zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Luận Văn - Báo Cáo

» Báo cáo khoa học

Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Giới tính và từ xưng hô trong Hát phường vải Nghệ Tĩnh"

Chia sẻ: Nguyễn Phương Hà Linh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Báo xấu

81
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tuyển tập các báo cáo nghiên cứu khoa học hay nhất của trường đại học vinh năm 2008 tác giả: 4. Nguyễn Thị Mai Hoa, Giới tính và từ xưng hô trong Hát phường vải Nghệ Tĩnh.Dân ca bao gồm cả âm nhạc truyền thống cũng như thể loại âm nhạc phát triển từ nó trong quá trình phục hồi dân gian thế kỷ 20. Thuật ngữ này lần đầu xuất hiện vào thế kỷ 19 nhưng ban đầu được sử dụng để chỉ loại hình âm nhạc có từ trước đó....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Giới tính và từ xưng hô trong Hát phường vải Nghệ Tĩnh"

§¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 1B-2008 Giíi tÝnh vµ tõ x−ng h« trong H¸t ph−êng v¶i NghÖ TÜnh NguyÔn ThÞ Mai Hoa (a) Tãm t¾t. VÝ ph−êng v¶i lµ mét trong nh÷ng thÓ lo¹i h¸t d©n ca ®éc ®¸o trong kho tµng d©n ca ë NghÖ TÜnh. Trong lêi nh÷ng bµi h¸t nµy cã c¸c ®¹i tõ nh©n x−ng chØ vai h¸t lµ nam vµ n÷. Líp tõ nµy ®Ëm mµu s¾c giíi tÝnh vµ cã sù kh¸c biÖt khi hµnh chøc. Bµi viÕt ®i s©u ph©n tÝch nh÷ng sù kh¸c biÖt nµy. T rong thêi gian gÇn ®©y, viÖc víi tõng giai tÇng trong x· héi; vµ s©u nghiªn cøu ng«n ng÷ xÐt tõ gãc xa h¬n, nã cßn chÞu sù chi phèi m¹nh ®é giíi tÝnh (GT) trong ph¹m vi giao mÏ cña t©m lý vµ tËp qu¸n d©n téc, cña tiÕp gia ®×nh, hä téc vµ giao tiÕp x· héi, v¨n ho¸ d©n téc, v¨n ho¸ vïng miÒn. ®Æc biÖt lµ quan hÖ gi÷a giíi tÝnh (GT) Riªng trong tiÕng ViÖt, c¸c tõ chØ ng«i vµ ng«i giao tiÕp thÓ hiÖn ë tõ x−ng h« nh©n x−ng t«i, mµy, nã Ýt ®−îc sö dông, (TXH) ®· ®−îc nhiÒu nhµ ng«n ng÷ häc thay cho chóng lµ nh÷ng danh tõ (DT) quan t©m (xem [5, 7, 10]). Tuy nhiªn, chØ quan hÖ th©n téc nh− anh, chÞ, c«, hÇu hÕt c¸c t¸c gi¶ nãi trªn chñ yÕu tËp d×, chó, b¸c, «ng, bµ… trung xem xÐt GT vµ TXH trong giao Trong giao tiÕp, c¸c nh©n vËt tham tiÕp nãi chung chø ch−a ®Ò cËp s©u tíi gia ho¹t ®éng nµy ®Òu ®−îc ph©n ®Þnh vÊn ®Ò ng«n ng÷ GT vµ TXH trong mét râ rÖt ë 3 ng«i vÞ (sè Ýt vµ sè nhiÒu): ng«i thÓ h¸t vÝ d©n gian g¾n víi mét ph−¬ng 1 chØ ng−êi nãi, ng«i 2 chØ ng−êi nghe vµ ng÷ cô thÓ. Trong bµi viÕt nµy, chóng ng«i 3 chØ ng−êi ®−îc nãi ®Õn. Tuy t«i sÏ ®Ò cËp ®Æc ®iÓm ng«n ng÷ GT nhiªn, khi mét ho¹t ®éng giao tiÕp diÔn th«ng qua c¸ch sö dông TXH cña c¸c ra, chØ cã hai ng«i vÞ trùc tiÕp tham gia vai giao tiÕp trong c¸c lêi h¸t ®èi ®¸p ë giao tiÕp (gåm ng−êi nãi vµ ng−êi nghe) ph¹m vi cô thÓ lµ h¸t ph−êng v¶i NghÖ sö dông TXH. Theo Benvenniste trong TÜnh (HPV NT). t¸c phÈm “Nh÷ng vÊn ®Ò ng«n ng÷ häc ®¹i c−¬ng” (1966) th× chØ cã ng«i thø I. S¬ l−îc vÒ tõ x−ng h« nhÊt vµ ng«i thø hai míi thùc sù lµ c¸c X−ng h« lµ ho¹t ®éng diÔn ra trong ng«i x−ng h« («ng gäi lµ c¸c pro - giao tiÕp x· héi th«ng qua nh÷ng lêi personne: ®¹i - nh©n vËt) bëi v× nh÷ng tho¹i. Trong mét cuéc tho¹i, khi ng−êi ng−êi ®ang giao tiÕp víi nhau dïng nãi lùa chän TXH nµo ®Ó biÓu thÞ vai chóng ®Ó “chØ” nhau. Ng«i thø ba (®−îc trao vµ/ hoÆc vai ®¸p th× ®ång thêi còng Benvenniste gäi lµ pro-nom: c¸c ®¹i - ®· x¸c ®Þnh khung quan hÖ gi÷a m×nh danh tõ) kh«ng tham gia vµo cuéc giao víi ng−êi ®èi tho¹i. ViÖc h×nh thµnh vµ tiÕp mµ chØ ®−îc dïng ®Ó chiÕu vËt lùa chän sö dông TXH chÞu sù t¸c ®éng ng−êi hay sù vËt ®−îc nãi tíi. cña nhiÒu yÕu tè: mèi quan hÖ quyÒn Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt ®Þnh nghÜa x−ng lùc vµ kho¶ng c¸ch gi÷a ng−êi nãi víi h« lµ “tù x−ng m×nh vµ gäi ng−êi kh¸c ng−êi nghe (ng−êi ph¸t víi ng−êi nhËn); lµ g× ®ã khi nãi víi nhau ®Ó biÓu thÞ réng h¬n n÷a lµ phô thuéc vµo hÖ t− tÝnh chÊt cña mèi quan hÖ víi nhau”. t−ëng x· héi g¾n víi tõng thêi ®¹i, g¾n NhËn bµi ngµy 03/3/2008. Söa ch÷a xong 14/3/2008. 23
NguyÔn ThÞ Mai Hoa ... x−ng h« trong H¸t ph−êng v¶i NghÖ TÜnh, Tr. 23-32 ®¸nh gi¸ lµ sù thay ®æi trong th¸i ®é, Theo ®ã, cã thÓ hiÓu x−ng lµ hµnh t×nh c¶m theo chiÒu h−íng tiªu cùc. ®éng cña ng−êi nãi (ng«i 1) dïng mét Thø hai lµ nh÷ng tõ ng÷ x−ng h« biÓu thøc ng«n ng÷ ®Ó ®−a m×nh vµo kh¸c kh«ng ph¶i lµ §TNX, ®−îc dïng trong lêi nãi (tù quy chiÕu ®Õn m×nh) vµ víi t− c¸ch lµ §TNX l©m thêi, gåm mét h« lµ hµnh ®éng cña ng−êi nãi dïng mét sè nhãm nh−: §¹i tõ dïng ®Ó trá hoÆc biÓu thøc ng«n ng÷ ®Ó ®−a ng−êi nghe ®Ó thay thÕ; DT chØ tªn riªng; DT chØ (ng«i 2) vµo trong lêi nãi (quy chiÕu ®Õn quan hÖ th©n téc; DT chØ chøc danh, ng−êi ®èi tho¹i). Hµnh ®éng x−ng h« chØ nghÒ nghiÖp; danh ng÷ x¸c ®Þnh diÔn ra trong cuéc tho¹i vµ mét ng−êi cã (DNX§)… Trong thùc tÕ giao tiÕp cña thÓ (vµ th−êng) thùc hiÖn c¶ hai hµnh ng−êi ViÖt, hÖ thèng §TNX l©m thêi ®éng: x−ng vµ h«. Nh− vËy, ng«i thø ba nµy ®−îc sö dông kh¸ réng r·i ë mäi kh«ng ph¶i lµ nh©n vËt héi tho¹i, do ®ã ®iÒu kiÖn, t×nh huèng còng nh− víi mäi nh©n vËt nµy kh«ng tham dù vµo hµnh ®èi t−îng giao tiÕp. ViÖc lùa chän §TNX ®éng x−ng h«. l©m thêi th−êng dùa trªn 2 c¨n cø: T×nh Theo c¸c nhµ nghiªn cøu, hÖ thèng huèng giao tiÕp vµ øng xö cô thÓ vµ s¾c TXH tiÕng ViÖt ®−îc chia lµm hai th¸i ý nghÜa (th©n - s¬; khinh - träng) nhãm: cña chÝnh nh÷ng tõ ng÷ ®ã. Nh− vËy, Thø nhÊt lµ ®¹i tõ nh©n x−ng trong giao tiÕp tån t¹i mét hÖ thèng (§TNX) ®Ých thùc. Theo §ç H÷u Ch©u, TXH chuÈn, gåm: §TXH, danh tõ chØ §TNX trong tiÕng ViÖt (ng«i thø nhÊt tªn riªng, DT chØ quan hÖ th©n téc, DT vµ ng«i thø hai) gåm: t«i, tí, ta, tao, chØ chøc danh, DNX§, vµ nh÷ng nhãm m×nh, mµy, bay, chóng t«i, chóng mµy, tõ kh¸c (xem [1]). chóng ta, chóng m×nh, bän m×nh… XÐt trong quan hÖ GT, c¸c §TNX (kh«ng kÓ c¸c ®¹i tõ ph−¬ng ng÷). gèc trong tiÕng ViÖt kh«ng biÓu hiÖn Trong thùc tÕ giao tiÕp cña ng−êi ViÖt, GT, tøc lµ kh«ng cã ph¹m trï gièng ng÷ hÖ thèng §TNX gèc nµy ®−îc sö dông ph¸p còng nh− gièng sinh häc. Cßn c¸c hÕt søc h¹n chÕ; cã nh÷ng tõ rÊt Ýt dïng §TNX l©m thêi cã thÓ biÓu hiÖn GT hoÆc chØ dïng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn, (nam: anh, chµng, c«ng tö, chó,…; n÷: t×nh huèng vµ víi ®èi t−îng giao tiÕp chÞ, thiÕp, nµng, tiÓu th−, c«,…); còng cã nhÊt ®Þnh, v× vËy th−êng mÊt ®i tÝnh thÓ kh«ng biÓu thÞ GT (b¹n, m×nh, trung lËp khi ®−îc ®Æt vµo c¸c ng«i vÞ. ng−êi ta, ®©y, ®ã, ai …). Vµ do ®ã, trong ViÖc lùa chän §TNX gèc chñ yÕu ®−îc tiÕng ViÖt, muèn x¸c ®Þnh GT (trá nam c¨n cø vµo c¸c yÕu tè x· héi, t©m lý, hay n÷) cña nh©n vËt hµnh ®éng do th¸i ®é, t×nh c¶m cña nh÷ng ng−êi §TNX biÓu thÞ th× ph¶i dùa vµo ng÷ tham gia giao tiÕp, ch¼ng h¹n, tõ t«i c¶nh, v¨n b¶n, hoÆc ph¸n ®o¸n theo th−êng sö dông ®Ó giao tiÕp trong t×nh logic. huèng cã tÝnh quy thøc, hoÆc trong II. VÒ tõ x−ng h« trong HPV nh÷ng quan hÖ giao tiÕp mang tÝnh x· NghÖ TÜnh giao. NÕu trong t×nh huèng giao tiÕp phi HPV lµ thÓ h¸t rÊt quan träng quy thøc, nhÊt lµ ®èi víi quan hÖ gia trong kho tµng d©n ca NghÖ TÜnh. Ra ®×nh, quan hÖ b¹n bÌ th©n thiÕt, viÖc sö ®êi tõ trong lao ®éng, g¾n víi nghÒ kÐo dông tõ t«i ®Ó x−ng h« th−êng ®−îc 24
§¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 1B-2008 v¶i cña nh÷ng ng−êi phô n÷ xø NghÖ, V−ên hång nghiªm cÊm hay lµ cho h¸t vÝ ph−êng v¶i dÇn dÇn trë thµnh ch¬i? (nam) thÓ h¸t ®èi ®¸p giao duyªn gi÷a nam vµ - V−ên xu©n nghiªm cÊm chÝn n÷, mang nh÷ng t×nh ý thiÕt tha, lµnh tÇng, m¹nh, chÊt ph¸c cña trai g¸i b×nh d©n. Quan ngang kh¸ch t¹m xin ®õng Kh¸c víi NN giao tiÕp ®êi th−êng, giao cã v« (n÷) tiÕp trong HPV lµ h×nh thøc giao tiÕp C¶ hai c©u ®Òu khuyÕt tõ chØ ng«i th«ng qua h¸t ®èi ®¸p, tøc lµ ®· ®−îc thø nhÊt (phÇn x−ng); ng«i thø hai n©ng lªn thµnh mét nghÖ thuËt (nghÖ (phÇn h« gäi) cña c©u trao lµ chñ nhµ, thuËt h¸t d©n gian) ®ång thêi mang cña c©u ®¸p lµ quan ngang kh¸ch tÝnh tËp thÓ cao. Còng nh− c¸c thÓ h¸t t¹m. XÐt theo thùc tÕ cña mét cuéc vÝ kh¸c, HPV lµ h×nh thøc sinh ho¹t HPV, bªn n÷ (nh÷ng c« g¸i lµm nghÒ v¨n hãa b×nh d©n cã sù tham gia cña kÐo v¶i) th−êng nhãm häp thµnh hai ®èi t−îng giao tiÕp chÝnh: mét bªn ph−êng (cã tÝnh chÊt cè ®Þnh t−¬ng ®èi ë lµ c¸c chµng trai (bªn nam) vµ mét bªn mét gia ®×nh nµo ®ã); cßn bªn nam (c¸c lµ c¸c c« g¸i (bªn n÷). Ngoµi ra cßn cã c¶ chµng trai cã thÓ lµ ng−êi trong vïng, nh÷ng ng−êi ®i nghe h¸t hoÆc tham gia cã thÓ lµ ng−êi ë vïng kh¸c) th−êng ®Æt lêi h¸t (cã trÎ, cã giµ; cã nam cã n÷; xuÊt hiÖn víi t− c¸ch lµ kh¸ch ®Õn cã ng−êi lao ®éng b×nh d©n vµ còng cã tham gia h¸t ®èi ®¸p víi nhiÒu môc c¸c nhµ nho tham gia víi vai trß “thÇy ®Ých (“®Õn ®©y hß h¸t cho quen” hoÆc ®Ó gµ”, thÇy bµy”). Vµ do ®ã, c¸c lêi h¸t sö giao duyªn). Tõ ®ã cã thÓ h×nh thµnh dông trong mét cuéc HPV kh«ng chØ lµ mét ph¸n ®o¸n logic: Chñ nhµ chÝnh lµ vèn lêi ca cã s½n mµ th−êng ®−îc ®Æt ra bªn n÷, quan ngang kh¸ch t¹m lµ g¾n víi tõ ng÷ trong tõng ng÷ c¶nh, bªn nam. Theo m¹ch ph¸n ®o¸n Êy, c©u tõng t©m tr¹ng… Tuy nhiªn, vÒ b¶n trao lµ lêi nam vµ c©u ®¸p lµ lêi n÷. chÊt, mçi c©u VPV khi ®−îc mét c¸ 2.3. Mçi c©u h¸t VPV (dï xuÊt hiÖn nh©n cÊt lªn vÉn mang dÊu Ên c¸ nh©n ë d¹ng ®¬n hay ®−îc ®Æt trong cÆp trao cña b¶n th©n ng−êi h¸t, trong ®ã bao ®¸p th−êng øng víi mét l−ît lêi. Vµ øng hµm c¶ dÊu Ên GT. Cã thÓ nhËn thÊy víi mét l−ît lêi th−êng lµ mét cÆp TXH: ®iÒu ®ã qua tõ x−ng h«. Chµng vÒ ngo¶nh mÆt l¹i ®©y, 2.2. §Ó x¸c ®Þnh GT (trá nam hay Cho em ngong (nh×n) chót, cho n÷) qua TXH cña nh©n vËt giao tiÕp khu©y c¬n buån. trong HPV NghÖ TÜnh, nhiÒu tr−êng Tuy nhiªn, trong mét l−ît lêi cña hîp chóng t«i ph¶i dùa vµo ng÷ c¶nh, HPV cã thÓ kh«ng xuÊt hiÖn TXH, bao v¨n b¶n, hoÆc ph¸n ®o¸n theo logic, trõ gåm khuyÕt tõ x−ng hoÆc khuyÕt tõ h«, nh÷ng tr−êng hîp ®· x¸c ®Þnh râ lêi hoÆc cã thÓ khuyÕt c¶ hai: nam hay lêi n÷ (c¨n cø vµo quy ®Þnh R¨ng mµ kh«ng nãi kh«ng ph« (nãi) cña Gi¸o s− Ninh ViÕt Giao khi s¾p xÕp Hay lµ ®· dë ®i n¬i m« ®i råi. c¸c chÆng h¸t, c¸c tËp hîp lêi h¸t theo Còng cã thÓ dïng h¬n mét cÆp TXH GT (xem [4]); hoÆc c¨n cø vµo §TNX cã (cã tr−êng hîp xuÊt hiÖn tíi ba cÆp biÓu thÞ GT); TXH): - §Õn ®©y hái thËt chñ nhµ, - Hìi ng−êi b¹n cò quen ta, 25
NguyÔn ThÞ Mai Hoa ... x−ng h« trong H¸t ph−êng v¶i NghÖ TÜnh, Tr. 23-32 lÖ kh¸ cao: ë lêi nam lµ 340 l−ît khuyÕt Cã ai nh− b¹n gióp ta mét ng−êi. Mét ng−êi m−êi t¸m cho xinh, tõ x−ng, chiÕm 44% vµ 249 l−ît khuyÕt tõ h«, chiÕm 32%, ë lêi n÷ lµ 492 l−ît Lêi ¨n tiÕng nãi nh− m×nh m×nh ¬i? khuyÕt tõ x−ng, chiÕm 50% vµ 184 l−ît (nam) khuyÕt tõ h«, chiÕm 19%. Trong nhiÒu - Cã ai ta d¹m cho m×nh, tr−êng hîp khuyÕt c¶ tõ x−ng lÉn tõ h« Kh«ng ai ta l¹i thÕ m×nh ®−îc (nam lÉn n÷): ch¨ng? (n÷) - §Õn ®©y ®µn h¸t vui xu©n, Trong lêi h¸t nam cã 1 tõ dïng ®Ó x−ng ta vµ 3 tõ ng÷ dïng ®Ó h« gäi: KhÊu ®Çu b¸i t¹ tr−íc s©n lµm g×? ng−êi b¹n cò quen ta, b¹n, m×nh. Qua (n÷) c¸ch thay ®æi tõ h« gäi, cã thÓ thÊy râ ý - §Êt ®©u cã ®Êt l¹ lïng, ®Þnh giao tiÕp cña chµng trai lµ muèn §øng th× kh«ng ®−îc, n»m cïng l¹i chuyÓn dÇn mèi quan hÖ t×nh c¶m theo cho (nam). h−íng tÝch cùc tõ xa ®Õn gÇn ®èi víi Trong HPV, hiÖn t−îng khuyÕt ng−êi nhËn (ng−êi quen cò: b¹n > TXH ë phÇn x−ng nhiÒu h¬n phÇn h«. m×nh); vµ kÕt l¹i lµ t×nh ®«i løa qua Tuy nhiªn, nÕu so s¸nh tû lÖ tõng phÇn c¸ch x−ng h« quen thuéc cña d©n gian: gi÷a hai giíi th× cã ®iÓm kh¸c biÖt rÊt ta - m×nh. Nh−ng trong c©u cuèi, ta - râ: khuyÕt tõ x−ng h« ë lêi n÷ (50%) m×nh l¹i t−¬ng ®−¬ng t«i - t«i. nhiÒu h¬n lêi nam (44%), cßn khuyÕt tõ III. Giíi tÝnh v c¸c nhãm tõ x−ng h« ë lêi nam (32%) nhiÒu h¬n lêi x−ng h« trong HPV n÷ (19%), tøc lµ giíi n÷ th−êng khuyÕt tõ dïng ®Ó x−ng, cßn giíi nam th−êng 3.1. PhÇn lêi HPV kh«ng sö khuyÕt tõ dïng ®Ó h«. Qua kÕt qu¶ dông tõ x−ng h« kh¶o s¸t, cã thÓ thÊy r»ng gi÷a nam vµ Trong giao tiÕp, ng−êi ta cã thÓ n÷ cã sù b×nh ®¼ng cao h¬n rÊt nhiÒu so kh«ng sö dông TXH (khuyÕt tõ x−ng víi thùc tÕ. hoÆc khuyÕt tõ h«) mµ vÉn thÓ hiÖn ®−îc vai giao tiÕp. Thùc tiÔn cho thÊy, 3.2. PhÇn lêi HPV sö dông tõ cã nhiÒu ph¸t ng«n kh«ng cã tõ x−ng h« x−ng h« trong lêi tho¹i. §©y lµ hiÖn t−îng tØnh 3.2.1. HÖ thèng TXH chØ xuÊt hiÖn l−îc c¸c tõ x−ng h« trong ph¸t ng«n mµ trong lêi nam (chØ cã ë TXH l©m thêi) trªn b×nh diÖn th«ng b¸o, nh÷ng ph¸t a. Tõ ng÷ dïng ®Ó x−ng ng«n nµy vÉn ®¶m b¶o yªu cÇu vÒ th«ng + TXH lµ DT (gåm c¶ c¸c danh tõ cã tin. Trong giao tiÕp th«ng th−êng, hiÖn ý nghÜa Èn dô): cè nh©n, s·i, Kim t−îng khuyÕt TXH ®−îc gäi lµ c¸ch nãi Träng, V©n Tiªn, h¹c… “trèng kh«ng”, c¸ch “nãi trèng” nªn Vui chïa th× s·i ®Õn ch¬i, trong mét sè tr−êng hîp, chóng bÞ coi lµ GÉm nh− th©n s·i thiÕu chi n¬i tu vi ph¹m phÐp lÞch sù, lµm gi¶m ®i phÇn hµnh (nam) thiÖn c¶m vÒ phÝa ng−êi ®èi tho¹i, vµ do + TXH lµ danh ng÷ x¸c ®Þnh ®ã còng sÏ gi¶m sót hiÖu qu¶ giao tiÕp. (DNXD): kh¸ch cung tr¨ng, ng−êi viÔn Qua 767 lêi h¸t nam vµ 978 lêi h¸t kh¸ch, kh¸ch giang hå… n÷ ®−îc kh¶o s¸t, kÕt qu¶ cho thÊy ë - V−ên hång cã kh¸ch cung tr¨ng HPV, tr−êng hîp khuyÕt TXH chiÕm tØ 26
§¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 1B-2008 Em con nhµ thi lÔ nãi n¨ng dÞu Lµm bµi kh«ng bót g¸i nµy theo dµng. kh«ng? b) Tõ ng÷ dïng ®Ó h« b) Tõ ng÷ dïng ®Ó h« + TXH lµ danh tõ th©n téc vµ TXH lµ §TNX vµ DT ®−îc dïng §TXH: ¶, chÞ em, c«, mù, nµng (n−êng), nh− §TNX (chµng). TXH lµ DT (kÓ c¶ danh tõ cã ý o (c«). nghÜa Èn dô): chµng Kim, ®«ng qu©n, - Mét niÒm chØ quyÕt lÊy o, KhÐo b«ng khÐo v¶i, khÐo lo viÖc lang qu©n, nho sü, tµi tö thÊy ®å, v¨n nhµ. nh©n, v¨n nho. MÊy khi kh¸ch tíi v−ên ®µo + TXH lµ danh tõ: chñ nhµ, ph−êng, Tr¨m hoa mñm mØm ra chµo ®«ng NguyÖt Nga, KiÒu, ®µo liÔu… C¶m ¬n ®µo liÔu cã lßng qu©n. TXH lµ DTXD: anh kia, anh ®i ë, S½n sµng yªn kØ anh hïng ngåi ch¬i. b¹n häc, b¹n häc trß, b¹n loan, chµng niªn thiÕu, kh¸ch ®−êng xa, kh¸ch + TXH lµ ®¹i tõ nh©n x−ng (kÓ c¶ Ch−¬ng §µi, kh¸ch h¶o cÇu, kh¸ch nhµ c¸c danh tõ cã ý nghÜa Èn dô): b¹n TrÇn n«ng, kh¸ch tri ©m, kh¸ch v¨n ch−¬ng, Ch©u, c« Êy, c« bay, c« g¸i, bªn s«ng, c« ng−êi th©n thuéc, trai xinh. g¸i bªn bê, chim kh«n, d× m×nh, d× x·, L©u ngµy x¸p kh¸ch h¶o cÇu ®«i ¶, ®µo t¬, g¸i h¸t tµi, g¸i h÷u t×nh, Hai tay b−ng hép trµ l−u ra chµo. g¸i thuyÒn quyªn, g¸i m¸ ®µo, kh¸ch hång l©u, mù x·, ng−êi b¹n, ng−êi con 3.2.3. HÖ thèng TXH l−ìng tÝnh g¸i, ng−êi th¾t l−ng xanh, ng−êi ngåi 3.2.3.1. TXH l−ìng tÝnh lµ §TNX: tùa c¹nh thÒ, ng−êi mÆc ¸o thay vai, Th−êng chØ xuÊt hiÖn ë phÇn x−ng (ng«i ng−êi ch©n ®¹p tay ®−a, ng−¬i kÐo v¶i, 1): t«i, ta (®«i ta). ng−êi giÆt v¶i, n÷ tµi… - ¥ o (c«) dÖt v¶i trong cung, Hái ng−êi mÆc ¸o thay vai (ng«i 2, Cho ta (nam) dÖt víi cïng chung n÷) mét ®Ìn. Kh¨n th©m chÝt trèc (®Çu), con ai - Hai ta kh¸c x· kh¸c lµng, røa ph−êng? Hái ai m¸ch b¶o cho chµng biÕt ta 3.2.2. HÖ thèng TXH chØ xuÊt hiÖn (n÷)? trong lêi n÷ (chØ xuÊt hiÖn ë TXH l©m 3.2.3.2. TXH l−ìng tÝnh lµ nh÷ng tõ thêi) ng÷ x−ng h« kh¸c kh«ng ph¶i lµ §TNX, a) Tõ ng÷ dïng ®Ó x−ng ®−îc dïng víi t− c¸ch lµ §TNX l©m thêi TXH lµ §TNX vµ danh tõ ®−îc (chóng t«i gäi lµ hÖ thèng TXH l©m dïng (thiÕp) thêi). Sau ®©y lµ mét sè tr−êng hîp cô + TXH lµ danh tõ (n÷ nhi, thuyÒn thÓ: quyªn, KiÒu V©n). Tr−êng hîp 1: XuÊt hiÖn ë c¶ phÇn Bµ chi dÑp giÆc kh¸ng Ng« x−ng (chØ ng−êi nãi) vµ phÇn h« gäi (chØ N÷ nhi muèn hái, anh ph« cho ng−êi nghe): m×nh, ai. §©y lµ hiÖn t−êng? t−îng kiªm ng«i theo §ç H÷u Ch©u + TXH lµ DTNX (b¹n, g¸i gißn, g¸i (xem [2]), hay cßn gäi lµ hiÖn t−îng mét nµy) thÓ hai ng«i theo c¸ch gäi cña §ç ThÞ §è anh ®i häc kh«ng thÇy, Kim Liªn (xem [7]). Ch¼ng h¹n, cïng 27
NguyÔn ThÞ Mai Hoa ... x−ng h« trong H¸t ph−êng v¶i NghÖ TÜnh, Tr. 23-32 mét vá ng÷ ©m khi th× dïng ë ng«i thø Chµng (ng«i 2, nam) mµ ®èi ®Æng nhÊt, khi th× dïng ë ng«i thø hai. g¸i thuyÒn quyªn (ng«i 1, n÷) xin theo - Tr¨m n¨m ai (ng«i 2) chí quªn ai vÒ? - Con r¾n mµ lÆn qua xµ, (ng«i 1), Con gµ mµ mæ b«ng kª, ChØ thªu nªn gÊm, s¾t mµi nªn kim. Chµng (ng«i 1, nam) ®µ ®èi ®−îc, Tr−êng hîp 2: ChØ xuÊt hiÖn ë phÇn thiÕp (ng«i 2, n÷) ph¶i vÒ h«m nay. x−ng (®©y) hoÆc chØ xuÊt hiÖn ë phÇn h« gäi (®ã, b¹n, ng−êi). IV. Sù ®ång nhÊt v kh¸c - KÕt ®«i ®i cho ®ã (ng«i 2) vî ®©y biÖt TXH gi÷a nam v n÷ trong (ng«i 1) chång, HPV NghÖ TÜnh KÎo mµ ngµy t−ëng, ®ªm tr«ng nhau 4.1. Sù ®ång nhÊt TXH gi÷a nam hoµi. vµ n÷ 3.2.3.3 Ngoµi ra, cã mét sè TXH l©m Trong HPV, chóng ta b¾t gÆp c¶ hai thêi l−ìng tÝnh cã thÓ thay ®æi khi ®iÒu vai nam vµ n÷ ®Òu sö dông hÖ thèng tõ chØnh vai giao tiÕp. §ã lµ nh÷ng TXH x−ng h« phong phó vµ ®a d¹ng, héi tô dïng ®Ó x−ng khi xuÊt hiÖn ë lêi n÷ tÝnh d©n gian lÉn tÝnh uyªn b¸c. Tr−íc (ng«i 1), nh−ng l¹i lµ tõ dïng ®Ó h« gäi hÕt, ta th−êng gÆp c¸c tiÓu lo¹i cô thÓ, khi xuÊt hiÖn ë lêi nam (ng«i 2): chÞ em, cã tÝnh chuÈn mùc: §TNX, DT, §TX§. em, thuyÒn quyªn, kh¸ch (g¸i) m¸ ®µo, Ngoµi ra, cßn cã nh÷ng ph−¬ng tiÖn kh¸ch hång l©u, n÷ nhi, thôc n÷, g¸i x−ng h« kh¸c nh−: tõ chØ xuÊt (®©y), tõ bèn mïa. Ng−îc l¹i, cã nh÷ng TXH phiÕm chØ (ai), danh tõ (anh hïng, anh dïng ®Ó x−ng khi xuÊt hiÖn ë lêi nam hµo, cæ nh©n, qu©n tö, tri ©m…). §Æc (ng«i 1), nh−ng l¹i lµ tõ dïng ®Ó h« gäi biÖt lµ sù xuÊt hiÖn cña c¸c tõ chØ quan khi xuÊt hiÖn ë lêi n÷ (ng«i 2): anh, hÖ th©n téc thuéc nhãm tõ ®Þa ph−¬ng qu©n tö, trai nam nhi, tr−îng phu, anh (¶, d×, mù, mù x·, d× x·…), c¸c danh tõ hµo, anh hïng, trai thanh t©n, kh¸ch. kÕt hîp linh ho¹t víi c¸c danh tõ chØ Cè nh©n (ng«i 1, nam) th−a kh¸ch xuÊt xø: kh¸ch Ch−¬ng §µi, kh¸ch hång l©u (ng«i 2, n÷), hång l©u, danh tõ kÕt hîp víi nh÷ng tõ Ch÷ thiªn nay ®· tråi ®Çu hay chØ ®Æc tr−ng næi tréi (g¸i h¸t tµi, n÷ ch−a? tµi, rÓ nghÌo), danh tõ kÕt hîp víi ®¹i - Hång l©u (ng«i 1, n÷) th−a tõ chØ ®Þnh (g¸i nµy). ChÝnh sù xuÊt kh¸ch Ch−¬ng §µi (ng«i 2, nam), hiÖn c¸ch x−ng h« phong phó nµy ®· Ch÷ thiªn sæ däc ®· dµi ph©n minh. lµm cho nh÷ng lêi ®èi ®¸p trong HPV (Ch÷ thiªn sæ däc lµ ch÷ phu, ý nãi héi tô nh÷ng ®Æc ®iÓm: ®· cã chång) (1) Mang ®Ëm kh«ng khÝ sinh ho¹t 3.2.3.4. Cã tr−êng hîp vÞ trÝ gi÷a v¨n häc d©n gian cña quÇn chóng. c¸c vai giao tiÕp chuyÓn ®æi: chµng (ng«i Trong c¸c lêi h¸t nam - n÷, ta b¾t 2, nam), thiÕp (ng«i 1, n÷). Nam tù gÆp c¸ch x−ng h« lu«n ®Ëm chÊt d©n x−ng chµng (ng«i 1, nam), gäi n÷ lµ gian chung cho mäi vïng miÒn (®©y - thiÕp (ng«i 2, n÷) ®ã, chµng - thiÕp, m×nh - ta, loan - - Con kiÕn ®Êt leo c©y thôc ®Þa, ph−îng). Con ngùa trêi ¨n cá chØ thiªn, ThiÕp th−¬ng chµng ®õng cho ai biÕt 28
§¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 1B-2008 c¸c tõ kh¸c ®−îc sö dông nh− ®¹i tõ): Chµng th−¬ng thiÕp ®õng ®Ó ai hay ThÕ gian nhiÒu kÎ l¾t lay, thiÕp, em, ta, t«i, m×nh, ®©y, ai; 7 DT: Cùc chµng chÝn r−ìi cùc thiÕp ®©y hång l©u, thôc n÷, n÷ nhi, thuyÒn quyªn, m−êi phÇn. chÞ em, KiÒu V©n, ph−îng; 5 DNX§: b¹n (2) ThÓ hiÖn ®Ëm s¾c th¸i ®Þa loan, g¸i bèn mïa, g¸i m¸ ®µo, g¸i gißn, ph−¬ng NghÖ TÜnh. g¸i nµy. S¾c th¸i ®Þa ph−¬ng NghÖ tÜnh thÓ PhÇn h« gäi sö dông 35 tõ ng÷, hiÖn ë tÝnh méc m¹c, d©n gi·, thËm chÝ trong ®ã: 7 §TNX (bao gåm c¶ DT th©n h¬i th« nh−ng l¹i gîi c¶m c¶m gi¸c gÇn téc vµ c¸c tõ kh¸c ®−îc sö dông nh− ®¹i gòi, th©n thiÕt gi÷a nh÷ng ng−êi tham tõ): ai, anh, b¹n, chµng, ®ã, m×nh, gia cuéc h¸t (ta - mù, anh - d× m×nh, ng−êi; 16 DT: anh hµo, anh hïng, ®«ng anh - mù x·, zª r«-c« bay). qu©n, lang qu©n, nam nhi, nho sü, ThuyÒn kia dêi bÕn dêi d»m, kh¸ch, qu©n tö, tµi tö, thÇy ®å, (c¸c) T×nh ta víi mù tr¨m n¨m nhí ®êi. thÇy, tr−îng phu, v¨n nh©n, v¨n nho, (3) Cã tÝnh uyªn b¸c víi nh÷ng c¸ch chµng Kim, loan; 12 côm DNX§: anh x−ng h« nghiªng vÒ ch÷ nghÜa, kinh kia, anh ®i ë, b¹n häc trß, chµng niªn ®iÓn. Trong c¸c lêi h¸t, bªn c¹nh c¸c tõ thiÕu, chµng thanh t©n, kh¸ch ®−êng xa, x−ng h« ®Ëm chÊt d©n gian truyÒn kh¸ch tri ©m, kh¸ch nhµ n«ng, kh¸ch thèng méc m¹c gi¶n dÞ, ta cßn b¾t gÆp Ch−¬ng §µi, kh¸ch v¨n ch−¬ng, ng−êi líp tõ x−ng h« uyªn b¸c, b¸c häc, nh− th©n thuéc, trai xinh. gäi theo tªn nh©n vËt trong c¸c ®iÓn Trong khi ®ã, ngoµi c¸ch nãi khuyÕt tÝch, trong c¸c t¸c phÈm v¨n häc, tõ tõ x−ng vµ/hoÆc khuyÕt tõ h« gäi, trong x−ng h« H¸n ViÖt (anh - b¹n TrÇn 767 lêi h¸t, giíi nam sö dông 23 tõ ng÷ Ch©u, anh - g¸i thuyÒn quyªn, em - dïng ®Ó x−ng vµ 49 tõ ng÷ dïng ®Ó h« chµng nho sÜ kinh ®«, thuyÒn quyªn - gäi. Cô thÓ lµ: chµng qu©n tö). PhÇn x−ng sö dông 23 tõ ng÷, trong - Mêi chµng qu©n tö vµo ch¬i ®ã: 7 §TNX (bao gåm c¶ DT th©n téc vµ ThuyÒn quyªn muèn tá ®«i lêi cho minh c¸c tõ kh¸c ®−îc dïng nh− ®¹i tõ): anh, §©y lµ nÐt ®Æc tr−ng næi bËt lµm ai, chµng, ®©y, m×nh, ta, t«i; 10 DT cho HPV kh¸c c¸c thÓ h¸t kh¸c ë NghÖ (ngoµi c¸c DT th©n téc ®−îc dïng nh− TÜnh. ®¹i tõ ®· nªu trªn): anh hïng, anh hµo, cè nh©n, kh¸ch, qu©n tö, s·i, tr−îng phu, 4.2. Sù kh¸c biÖt TXH gi÷a nam Kim Träng, V©n Tiªn, h¹c; 6 DNX§: vµ n÷ kh¸ch cung tr¨ng, ng−êi viÔn kh¸ch, 4.2.1. Tõ x−ng h« trong lêi h¸t n÷ kh¸ch giang hå, rÓ nghÌo, trai nam nhi, kh«ng phong phó b»ng TXH trong lêi h¸t nam. trai thanh t©n. Ngoµi c¸ch nãi khuyÕt tõ x−ng vµ PhÇn h« gäi sö dông 49 tõ ng÷, /hoÆc khuyÕt tõ h« gäi, trong 978 lêi h¸t trong ®ã: 12 §TNX (bao gåm c¶ DT ®−îc kh¶o s¸t, giíi n÷ sö dông 19 tõ th©n téc vµ c¸c tõ kh¸c ®−îc sö dông dïng ®Ó x−ng vµ 35 tõ dïng ®Ó h« gäi nh− ®¹i tõ): ¶, ai, b¹n, c«, ®ã, em, m×nh, gåm: mù, nµng, o (c«), thiÕp, ta; 15 DT (kÓ c¶ PhÇn x−ng sö dông 19 tõ ng÷, trong c¸c DT cã ý nghÜa Èn dô): chÞ em, chñ ®ã: 7 §TNX (bao gåm c¶ DT th©n téc vµ nhµ, d× m×nh, d× x·, ®«i d×, mù x·, 29
NguyÔn ThÞ Mai Hoa ... x−ng h« trong H¸t ph−êng v¶i NghÖ TÜnh, Tr. 23-32 ph−êng, tri ©m, NguyÖt Nga, KiÒu, c¸, (6 %), hoÆc mét sè DT H¸n ViÖt thôc ®µo liÔu, ®µo th¬, chim kh«n, chim n÷, n÷ nhi, thuyÒn quyªn…(1%), c¸c tõ ph−îng hoµng (ph−îng); 22 côm DNX§: ng÷ h« gäi n«m na, thuÇn ViÖt chÞ em, b¹n TrÇn Ch©u, c« Êy, c« bay, c« g¸i bªn b¹n loan, g¸i bèn mïa, g¸i gißn, g¸i s«ng, c« g¸i bªn bê, g¸i h¸t tµi, g¸i h÷u nµy, g¸i m¸ ®µo, ®©y…(1%). ë phÇn h« t×nh, g¸i thuyÒn quyªn, g¸i bèn mïa, gäi, ngoµi TXH zero (19%), giíi n÷ chñ g¸i m¸ ®µo, ng−êi b¹n, ng−êi con g¸i, yÕu gäi b¹n HPV (lµ nam) b»ng c¸c tõ ng−êi thôc n÷, ng−êi th¾t v¶i l−ng x−ng gäi lµ §TNX chµng (35%), anh xanh, ng−êi ngåi tùa c¹nh thÒm, ng−êi (32%), ai, b¹n, m×nh, ng−êi,…(8%); mÆc ¸o thay vai, ng−êi ch©n ®¹p tay ngoµi ra hä cßn dïng c¸c DT kh¸c (lµ tõ ®−a, ng−êi kÐo v¶i, ng−êi giÆt v¶i, ng−êi H¸n ViÖt) nh− anh hïng, anh hµo, dÖt v¶i, n÷ tµi, kh¸ch lÇu hång. chµng niªn thiÕu, chµng thanh t©n, KÕt qu¶ so s¸nh ®èi chiÕu trªn cho ®«ng qu©n, v¨n nho, lang qu©n, nam thÊy hÖ thèng tõ ng÷ ®−îc dïng ®Ó x−ng nhi, nho sÜ, qu©n tö, tri ©m, tr−îng phu, h« cña giíi n÷ Ýt h¬n nhiÒu so víi tõ ng÷ v¨n nh©n tµi tö…(5%); rÊt Ýt dïng c¸c ®−îc dïng ®Ó x−ng h« cña giíi nam (sù tõ ng÷ h« gäi n«m na anh kia, anh ®i ë, chªnh lÖch nµy thÓ hiÖn râ nhÊt ë phÇn h« trai xinh, kh¸ch nhµ n«ng, kh¸ch ®−êng gäi víi sù xuÊt hiÖn cña c¸c DNX§). Trong xa, ng−êi th©n thuéc, c¸c thÊy, thÇy qu¸ tr×nh giao duyªn, ngoµi nh÷ng c¸ch ®å… (1%). x−ng h« quen thuéc th−êng b¾t gÆp trong - DÆn chµng cho nhí chµng nha, ca dao, d©n ca (anh - em, ta - m×nh, t«i - H«m mai ®i sím kÎo mµ em tr«ng. nµng…), c¸c chµng trai Xø NghÖ ®· m¹nh Trong khi ®ã, ë phÇn x−ng, ngoµi d¹n ®−a vµo hÖ thèng TXH mét lo¹t tõ c¸ch dïng TXH zero (44%), giíi nam ng÷ míi thÓ hiÖn c¸ch x−ng h« ®a d¹ng, chñ yÕu dïng c¸c ®¹i tõ anh (43%), ta, phong phó vµ rÊt linh ho¹t. §iÒu nµy còng t«i, chµng…(9%), c¸c DT lµ tõ H¸n ViÖt dÔ lÝ gi¶i bëi lÏ dï lµ kh¸ch (®Õn tham gia anh hïng, tr−îng phu, trai nam nhi, HPV) nh−ng do ®Æc thï giíi, giíi nam bao ng−êi viÔn kh¸ch, qu©n tö, trai thanh giê còng tá ra b¹o d¹n, m¹nh mÏ, chñ t©n, anh hµo, cè nh©n, giang hå (2%), ®éng, tù tin. MÆt kh¸c, giíi nam còng cã rÊt h¹n chÕ dïng c¸ch nãi n«m na rÓ ®iÒu kiÖn ®i nhiÒu n¬i, tiÕp xóc víi nhiÒu nghÌo, s·i (2%). ë phÇn h« gäi, ngoµi ph−êng v¶i, nhiÒu b¹n h¸t, do ®ã, hÖ c¸ch dïng TXH zero (32%), giíi nam gäi thèng TXH còng th−êng xuyªn ®−îc bæ b¹n HPV (lµ n÷) b»ng ®¹i tõ em (44%), sung. Cßn giíi n÷ l¹i chñ yÕu chØ ë mét nµng(11%), b¹n, ai, ®ã, m×nh, ta, ph−êng v¶i cè ®Þnh (trõ tr−êng hîp thay c«…(5%); rÊt Ýt dïng tõ H¸n ViÖt ng−êi ®æi ®Þa bµn sinh sèng do ®i lÊy chång) nªn thôc n÷, n÷ tµi, tri ©m, thuyÒn quyªn… h¹n chÕ vÒ ®iÒu kiÖn giao tiÕp. Vµ do ®ã, (2%) mµ dïng c¸ch gäi tªn n«m na, g¾n hÖ thèng TXH còng khiªm tèn h¬n nhiÒu víi c«ng viÖc, ®Æc ®iÓm, hoÆc m−în tªn so víi giíi nam. c¸c nh©n vËt v¨n häc: c« g¸i bªn s«ng, 4.2.2. Tõ x−ng h« cña giíi n÷ h−íng c« g¸i bªn bê, chñ nhµ, g¸i bèn mïa, g¸i tíi sù chuÈn mùc nhiÒu h¬n giíi nam m¸ ®µo, g¸i h¸t tµi, ng−êi con g¸i, ë phÇn x−ng, ngoµi c¸ch dïng TXH ng−êi th¾t v¶i l−ng xanh, ng−êi ngåi zero (50%), giíi n÷ sö dông c¸c ®¹i tõ tùa c¹nh thÒm, ng−êi mÆc ¸o thay vai, em (30%), thiÕp (12%), t«i, ta, m×nh, ai 30
§¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 1B-2008 ho¸ vïng miÒn cßn bÞ chi phèi bëi yÕu tè ng−êi ch©n ®¹p tay ®−a, ng−êi kÐo v¶i, ng−êi giÆt v¶i, ng−êi dÖt v¶i, kh¸ch lÇu giíi tÝnh kh¸ râ. hång, ph−êng, NguyÖt Nga, thËm chÝ V. KÕt luËn dïng tõ ®Þa ph−¬ng ¶, o, c« Êy, c« bay, HPV lµ mét ho¹t ®éng giao tiÕp ®Æc mù, mù x·, d× m×nh, d× x·, ®«i d× (6% thï võa mang tÝnh nghÖ thuËt cao %); ngay c¶ tõ H¸n ViÖt còng ®−îc g¾n (thuéc vÒ sinh ho¹t v¨n ho¸ d©n gian) víi c¸nh gäi n«m na g¸i h÷u t×nh, g¸i l¹i võa chÞu ¶nh h−ëng bëi nh÷ng nÐt thuyÒn quyªn. riªng cña ph−¬ng ng÷ NghÖ TÜnh. Dï - Tr¨ng lªn cã chiÕc sao chÇu, xuÊt hiÖn ë d¹ng ®¬n (mét lêi) hay ë Hái th¨m mù x· ®· ¨n trÇu ai ch−a? d¹ng cÆp trao ®¸p (th−êng gåm mét lêi Cã thÓ thÊy r»ng thãi quen cña trao vµ mét lêi ®¸p), c¸c vai giao tiÕp cã ng−êi ViÖt lµ x−ng h« theo t«n ti, thø thÓ kh«ng ph©n biÖt vÒ tuæi t¸c, nghÒ bËc. §Æc ®iÓm nµy b¾t ®Çu tõ c¸c cÆp nghiÖp, ®Þa vÞ x· héi, nh−ng l¹i ®−îc TXH trong quan hÖ gia téc, råi tõ ®ã x¸c ®Þnh trªn c¬ së giíi tÝnh rÊt râ: giíi chuyÓn sang c¸c cÆp TXH ngoµi x· héi. nam vµ giíi n÷. MÆt kh¸c, ®©y lµ mét X−ng h« g¾n víi yÕu tè GT còng bÞ chi h×nh thøc h¸t ®èi ®¸p giao duyªn, do ®ã, phèi bëi nh÷ng quy ®Þnh t«n ti, thø bËc Êy. Tuy nhiªn, quy ®Þnh nµy hÇu nh− ®Æc ®iÓm giíi tÝnh cµng ®−îc béc lé qua rµng buéc giíi n÷ nhiÒu h¬n giíi nam. nhiÒu ph−¬ng diÖn: c¸ch sö dông tõ Do ®ã, trong HPV, víi nh÷ng TXH méc ng÷, c¸ch chän ®Ò tµi, h×nh ¶nh, c¸ch m¹c, n«m na, c¸ch x−ng h« cña giíi cÊu tróc c©u h¸t… nam th−êng nghiªng vÒ mèi quan hÖ NhËn xÐt bao trïm nhÊt lµ yÕu tè th©n h÷u. Ng−îc l¹i, c¸ch x−ng h« cña GT kh«ng chØ thÓ hiÖn trong b¶n th©n giíi n÷ nghiªng vÒ mèi quan hÖ quyÒn c¸c TXH (vÝ dô: chµng - thiÕp; anh - lùc theo nguyªn t¾c x−ng khiªm - h« t«n em…) mµ cßn ë trong trong c¸ch lùa (khiªm nh−êng khi nãi vÒ m×nh vµ t«n chän TXH theo nguyªn t¾c øng xö cã vinh, ®Ò cao khi nãi vÒ ng−êi). ViÖc lùa tÝnh chÊt v¨n ho¸ truyÒn thèng cña chän c¸ch x−ng h« Êy cã thÓ lµ do giíi céng ®ång. Ng−êi n÷ th−êng x−ng em vµ nam muèn rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a gäi ng−êi nam lµ anh nh− mét biÓu hiÖn ng−êi h¸t (nam) vµ ng−êi nghe (n÷), cßn cña sù khiªm nh−êng ë giíi n÷ trong sù giíi n÷ l¹i muèn gi÷ kho¶ng c¸ch (®−îc giao tiÕp víi vai nam. ViÖc t×m hiÓu ®Æc h×nh thµnh bëi thø bËc do ®Æc thï giíi ®iÓm GT qua hÖ thèng TXH trªn ®©y tÝnh quy ®Þnh theo quan niÖm phong chØ lµ mét phÇn rÊt nhá ®Ó minh häa kiÕn). §ã còng cã thÓ lµ c¸ch ®Ó giíi n÷ cho nh÷ng t−¬ng ®ång vµ kh¸c biÖt vÒ thÓ hiÖn nÐt tÝnh c¸ch nhuÇn nhÞ, ®óng ®Æc ®iÓm ng«n ng÷ GT trong HPV, qua mùc, hiÒn thôc, nÕt na; còng cã thÓ lµ ®ã, chóng t«i muèn gãp thªm tiÕng nãi c¸ch ®Ó chøng tá th¸i ®é kh«ng dÔ d·i, vµo viÖc t×m hiÓu mét thÓ lo¹i VHDG kh«ng suång s·, tr¸nh bÞ bªn nam coi ®Æc thï cña xø NghÖ - HPV. th−êng. ViÖc lùa chän TXH trong HPV ngoµi sù chi phèi bëi hÖ t− t−ëng cña thêi ®¹i vµ cña v¨n ho¸ d©n téc, v¨n 31
NguyÔn ThÞ Mai Hoa ... x−ng h« trong H¸t ph−êng v¶i NghÖ TÜnh, Tr. 23-32 T i liÖu tham kh¶o [1] DiÖp Quang Ban, Ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt, NXB Gi¸o dôc, 2005. [2] §ç H÷u Ch©u, §¹i c−¬ng ng«n ng÷ häc, tËp 2, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi, 2001. [3] Vò TiÕn Dòng, LÞch sù trong tiÕng ViÖt vµ giíi tÝnh (Qua mét sè hµnh ®éng nãi), LuËn ¸n tiÕn sÜ Ng÷ v¨n, Tr−êng §HSP Hµ Néi, 2003. [4] Ninh ViÕt Giao, H¸t ph−êng v¶i, NXB V¨n ho¸ - Th«ng tin, Hµ Néi, 2002. [5] Vò ThÞ Thanh H−¬ng, Giíi tÝnh vµ lÞch sù, Ng«n ng÷, sè 8 (119)/1999, tr. 17 - 30. [6] NguyÔn ThÞ Ly Kha, Tõ x−ng h« thuéc hÖ thèng nµo?, Ng«n ng÷ & §êi sèng, sè 10 (144)/2007, tr. 40-44. [7] NguyÔn V¨n Khang, Sù béc lé giíi tÝnh trong giao tiÕp ng«n ng÷ gia ®×nh ng−êi ViÖt, øng xö ng«n ng÷ trong giao tiÕp gia ®×nh ng−êi ViÖt, NXB V¨n hãa - Th«ng tin, Hµ Néi, 1996, tr. 176 - 188. [8] §ç ThÞ Kim Liªn, Ng÷ nghÜa lêi héi tho¹i, NXB Gi¸o dôc, 1999. [9] Hoµng Phª (chñ biªn), Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, Trung t©m tõ ®iÓn häc, Hµ Néi, 2000. [10] NguyÔn §øc Th¾ng, VÒ giíi vµ ng«i ë nh÷ng tõ x−ng h« trong giao tiÕp tiÕng ViÖt, Ng«n ng÷, sè 2 (149)/2002, tr. 59-65. Summary GENDER AND Personal pronouns IN folk-songs Vi Phuong vai in Nghe Tinh Vi phuong vai is one of the unconventional folk-songs type of the treasure folk- songs in Nghe Tinh. In these words of songs there are personal pronouns referring to singing roles: male and female. This class of words has its own gender chracteristics and differences when functioning. This paper analysed profoundly these differences. (a) Nghiªn cøu sinh ng nh ng«n ng÷, Tr−êng §¹i häc Vinh. 32

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.11: Bộ Luận Văn Tốt Nghiệp Chuyên Ngành Tài Chính Ngân Hàng

172 tài liệu

842 lượt tải

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.