qu¸ tr×nh vÏ mét bøc tranh. 70
- Quan s¸t mÉu tõ bao qu¸t ®Õn chi tiÕt, ®Ó nhËn ra : + H×nh d¸ng bªn ngoµi cña mÉu (chiÒu cao, chiÒu ngang vµ nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña mÉu). + CÊu tróc, tû lÖ vµ c¸c kÝch th−íc chÝnh. + C¸c m¶ng ®Ëm nh¹t lín. + Ph¸t hiÖn vÎ ®Ñp cña mÉu t¹o høng thó cho ng−êi vÏ. Ph¶i quan s¸t toµn bé ®èi t−îng ®Ó cã mét Ên t−îng vÒ tæng thÓ. Th«ng qua so s¸nh, ph©n tÝch ®Ó x¸c ®Þnh quan hÖ tû lÖ, kÕt cÊu, s¸ng tèi, kh«ng gian, phèi c¶nh vµ kÓ c¶ nh÷ng quan hÖ tinh tÕ vÒ h− thùc, m¹nh yÕu gi÷a c¸c vËt thÓ. Quan s¸t mÉu ®Ó suy nghÜ vÒ bè côc : + VÏ h×nh trong tê giÊy ngang hay däc th× sÏ hîp lý, thuËn m¾t ? + H×nh vÏ nh− thÕ nµo lµ võa ? (H×nh to qu¸ g©y c¶m gi¸c chËt chéi, nhá qu¸ g©y c¶m gi¸c láng lÎo). CÇn ®Æt h×nh vÏ ë gi÷a hay lÖch sang tr¸i, sang ph¶i, hoÆc lªn trªn hoÆc xuèng d−íi trang giÊy ®Ó cã bè côc c©n ®èi ? (H×nh vÏ). Nh÷ng c¶m xóc vµ nhËn xÐt ban ®Çu nµy rÊt quan träng trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh bµi vÏ. CÇn tiÕn hµnh quan s¸t mÉu vµ vÏ ®an xen nhau cho ®Õn khi bµi vÏ hoµn thµnh. b) C¸ch vÏ Quan s¸t tõ bao qu¸t ®Õn chi tiÕt th× vÏ còng tiÕn hµnh tõ c¸i tæng thÓ ®Õn bé phËn. − VÏ ph¸c khung h×nh : Khung h×nh lµ h×nh bao quanh, lµ giíi h¹n chç cao nhÊt, thÊp nhÊt, réng nhÊt, dµi nhÊt cña mÉu vÏ. Khung h×nh cã thÓ lµ h×nh tam gi¸c (cña ngän nói, l¸ trÇu), h×nh nhiÒu c¹nh (l¸ m−íp, l¸ s¾n, con tr©u,...), h×nh trßn (cña b«ng hoa, con gµ,...). Tïy theo h×nh d¹ng bªn ngoµi cña mÉu mµ ph¸c khung h×nh cho phï hîp. Khung h×nh chØ lµ h×nh do ng−êi vÏ h×nh dung ra b»ng ãc kh¸i qu¸t, kh«ng cã thùc. 71
- Khi vÏ khung h×nh cÇn l−u ý : + Khi b¾t ®Çu vÏ lªn giÊy, tr−íc tiªn cÇn ®Þnh vÞ nh÷ng ®iÓm quan träng (cao nhÊt, thÊp nhÊt, réng nhÊt ë bªn ph¶i, bªn tr¸i) ®Ó s¾p xÕp h×nh vÏ lªn giÊy cho phï hîp vµ ph¸c khung h×nh. Nªn s¾p xÕp h×nh vÏ sao cho t−¬ng xøng víi khu«n khæ giÊy, kh«ng nªn ®Ó h×nh vÏ qu¸ lín hoÆc qu¸ nhá. H×nh vÏ nªn chiÕm kho¶ng 1/2 ®Õn 2/3 diÖn tÝch giÊy vÏ. NÕu h¬n 2/3 th× qu¸ lín, qu¸ chËt ; nhá h¬n 1/2 th× qu¸ nhá, qu¸ trèng. PhÝa trªn, phÝa d−íi, bªn ph¶i, bªn tr¸i cña mÆt giÊy nªn ®Ó mét kho¶ng trèng nhÊt ®Þnh ®Ó t¹o kh«ng gian cho bµi vÏ. H×nh thÓ chñ yÕu nªn ®Ó gÇn chÝnh gi÷a trang giÊy. + KÝch th−íc : chiÒu cao, chiÒu réng hay nh÷ng kho¶ng c¸ch cña khung h×nh ph¶i tû lÖ víi kÝch th−íc cña mÉu. Khung h×nh sai, h×nh vÏ mÉu sÏ sai theo. + NÐt vÏ ph¸c khung h×nh cÇn nhÑ nhµng ®Ó sau nµy tÈy bá dÔ dµng. + NÕu lµ mÉu vÏ c©n ®èi nh− lä hoa, c¸i l¸ cÇn ph¸c trôc ®èi xøng ®Ó dÔ vÏ h¬n. + NÕu lµ mÉu cã 2 ®å vËt trë lªn cÇn quan s¸t, −íc l−îng vµ ph¸c khung h×nh tõng ®å vËt. 72
- − X¸c ®Þnh tû lÖ bé phËn : Quan s¸t mÉu, −íc l−îng kÝch th−íc c¸c bé phËn vµ ®¸nh dÊu nh÷ng ®iÓm cao, thÊp, réng, hÑp, låi, lâm theo chiÒu ngang, chiÒu cao (vÝ dô nh− chiÒu ngang cña miÖng, cæ, chiÒu cao cña vai chai...). §ång thêi ph¶i so s¸nh ®Æc ®iÓm vµ sù kh¸c biÖt gi÷a tÊt c¶ c¸c vËt ®Ó cã ®−îc mét nhËn thøc tæng thÓ vÒ tû lÖ, H×nh 7: H×nh qu¸ to kÕt cÊu, quan hÖ s¸ng tèi, quan hÖ kh«ng gian, quan hÖ phèi c¶nh vµ nh÷ng quan hÖ vÒ h− thùc, m¹nh yÕu gi÷a nh÷ng vËt thÓ. Cã nh− thÕ míi n¾m v÷ng ®èi t−îng mét c¸ch chÝnh x¸c. − VÏ ph¸c c¸c nÐt chÝnh (VÏ kÕt cÊu h×nh thÓ) : Dùa vµo c¸c ®iÓm ®· ®¸nh dÊu, vÏ ph¸c H×nh 8: H×nh qu¸ nhá c¸c nÐt mê, ta sÏ cã h×nh d¸ng cña vËt. Cã thÓ vÏ ph¸c nhiÒu nÐt ®Ó t×m nÐt ®óng h¬n, ®ång thêi kÕt hîp víi quan s¸t vµ ®iÒu chØnh tû lÖ, kÝch th−íc nÕu thÊy cÇn thiÕt. Dïng ®−êng th¼ng ®øng vµ ®−êng dãng ngang ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng quan hÖ tû lÖ cña vËt thÓ ; vÏ ®óng h×nh thÓ, kÕt cÊu cña vËt thÓ, ®ång thêi vÏ ®óng phÐp phèi c¶nh. §©y lµ b−íc quan träng then chèt t¹o c¬ së cho nh÷ng b−íc sau. VÏ h×nh kh«ng thÓ tïy tiÖn, ®¹i kh¸i mµ nhÊt ®Þnh ph¶i nghiªm kh¾c, chÝnh x¸c. H×nh 9: H×nh vÏ c©n ®èi víi trang giÊy − VÏ nÐt chi tiÕt : Trªn c¬ së nh÷ng nÐt chÝnh ®· æn ®Þnh, quan s¸t mÉu ®Ó vÏ c¸c nÐt chi tiÕt cho ®óng mÉu h¬n. NÐt vÏ chi tiÕt cÇn cã ®Ëm nh¹t, cã thÓ chØnh söa nhiÒu lÇn ®Ó cã nÐt ®óng, ®Ñp h¬n vµ nªn vÏ theo cÊu tróc cña vËt thÓ. − VÏ ®Ëm nh¹t (vÏ bãng) : VÏ ®Ëm nh¹t hay cßn gäi lµ vÏ bãng, ®Ó vËt næi h×nh khèi, ®Ó bµi vÏ cã xa gÇn, cã kh«ng gian. §iÒu ®Çu tiªn ph¶i chó ý tíi khi vÏ ®Ëm nh¹t lµ nguån s¸ng. Mçi h×nh thÓ ®−îc ¸nh s¸ng chiÕu vµo ®Òu cã nh÷ng mÆt s¸ng vµ nh÷ng mÆt tèi t¹o nªn sù næi 73
- khèi cña chóng. NÕu kh«ng cã ¸nh s¸ng th× chóng ta kh«ng thÓ nhËn thøc ®−îc h×nh thÓ cña mäi vËt, kh«ng ph©n biÖt ®−îc tÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm cña chóng. Trong tù nhiªn, mçi h×nh thÓ, mçi c¶nh vËt ®Òu cã s¾c mµu riªng biÖt t−¬ng øng víi nh÷ng ®é ®Ëm nh¹t kh¸c nhau. VÏ ®Ëm nh¹t ®−îc tiÕn hµnh nh− sau : + Quan s¸t mÉu ®Ó x¸c ®Þnh ®é ®Ëm nh¹t : ®é ®Ëm nhÊt (tèi), ®é ®Ëm võa (trung gian), ®é nh¹t (s¸ng) vµ t−¬ng quan vÒ møc ®é h¬n kÐm ®Ëm nh¹t gi÷a c¸c vËt mÉu. Mçi chÊt liÖu nhËn ¸nh s¸ng kh¸c nhau (sø, gç, th¹ch cao,...), mµu s¾c cña mçi vËt thÓ kh¸c nhau nªn b¶n th©n chóng cã ®é ®Ëm nh¹t kh¸c nhau. CÊu tróc cña c¸c vËt thÓ (mÆt ph¼ng, mÆt cong, mÆt nghiªng,...) t¹o ra nh÷ng h×nh m¶ng s¸ng tèi kh¸c nhau. Qua ®ã ta nhËn thÊy diÔn biÕn cña ¸nh s¸ng rÊt phøc t¹p, do ®ã cÇn quan s¸t kü, chÝnh x¸c ®Ó t×m ra c¸c møc ®é ®Ëm nh¹t cña chóng. + T×m vÞ trÝ vµ h×nh m¶ng cña c¸c ®é ®Ëm nh¹t råi ph¸c h×nh m¶ng b»ng nÐt mê. + VÏ ®Ëm nh¹t theo m¶ng : vÏ ®Ëm tr−íc, nh¹t sau. CÇn l−u ý : + So s¸nh møc ®é ®Ëm nh¹t ®Ó bµi vÏ cã t−¬ng quan chung, tr¸nh ®é ®Ëm qu¸, nh¹t qu¸ hoÆc g©y t−¬ng ph¶n m¹nh qu¸ (gay g¾t, t¸ch b¹ch qu¸) hay ®ång ®Òu mê nh¹t. + VÏ ®Ëm nh¹t b»ng c¸ch kÕt hîp c¸c nÐt ®an xen dµy, th−a vµ theo cÊu tróc cña h×nh khèi : mÆt ph¼ng ®øng, nghiªng, cong, chÕch,... Kh«ng ®−îc c¹o ch× thµnh bét ®Ó di trªn giÊy. + Cè g¾ng diÔn t¶ chÊt cña c¸c vËt mÉu. CÇn quan s¸t kü ®Ó nhËn ra chÊt liÖu cña c¸c vËt mÉu (gåm cã nh÷ng vËt g× ? b»ng g× ? vµ cÊu tróc cña nã ra sao ? mÆt låi, lâm (c¸c h−íng) ; ®ång thêi ph©n biÖt nguån s¸ng chiÕu tíi m¹nh hay yÕu. + Cuèi cïng nh×n l¹i mÉu ®Ó so s¸nh vµ ®iÒu chØnh møc ®é ®Ëm nh¹t, tÈy bá nh÷ng phÇn ch−a ®óng hoÆc kh«ng cÇn thiÕt. CÇn ph©n tÝch kü t−¬ng quan c¸c mÆt ®Ó vÏ s©u : nªn t¨ng c−êng chç nµo, gi¶m bít chç nµo, chç nµo cÇn vÏ kü, chç nµo cÇn ®¬n gi¶n h¬n,... NhiÖm vô cña giai ®o¹n nµy lµ c©n nh¾c t−¬ng quan toµn bé ®Ó ®iÒu chØnh hiÖu qu¶ cuèi cïng cña bµi vÏ. 3. C¸c lo¹i bãng Bãng chÝnh lµ sù ng¨n ¸nh s¸ng cña vËt thÓ. VËt thÓ ®−îc ¸nh s¸ng chiÕu vµo t¹o ra hiÖu qu¶ næi khèi do cã phÇn ®−îc chiÕu s¸ng vµ phÇn bãng tèi. 74
- H×nh 10. 1. Bãng chÝnh ; 2. Bãng ph¶n quang ; 3. Bãng ng¶ Muèn biÓu thÞ ®−îc h×nh th¸i vµ s¾c mµu cña h×nh khèi cÇn hiÓu kh¸i niÖm vµ tÝnh chÊt cña bãng, cô thÓ lµ nghiªn cøu sù biÕn hãa ®a d¹ng vÒ ®Ëm nh¹t, h− thËt, m¹nh yÕu cña c¸c møc ®é s¸ng tèi. Nh− vËy, cÇn t×m hiÓu vÒ sù h×nh thµnh cña bãng, ®é s¸ng tèi vµ quy luËt biÕn hãa cña nã. a) Bãng chÝnh Lµ phÇn diÖn tÝch bÒ mÆt cßn l¹i cña h×nh khèi mµ ¸nh s¸ng kh«ng chiÕu däi ®Õn (phÇn tèi cña vËt thÓ). b) Bãng ng¶ (Bãng ®æ) Lµ bãng cña b¶n th©n vËt thÓ ®æ tr¶i ra vµ in h×nh lªn nh÷ng bÒ mÆt c¹nh ®ã. Bãng ng¶ ®Ëm hay nh¹t, dµi hay ng¾n lµ do nguån ¸nh s¸ng chiÕu m¹nh hay yÕu, vÞ trÝ cña ¸nh s¸ng ë cao hay thÊp. §é ®Ëm nh¹t cña bãng ng¶ so víi bãng chÝnh phô thuéc vµo mµu cña vËt thÓ, mµu cña c¸c bÒ mÆt chøa bãng ng¶ vµ sù ph¶n quang cña c¸c vËt xung quanh. Nh− vËy h×nh khèi chØ ®−îc nh×n râ khi cã ¸nh s¸ng. ¸nh s¸ng cµng m¹nh th× bãng cña h×nh khèi vµ bãng ng¶ cµng râ vµ hiÖu qu¶ vÒ s¸ng tèi ë h×nh khèi còng râ h¬n. c) Bãng ph¶n quang (¸nh s¸ng ph¶n chiÕu) Lµ do ¸nh s¸ng tõ phÇn s¸ng cña c¸c vËt thÓ xung quanh ph¶n chiÕu vµo phÝa tèi cña vËt mÉu t¹o nªn. §é s¸ng ph¶n quang m¹nh hay yÕu phô thuéc vµo ¸nh s¸ng c¸c vËt thÓ xung quanh ®ã ph¸t ra m¹nh hay yÕu. MÆt kh¸c cßn do chÊt liÖu, mµu s¾c cña c¸c vËt kÕ cËn cã thÓ lµm gi¶m ®i hay t¨ng thªm ®é s¸ng. 75
- §é s¸ng ph¶n quang bao giê còng yÕu h¬n ®é s¸ng ë c¸c bÒ mÆt khèi trùc tiÕp nhËn ¸nh s¸ng ; ®é ®Ëm ë bªn s¸ng bao giê còng nh¹t h¬n ®é ®Ëm ë bªn tèi. d) C¸c ®é bãng Bµi vÏ ®Ñp kh«ng nh÷ng ph¶i gi¶i quyÕt tèt nh÷ng yÕu tè vÒ bè côc, h×nh thÓ, mµu s¾c),... mµ cßn cÇn sù thÓ hiÖn biÕn hãa cña s¸ng tèi, c¸c møc ®é ®Ëm nh¹t, h− thËt, m¹nh yÕu,... cña c¸c ®é bãng ®Ó t¹o ra nh÷ng hiÖu qu¶ ch©n thùc, sinh ®éng vµ phong phó trong bµi vÏ. Cã thÓ chia bãng ra thµnh c¸c ®é s¸ng tèi chÝnh nh− sau : Bªn s¸ng cã 3 ®é : rÊt s¸ng, s¸ng, trung gian. H×nh 11 1. Bãng s¸ng ; 2. Bãng trung gian ; Bªn tèi cã 3 ®é : rÊt ®Ëm, ®Ëm 3. Bãng ®Ëm; 4. Bãng ph¶n quang ; vµ trung gian. 5. Bãng ng¶ 4. Ph−¬ng ph¸p vÏ bãng vµ t¹o khèi VÏ bãng t¹o khèi lµ b−íc quan träng ®Ó hoµn thµnh bµi vÏ. Tr−íc hÕt quan s¸t mÉu ®Ó ph©n chia khèi thµnh 2 m¶ng s¸ng tèi lín vµ g¹ch nhÑ nÐt ch× vµo bªn m¶ng tèi tr−íc. TiÕp ®Õn t×m bÒ mÆt cña c¸c m¶ng bãng kh¸c cïng ë bªn s¸ng hoÆc bªn tèi nh−ng cã ®é kh¸c biÖt vÒ ®Ëm nh¹t. Nh÷ng ®iÓm cÇn l−u ý : − §¸nh bãng t¹o khèi cã nhiÒu c¸ch g¹ch nÐt ch× kh¸c nhau. Cã thÓ dïng hµng lo¹t c¸c nÐt song song, kü thuËt nµy gäi lµ lîp. Khi c¸c nÐt n»m s¸t nhau h¬n th× sÏ t¹o ra s¾c ®é ®Ëm, c¸c nÐt lîp th−a th× sÏ t¹o ra s¾c ®é nh¹t. − Khi vÏ, cÇn ®iÒu chØnh mét c¸ch hîp lý h−íng cña c¸c nÐt g¹ch bãng sao cho phï hîp víi h−íng cña c¸c mÆt khèi trong kh«ng gian. − Khèi bao giê còng ph©n chia thµnh hai m¶ng s¸ng tèi lín. Gi÷a hai m¶ng s¸ng tèi lín ®ã cã ®é trung gian. Trong tõng m¶ng s¸ng tèi lín ®ã lµ ph©n chia 76
- thµnh nh÷ng m¶ng s¸ng tèi nhá h¬n... Khi vÏ ph¶i theo tr×nh tù tõ m¶ng lín ®Õn m¶ng nhá, m¶ng tèi tr−íc m¶ng s¸ng sau, tõ tæng thÓ ®Õn chi tiÕt. Bµi tËp cña sinh viªn Lª ThÞ H−êng ( khãa 1998 – 2002 ) Bµi tËp cña sinh viªn TrÇn H¶i (Khãa 1998 – 2002) 77
- B − Ph−¬ng ph¸p d¹y vÏ theo mÉu Trªn ®©y ta ®· biÕt c¸ch tiÕn hµnh mét bµi vÏ theo mÉu, ®ã lµ nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n cÇn thiÕt cho viÖc d¹y vÏ theo mÉu cho häc sinh tiÓu häc. §èi víi häc sinh tiÓu häc, cÇn d¹y cho c¸c em ph−¬ng ph¸p quan s¸t ®èi t−îng (rÌn luyÖn tri gi¸c, thÞ gi¸c) vµ thÓ hiÖn ®èi t−îng (rÌn luyÖn kü n¨ng thÓ hiÖn), ®ång thêi gi¸o dôc thÈm mü cho häc sinh. D¹y vÏ theo mÉu cã quy tr×nh chung, cô thÓ lµ c¸ch quan s¸t nhËn xÐt mÉu thËt, c¸ch tiÕn hµnh bµi vÏ. C¸c bµi ®Çu cÇn d¹y kü ®Ó häc sinh n¾m ®−îc nh÷ng yªu cÇu chung, rÌn luyÖn thãi quen häc tËp. Nh÷ng bµi tiÕp theo chØ nªu ®Æc ®iÓm cña mÉu, cßn phÇn lín thêi gian dµnh cho thùc hµnh. Häc sinh tù quan s¸t vµ vÏ theo c¸ch nh×n, c¸ch nghÜ vµ c¶m thô cña riªng m×nh d−íi sù h−íng dÉn cña gi¸o viªn. Kh«ng ¸p ®Æt hay b¾t buéc c¸c em vÏ theo mét khu«n mÉu. §Ó gióp häc sinh vÏ theo mÉu tèt, b−íc ®Çu cÇn h×nh thµnh cho c¸c em thãi quen quan s¸t tinh tÕ, biÕt c¸ch ph©n tÝch vËt mÉu, biÕt sö dông c¸ch dùng h×nh c¬ b¶n vµ ®¸nh bãng. I − ChuÈn bÞ mÉu vÏ §èi víi d¹y vÏ theo mÉu, mÉu vÏ lµ yªu cÇu kh«ng thÓ thiÕu bëi nã lµ c¬ së ®Ó triÓn khai néi dung kiÕn thøc cña bµi d¹y. Cho nªn gi¸o viªn cÇn l−u ý : 1. T×m mÉu vÏ ®Ñp, phï hîp víi néi dung bµi häc MÉu dïng ®Ó vÏ rÊt phong phó ®a d¹ng, nã hiÖn diÖn trong ®êi sèng th−êng ngµy. Gi¸o viªn cÇn nghiªn cøu néi dung bµi d¹y ®Ó t×m mÉu phï hîp víi yªu cÇu, môc ®Ých cña tõng lo¹i bµi tËp. Cè g¾ng chän ®−îc mÉu vÏ ®Ñp v× mÉu ®Ñp sÏ g©y høng thó cho häc sinh häc tËp, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c em c¶m thô vµ vÏ cã hiÖu qu¶. MÉu ®Ñp thÓ hiÖn ë h×nh d¸ng, cÊu tróc, c¸c bé phËn (chi tiÕt) cã ®Ëm, cã nh¹t. NÕu lµ mÉu cã 2 ®å vËt trë lªn cÇn chó ý : − VÒ t−¬ng quan tû lÖ : Tr¸nh ®å vËt cao to qu¸ so víi ®å vËt nhá thÊp qu¸, hoÆc hai vËt cã h×nh d¸ng vµ tû lÖ t−¬ng ®−¬ng nhau. − VÒ t−¬ng quan ®Ëm nh¹t : Tr¸nh c¸c ®å vËt cã ®é ®Ëm nh¹t t−¬ng ph¶n qu¸ hay mê nh¹t qu¸ trong cïng mét mÉu vÏ. 78
- − Cã thÓ cho häc sinh vÏ theo nhãm, nÕu lµ mÉu nhá nh− c¸i l¸ c©y, c¸i cèc,... Chän nh÷ng mÉu cã cÊu tróc t−¬ng ®−¬ng cho c¸c nhãm. − Cã thÓ cho häc sinh tham kh¶o thªm c¸c mÉu cã d¹ng kh¸c nhau nh− lä hoa, c¸i cèc víi nhiÒu h×nh d¸ng kh¸c nhau ®Ó c¸c em so s¸nh, thÊy ®−îc ®Æc ®iÓm cña mÉu vÏ. − MÉu vÏ ë s¸ch gi¸o khoa chØ cã ý nghÜa gîi ý, kh«ng nhÊt thiÕt ®ßi hái gi¸o viªn ph¶i tu©n VËt mÉu thiÕu biÕn ®æi lín nhá theo. Gi¸o viªn cã thÓ chñ ®éng chän mÉu phï hîp víi c¸ch nh×n, c¸ch c¶m thô cña häc sinh. Còng cã thÓ yªu cÇu häc sinh cïng chuÈn bÞ mÉu vÏ. 2. §Æt mÉu vÏ §èi víi vÏ theo mÉu, viÖc ®Æt mÉu vÏ cã ý VËt mÉu cã biÕn ®æi lín nhá nghÜa quan träng ®Õn bè côc bµi vÏ ®Ñp hay xÊu. HiÓu ®−îc ®iÒu ®ã, khi ®Æt mÉu vÏ, gi¸o viªn cÇn chó ý : − §èi víi mÉu ®¬n : + Kh«ng nªn ®Æt xa qu¸ so víi tÇm nh×n cña häc sinh, nÕu lµ mÉu nhá (c¸i l¸, c¸i cèc,...) th× nªn chuÈn bÞ nhiÒu mÉu ®Ó häc sinh vÏ theo VËt mÉu cã biÕn ®æi lín nhá nhãm. Kho¶ng c¸ch gi÷a mÉu vµ ng−êi vÏ xa nh−ng cao thÊp thiÕu thay ®æi kho¶ng 7 lÇn so víi kÝch th−íc lín nhÊt cña vËt mÉu. + Kh«ng nªn ®Æt mÉu cao qu¸ so víi tÇm nh×n cña häc sinh mµ ph¶i ®Æt d−íi tÇm nh×n mét chót ®Ó häc sinh thÊy ®−îc mÆt trªn cña mÉu (häc sinh cÇn quan s¸t thÊy ®−îc miÖng lä VËt mÉu cã biÕn ®æi lín nhá, cao hoa, miÖng b¸t, n¾p Êm, mÆt trªn cña khèi thÊp hîp lÝ hép,...). H×nh 12 − §èi víi mÉu cã 2 ®å vËt trë lªn : + Kh«ng nªn ®Æt c¸c ®å vËt th¼ng hµng ngang, nªn ®Æt ®å vËt sao cho cã xa, cã gÇn ®Ó t¹o kh«ng gian. + Kh«ng nªn ®Æt hai ®å vËt s¸t nhau ®Ó chóng t¹o nªn nh÷ng ®−êng nÐt trïng nhau kh«ng ®Ñp. 79
- + Kh«ng nªn ®Æt hai ®å vËt chÝnh gi÷a nhau, lµm cho bè côc bµi vÏ khã ®Ñp. + Kh«ng nªn ®Æt ®å vËt nµy che khuÊt ®óng mét nöa cña ®å vËt kia, nªn ®Æt chóng che khuÊt nhau hoÆc c¸ch xa nhau võa ph¶i. ë c¸c tr−êng häc mü thuËt chuyªn nghiÖp, hoÆc tr−êng phæ th«ng ë c¸c n−íc tiªn tiÕn, giê häc vÏ theo mÉu ®−îc trang bÞ ®Çy ®ñ ph−¬ng tiÖn : cã phßng häc vÏ víi ®iÒu kiÖn ¸nh s¸ng ®¶m b¶o, cã gi¸ vÏ, gi¸ ®Æt mÉu, ghÕ ngåi,... ë n−íc ta, trang thiÕt bÞ cho d¹y − häc Mü thuËt ë tr−êng phæ th«ng cßn nhiÒu h¹n chÕ, ch−a cã phßng häc vÏ riªng còng nh− c¸c ph−¬ng tiÖn cÇn thiÕt kh¸c. §iÒu ®ã ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng d¹y − häc Mü thuËt. §©y lµ mét thùc tr¹ng cÇn chóng ta ph¶i t×m c¸ch kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n ®Ó cho giê d¹y vÏ theo mÉu ®−îc tèt vµ ®óng quy tr×nh. II − Khai th¸c néi dung bµi d¹y Mét tiÕt d¹y vÏ theo mÉu th−êng gåm c¸c b−íc : B−íc 1 : Gi¸o viªn bµy mÉu (®Æt trªn bµn, trªn ghÕ, hoÆc treo trªn b¶ng,...). Häc sinh quan s¸t. B−íc 2 : Gi¶ng bµi, quan s¸t vµ ph©n tÝch vËt mÉu (lêi nãi kÌm theo minh häa nhanh). B−íc 3 : Xãa b¶ng vµ cho c¸c em thùc hµnh vÏ vµo giÊy kh«ng cã dßng kÎ. B−íc 4 : Gi¸o viªn ®Õn tõng bµn gãp ý cho tõng em, ®èi chiÕu h×nh vÏ víi vËt mÉu. ChØ gãp ý ®Ó häc sinh thÊy chç sai hoÆc ch−a ®Ñp ®Ó c¸c em tù söa, kh«ng söa hé bµi vÏ cña c¸c em. B−íc 5 : Gi¸o viªn chän mét sè bµi vÏ tèt ®Ó treo lªn b¶ng cho c¶ líp xem, nhËn xÐt, ph©n tÝch. Néi dung bµi d¹y Mü thuËt nãi chung, bµi vÏ theo mÉu nãi riªng th−êng tiÕn hµnh nh− sau : − H−íng dÉn häc sinh quan s¸t, nhËn xÐt. − H−íng dÉn häc sinh c¸ch vÏ. − H−íng dÉn häc sinh thùc hµnh. Ba phÇn nµy t−¬ng øng víi tr×nh tù néi dung bµi häc ë s¸ch gi¸o khoa cña häc sinh ®Ó c¸c em häc ®ã lµ : − Quan s¸t, nhËn xÐt. − C¸ch vÏ. − Bµi thùc hµnh. 80
CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD
-
Giáo án Mỹ thuật lớp 7 : Tên bài dạy : Một số tác giả, tác phẩm tiêu biểu của mĩ thuật ý thời kì phục hưng
6 p | 528 | 56
-
Bài giảng Mỹ thuật phương pháp giảng dạy Mỹ thuật: Phần 1 - Hồ Vân Thùy
60 p | 286 | 51
-
Thiết kế bài giảng Mỹ thuật 6 - Nguyễn Hữu Hạnh, Vũ Thị Hà
125 p | 209 | 42
-
Giáo án Mỹ thuật lớp 6 : Tên bài dạy : CÁCH VẼ THEO MẪU
6 p | 486 | 38
-
Giáo án Mỹ Thuật lớp 8: Tạo dáng và trang trí mặt nạ
5 p | 868 | 24
-
Bài giảng Mỹ thuật cơ bản: Quy trình mỹ thuật và đào tạo - TS. Đào An Nam
23 p | 143 | 23
-
Giáo án Mỹ thuật lớp 7 : Tên bài dạy : Đề tài cuộc sống quanh em
7 p | 530 | 22
-
Giáo án Mỹ thuật lớp 7 : Tên bài dạy : Cái ấm tích và cái bát (Tiết 1- Vẽ hình)
7 p | 410 | 22
-
Thiết kế bài giảng mỹ thuật 6 part 1
13 p | 185 | 22
-
Giáo án Mỹ thuật lớp 7 : Tên bài dạy : Cái cốc và quả
7 p | 437 | 21
-
Bài giảng Mỹ thuật tạo hình cơ sở - Nguyễn Thị Kim Thanh (ĐH An Giang)
29 p | 222 | 21
-
Giáo trình Vẽ Mỹ Thuật : VẼ BÚT SẮT part 6
5 p | 86 | 20
-
Giáo án Mỹ thuật lớp 7 : Tên bài dạy : Chữ trang trí
7 p | 481 | 19
-
Bài giảng Phương pháp giáo dục Mỹ thuật và tổ chức hoạt động tạo hình - ĐH Phạm Văn Đồng
57 p | 156 | 19
-
Mỹ thuật 6 - Vẽ theo mẫu Sơ lược về luật xa gần
4 p | 395 | 14
-
Giáo án Mỹ thuật lớp 7 : Tên bài dạy : Đề tài cảnh đẹp đất nước
7 p | 177 | 14
-
Nghiên cứu ứng dụng web ứng dụng Padlet trong giảng dạy học phần thiết kế mỹ thuật
4 p | 11 | 3
Chịu trách nhiệm nội dung:
Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA
LIÊN HỆ
Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM
Hotline: 093 303 0098
Email: support@tailieu.vn