zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Khoa Học Tự Nhiên

Bài giảng Sinh học động vật: Chương 8 - TS. Nguyễn Hữu Trí

Chia sẻ: Caphesuadathemmatong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:33

Báo xấu

28
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng Sinh học động vật: Chương 8 Hệ thụ cảm, cung cấp cho người học những kiến thức như: Các thụ quan ở da và nội quan; Vị giác và khứu giác; Thính giác; Thị giác. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Sinh học động vật: Chương 8 - TS. Nguyễn Hữu Trí

5/18/2020 1 Chöông 8 Heä thuï caûm 18/05/2020 5:02 CH 2 Nguyễn Hữu Trí 1
5/18/2020 Chương 8 HỆ THỤ CẢM • 1. Các thụ quan ở da và nội quan – a. Các thụ quan ở da – b. Các thụ quan nội quan • 2. Vị giác và khứu giác – a. Vị giác – b. Khứu giác • 3. Thị giác – a. Cấu trúc của mắt người – b. Sự nhận cảm ánh sáng và màu sắc • 4. Thính giác – a. Cấu trúc của tai người – b. Cơ chế thu nhận âm thanh 18/05/2020 5:02 CH 3 Nguyễn Hữu Trí Rắn và các loài bò sát thè lưỡi để thu nhận các phân tử trong không khí. Những phân tử này sẽ được thu nhận bởi cơ quan Jacobson giúp cho các loài bò sát biết môi trường xung quanh 5/18/2020 5:02:28 4 Nguyễn Hữu Trí PM 2
5/18/2020 Heä thuï caûm ‫ ﻬ‬Heä thuï caûm hay coøn ñöôïc goïi baèng caùc teân khaùc nhau nhö cô quan caûm giaùc, cô quan phaân tích, giaùc quan, thuï quan. ‫ ﻬ‬Heä thuï caûm laø cô quan chuyeân traùch goàm nhöõng teá baøo ñaõ bieät hoùa ñeå tieáp nhaän kích thích töø moâi tröôøng beân ngoaøi vaø beân trong ñoái vôùi cô theå. ‫ ﻬ‬Moâi tröôøng soáng luoân bieán ñoåi (caû beân ngoaøi vaø beân trong) ñoøi hoûi cô theå phaûi phaûn öùng ñeå thích nghi. ‫ ﻬ‬Ñieàu ñoù ñaûm baûo cho tính toaøn veïn thoáng nhaát cuûa cô theå ñoái vôùi moâi tröôøng, ñaûm baûo söï caân baèng cho caùc heä thoáng soáng ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån. 18/05/2020 5:02 CH 5 Nguyễn Hữu Trí Caáu taïo cô quan caûm giaùc • Cô quan caûm giaùc ñieån hình thöôøng coù 3 phaàn: – Boä phaän ngoaïi bieân – Boä phaän daãn truyeàn – Boä phaän trung öông 18/05/2020 5:02 CH 6 Nguyễn Hữu Trí 3
5/18/2020 Xuùc giaùc • Xuùc giaùc hay cô quan caûm giaùc da vaø noäi taïng baùo cho cô theå nhöõng caûm giaùc va chaïm, tieáp xuùc, noùng, laïnh vaø ñau. • Ñaây laø cô quan chieám dieän tích lôùn nhaát cô theå (khoaûng 1,5 m2), moät mình noù chieám khoaûng 16% troïng löôïng cô theå • 18/05/2020 5:02 CH 7 Nguyễn Hữu Trí Da ngöôøi • Caáu taïo goàm ba lôùp: – Lôùp bieåu bì (epidermis): – Lôùp da chính thöùc (Dermis) – Lôùp döôùi da (Hypodermis) 18/05/2020 5:02 CH 8 Nguyễn Hữu Trí 4
5/18/2020 Bieåu bì • Bieåu bì laø bieåu moâ deït taàng coù söøng bao phuû bao goàm chuû yeáu laø caùc teá baøo söøng, ngoaøi ra coøn coù ba loaïi teá baøo soá löôïng ít hôn laø teá baøo saéc toá, teá baøo Langerhans vaø teá baøo Merkel. • Caùc teá baøo bieåu moâ coù tính hoùa söøng goïi laø teá baøo söøng (keratinocyte). • Ngöôøi ta thöôøng phaân bieät da daøy khoâng coù loâng vôùi da moûng coù loâng coù ôû nhieàu nôi trong cô theå 18/05/2020 5:02 CH 9 Nguyễn Hữu Trí Teá baøo cuûa bieåu moâ • Teá baøo söøng: Teá baøo chính cuûa bieåu moâ toång hôïp keratin, moät protein sôïi giuùp cho da beàn vöõng vaø coù khaû naêng baûo veä, coù tính chun giaõn, da coù theå traûi roäng, bao phuû moät dieän tích lôùn trong caùc tröôøng hôïp söng, phuø hay khi coù thai. • Teá baøo saéc toá: toång hôïp melanin, saéc toá da giuùp baûo veä da khoûi söï huûy hoaïi cuûa tia cöïc tím (UV). • Teá baøo Langerhans: coøn goïi laø teá baøo tua nhaùnh cuûa bieåu moâ laø ñaïi thöïc baøo di cö töø tuûy xöông vaøo, coù khaû naêng thöïc baøo caùc taùc nhaân xaâm nhieãm 18/05/2020 5:02 CH 10 Nguyễn Hữu Trí 5
5/18/2020 Maøu da Phuï thuoäc vaøo 3 loaïi saéc toá Hemoglobin: do maïch maùu da cung caáp Melanin: do teá baøo saéc toá toång hôïp Carotene: thu ñöôïc töø caùc thöïc phaåm coù nguoàn goác thöïc vaät 18/05/2020 5:02 CH 11 Nguyễn Hữu Trí Theå Meissner thu nhaän kích thích cô hoïc ma saùt. Theå Paccini thu nhaän kích thích cô hoïc aùp löïc Theå Krause thu nhaän kích thích nhieät ñoä laïnh Theå Ruffini thu nhaän kích thích nhieät ñoä noùng Caùc ñaàu muùt thaàn kinh thu nhaän kích thích ñau 18/05/2020 5:02 CH 12 Nguyễn Hữu Trí 6
5/18/2020 Lôùp da chính thöùc • Ranh giôùi giöõa bieåu bì vaø da chính thöùc khoâng baèng phaúng, caùc phaàn bì nhuù leân goïi laø nhuù bì (dermal papilla) naèm xen giöõa caùc phaàn loõm xuoáng cuûa bieåu bì ñöôïc goïi laø nhuù bieåu bì (epidemal ridge). 18/05/2020 5:02 CH 13 Nguyễn Hữu Trí Lôùp haï bì hay lôùp döôùi da • Ñöôïc taïo bôûi moâ lieân keát thöa coù chöùa moät khoái caùc teá baøo môõ goïi laø moâ môõ döôùi da (panniculus adiposus). • ÔÛ taàng döôùi cuøng tieáp xuùc vôùi cô quan beân trong cô theå. Trong lôùp naøy, coù caùc caáu taïo nhö loâng (pili), moùng (ungues) vaø caùc loaïi tuyeán nhôøn, moà hoâi, söõa. • Haï bì thöôøng khoâng ñöôïc xem laø thaønh phaàn caáu taïo cuûa da, coù vai troø gaén keát da vaøo moâ keá caän moät caùch loûng leûo. 18/05/2020 5:02 CH 14 Nguyễn Hữu Trí 7
5/18/2020 Loâng toùc • Laø caùc caáu truùc söøng hoùa, daøi, coù xuaát nguoàn töø bieåu bì. Maøu saéc, kích thöôùc, maät ñoä loâng toùc khaùc nhau tuøy thuoäc chuûng toäc, tuoåi taùc, giôùi tính vaø vuøng cô theå 18/05/2020 5:02 CH 15 Nguyễn Hữu Trí Caùc tuyeán cuûa da • Tuyeán baõ (sebaceous gland) • Tuyeán moà hoâi (sweat gland) 18/05/2020 5:02 CH 16 Nguyễn Hữu Trí 8
5/18/2020 Chöùc naêng cuûa da • Da coù ba chöùc naêng chính: – Chöùc naêng baûo veä: choáng laïi caùc taùc duïng cô hoïc, choáng söï xaâm nhaäp cuûa vi khuaån vaø chaát ñoäc. – Chöùc naêng trao ñoåi chaát: nhö baøi tieát moà hoâi, ñieàu hoøa thaân nhieät, laøm nhieäm vuï hoâ haáp. – Chöùc naêng caûm giaùc: da ñöôïc coi laø cô quan xuùc giaùc noùi chung, laø cô quan caûm giaùc nhieät vaø ñau 18/05/2020 5:02 CH 17 Nguyễn Hữu Trí Caùc giaùc quan ñaëc bieät • Vò giaùc (Taste) vaø Khöùu giaùc (Olfaction) • Thò giaùc (Vision) • Thính giaùc (Hearing) • Traïng thaùi caân baèng (Equilibrium) 18/05/2020 5:02 CH 18 Nguyễn Hữu Trí 9
5/18/2020 Vò giaùc • Vò giaùc cuøng vôùi khöùu giaùc laø hai cô quan caûm giaùc hoùa hoïc. • Vò giaùc laø caûm giaùc veà tính vaät chaát cuûa vò leân nieâm maïc löôõi vaø khoang mieäng 18/05/2020 5:02 CH 19 Nguyễn Hữu Trí Caáu taïo • Cô quan vò giaùc laø caùc teá baøo caûm nhaän vò cuûa caùc chaát naèm treân maët löôõi, voøm mieäng, haàu, chuùng taäp hôïp laïi thaønh nhöõng ñôn vò goïi laø nuï vò giaùc. Nôi taäp trung nhieàu treân löôõi laø ñaàu muùt, xung quanh rìa löôõi vaø goác löôõi. Maët döôùi löôõi vaø khoaûng giöõa maët treân löôõi khoâng coù caùc theå thuï caûm vò giaùc. 18/05/2020 5:02 CH 20 Nguyễn Hữu Trí 10
5/18/2020 Caáu taïo • Caùc nuùm vò giaùc coù hình cuû haønh. Moãi nuùm coù töø 2-6 teá baøo vò giaùc löôõng cöïc naèm xen keõ vôùi caùc teá baøo truï. • ÔÛ ñaàu phía treân moãi teá baøo vò giaùc coù caùc nhung mao coøn ñaàu döôùi laø sôïi thaàn kinh caûm giaùc vò giaùc. Moãi nuùm coù 2-3 sôïi thaàn kinh 18/05/2020 5:02 CH 21 Nguyễn Hữu Trí Lưỡi • Là một khối cơ vân, được lợp bởi một lớp niêm mạc đặc biệt, có cấu trúc khác nhau tùy vùng lưỡi. • Giúp điều chỉnh thức ăn vào răng khi nhai • Trên lưỡi có các loại gai lưỡi 18/05/2020 5:02 CH 22 Nguyễn Hữu Trí 11
5/18/2020 Gai lưỡi • Gai chén (Circumvallate papilla) chứa khoảng 100 nụ vị giác • Gai nấm (Fungiform papilla) chứa khoảng 5 nụ vị giác • Gai chỉ (Filiform papillae) chức năng xúc giác. 18/05/2020 5:02 CH 23 Nguyễn Hữu Trí Caûm giaùc vò giaùc • 5 vò chính gaây neân caûm giaùc vò giaùc laø maën, ngoït, chua, ñaéng, umami. • Caùc vò khaùc chæ laø söï keát hôïp cuûa 5 vò cô baûn noùi treân. • Caûm giaùc vò giaùc noùi chung laø ñôn giaûn. Tuy nhieân khi aên uoáng, caûm giaùc vò giaùc thöôøng ñöôïc taêng cöôøng nhôø söï tham gia cuûa caùc giaùc quan khaùc nhö thò giaùc, khöùu giaùc... 18/05/2020 5:02 CH 24 Nguyễn Hữu Trí 12
5/18/2020 Cô quan khöùu giaùc (Muõi) • Khöùu giaùc laø moät trong naêm heä thuï caûm ngoaøi. Cuøng vôùi vò giaùc tieáp nhaän caùc kích thích hoùa hoïc thoâng qua muøi vaø vò. Laø heä thuï caûm phaùt trieån sôùm nhaát trong quaù trình phaùt trieån chuûng loaïi 18/05/2020 5:02 CH 25 Nguyễn Hữu Trí Cô quan khöùu giaùc (Muõi) Boù thaàn kinh khöùu giaùc • Khöùu giaùc laø moät trong naêm heä thuï caûm ngoaøi. Cuøng vôùi vò giaùc tieáp nhaän caùc Xöông böôùm kích thích hoùa hoïc thoâng qua muøi vaø vò. • Laø heä thuï caûm phaùt Maøng khöùu trieån sôùm nhaát trong quaù trình phaùt trieån chuûng loaïi 18/05/2020 5:02 CH 26 Nguyễn Hữu Trí 13
5/18/2020 Cô quan khöùu giaùc (Muõi) 18/05/2020 5:02 CH 27 Nguyễn Hữu Trí Ñoä nhay cuûa khöùu giaùc • Khöùu giaùc coù ñoä nhaïy caûm khaù cao, ñoä nhaïy caûm khöùu giaùc thay ñoåi tuøy theo loaøi, theo tuoåi, theo söï luyeän taäp. • Caûm giaùc khöùu giaùc phuï thuoäc vaøo noàng ñoä chaát coù muøi trong khoâng khí, toác ñoä va chaïm cuûa caùc chaát vaøo teá baøo thuï caûm vaø tuøy vaøo traïng thaùi sinh lyù cuûa cô quan khöùu giaùc. 18/05/2020 5:02 CH 28 Nguyễn Hữu Trí 14
5/18/2020 Thò giaùc: Caàu maét + Caùc caáu truùc phuï 18/05/2020 5:02 CH 29 Nguyễn Hữu Trí Maét • Maét (eye) laø moät cô quan tieáp nhaän thò giaùc coù caáu taïo phöùc hôïp vaø phaùt trieån cao cho pheùp phaân tích chính xaùc daïng, cöôøng ñoä vaø maøu saéc cuûa aùnh saùng phaûn hoài töø caùc vaät theå. • Maét ñöôïc baûo veä bôûi caùc xöông cuûa xöông soï, taïo neân hoác maét (orbit). • Maét goàm caàu maét (eyeball), thaàn kinh thò giaùc vaø caùc boä phaän hoã trôï xung quanh thò giaùc. 18/05/2020 5:02 CH 30 Nguyễn Hữu Trí 15
5/18/2020 Caáu taïo cuûa maét • Caàu maét (eyeball) laø caáu taïo chính cuûa maét, naèm loït trong xöông oå maét. Caàu maét goàm nhöõng caáu taïo sau: – Maøng sôïi (fibrous tunic) – Maøng maïch (vascular tunic) – Maøng löôùi hay voõng maïc (retina) 18/05/2020 5:02 CH 31 Nguyễn Hữu Trí Maøng maïch • Naèm saùt vôùi maøng sôïi, maøng maïch chính thöùc meàm vaø coù maïng löôùi maïch maùu daøy ñaëc xen keõ bôûi moät soá teá baøo saéc toá. • Theå mi (ciliary body) laø phaàn daøy leân cuûa maøng maïch naèm ôû ranh giôùi giöõa maøng cöùng vaø giaùc maïc. Theå mi goàm khoaûng 70 maáu loài mi, trong coù maïch maùu. Theå mi coù chöùc naêng tieát thuûy dòch (aqueous humor). 18/05/2020 5:02 CH 32 Nguyễn Hữu Trí 16
5/18/2020 Maøng maïch: Mống mắt (troøng ñen - iris) • Laø phaàn tröôùc cuûa maøng maïch hình ñóa troøn, ôû chính giöõa coù loå troøn nhoû goïi laø ñoàng töû (con ngöôi -pupil ). Mống mắt caáu taïo bôûi moâ ñeäm lieân keát, chöùa nhieàu saéc toá. • Bình thöôøng ñöôøng kính đồng tử vaøo khoaûng 2-5mm. Söï co giaõn thu heïp laïi hay môû roäng ra coù taùc duïng ñieàu chænh löôïng aùnh saùng loït vaøo beân trong. 18/05/2020 5:02 CH 33 Nguyễn Hữu Trí Caùc cô trong cuûa moáng maét • Mống mắt coù hai loaïi cô trôn laø cô co đồng tử (sphincter pupillae muscle) ôû xung quanh con ngöôi vaø cô giaõn đồng tử (dilator pupillae muscle) toûa hình tia. • Daây thaàn kinh phoù giao caûm laøm co, daây giao caûm laøm giaõn ñoàng töû 18/05/2020 5:02 CH 34 Nguyễn Hữu Trí 17
5/18/2020 Voõng maïc • Voõng maïc (retina) naèm phía trong cuøng, tieáp xuùc vôùi thuûy tinh dòch, chöùa saéc toá, caùc lôùp tieáp theo coù caùc teá baøo thuï caûm aùnh saùng laø teá baøo gaäy (rod cell) vaø teá baøo noùn (cone cell). 18/05/2020 5:02 CH 35 Nguyễn Hữu Trí Voõng maïc ÔÛ maét ngöôøi, coù khoaûng 110-125 trieäu teá baøo gaäy vaø 6- 7 trieäu teá baøo noùn. Teá baøo noùn laø caùc teá baøo caûm nhaän maøu saéc, tieáp nhaän nhöõng tia saùng chieáu thaúng, coù cöôøng ñoä lôùn; Teá baøo gaäy raát nhaïy vôùi aùnh saùng coù cöôøng ñoä yeáu, tieáp nhaän caùc tia saùng chieáu nghieâng, coù cöôøng ñoä beù 18/05/2020 5:02 CH 36 Nguyễn Hữu Trí 18
5/18/2020 Voõng maïc Noùi chung, ñoäng vaät aên ñeâm coù soá löôïng teá baøo gaäy lôùn, ñoäng vaät aên ngaøy coù soá löôïng teá baøo noùn taêng leân. 18/05/2020 5:02 CH 37 Nguyễn Hữu Trí Thaàn kinh thò giaùc • Döôùi lôùp teá baøo caûm quang laø caùc teá baøo thaàn kinh goàm caùc loaïi: teá baøo haïch, löôõng cöïc, naèm ngang. Sôïi truïc cuûa caùc teá baøo naøy taäp hôïp thaønh daây thaàn kinh thi giaùc (daây soá II). • Taïi ñieåm daây thaàn kinh soá II vaø dòch theå thoaùt ra khoûi caàu maét ñöôïc goïi laø ñieåm muø. Taïi ñieåm muø khoâng coù caùc teá baøo caûm quang phaân boá. 18/05/2020 5:02 CH 38 Nguyễn Hữu Trí 19
5/18/2020 Thuûy tinh theå • Thuûy tinh theå (lens) trong gioáng nhö moät thaáu kính loài, coù ñöôøng kính 9mm, ñieåm loái chính giöõa töông öùng vôùi ñoàng töû, truïc noái hai ñieåm loài khoaûng 4mm. Khi nhìn xa, maët loài deït bôùt laïi; khi nhìn gaàn maët loài phoàng leân. • Thuûy tinh theå trong suoát, coù khaû naêng khuùc xaï aùnh saùng. • Thuûy tinh theå ñöôïc coá ñònh nhôø daây chaèng töø theå mi. 18/05/2020 5:02 CH 39 Nguyễn Hữu Trí Thuûy tinh dòch • Thuûy tinh dòch gioáng nhö chaát thaïch, laø khoái lôùn choaùng phaàn roãng caàu maét, tieáp xuùc vôùi voõng maïc. • Toaøn boä ñöôïc boïc trong maøng moûng trong suoát laø maøng thuûy tinh. • Thuûy tinh dòch trong suoát coù khaû naêng khuùc xaï aùnh saùng. 18/05/2020 5:02 CH 40 Nguyễn Hữu Trí 20

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.