Báo cáo bộ môn Kinh tế phát triển

Chia sẻ: Nguyen Huu Khuong | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:16

Thêm vào BST

Báo xấu

608
lượt xem 313
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tính đến năm 2000, nước ta có khoảng 2,8 triệu hộ nghèo, chiếm xấp xỉ 17,2% số hộ trong cả nước; Phần lớn người nghèo tập trung ở nông thôn: 90,5%; Trên 80% số người nghèo là nông dân và có khoảng 64% số người nghèo tập trung ở các vùng MNPB, Bắc Trung Bộ, Tây Nguyên, Duyên hải miền Trung. Tỷ lệ hộ nghèo đói đặc biệt cao trong các nhóm dân tộc ít người; Nhóm dân tộc thiểu số chỉ chiếm trên dưới 14% tổng dân số của cả nước, nhưng lại chiếm đến 29% số người nghèo của cả nước....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo bộ môn Kinh tế phát triển

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM KHOA THƯƠNG MẠI-DU LỊCH-MARKETING *************** Bộ môn: KINH TẾ PHÁT TRIỂN ĐỀ TÀI: “ PHÂN TÍCH VẤN ĐỀ NGHÈO ĐÓI Ở VIỆT NAM VÀ ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP GIÚP XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO.” GVHD :
Họ và tên SV: 1. Vũ Thị Kim Liên 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Lớp : MARKETING – 2 Khóa : 34 – Hệ ĐHCQ Nhận xét của giảng viên
MỤC LỤC: Lời giới thiệu 1.Thực trạng vấn đề nghèo đói ở Việt Nam Vài nét về thực trạng nghèo đói ở Việt Nam Nghèo đói tập trung ở nơi có điều kiện sống khó khăn Chênh lệch giữa các nhóm thu nhập ngày càng gia tăng Tỉ lệ nghèo đói khá cao ở vùng xâu , vùng xa ,vùng núi cao Một số thành quả đạt được trong quá trình xóa đói giảm nghèo Chính sách mới trong công cuộc giảm nghèo 2.Nguyên nhân nghèo đói ở Việt Nam 2.1. Nguyên nhân lịch sử 2.2. Các nguyên nhân do địa lý 2.3. Các nguyên nhân do cộng đồng 2.4. Các nguyên nhân về mặt nhân khẩu học 2.5. Các nguyên nhân ảnh hưởng trực tiếp đến hộ kinh tế gia đình 3.Những giải pháp thiết thực để thực hiện xóa đói giảm nghèo ở VN 3.1. Kinh nghiệm xóa đói giảm nghèo ở một số nước 3.2. Những chủ trương của Đảng và Nhà nước 4. Kết luận 1. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ NGHÈO ĐÓI Ở VIỆT NAM 1.1. Vài nét về thực trạng đói nghèo ở Việt Nam
Tính đến năm 2000, nước ta có khoảng 2,8 triệu hộ nghèo, chiếm xấp xỉ 17,2% số hộ trong cả nước; Phần lớn người nghèo tập trung ở nông thôn: 90,5%; Trên 80% số người nghèo là nông dân và có khoảng 64% số người nghèo tập trung ở các vùng MNPB, Bắc Trung Bộ, Tây Nguyên, Duyên hải miền Trung. Tỷ lệ hộ nghèo đói đặc biệt cao trong các nhóm dân tộc ít người; Nhóm dân tộc thiểu số chỉ chiếm trên dưới 14% tổng dân số của cả nước, nhưng lại chiếm đến 29% số người nghèo của cả nước. Nhiều chỉ số về y tế - sức khoẻ - xã hội ở khu vực nông thôn nghèo như miền núi, vùng sâu, vùng xa còn ở mức thấp.. Thực tế cho thấy là, các vùng kinh tế - sinh thái có tỷ lệ hộ nghèo cao như: Miền núi phía Bắc, Bắc Trung Bộ, Tây Nguyên cũng là những vùng có tỷ lệ số dân nông thôn. Mặc dù, trong những năm qua số hộ nghèo trong cả nước đã giảm mạnh, song trên thực tế công cuộc xóa đói, giảm nghèo còn vô cùng gian nan. Nguy cơ tái nghèo có thể tăng do tác động của kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế; do đầu tư phát triển kinh tế giữa các vùng chưa đồng đều; cơ hội về việc làm của người nghèo ngày càng khó khăn hơn do đổi mới công nghệ trong sản xuất, yêu cầu trình độ của người lao động ngày càng cao. Đói nghèo trở lại là vấn đề luôn rình rập một bộ phận khá lớn số hộ nghèo vừa vượt khỏi ngưỡng nghèo. Chỉ cần gặp thiên tai, dịch bệnh, đau ốm hoặc biến động giá cả, thì các hộ này lại dễ rơi vào tình trạng đói nghèo. 1.2. Nghèo đói tập trung ở các vùng có điều kiện sống khó khăn. Tỷ lệ hộ nghèo ở khu vực miền núi vẫn còn cao, gấp từ 1,7 đến 2 lần tỷ lệ hộ nghèo bình quân của cả nước. Tỷ lệ hộ nghèo ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số trong tổng số hộ nghèo của cả nước có chiều hướng tăng từ 21% năm 1992 lên 36% năm 2005. Tỷ lệ hộ nghèo tập trung chủ yếu ở những vùng khó khăn, có nhiều yếu tố bất lợi như điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, kết cấu hạ tầng thấp kém, trình độ dân trí thấp, trình độ sản xuất manh mún, sơ khai. Ngoài ra, xuất hiện một số đối tượng nghèo mới ở những vùng đang đô thị hóa và nhóm lao động nhập cư vào đô thị, họ thường gặp nhiều khó khăn hơn và phải chấp nhận mức thu nhập thấp hơn lao động sở tại. Đây là những điều kiện cơ bản làm gia tăng yếu tố tái nghèo và tạo ra sự không đồng đều trong tốc độ giảm nghèo giữa các vùng. Các vùng Tây Bắc, Bắc Trung Bộ và Tây Nguyên có tốc độ giảm nghèo nhanh nhất, song đây cũng là những vùng có tỷ lệ hộ nghèo cao nhất. 1.3. Chênh lệch giữa các nhóm thu nhập càng gia tăng Chênh lệch về thu nhập giữa các nhóm giàu và nhóm nghèo có xu hướng gia tăng: Trong những năm gần đây, chênh lệch về thu nhập giữa 20% nhóm giàu và 20% nhóm nghèo từ 4,3 lần năm 1993 lên 8,14 lần năm 2002;
chênh lệch giữa 10% nhóm giàu nhất và 10% nhóm nghèo nhất từ 12,5 lần năm 2002, tăng lên 13,5 lần năm 2004; Mức độ nghèo còn khá cao, thu nhập bình quân của nhóm hộ nghèo ở nông thôn chỉ đạt 70% mức chuẩn nghèo mới. Sự gia tăng khoảng cách giàu - nghèo sẽ làm cho tình trạng nghèo tương đối trở nên gay gắt hơn, việc thực hiện các giải pháp để giảm nghèo sẽ càng khó khăn hơn. Tỷ lệ hộ nghèo đói đặc biệt cao trong các nhóm dân tộc ít người. Tốc độ giảm nghèo của các dân tộc thiểu số chậm hơn so với mức trung bình. Năm 2006, khoảng 52% hộ dân tộc thiểu số sống dưới mức nghèo khổ, trong khi đó tỷ lệ nghèo của nhóm Kinh và Hoa là gần 10%. Tỷ lệ hộ nghèo là dân tộc thiểu số có xu hướng tăng liên tục theo thời gian. Năm 1993, chỉ có 18% số hộ nghèo là các hộ gia đình dân tộc thiểu số; con số này tăng lên đến 29% năm 1998, 39% năm 2004, và gần đây nhất là 47% năm 2006. Như vậy, dù các dân tộc thiểu số chỉ chiếm khoảng 14.5% dân số cho đến nay các dân tộc thiểu số đã chiếm gần một nửa số hộ nghèo. Có thể nói, vấn đề nghèo đói trong tương lai ở Việt nam sẽ chủ yếu là thách thức đối với các nhóm dân tộc thiểu số. 1.4. Tỷ lệ nghèo đói khá cao trong các vùng sâu, vùng xa, vùng núi cao Các vùng nông thôn miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số tỷ lệ nghèo cao hơn con số trung bình này nhiều. Có tới 64% số người nghèo tập trung ở vùng núi phía Bắc, Bắc Trung Bộ, Tây Nguyên và Duyên hải miền trung3. Những năm gần đây, Bộ Lao động vŕ Thương binh xã hội. Ủy ban Dân tộc, Hội đồng Dân tộc của Quốc hội, nhiều cơ quan hoạch định chính sách, các viện nghięn cứu và báo cáo của một số địa phương Việt Nam đă nhận định về tình trạng đói nghèo đáng lo ngại của đồng bào các dân tộc thiểu số. Tốc độ giảm nghèo ở phần lớn các dân tộc thiểu số - thường là các dân tộc nhỏ, sinh sống tại các địa phương có điều kiện địa lý và khí hậu khó khăn - chậm hơn. Tỷ lệ hộ nghèo ở các dân tộc thiểu số so với người Kinh cao hơn từ 6% đến 10%. Tuy nhiên, nghèo không chỉ đơn giản là mức thu nhập thấp mà còn thiếu thốn trong việc tiếp cận dịch vụ, như giáo dục, văn hóa, thuốc men, không chỉ thiếu tiền mặt, thiếu những điều kiện tốt hơn cho cuộc sống, mức nghèo còn trong tình trạng đe dọa bị mất những phẩm chất quý giá của dân tộc. Tỷ lệ nghèo chung phân theo thành thị, nông thôn và phân theo vùng giai đoạn 1998-2006 % 1998 2002 2004 2006 CẢ NƯỚC
Tỷ lệ nghèo chung 37.4 28.9 19.5 16.0 Phân theo thành thị, nông thôn Thành thị 9.0 6.6 3.6 3.9 Nông thôn 44.9 35.6 25.0 20.4 Phân theo vùng Đồng bằng sông Hồng 30.7 21.5 11.8 8.9 Trung du và miền núi phía Bắc 64.5 47.9 38.3 32.3 Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung 42.5 35.7 25.9 22.3 Tây Nguyên 52.4 51.8 33.1 28.6 Đông Nam Bộ 7.6 8.2 3.6 3.8 Đồng bằng sông Cửu Long 36.9 23.4 15.9 10.3 (*) Tỷ lệ nghèo chung được tính theo mức chi tiêu bình quân 1 người 1 tháng với chuẩn nghèo của Tổng cục Thống kê và Ngân hàng Thế giới cho các năm như sau: 1998: 149 nghìn đồng; 2002: 160 nghìn đồng; 2004: 173 nghìn đồng; 2006: 213 nghìn đồng. 1.5. Một số thành quả đạt được trong quá trình xóa đói giảm nghèo Tỷ lệ hộ nghèo ở Việt Nam giảm nhanh, từ 17,2% năm 2001 xuống còn 6,3% năm 2005, bình quân mỗi năm giảm được trên 30 vạn hộ, đạt được mục tiêu Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ VIII và IX đề ra. Cơ sở hạ tầng thiết yếu của các xã nghèo, xã đặc biệt khó khăn từng bước được xây dựng, năm 2000 có khoảng 4.000 công trình được đưa vào sử dụng, đến năm 2006 đã có trên 30.000 công trình được xây dựng và đưa vào sử dụng đã làm cho bộ mặt của xã nghèo, xã đặc biệt khó khăn được cải thiện đáng kể nhất là trường học, trạm y tế, thuỷ lợi nhỏ, đường giao thông, nước sạch và vệ sinh môi trường… Chất lượng cuộc sống của người dân ở các xã nghèo đã được nâng lên một bước, thu nhập bình quân của 20% nhóm nghèo nhất năm 2001 đạt 107.000 đồng/người/tháng và tăng 1,45 lần vào năm 2005. Với phương châm huy động đa nguồn, qua các kênh, các hình thức huy động phong phú, từ năm 2001 đến 2005 tổng nguồn lực để thực hiện mục tiêu giảm nghèo đạt khoảng 41 nghìn tỷ đồng. Để tiếp tục phát huy những thành quả giảm nghèo đạt được, đồng thời cũng là sự thể hiện cam kết mạnh mẽ của Việt Nam đối với cộng đồng quốc tế trong cuộc chiến chống đói nghèo, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành chuẩn nghèo mới giai đoạn 2006- 2010; phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo giai đoạn 2006- 2010 và chương trình 135 giai đoạn II; hình thành Ban Chỉ đạo thống nhất của Chính phủ để tổ chức thực hiện 02 Chương trình từ Trung ương đến địa
phương, cơ sở, đồng thời ban hành nhiều chính sách mới như: tín dụng đối với học sinh, sinh viên nghèo; cho vay vốn phát triển sản xuất đối với hộ đồng bào dân tộc thiểu số đặc biệt khó khăn; tín dụng đối với hộ gia đình sản xuất- kinh doanh tại vùng khó khăn… Sau 2 năm thực hiện, đã có 2,866 triệu hộ nghèo được vay vốn tín dụng ưu đãi; 1,330 triệu lượt người nghèo được hướng dẫn cách làm ăn; 20 ngàn lao động nghèo được hỗ trợ dạy nghề miễn phí; 62 ngàn lượt cán bộ giảm nghèo các cấp được tập huấn nâng cao năng lực; 29 triệu lượt người nghèo được cấp thẻ BHYT; 2,4 triệu học sinh nghèo được miễn giảm học phí; 230 ngàn hộ nghèo được hỗ trợ về nhà ở; nhiều mô hình giảm nghèo ở các vùng đặc thù, mô hình giảm nghèo gắn với an sinh- quốc phòng và mô hình liên kết với các doanh nghiệp được xây dựng có hiệu quả và nhân rộng. Với sự nỗ lực chung của cả nước, của các cấp, các ngành, các tổ chức đoàn thể, địa phương, tỷ lệ hộ nghèo giảm nhanh vượt mức kế hoạch đề ra, đến cuối năm 2007 tỷ lệ hộ nghèo cả nước còn 14,87% giảm 6,23% so với cuối năm 2005, trong đó: Tây Bắc 32,36%; Đông Bắc 23,44%; Đồng Bằng Sông Hồng 9,59%; Bắc Trung Bộ 23,44%; Duyên hải miền Trung 16,18%; Tây Nguyên 21,34%; Đông Nam Bộ 5,12%; Đồng bằng sông Cửu Long 12,85%. Một số địa phương đã cơ bản xoá hết hộ nghèo theo chuẩn quốc gia như Đà Nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh và áp dụng chuẩn nghèo mới của địa phương cao hơn từ 1 đến 2 lần chuẩn quốc gia. Những khó khăn thách thức Trong những năm qua, công cuộc phát triển kinh tế- xã hội của nước ta đạt được những thành tựu quan trọng, GDP hàng năm tăng cao từ 7,5- 8,5%, tuy nhiên Việt Nam vẫn là một nước nghèo. 1.6. Chính sách mới trong công cuộc giảm nghèo Để tiếp tục phát huy những thành quả giảm nghèo đạt được, đồng thời cũng là sự thể hiện cam kết mạnh mẽ của Việt Nam đối với cộng đồng quốc tế trong cuộc chiến chống đói nghèo, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành chuẩn nghèo mới giai đoạn 2006- 2010; phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo giai đoạn 2006- 2010 và chương trình 135 giai đoạn II; hình thành Ban Chỉ đạo thống nhất của Chính phủ để tổ chức thực hiện 02 Chương trình từ Trung ương đến địa phương, cơ sở, đồng thời ban hành nhiều chính sách mới như: tín dụng đối với học sinh, sinh viên nghèo; cho vay vốn phát triển sản xuất đối với hộ đồng bào dân tộc thiểu số đặc biệt khó khăn; tín dụng đối với hộ gia đình sản xuất- kinh doanh tại vùng khó khăn… 2. NGUYÊN NHÂN NGHÈO ĐÓI Ở VIỆT NAM 2.1. Nguyên nhân lịch sử ( trước thời kì đổi mới )
Việt Nam là một nước nông nghiệp lạc hậu vừa trải qua một cuộc chiến tranh lâu dài và gian khổ, cơ sở hạ tầng bị tàn phá, ruộng đồng bị bỏ hoang, bom mìn, nguồn nhân lực chính của các hộ gia đình bị sút giảm do mất mát trong chiến tranh, thương tật, hoặc phải xa gia đình để tham gia chiến tranh, học tập cải tạo trong một thời gian dài. Chính sách nhà nước thất bại: sau khi thống nhất đất nước việc áp dụng chính sách tập thể hóa nông nghiệp, cải tạo công thương nghiệp và chính sách giá lương tiền đã đem lại kết quả xấu cho nền kinh tế vốn đã ốm yếu của Việt Nam làm suy kiệt toàn bộ nguồn lực của đất nước và hộ gia đình ở nông thôn cũng như thành thị, lạm phát tăng cao có lúc lên đến 700% năm. Hình thức sở hữu: việc áp dụng chế độ sở hữu toàn dân, sở hữu nhà nước và tập thể của các tư liệu sản xuất chủ yếu trong một thời gian dài đã làm thui chột động lực sản xuất. Việc huy động nguồn lực nông dân quá mức, ngăn sông cấm chợ đã làm cắt rời sản xuất với thị trường, sản xuất nông nghiệp đơn điệu, công nghiệp thiếu hiệu quả, thương nghiệp tư nhân lụi tàn, thương nghiệp quốc doanh thiếu hàng hàng hóa làm thu nhập đa số bộ phận giảm sút trong khi dân số tăng cao. Lao động dư thừa ở nông thôn không được khuyến khích ra thành thị lao động, không được đào tạo để chuyển sang khu vực công nghiệp, chính sách quản lý bằng hộ khẩu đã dùng biện pháp hành chính để ngăn cản nông dân di cư, nhập cư vào thành phố. Thất nghiệp tăng cao trong một thời gian dài trước thời kỳ đổi mới do nguồn vốn đầu tư thấp và thiếu hệu quả vào các công trình thâm dụng vốn của Nhà nước. 2.2. Các nguyên nhân theo vùng địa lý Điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, cơ cấu sản xuất đa phần dựa vào nghề nông. Đa số người nghèo sống bằng nghề nông nên dễ bị ảnh hưởng bởi thiên tai, điều kiện thời tiết không thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp. Bên cạnh đó, khả năng đối phó và khắc phục rủi ro này của người nghèo rất kém do nguồn thu nhập thấp, bấp bênh và khả năng tích lũy kém nên họ khó có khả năng chống chọi với những biến cố xảy ra trong cuộc sống (mất mùa, thiên tai, mất nguồn lao động, mất sức khỏe,...). Với năng lực kinh tế mong manh của các hộ gia đình nghèo trong khu vực nông thôn, những đột biến này sẽ tạo ra những bất ổn trong cuộc sống của họ và tất nhiên người nghèo thì càng nghèo hơn. Ngoài ra, người nghèo chủ yếu là sản xuất nông nghiệp, năng suất thấp do không có trình độ để áp dụng khoa học kỹ thuật vào trong sản xuất.
Khả năng nâng cao năng suất là rất khó khăn trong khi do áp lực của đô thị hóa ngày càng mạnh, diện tích đất canh tác ngày càng thu hẹp. Những tác động của chính sách vĩ mô đến người nghèo chưa hợp lý, tỷ lệ đầu tư cho nông nghiệp và nông thôn còn thấp. Việc phân phối lợi ích tăng trưởng trong các nhóm dân cư gồm cả các nhóm thu nhập phụ thuộc vào đặc tính của tăng trưởng chưa hợp lý. Thông thường, người giàu hưởng lợi từ tăng trưởng kinh tế nhiều hơn những người nghèo và như vậy đã làm tăng thêm khoảng cách giàu nghèo giữa nội thành và ngoại thành là điều khó tránh khỏi. 2.3. Các nguyên nhân từ cộng đồng: Sự cách biệt với xã hội còn lớn. Công việc của phụ nữ thường là ở nhà. Họ có ít thời gian để tiếp xúc với xã hội. Hộ nghèo có chủ hộ là nữ cảm thấy rất xa lạ với những quyết định có liên quan tới chính bản thân họ. Sự bất bình đẳng giữa các dân tộc vẫn còn tồn tại. Những nhóm dân tộc thiểu số nghèo hơn rất nhiều so với đa số người Kinh. 2.4. Các nguyên nhân về mặt nhân khẩu học: Đông con vừa là nguyên nhân vừa là hệ quả của nghèo đói. Tỷ lệ sinh con trong các hộ gia đình nghèo và khu vực nông thôn thường là rất cao. Mức độ hiểu biết của các cặp vợ chồng nghèo về vệ sinh, an toàn tình dục, cũng như mối liên hệ giữa tình trạng nghèo đói, sức khỏe sinh sản và gia tăng nhân khẩu còn hạn chế. Dân số tăng nhanh, quy mô gia đình nhiều con ở khu vực ngoại thành là áp lực lớn đối với vấn đề giải quyết việc làm và xóa đói giảm nghèo đồng thời tỷ lệ người ăn theo cao trong các hộ nghèo chính là nguyên nhân dẫn đến tình trạng nghèo đói của họ. Tỉ lệ phụ thuộc còn cao. (54%) Nguồn: TCTK. Điều tra biến động DS-KHHGĐ 2005-2007. Thành kiến về vai trò của người phụ nữ còn tương đối khắc khe. Những hộ có chủ hộ là nữ có nhiều khả năng rơi vào cảnh nghèo hơn so với chủ hộ là nam giới. Trẻ em gái ít được đi học hơn , nếu có cũng ít được đi học cao. Phụ nữ thường phải nhận mức lương thấp hơn nam giới ở cùng một công việc và ít được tham gia vào các công việc điều hành quan trọng. Chẳng may trong trường hợp mất đi người chồng, người phụ nữ thường thiếu khả năng chống chọi nên dễ rơi vào đói nghèo. 2.5. Các nguyên nhân ảnh hưởng trực tiếp đến kinh tế hộ gia đình
Tính ổn định và liên tục của nguồn thu nhập còn hạn chế nhất là trong khu vực nông thôn do phải chịu nhiều rủi ro không lường trước được như thiên tai, dịch bệnh, sâu bọ hay giá nông sản thấp. Những người nghèo là những người thường có trình độ học vấn thấp, ít có cơ hội kiếm được việc làm tốt và ổn định. Mức thu nhập của họ hầu như chỉ đủ để đảm bảo cho nhu cầu dinh dưỡng tối thiểu và do vậy không có điều kiện nâng cao trình độ của mình trong tương lai để thoát nghèo. Trình độ học vấn thấp làm hạn chế khả năng kiếm việc làm trong các khu vực khác, trong các ngành phi nông nghiệp, những công việc mang lại thu nhập cao và ổn định. Các khu công nghiệp, khu chế xuất và khu đô thị mới ngày càng phát triển ở khu vực ngoại thành là cơ hội cho người dân sống nơi đây nhưng đồng thời đây cũng là thách thức lớn đối với người nghèo, bởi lẽ do trình độ học vấn thấp họ khó có thể tìm được việc làm tốt hơn trong các khu công nghiệp, khu chế xuất. Nếu tìm được chỗ làm cũng chỉ là lao động phổ thông. Người nghèo thường thiếu nhiều nguồn lực, họ bị rơi vào vòng luẩn quẩn của sự nghèo đói và thiếu nguồn lực. Người nghèo có khả năng tiếp tục nghèo vì họ không thể đầu tư vào nguồn nhân lực của họ, đồng thời nguồn vốn nhân lực thấp lại cản trở họ thoát khỏi nghèo đói. Thông thường họ lựa chọn phương án sản xuất tự cung, tự cấp, họ vẫn giữ các phương thức sản xuất truyền thống với giá trị kinh tế thấp, thiếu cơ hội thực hiện các phương án sản xuất mang lợi nhuận cao, giá trị sản phẩm và năng suất các loại cây trồng, vật nuôi còn thấp, thiếu tính cạnh tranh trên thị trường. Xu hướng này tất yếu dẫn tới một bộ phận không nhỏ nông dân sống ở các huyện ngoại thành phải chuyển đổi nghề nghiệp, nhưng trên thực tế không phải nông dân nào cũng biết cách thay đổi “phương thức sản xuất” của mình, tức là phải tăng năng suất trên một đơn vị diện tích đất canh tác nhờ áp dụng khoa học kỹ thuật nông nghiệp, chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi có giá trị kinh tế cao,... Một số người khác sau khi nhận được số tiền đền bù từ mảnh ruộng của mình trong các dự án quy hoạch không biết sử dụng hoặc sử dụng không hiệu quả dẫn đến hệ quả là: Thứ nhất, chỉ thoát được cảnh đói nghèo trong một thời gian ngắn.. Thứ hai, khi diện tích đất nông nghiệp bị thu hẹp không tìm được việc làm mới, thất nghiệp gia tăng Thứ ba, khi giá đất tăng lên do tác động của đô thị hóa, người nông dân bán đất ồ ạt, nhiều ngôi nhà mới được xây dựng nhưng đó là những ngôi nhà của những người ở nơi khác đến, đất canh tác cũng thu hẹp lại, vì vậy người nông dân khó có cơ hội để duy trì hoạt động sản xuất nông nghiệp Bên cạnh đó, đa số người nghèo chưa có nhiều cơ hội tiếp cận với các dịch vụ sản xuất nông nghiệp như khuyến nông, khuyến ngư, bảo vệ động, thực vật; các yếu tố đầu vào phục vụ cho sản xuất nông nghiệp như: điện, nước, giống cây trồng, vật nuôi, phân bón… đã làm tăng chi phí tính trên một đơn vị giá trị sản phẩm. Một mặt, do không có tài sản thế chấp, người nghèo phải dựa vào tín chấp với các khoản vay nhỏ, hiệu quả thấp đã làm giảm khả năng hoàn trả vốn. Mặt khác, đa số người nghèo không có kế hoạch sản xuất
cụ thể hoặc sử dụng vốn vay không đúng mục đích, do vậy họ khó có điều kiện tiếp cận với các nguồn vốn tín dụng ưu đãi của Nhà nước cũng như các tổ chức tín dụng. Ý chí vươn lên thoát nghèo của người dân còn thấp, vẫn tồn tại thái độ tiêu cực với cuộc sống. Nhiều người không thật sự muốn làm ăn, quanh năm họ chỉ trông chờ vào sự cứu trợ của chính quyền, thậm chí khi chưa đến mức bần cùng họ cũng không thể hiện chút nỗ lực nào, ngược lại là tìm mọi cách để có tên trong sổ nghèo với hi vọng được thụ hưởng một số quyền lợi cho không. Một số cá nhân khác do có vấn đề tâm lý (làm ăn thất bại, gia đình đỗ vỡ…) nên không thiết tha với cuộc sống và trở nên rất tiêu cực (nghiện rượu, bài bạc…). Đây là những trường hợp rất khó để thoát nghèo cho dù các biện pháp chính sách có tốt đến đâu đi chăng nữa. 3. NHỮNG GIẢI PHÁP THIẾT THỰC ĐỂ THỰC HIỆN XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO Ở VIỆT NAM 3.1. Kinh nghiệm xóa đói giảm nghèo ở một số nước: - Nhật Bản : là một nước thua trận trong chiến tranh thế giới thứ hai , Nhật Bản đã phải gánh chịu những hậu quả hết sức nặng nề : 3 triệu người chết và mất tích ; 40% đô thị , 80% tàu bè , 34% máy móc công nghiệp bị phá hủy ; 13 triệu người thất nghiệp ; thảm họa đói , rét đe dọa toàn nước Nhật . Nhưng sau năm 1945 , Nhật bước vào thời kì phát triển với những đổi thay căn bản về chính trị _ xã hội cùng với những thành tựu như một sự “thần kì” về kinh tế , khoa học – công nghệ . Nhật Bản đã vươn lên , trở thành một siêu cường quốc kinh tế , trung tâm kinh tế - tài chính thế giới . Từ năm 1945-1952 , Nhật đã thực hiện ba cuộc cải cách kinh tế lớn : Một là , thủ tiêu chế độ tập trung kinh tế , trước hết là giải tán các “ Daibatxu”( là các tập đoàn , công ty tư bản lũng đoạn còn mang nhiều tính chất dòng tộc ) Hai là, cải cách ruộng đất , quy định địa chủ không được sở hữu quá 3 hecta ruộng , số còn lại chính phủ đem bán cho nông dân . Ba là , dân chủ hóa lao động ( thông qua việc thực hiện các đạo luật về lao động). Đồng thời dựa vào viện trợ của Mĩ và đi kèm với chính sách ngoại thương đúng đắn (kí kết các hiệp ước hòa bình , an ninh để tranh thủ được sự hỗ trợ của nước ngoài đặc biệt là Mĩ ) Quan trọng nhất là chính phủ Nhật Bản rất coi trọng giáo dục và khoa học – kĩ thuật , luôn tìm cách đẩy nhanh sự phát triển bằng cách mua phát minh sáng chế . Tính đến năm 1968 , Nhật đã mua bằng phát minh sáng chế của nước ngoài trị giá 6 tỉ USD . Khoa học và công nghệ của Nhật chủ yếu tập trung vào lĩnh vực sản xuất ứng dụng dân dụng đạt được nhiều thành tựu to lớn .
- Singapore: là một nước có diện tích nhỏ ( là một bang của Malaixia tách ra ), nghèo về tài nguyên , thậm chí không có nguồn nước để cung cấp cho người dân . Khi mới tách ra khỏi Malaixia chính phủ còn non trẻ , đời sống của người dân vô cùng khổ cực , đất nước không có đủ khả năng để tiến hành sản xuất phục vụ nhu cầu trong nước, nên cán cân thương mại nhập siêu . Nhưng sau khi tiến hành cải cách , Singapore đã vươn lên trở thành một nước công nghiệp mới . Chính sách của chính phủ Singapore đóng một vai trò to lớn trong thành công ngày hôm nay của Singapore . Trong chính sách đó chính phủ chú trọng tới các yếu tố sau : Tìm ra nhu cầu của thị trường đó là dịch vụ , giải trí : đầu tư xây dựng trung tâm giải trí , công viên , vườn thú ... Đầu tư vào công nghệ hiện đại trong xây dựng các công trình , dây truyền sản xuất , công nghệ : đầu tư xây dựng nhà máy lọc nước lớn cùng với công nghệ của thế giới trong tạo ra nguồn nước sạch , thu mua nước của nước ngoài chưa qua xử lý , đem về xử lý đóng chai rồi bán lại ra nước ngoài tạo doanh thu lợi nhuận cao đồng thời giải quyết vấn đề nước uống cho người dân . Đầu tư xây dựng các trung tâm thương mại lớn thu hút khách nước ngoài đến mua sắm , du lịch … Đầu tư vào giáo dục , đào tạo xây dựng nên một đội ngũ tri thức xuất sắc để nghiên cứu , tìm hiểu công nghệ phục vụ sản xuất … Củng cố bộ máy chính quyền , xây dựng an ninh tốt , củng cố về chính trị để thu hút vốn đầu tư …. 3.2. Những chủ trương Đảng và Nhà nước cần thực hiện : Thứ nhất là huy động vốn . Nhà nước ta đã có những chính sách thu hút vốn từ các doanh nghiệp trong và ngoài nước , từ các tổ chức quốc tế như FDI , IMF ….Theo thống kê ,ngân sách trung ương đã phân bổ 1900 tỷ VNĐ cho chương trình, và tổng vốn huy động trong nước từ các nguồn từ năm 2001 đến nay đạt khoảng 15.000 tỷ. Ngoài ra, hoạt động hợp tác quốc tế hướng vào mục tiêu XĐGN thông qua nhiều dự án với WB, ADB, IFAD, CIDA huy động số vốn đến năm 2004 khoản 250 triệu USD, tương đương với khoảng 4000 tỷ đồng. Quỹ "ngày vì người nghèo" ở 4 cấp cũng huy động được trên 570 tỷ VNĐ . Thứ hai là vấn đề về giáo dục , y tế và đào tạo ngày càng được cải thiện đáng kể .Giáo dục đi kèm với sự năng động của xã hội . Giáo dục là vũ khí xoá đói giảm nghèo hữu hiệu nhất. Nó cung cấp cho người ta kiến thức và tay nghề đủ sức cạnh tranh, tức là giúp họ tìm được công việc tốt hơn và như vậy là có thể bước lên những nấc thang cao hơn. Giáo dục còn giúp người dân tiếp thu thông tin, trong đó có thông tin chính trị, khuyến khích người ta thảo luận và cuối cùng là củng cố nền dân chủ và tự do. Vì vậy nhà nước ta đã có những biện pháp để nâng cao giáo dục cho người nghèo như : khuyến khích học tập bằng những chính sách hỗ trợ người nghèo học bổng khuyến học , miễn giảm học phí cho các em có hoàn cảnh nghèo . Đồng thời để xòa bỏ sự phân
biệt giàu nghèo giữa các vùng miền cũng như vấn đề giáo dục đào tạo , nhà nước đã đầu tư xây dụng cơ sở hạ tầng ở vùng xâu vùng xa như trường lớp , các thiết bị giảng dạy , hệ thống thư viện, đội ngũ giảng dạy , tạo điều kiện đến lớp cho học sinh có gia đình khó khăn … Thứ ba, việc quan tâm đến vấn đề sức khỏe cũng là vấn đề quan trọng trong việc xóa đói giảm nghèo ở nước ta. Vì nhiều lí do như: do tiến bộ khoa học kĩ thuật , quá trình công nghiệp hóa ngày càng phát triển kéo theo các vấn đề suy thoái về môi trường sống , không khí bị ô nhiễm, nguồn nước sạch bị thiếu hụt , lối sống chạy theo đồng tiền khiến con người không quan tâm đến vấn đề an toàn trong chế biến vệ sinh an toàn thực phẩm. Vì thế sức khỏe con người ngày càng bị đe dọa nhất là đối với người nghèo . Vì vậy quan tâm đến sức khỏe của người nghèo là một vấn đề cấp thiết. Y tế của nước ta đã có sự tiến bộ vượt bậc tạo điều kiện cho người nghèo đến khám và chữa bệnh . Ngoài ra nhà nước còn tổ chức các chương trình khám bệnh cho những người có hoàn cảnh khó khăn . Thứ tư, để nâng cao đời sống cho người nghèo thì phải chú trọng tới vấn đề đào tạo .Vì vậy nên nhà nước đã xây dựng một số mô hình xóa đói giảm nghèo trong đó đề cập đến vấn đề chuyển giao kỹ thuật , kinh nghiệm sản xuất , vay vốn tín dụng ưu đãi gắn với tập huấn kỹ thuật cho hội viên nghèo, hoạt động trợ giúp hộ nghèo về nhà ở, khám chữa bệnh miễn phí và trợ giúp con em người nghèo trong giáo dục, học nghề, xây dựng công trình hạ tầng cơ sở ở các xã đặc biệt khó khăn, giải quyết đất sản xuất cho đồng bào dân tộc thiểu số thiếu đất sản xuất, hỗ trợ cho hộ nghèo vay chuộc lại đất sản xuất bị cầm cố, nhượng bán, liên kết giữa các doanh nghiệp và hộ nghèo thông qua hỗ trợ vốn, giống, kỹ thuật mua và chế biến sản phẩm, liên thông xuất khẩu lao động từ đào tạo nghề đến cung cấp lao động, tuyển lao động và cho vay vốn tín dụng để đi làm việc ở nước ngoài và nhiều mô hình và các hoạt động hiệu quả khác. Thứ năm , cần kêu gọi sự tham gia đóng góp từ các tổ chức xã hội , chính quyền địa phương , cộng đồng và từng cá nhân trong xã hội. 3.2. Những khó khăn trong việc xóa đói giảm nghèo Thực tế trước mắt là nước ta vẫn đang phải đối đầu với những khó khăn và thách thức lớn trong hoạt động xóa đói giảm nghèo. Vì sự quản lí yếu kém trong công tác xóa đói giảm nghèo, cơ chế huy động, phân bổ và sử dụng nguồn lực đầu tư cho xóa đói giảm nghèo còn tình trạng dàn trải, chồng chéo, chưa có chế tài đối với những địa chỉ sử dụng vốn sai mục đích, thiếu hiệu quả, thất thoát, do giám sát lỏng lẻo, sự phối hợp giữa các ban ngành, tổ chức đoàn thể một số nơi chưa nhịp nhàng, lồng ghép nguồn lực khác với mục tiêu xoá đói giảm nghèo còn hạn chế... Bởi vậy, một số chỉ tiêu cụ thể có thể không đạt so với kế hoạch đề ra trong 5 năm như: các xã nghèo có đủ cơ sở hạ tầng thiết yếu mới đạt khoảng 40%, giải quyết cho số hộ nghèo bức xúc nhất về nhà ở được khoảng 15%...,vả lại tỷ lệ nghèo cao ở nhiều vùng, chất lượng giảm hộ nghèo chưa vững chắc, còn tái nghèo, còn tư tưởng trông chờ, ỷ lại Nhà nước, chưa chú trọng các nguồn vốn đầu tư trực tiếp cho phát triển sản xuất, nhiều mô hình, kinh nghiệm tốt chưa được áp dụng, phổ biến kịp thời.
Cần khắc phục những tồn tại, yếu kém chủ quan, đồng thời xác định và giải quyết những khó khăn, thách thức trước mắt và lâu dài , các giải pháp giảm nghèo cần đồng bộ, kết hợp hài hoà lợi ích của người nghèo, cộng đồng và đất nước. Các giải pháp cần hướng tới giảm nghèo bền vững trên cơ sở sự vận động của chính các hộ nghèo với sự trợ giúp và trách nhiệm của cộng đồng và xã hội. 4. KẾT LUẬN Các vấn đề nêu trên đặt ra cho việc xác định mục tiêu giảm nghèo không chỉ là phải nhanh, toàn diện, mà phải vững chắc.Vì vậy, việc thực hện chương trình giảm nghèo cần tăng cường công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức và quyết tâm vượt nghèo để làm giàu, khắc phục tư tưởng ỷ lại, vận động mọi tầng lớp tạo thành phong trào mang tính xã hội nhân văn; Nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ các cấp, coi trọng cán bộ cấp cơ sở, cán bộ làm công tác xoá đói giảm nghèo, cán bộ khuyến nông, trên cơ sở đó nâng cao chất lượng dịch vụ hỗ trợ giảm nghèo của chương trình; Tập trung nguồn lực cho vùng khó khăn nhất, không dàn trải, tạo được hiệu quả kinh tế, xã hội nhanh, thiết thực, ưu tiên cho các công trình phục vụ sản xuất; Hoàn thiện cơ chế để huy động đa dạng nguồn lực, gắn giảm nghèo với phát hiển kinh tế, phát huy tiềm năng thế mạnh tại chỗ của từng địa phương, tiết kiệm chi tiêu hành chính, huy động công sức của dân, khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào các vùng khó khăn bằng các chính sách ưu đãi về đất, thuế hợp tác quốc tế về tài chính, kỹ thuật và kinh nghiệm, xã hội hoá công tác giảm nghèo; Thực hiện phương châm "những gì người dân tự làm được để người dân làm, cái gì người dân không làm được thì cộng đồng, nhà nước hỗ trợ", giảm dần hỗ trợ trực tiếp (bao cấp) chuyển sang hỗ trợ gián tiếp, tạo cho người dân (ở những vùng khó khăn) thêm cơ hội việc làm tăng thu nhập, cơ hội tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản, tiếp tục thực hiện chính sách trợ giúp đồng bào dân tộc về đất sản xuất, đất ở, nhà ở và nước sạch, mở rộng tín dụng gắn với khuyến nông- lâm- ngư tạo cho họ động lực phát triển sản xuất, từng bước cải thiện đời sống dân sinh; Hoàn thiện phân công trách nhiệm cho các bộ, ngành, địa phương đẩy mạnh phân cấp cho địa phương tạo cơ chế tự huy động nguồn lực trên cơ sở bảo đảm mục tiêu, hài hoà giữa trách nhiệm và quyền hạn, mở rộng dân chủ, công khai và minh bạch trong quá trình thực hiện.