Báo cáo nghiên cứu khoa học " QUAN ĐIỂM VÀ MỤC TIÊU SỬ DỤNG TÀI NGUYÊN NƯỚC VÀ MÔI TRƯỜNG LƯU VỰC SÔNG HƯƠNG "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

126
lượt xem 31
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài nguyên nước và môi trường lưu vực sông Hương - đối tượng nghiên cứu và bảo vệ Lưu vực sông Hương nằm gọn trong địa giới hành chính của tỉnh Thừa Thiên Huế, theo phân loại lưu vực sông là lưu vực sông nội tỉnh, với 2 dòng chính là sông Hương và sông Bồ. Theo số liệu cập nhật của Ban Quản lý Dự án sông Hương,(1) lưu vực sông Hương có diện tích 3.223km2, nằm trên địa bàn 134 phường, xã trên tổng số 152 phường, xã của 9 huyện, thành phố. ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " QUAN ĐIỂM VÀ MỤC TIÊU SỬ DỤNG TÀI NGUYÊN NƯỚC VÀ MÔI TRƯỜNG LƯU VỰC SÔNG HƯƠNG "

78 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 MOÂI TRÖÔØNG - SINH THAÙI QUAN ÑIEÅM VAØ MUÏC TIEÂU SÖÛ DUÏNG TAØI NGUYEÂN NÖÔÙC VAØ MOÂI TRÖÔØNG LÖU VÖÏC SOÂNG HÖÔNG Đỗ Nam*, Bùi Thị Mai**, Nguyễn Văn Cư*** I. Taøi nguyeân nöôùc vaø moâi tröôøng löu vöïc soâng Höông - ñoái töôïng nghieân cöùu vaø baûo veä Löu vöïc soâng Höông naèm goïn trong ñòa giôùi haønh chính cuûa tænh Thöøa Thieân Hueá, theo phaân loaïi löu vöïc soâng laø löu vöïc soâng noäi tænh, vôùi 2 doøng chính laø soâng Höông vaø soâng Boà. Theo soá lieäu caäp nhaät cuûa Ban Quaûn lyù Döï aùn soâng Höông,(1) löu vöïc soâng Höông coù dieän tích 3.223km2, naèm treân ñòa baøn 134 phöôøng, xaõ treân toång soá 152 phöôøng, xaõ cuûa 9 huyeän, thaønh phoá. Soâng Höông laø ñoaïn soâng töø ngaõ ba Tuaàn ñeán cöûa soâng ñoå ra phaù Tam Giang, coù 2 nhaùnh Taû Traïch vaø Höõu Traïch baét nguoàn töø daõy Tröôøng Sôn ôû caùc huyeän A Löôùi vaø Nam Ñoâng. Soâng Boà cuõng baét nguoàn töø daõy Tröôøng Sôn ôû huyeän A Löôùi chaûy qua caùc huyeän Phong Ñieàn, Höông Traø vaø Quaûng Ñieàn, roài nhaäp vaøo doøng chính soâng Höông ôû ngaõ ba Sình, xaõ Phuù Maäu, huyeän Phuù Vang. Ngoaøi caùc nhaùnh soâng töï nhieân, heä thoáng soâng Höông coøn bao goàm caùc soâng ñaøo noái soâng Höông vôùi soâng Boà, noái soâng Boà vôùi phaù Tam Giang, noái soâng Höông vôùi ñaàm Caàu Hai. Nhö vaäy, coù theå noùi löu vöïc soâng Höông bao goàm caû heä ñaàm phaù Tam Giang-Caàu Hai. Toång chieàu daøi heä thoáng soâng chính trong löu vöïc soâng Höông laø 190km, chieám dieän tích gaàn 3.000km2 hay gaàn 60% toång dieän tích töï nhieân cuûa toaøn tænh Thöøa Thieân Hueá. Toång löu löôïng doøng chaûy naêm cuûa löu vöïc soâng Höông khaù lôùn, nhöng taäp trung chuû yeáu vaøo 3-4 thaùng muøa möa, vì vaäy thöôøng xaûy ra luõ, luït. Vaøo muøa kieät, löu löôïng doøng chaûy raát nhoû, chieám khoaûng 25-30% toång löu löôïng naêm, daãn ñeán haïn haùn vaø xaâm nhaäp maën saâu theo caùc doøng soâng [1]. Löu vöïc soâng Höông ñoùng vai troø cöïc kyø quan troïng ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi cuûa tænh, vì noù cung caáp nhieàu nguoàn löïc töï nhieân cho caùc ngaønh kinh teá cô baûn cuûa tænh: nöôùc ngoït cho noâng nghieäp, coâng nghieäp vaø sinh hoaït, caùc loaïi khoaùng saûn cho coâng nghieäp khai khoaùng vaø cheá bieán, taøi nguyeân röøng vaø ña daïng sinh hoïc... Trong löu vöïc coù thaønh phoá Hueá vôùi quaàn theå di tích lòch söû ñöôïc UNESCO coâng nhaän laø Di saûn vaên hoùa theá giôùi. Ngoaøi ra, ña soá caùc khu baûo toàn thieân nhieân quan troïng cuûa quoác gia hoaëc cuûa tænh ñaõ ñöôïc coâng nhaän hoaëc ñang laäp hoà sô [2, 3] taäp trung chuû yeáu ôû löu vöïc soâng Höông laøm cho löu vöïc soâng naøy caøng theâm quan troïng. Taøi nguyeân nöôùc vaø moâi tröôøng löu vöïc soâng Höông laø ñoái töôïng ñöôïc quan taâm nghieân cöùu cuûa nhieàu toå chöùc vaø caù nhaân vì caùc muïc ñích khaùc nhau. Coù 3 nhoùm vaán ñeà lieân quan ñeán taøi nguyeân nöôùc vaø moâi tröôøng löu Sôû Khoa hoïc vaø Coâng ngheä Thöøa Thieân Hueá. * Vieän Ñòa lyù, Vieän Khoa hoïc vaø Coâng ngheä Vieät Nam. ** Toång cuïc Bieån vaø Haûi ñaûo Vieät Nam. ***
79 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 vöïc soâng Höông ñöôïc caùc nhaø khoa hoïc ñaëc bieät quan taâm laø: (1) chieán löôïc, quy hoaïch söû duïng; (2) moâi tröôøng vaø chaát löôïng nöôùc; (3) hieän töôïng luõ luït, nguyeân nhaân vaø caùc giaûi phaùp haïn cheá thieät haïi do luõ luït gaây ra. Neáu xeùt ñeán taàm aûnh höôûng cuûa caùc coâng trình lieân quan ñeán löu vöïc soâng Höông thì caùc chieán löôïc, quy hoaïch hoaëc caùc cô sôû khoa hoïc cho chieán löôïc, quy hoaïch laø nhoùm coâng trình khoa hoïc quan troïng nhaát. Ñoù laø caùc loaïi chieán löôïc, quy hoaïch: quy hoaïch thuûy lôïi [4, 5], quy hoaïch thuûy ñieän [6], quy hoaïch thaêm doø, khai thaùc vaø söû duïng caùt, saïn, soûi loøng soâng [7], quy hoaïch chænh trò nhaèm oån ñònh hai bôø soâng [8], chieán löôïc phaùt trieån vaø baûo veä nguoàn nöôùc [9, 10] cuûa löu vöïc soâng Höông vaø caùc löu vöïc soâng khaùc cuûa tænh Thöøa Thieân Hueá. Maëc duø ñaõ baét ñaàu quan taâm ñeán quy hoaïch thuûy ñieän [6], nhöng ña soá caùc quy hoaïch vaø chieán löôïc naøy ñeàu lieân quan ñeán vaán ñeà khai thaùc, söû duïng taøi nguyeân nöôùc, vôùi quan ñieåm löu vöïc soâng coù chöùc naêng duy nhaát laø cung caáp nguoàn nöôùc cho ngaønh thuûy lôïi, phuïc vuï saûn xuaát noâng nghieäp. Haàu nhö caùc quy hoaïch vaø chieán löôïc naøy chöa söû duïng tieáp caän quaûn lyù toång hôïp vaø phaùt trieån beàn vöõng, chöa ñaët taøi nguyeân nöôùc vaøo moät chænh theå khoâng theå taùch rôøi laø moâi tröôøng löu vöïc soâng ñeå xem xeùt, chöa coi taøi nguyeân nöôùc chæ laø moät yeáu toá moâi tröôøng, moät trong nhöõng taøi nguyeân thieân nhieân caàn ñöôïc baûo veä vaø söû duïng moät caùch hôïp lyù, thoâng minh vaø beàn vöõng. Nhoùm coâng trình khoa hoïc coù soá löôïng nhieàu nhaát laø nhoùm nghieân cöùu veà moâi tröôøng vaø chaát löôïng nöôùc. Töø naêm 1994-1995, khi cô quan quaûn lyù moâi tröôøng ñòa phöông ñöôïc thaønh laäp, thì gaàn nhö ñeàu ñaën haøng naêm hoaëc 5 naêm, cô quan naøy ñeàu coù coâng boá baùo caùo hieän traïng moâi tröôøng cuûa tænh, trong ñoù moâi tröôøng vaø chaát löôïng nöôùc cuûa caùc doøng soâng laø moät trong nhöõng chöông, muïc quan troïng, khoâng bao giôø thieáu [11-13]. Caên cöù vaøo 10 thoâng soá quan troïng nhaát ñaëc tröng cho moâi tröôøng vaø chaát löôïng nöôùc soâng Höông, Phaïm Khaéc Lieäu vaø coäng söï [14] ñaùnh giaù chaát löôïng nöôùc soâng Höông laø toát ñeán raát toát. Caùc coâng trình nghieân cöùu khaû naêng oâ nhieãm noùi chung [15] vaø oâ nhieãm kim loaïi naëng noùi rieâng [16] vaø soá lieäu quan traéc chaát löôïng nöôùc soâng Höông gaàn ñaây [17] ñaõ khaúng ñònh laïi raèng nguy cô oâ nhieãm soâng Höông vaø caùc doøng soâng trong löu vöïc soâng Höông laø coù thöïc, nhöng cho ñeán nay caùc thoâng soá chaát löôïng nöôùc soâng Höông vaãn ñaït tieâu chuaån. Luõ luït, caùc vaán ñeà lieân quan ñeán luõ luït, trong ñoù coù caùc giaûi phaùp giaûm thieåu thieät haïi do luõ luït gaây ra laø moái quan taâm thöôøng tröïc cuûa caùc nhaø khoa hoïc [18-23], töø vieäc moâ taû laïi quaù trình ngaäp luït trong moái quan heä vôùi caùc ñaëc tröng vaät lyù cuûa löu vöïc [18], öùng duïng caùc moâ hình tính toaùn ñeå xaây döïng moâ hình ngaäp luït [19-21], hoaëc xaây döïng caùc baûn ñoà ngaäp luït vaø phöông aùn caûnh baùo, döï baùo [22] ñeán phaùt trieån coâng ngheä döï baùo luõ coù theå öùng duïng trong thöïc teá phoøng traùnh luõ luït trong maáy naêm qua cuûa tænh [23]. Ngoaøi ra, coøn haøng traêm coâng trình nghieân cöùu khoa hoïc cuûa caùc toå chöùc vaø caù nhaân ôû trung öông vaø ñòa phöông ñaõ ñöôïc coâng boá, ñeà caäp ñeán moïi khía caïnh, lónh vöïc lieân quan ñeán taøi nguyeân vaø moâi tröôøng nöôùc löu vöïc soâng Höông, maø chuùng toâi khoâng theå lieät keâ heát ra ñaây. Chính vì löu vöïc soâng Höông coù söï khaùc bieät, coù vai troø quan troïng vaø ñöôïc quan taâm nhö vaäy, maø UBND tænh Thöøa Thieân Hueá ñaõ phoái hôïp vôùi caùc toå chöùc quoác teá vaø caùc boä, ngaønh toå chöùc hoäi thaûo “The Development Plan of
80 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 Huong River Basin” taïi Haø Noäi vaøo thaùng 5/1997 [24]. Ñieåm laïi caùc coâng trình nghieân cöùu veà taøi nguyeân nöôùc vaø moâi tröôøng löu vöïc soâng Höông, chuùng toâi nhaän thaáy raèng, haàu haát caùc coâng trình ñaõ coâng boá ñeàu ra ñôøi trong boái caûnh taøi nguyeân nöôùc trong löu vöïc chæ coù moät muïc tieâu söû duïng duy nhaát laø thuûy lôïi phuïc vuï noâng nghieäp. Hôn nöõa, muïc tieâu söû duïng naøy ñaõ ñöôïc xaùc ñònh moät caùch maëc nhieân. Nay muïc tieâu söû duïng nöôùc ñaõ thay ñoåi, moät phaàn taøi nguyeân nöôùc ñaõ hoaëc ñang ñöôïc quy hoaïch cho muïc tieâu khai thaùc thuûy ñieän(2) vaø caùc nhu caàu caáp nöôùc khaùc. Roõ raøng laø, quaù trình phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi cuûa ñòa phöông ñang keùo theo nhieàu vaán ñeà, caû veà moâi tröôøng vaø xaõ hoäi, ñaët ra cho löu vöïc soâng Höông nhieàu thaùch thöùc: caùc nguoàn thaûi khoâng ñöôïc kieåm soaùt laø nguy cô gaây oâ nhieãm caùc nguoàn nöôùc trong löu vöïc, ñaëc bieät laø doøng chính soâng Höông; taøi nguyeân thieân nhieân ñang ñöôïc söû duïng chöa hôïp lyù, coù nguy cô caïn kieät (taøi nguyeân röøng töï nhieân, ña daïng sinh hoïc, nguoàn lôïi thuûy sinh soâng, ñaàm phaù…), moâi tröôøng chöa ñöôïc quan taâm baûo veä, nhieàu yeáu toá moâi tröôøng coù nguy cô suy thoaùi (ñaát, nöôùc), caùc taùc ñoäng tieâu cöïc cuûa thieân tai vaãn chöa ñöôïc haïn cheá…; hoaït ñoäng quaûn lyù moâi tröôøng coøn nhieàu baát caäp. Veà xaõ hoäi, tyû leä ñoùi ngheøo vaãn coøn cao, tyû leä lao ñoäng qua ñaøo taïo coøn thaáp, nguoàn nhaân löïc chöa trôû thaønh nguoàn löïc cô baûn cho phaùt trieån. Coù nghóa laø söï phaùt trieån cuûa löu vöïc soâng Höông chöa beàn vöõng. Lyù luaän chung veà quaûn lyù löu vöïc soâng [25, 26] chæ ra raèng, muoán giaûi quyeát ñöôïc nhöõng thaùch thöùc maø löu vöïc soâng Höông ñang phaûi ñoái maët caàn phaûi öùng duïng thöïc haønh tieáp caän quaûn lyù toång hôïp löu vöïc soâng, maø cô sôû quan troïng ñeå trieån khai thöïc hieän quaûn lyù toång hôïp laø caùc quan ñieåm, muïc tieâu söû duïng taøi nguyeân nöôùc vaø moâi tröôøng cuûa ñòa phöông. Baøi naøy ñaët muïc tieâu phaân tích caùc quan ñieåm, muïc tieâu söû duïng nöôùc vaø baûo veä moâi tröôøng cuûa quoác teá, quoác gia, caùc ñieàu kieän töï nhieân vaø xaõ hoäi, quy hoaïch phaùt trieån trong 10 naêm, 20 naêm tôùi cuûa ñòa phöông ñeå ñöa ra caùc quan ñieåm, muïc tieâu söû duïng taøi nguyeân nöôùc vaø moâi tröôøng löu vöïc soâng Höông. II. Quan ñieåm veà söû duïng taøi nguyeân nöôùc keát hôïp vôùi baûo veä moâi tröôøng löu vöïc soâng cuûa quoác gia vaø quoác teá Hoäi nghò quoác teá veà nöôùc vaø phaùt trieån beàn vöõng hoïp taïi Dublin, naêm 1992, ñaõ ñöa ra 4 nguyeân taéc veà taøi nguyeân nöôùc vaø phaùt trieån beàn vöõng [27], maø ñeán nay vaãn giöõ nguyeân giaù trò. Nguyeân taéc thöù nhaát nhaán maïnh ñeán vai troø cöïc kyø quan troïng cuûa taøi nguyeân nöôùc ñoái vôùi cuoäc soáng vaø tính höõu haïn veà soá löôïng, tính deã toån thöông veà chaát löôïng cuûa noù: “Nöôùc ngoït laø taøi nguyeân coù haïn vaø deã suy thoaùi, caàn thieát ñeå duy trì söï soáng, phaùt trieån vaø moâi tröôøng”. Nguyeân taéc thöù hai laø nguyeân taéc ñaûm baûo cho söï tham gia cuûa caùc nhoùm ñoái töôïng lieân quan ñeán nöôùc trong quaûn lyù taøi nguyeân nöôùc: “Phaùt trieån vaø quaûn lyù nöôùc caàn döïa treân nguyeân taéc cuøng tham gia cuûa ngöôøi duøng nöôùc, ngöôøi laäp keá hoaïch vaø hoaïch ñònh chính saùch ôû moïi caáp”. Nguyeân taéc thöù ba nhaán maïnh vai troø quan troïng cuûa phuï nöõ trong vieäc baûo veä nguoàn nöôùc: “Phuï nöõ coù vai troø trung taâm trong vieäc döï tröõ, quaûn lyù vaø baûo veä nguoàn nöôùc”. Nguyeân taéc thöù tö khaúng ñònh giaù trò haøng hoùa vaø tính caïnh tranh trong söû duïng nguoàn nöôùc: “Nöôùc coù giaù trò kinh teá trong moïi söû
81 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 duïng caïnh tranh vaø caàn ñöôïc thöøa nhaän laø moät haøng hoùa kinh teá”. Chính nguyeân taéc thöù tö naøy ñaõ laøm thay ñoåi nhieàu nhaän thöùc vaø chính saùch, phaùp luaät veà taøi nguyeân nöôùc cuûa chuùng ta trong thôøi gian qua. Treân cô sôû 4 nguyeân taéc Dublin, naêm 2001, Ngaân haøng Phaùt trieån chaâu AÙ (ADB) ñaõ ñöa ra 7 chính saùch veà nöôùc cuûa chaâu AÙ laøm cô sôû cho quaûn lyù, baûo veä, chia seû caùc nguoàn nöôùc vaø veà öu tieân hoã trôï cuûa ADB trong lónh vöïc nöôùc [28], ñaëc bieät laø caùc nguoàn nöôùc thuoäc caùc löu vöïc soâng xuyeân quoác gia. Caùc chính saùch naøy khuyeán khích öu tieân quoác gia veà caûi caùch ngaønh nöôùc, caûi thieän vaø thuùc ñaåy caùc dòch vuï lieân quan ñeán taøi nguyeân nöôùc, thuùc ñaåy baûo toàn caùc nguoàn nöôùc vaø naâng cao hieäu suaát caùc heä thoáng khai thaùc vaø söû duïng nöôùc, thuùc ñaåy quaûn lyù toång hôïp taøi nguyeân nöôùc ôû töøng quoác gia vaø khuyeán khích hôïp taùc khu vöïc trong söû duïng cuøng coù lôïi caùc nguoàn nöôùc töø caùc löu vöïc xuyeân bieân giôùi vaø taïo ñieàu kieän cho trao ñoåi thoâng tin, kinh nghieäm cuûa ngaønh nöôùc vaø taêng cöôøng quaûn lyù nhaø nöôùc. Tieáp sau “Keá hoaïch quoác gia veà moâi tröôøng vaø phaùt trieån laâu beàn 1991-2000” [29], “Chieán löôïc (2001-2010) vaø keá hoaïch haønh ñoäng (2001-2005) quoác gia veà baûo veä moâi tröôøng” [30] ñaõ ñöôïc coâng boá. Trong caùc noäi dung chuû yeáu cuûa chieán löôïc naøy, noäi dung “baûo veä moâi tröôøng vaø söû duïng beàn vöõng taøi nguyeân nöôùc” ñöôïc coi laø nhieäm vuï öu tieân haøng ñaàu. Thöïc hieän chöông trình haønh ñoäng Johannesburg veà moâi tröôøng vaø phaùt trieån beàn vöõng, naêm 2004 Vieät Nam ñaõ xaây döïng vaø coâng boá Agenda 21 quoác gia (VA21) [31] laøm ñònh höôùng chieán löôïc cho phaùt trieån beàn vöõng cuûa ñaát nöôùc. Trong VA21 quoác gia coù 9 lónh vöïc lieân quan ñeán söû duïng taøi nguyeân thieân nhieân, baûo veä moâi tröôøng vaø kieåm soaùt oâ nhieãm thì coù ñeán 7 lónh vöïc lieân quan ñeán taøi nguyeân nöôùc vaø baûo veä moâi tröôøng löu vöïc soâng. Ñaây chính laø ñònh höôùng chieán löôïc cuûa quoác gia maø caùc ñòa phöông, trong ñoù coù tænh Thöøa Thieân Hueá caàn tuaân theo khi ñeà xuaát caùc quan ñieåm, muïc tieâu, caùc chöông trình, ñeà aùn lieân quan ñeán söû duïng taøi nguyeân thieân nhieân, baûo veä moâi tröôøng vaø phaùt trieån beàn vöõng noùi chung, lieân quan ñeán söû duïng hôïp lyù taøi nguyeân nöôùc vaø baûo veä moâi tröôøng löu vöïc soâng noùi rieâng. III. Ñeà xuaát quan ñieåm veà söû duïng taøi nguyeân nöôùc vaø baûo veä moâi tröôøng löu vöïc soâng cuûa tænh Thöøa Thieân Hueá Gaàn ñaây, Thuû töôùng Chính phuû ñaõ kyù quyeát ñònh 86/2009/QÑ-TTg ngaøy 17/6/2009 pheâ duyeät quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi tænh Thöøa Thieân Hueá ñeán naêm 2020 [32]. Trong quy hoaïch toång theå naøy cuûa tænh Thöøa Thieân Hueá, coù 10 quan ñieåm phaùt trieån chuû ñaïo veà kinh teá, vaên hoùa, xaõ hoäi, an ninh, quoác phoøng… Taát caû caùc quan ñieåm phaùt trieån ñoù ñeàu nhaán maïnh ñeán tính beàn vöõng cuûa phaùt trieån, ñeán söï caân baèng, haøi hoøa giöõa taêng tröôûng kinh teá, ñaûm baûo coâng baèng xaõ hoäi vaø baûo veä moâi tröôøng. Trong soá 10 quan ñieåm phaùt trieån ñoù, quan ñieåm thöù 9 veà moâi tröôøng nhaán maïnh: “Baûo ñaûm phaùt trieån beàn vöõng moâi tröôøng. Chuù troïng coâng taùc baûo veä moâi tröôøng, khoâng laøm toån haïi vaø suy thoaùi moâi tröôøng vaø caûnh quan thieân nhieân”. Söï khaùc bieät cuûa tænh Thöøa Thieân Hueá chính laø khoâng chæ quan taâm ñeán vieäc “khoâng laøm toån haïi vaø suy thoaùi moâi tröôøng” maø coøn ñaëc bieät quan taâm ñeán “caûnh quan thieân nhieân” - moät taøi nguyeân du lòch quan troïng cuûa tænh. Döïa treân caùc nguyeân taéc chung veà baûo veä moâi tröôøng vaø söû duïng taøi
82 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 nguyeân nöôùc cuûa quoác teá (toaøn caàu, chaâu AÙ), cuûa quoác gia, döïa treân caùc nghieân cöùu ñaõ coâng boá cuûa caùc nhaø khoa hoïc vaø nghò ñònh veà quaûn lyù löu vöïc soâng cuûa Chính phuû [33], chuùng toâi ñöa ra 7 quan ñieåm lieân quan ñeán söû duïng taøi nguyeân nöôùc trong löu vöïc soâng Höông, theå hieän caùc nguyeân taéc quaûn lyù toång hôïp löu vöïc soâng vaø söû duïng hôïp lyù taøi nguyeân nöôùc trong löu vöïc nhö sau: 1. Löu vöïc soâng Höông laø löu vöïc soâng noäi tænh, cuûa tænh Thöøa Thieân Hueá, khoâng phuï thuoäc ranh giôùi haønh chính giöõa caùc huyeän, caùc xaõ, nhöng coù taàm quan troïng quoác teá vöôït ra ngoaøi khuoân khoå moät tænh, moät quoác gia veà giaù trò taøi nguyeân thieân nhieân phong phuù vaø ña daïng,(3) veà giaù trò vaên hoùa-lòch söû vaø du lòch gaén vôùi soâng Höông, veà moâ hình quaûn lyù löu vöïc soâng noäi tænh. 2. Taøi nguyeân nöôùc vaø moâi tröôøng löu vöïc soâng Höông coù quan heä chaët cheõ, khoâng theå taùch rôøi cuûa moät chænh theå laø löu vöïc soâng. Trong lónh vöïc baûo veä moâi tröôøng löu vöïc soâng, taøi nguyeân nöôùc laø moät yeáu toá thaønh phaàn, ngöôïc laïi trong lónh vöïc quaûn lyù toång hôïp löu vöïc soâng vôùi chuû theå laø taøi nguyeân nöôùc, moâi tröôøng laø yeáu toá thaønh phaàn. Ñaây chính laø lyù do ñeå aùp duïng quaûn lyù toång hôïp löu vöïc soâng. 3. Taøi nguyeân nöôùc vaø moâi tröôøng löu vöïc soâng Höông do UBND tænh Thöøa Thieân Hueá thoáng nhaát quaûn lyù thoâng qua caùc vaên baûn quy phaïm phaùp luaät trung öông vaø ñòa phöông ñaõ vaø seõ ñöôïc ban haønh. Caùc chính saùch, cô cheá vaø quy phaïm phaùp luaät cuûa ñòa phöông phaûi phuø hôïp vôùi caùc quy ñònh phaùp luaät cuûa nhaø nöôùc trung öông vaø toân troïng caùc quy luaät cuûa töï nhieân. Moïi toå chöùc xaõ hoäi, thaønh phaàn kinh teá vaø caù nhaân coù quyeàn khai thaùc, söû duïng taøi nguyeân nöôùc vaø caùc thaønh phaàn moâi tröôøng cuûa löu vöïc soâng, nhöng coù traùch nhieäm tuaân thuû caùc quy ñònh cuûa UBND tænh vaø coù nghóa vuï giöõ gìn, baûo veä moâi tröôøng löu vöïc soâng. 4. Taøi nguyeân nöôùc vaø moâi tröôøng löu vöïc soâng Höông phaûi ñöôïc phaùt trieån beàn vöõng vaø phaûi ñöôïc khai thaùc, söû duïng ña muïc tieâu, tieát kieäm vaø hieäu quaû. Tính beàn vöõng cuûa löu vöïc soâng Höông coøn phaûi ñöôïc theå hieän trong cô cheá taøi chính beàn vöõng ñoái vôùi moïi ñoái töôïng ñaàu tö phaùt trieån nguoàn nöôùc vaø söû duïng nöôùc. 5. Naâng cao khaû naêng chuû ñoäng veà nguoàn nöôùc cung caáp cho caùc ngaønh saûn xuaát vaø ñôøi soáng, ñaûm baûo doøng chaûy moâi tröôøng(4) trong löu vöïc soâng Höông, ñoàng thôøi haïn cheá caùc thieät haïi do nöôùc gaây ra. 6. Saûn phaåm nöôùc laø haøng hoùa, ñaàu tö cho baûo veä vaø ñaûm baûo nguoàn nöôùc trong löu vöïc soâng Höông laø ñaàu tö cho phaùt trieån. Ñaûm baûo coâng baèng trong söû duïng taøi nguyeân nöôùc, chia seû lôïi ích giöõa caùc ñòa phöông (huyeän, xaõ, thöôïng löu, haï löu) trong cuøng löu vöïc, giöõa caùc ngaønh söû duïng nöôùc (noâng nghieäp, thuûy saûn, thuûy ñieän, coâng nghieäp, nöôùc sinh hoaït…) vaø phoøng traùnh luõ luït. 7. Quaûn lyù toång hôïp taøi nguyeân nöôùc trong löu vöïc soâng Höông ñöôïc thöïc hieän theo phöông thöùc quaûn lyù toång hôïp löu vöïc soâng. Coù theå chuyeån nöôùc töø löu vöïc soâng Höông sang löu vöïc soâng khaùc vaø ngöôïc laïi, nhöng khoâng ñöôïc chuyeån luõ töø löu vöïc soâng naøy sang löu vöïc soâng khaùc. ÔÛ ñaây, 2 quan ñieåm ñaàu tieân ñaõ nhaán maïnh ñeán taàm quan troïng cuûa löu vöïc soâng Höông vaø coi löu vöïc soâng Höông laø moät theå thoáng nhaát veà taøi
83 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 nguyeân nöôùc vaø moâi tröôøng, khoâng phuï thuoäc vaø ranh giôùi haønh chính (trong tröôøng hôïp tænh Thöøa Thieân Hueá laø giöõa caùc huyeän, caùc xaõ). Caùc quan ñieåm naøy gaén lieàn vôùi caùc quan ñieåm veà baûo veä moâi tröôøng löu vöïc soâng, laø cô sôû ñeå chuùng toâi ñeà xuaát cho caùc nhaø quaûn lyù ñòa phöông chaáp nhaän caùc muïc tieâu ñònh höôùng veà söû duïng taøi nguyeân nöôùc keát hôïp vôùi baûo veä moâi tröôøng löu vöïc soâng Höông giai ñoaïn töø nay ñeán naêm 2020, laø nhöõng quan ñieåm cô baûn ñaûm baûo cho löu vöïc soâng Höông phaùt trieån beàn vöõng trong töông lai. IV. Muïc tieâu veà söû duïng nöôùc vaø baûo veä moâi tröôøng löu vöïc soâng Höông Nhö treân ñaõ noùi, löu vöïc soâng Höông ñöôïc coi laø moät chænh theå veà taøi nguyeân nöôùc vaø moâi tröôøng, vì vaäy muïc tieâu veà söû duïng taøi nguyeân nöôùc vaø muïc tieâu veà baûo veä moâi tröôøng löu vöïc soâng Höông laø khoâng theå taùch rôøi. Vì löu vöïc soâng Höông chieám moät vò trí quan troïng, caû veà töï nhieân (dieän tích) laãn kinh teá-xaõ hoäi (daân soá, caùc cô sôû kinh teá…)(5) ñoái vôùi tænh Thöøa Thieân Hueá, neân döôùi ñaây chuùng toâi söû duïng caùc muïc tieâu veà taøi nguyeân nöôùc vaø moâi tröôøng trong quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi cuûa toaøn tænh ñeán naêm 2020 laøm caùc muïc tieâu cho löu vöïc soâng Höông. Trong nhöõng tröôøng hôïp coù theå, chuùng toâi seõ nhaán maïnh tröôøng hôïp rieâng cuûa caùc doøng soâng trong löu vöïc. Trong “Quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi tænh Thöøa Thieân Hueá ñeán naêm 2020” môùi ñöôïc Thuû tröôùng Chính phuû kyù quyeát ñònh pheâ duyeät [35], thì trong lónh vöïc moâi tröôøng, tænh Thöøa Thieân Hueá ñaët ra caùc muïc tieâu sau ñaây:(6) 1. Tyû leä che phuû röøng ñaït 55% vaøo naêm 2010 vaø treân 60% vaøo naêm 2020. 2. Baûo veä caùc heä sinh thaùi quan troïng (röøng ngaäp maën ven bieån, ñaàm phaù…), traùnh laøm oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët vaø nöôùc ngaàm. 3. Nöôùc thaûi töø caùc khu ñoâ thò, caùc khu coâng nghieäp, caùc cuïm coâng ng- hieäp vaø caùc laøng ngheà phaûi ñöôïc xöû lyù tröôùc khi xaû ra moâi tröôøng; Chaát thaûi raén phaûi ñöôïc xöû lyù ñaït tieâu chuaån theo quy ñònh. 4. Phoøng choáng, haïn cheá ñeán möùc toái ña söï suy kieät caùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân vaø taùc haïi cuûa thieân tai (baõo, luõ, luït…). Trong caùc ngaønh kinh teá, caùc ngaønh noâng nghieäp, laâm nghieäp vaø ngö nghieäp laø nhöõng ngaønh gaén boù maät thieát vôùi löu vöïc soâng, vôùi taøi nguyeân nöôùc. Muïc tieâu cuûa caùc ngaønh naøy trong quy hoaïch toång theå laø: “Gaén phaùt trieån noâng, laâm, ngö nghieäp vôùi baûo veä taøi nguyeân ñaát, taøi nguyeân röøng vaø taøi nguyeân bieån, baûo veä moâi tröôøng vaø giöõ caân baèng sinh thaùi”, “Phaùt trieån kinh teá röøng vôùi baûo veä moâi tröôøng. Baûo veä vaø phaùt trieån voán röøng, nhaát laø röøng phoøng hoä, röøng ñaëc duïng vaø röøng töï nhieân”, “Veà thuûy saûn… keát hôïp ñaûm baûo tính ña daïng, khaû naêng duy trì, taùi taïo nguoàn lôïi thuûy, haûi saûn, duy trì vaø baûo veä moâi tröôøng soáng cho caùc loaøi thuûy sinh vuøng ñaàm phaù, ven bieån”. Maëc duø khoâng ñöôïc ñöa vaøo muïc tieâu söû duïng nöôùc moät caùch töôøng minh nhö caùc ngaønh noâng nghieäp, laâm nghieäp vaø ngö nghieäp, nhöng ngaønh thuûy ñieän laø moät trong nhöõng ngaønh caïnh tranh chính trong söû duïng taøi nguyeân nöôùc trong löu vöïc soâng Höông. Vôùi quy hoaïch seõ xaây döïng nhieàu
84 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 coâng trình thuûy ñieän trung bình vaø nhoû treân toaøn laõnh thoå tænh Thöøa Thieân Hueá, trong ñoù coù 10 coâng trình ñaõ vaø seõ ñöôïc xaây döïng trong löu vöïc soâng Höông, chaéc chaén muïc tieâu söû duïng taøi nguyeân nöôùc trong nhöõng naêm tôùi cuûa tænh seõ thay ñoåi caên baûn, töø vieäc gaàn nhö 100% löôïng nöôùc daønh cho caùc ngaønh noâng nghieäp, laâm nghieäp vaø ngö nghieäp, nay taøi nguyeân nöôùc, caùc doøng chaûy seõ ñöôïc chia seû laïi, moät phaàn doøng chaûy treân thöôïng nguoàn seõ taäp trung veà caùc hoà chöùa, doøng chaûy luõ muøa möa seõ giaûm, doøng chaûy kieät muøa naéng seõ ñöôïc naâng leân, xaâm nhaäp maën seõ ñöôïc ñaåy luøi... Tuy nhieân, ñi keøm vôùi taøi nguyeân nöôùc laø löôïng phuø sa maøu môõ cho ñoàng ruoäng, laø caùc loaïi caùt, saïn soûi cho xaây döïng, laø thöùc aên cho caùc loaøi thuûy, haûi saûn ôû haï du, neáu loøng hoà khoâng ñöôïc laøm saïch thì nguoàn nöôùc maët ñi qua caùc hoà chöùa seõ bò oâ nhieãm trong moät thôøi gian tính baèng ñôn vò naêm … Nhöõng vaán ñeà naøy chöa ñöôïc nghieân cöùu moät caùch ñaày ñuû vaø toaøn dieän. Quy hoaïch ngaønh thuûy ñieän môùi meû vaø ñaày tieàm naêng, nhöng taùc ñoäng moâi tröôøng ñöôïc ñaùnh giaù chöa kyõ, caû tieâu cöïc laãn tích cöïc, caàn tieáp tuïc ñaùnh giaù theâm, nhaèm traùnh nhöõng haäu quaû ñaùng tieác, khoâng theå söûa chöõa trong töông lai. Laø moät trung taâm du lòch, beân caïnh muïc tieâu söû duïng nöôùc cho ñoâ thò vaø coâng nghieäp, thaønh phoá Hueá - ñoâ thò naèm ôû trung taâm cuûa löu vöïc soâng Höông, coøn coù muïc tieâu söû duïng nöôùc cho du lòch raát lôùn. Nhu caàu nöôùc ôû ñaây khoâng nhöõng phaûi ñöôïc ñaûm baûo veà soá löôïng maø coøn phaûi ñöôïc ñaûm baûo veà chaát löôïng. Tröôùc ñaây, ñaõ coù thôøi kyø soâng Höông bò nhieãm maën vaøo muøa kieät, nöôùc maën laán saâu quaù ñieåm laáy nöôùc cuûa nhaø maùy nöôùc, neân chaát löôïng nöôùc caáp khoâng ñöôïc baûo ñaûm, raát nhieàu dòch vuï aên uoáng bò aûnh höôûng, löôïng khaùch du lòch giaûm suùt. Beân caïnh chaát löôïng nöôùc, vaán ñeà baûo veä caûnh quan thieân nhieân doïc caùc doøng soâng, ñaëc bieät laø hai bôø soâng Höông, laø vaán ñeà raát ñöôïc quan taâm, khoâng chæ ôû taàm ñòa phöông, maø coøn ôû taàm quoác teá. UNESCO ñaõ coù thö gôïi yù tænh Thöøa Thieân Hueá laäp hoà sô, ñeà nghò UNESCO coâng nhaän 2 bôø soâng Höông laø Di saûn thieân nhieân theá giôùi. Caùc muïc tieâu söû duïng nöôùc trong 10, 20 naêm tôùi trong löu vöïc soâng Höông ñeàu quan troïng, coù tính caïnh tranh cao. Vì vaäy, raát caàn moät cô cheá phoái hôïp, ñieàu haønh, phaân boå nguoàn nöôùc hôïp lyù, ñaûm baûo ñoàng thôøi moïi muïc tieâu söû duïng cuûa caùc ngaønh, ñòa phöông vaø coäng ñoàng daân cö. V. Keát luaän Nhö vaäy, tieáp thu caùc quan ñieåm veà söû duïng taøi nguyeân nöôùc keát hôïp baûo veä moâi tröôøng löu vöïc soâng cuûa quoác gia vaø quoác teá, chuùng toâi ñaõ ñeà xuaát 7 quan ñieåm veà söû duïng taøi nguyeân nöôùc vaø baûo veä moâi tröôøng löu vöïc soâng Höông. Caùc quan ñieåm ñöôïc ñeà xuaát naøy laø phuø hôïp vôùi caùc nguyeân taéc Dub- lin veà nöôùc vaø phaùt trieån beàn vöõng naêm 1992, vôùi caùc chính saùch veà nöôùc cuûa chaâu AÙ do ADB ñeà xuaát, vôùi caùc noäi dung lieân quan ñeán taøi nguyeân nöôùc, moâi tröôøng vaø phaùt trieån beàn vöõng trong “Ñònh höôùng chieán löôïc quoác gia veà phaùt trieån beàn vöõng” (Agenda 21) do Chính phuû coâng boá. Chuùng toâi cuõng ñaõ ñeà xuaát caùc muïc tieâu veà söû duïng taøi nguyeân nöôùc vaø moâi tröôøng löu vöïc soâng Höông. Caùc muïc tieâu naøy ñöôïc ñeà xuaát döïa treân cô sôû muïc tieâu phaùt trieån toång theå kinh teá-xaõ hoäi cuûa tænh theo höôùng phaùt trieån beàn vöõng vaø caùc muïc tieâu cuûa caùc ngaønh, ñòa phöông lieân quan ñeán taøi
85 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 nguyeân nöôùc vaø moâi tröôøng löu vöïc soâng Höông. Caùc quan ñieåm vaø muïc tieâu ñöôïc ñeà xuaát ñaõ khaúng ñònh taàm quan troïng cuûa löu vöïc soâng Höông ñoái vôùi ñòa phöông, quoác gia vaø quoác teá vaø caùc nguyeân taéc quaûn lyù toång hôïp löu vöïc soâng, söû duïng hôïp lyù taøi nguyeân thieân nhieân, maø troïng taâm laø taøi nguyeân nöôùc, phaùt huy caùc giaù trò, khai thaùc caùc tieàm naêng ñeå phaùt trieån beàn vöõng löu vöïc soâng Höông. ÑN-BTM-NVC CHUÙ THÍCH (1) Moät ñôn vò söï nghieäp tröïc thuoäc UÛy ban Nhaân daân tænh Thöøa Thieân Hueá, nay ñaõ giaûi theå. (2) Theo quy hoaïch phaùt trieån thuûy ñieän cuûa tænh Thöøa Thieân Hueá, treân laõnh thoå toaøn tænh, maø chuû yeáu laø trong löu vöïc soâng Höông, seõ coù 11 coâng trình thuûy ñieän lôùn nhoû, moät soá coâng trình ñaõ vaø ñang xaây döïng vaø baét ñaàu tích nöôùc. (3) Hieän taïi, trong löu vöïc soâng Höông coù 1 vöôøn quoác gia, 1 khu baûo toàn thieân nhieân ñaõ ñöôïc thaønh laäp vaø 2 khu baûo toàn thieân nhieân khaùc (Khu baûo toàn Sao la vaø Khu baûo toàn Thieân nhieân ñaàm phaù) ñang ñöôïc chuaån bò thaønh laäp. (4) Doøng chaûy moâi tröôøng laø cheá ñoä nöôùc ñöôïc cung caáp trong moät doøng soâng, vuøng ñaát ngaäp nöôùc hoaëc vuøng ven bôø ñeå duy trì caùc heä sinh thaùi vaø nhöõng lôïi ích cuûa chuùng ôû nhöõng nôi doøng chaûy bò ñieàu tieát vaø coù söï caïnh tranh trong söû duïng nöôùc [34]. (5) Haàu nhö toaøn boä (10/11) caùc coâng trình thuûy ñieän, thuûy lôïi ñöôïc quy hoaïch treân laõnh thoå tænh Thöøa Thieân Hueá ñeàu naèm trong löu vöïc soâng Höông. (6) Chuùng toâi haàu nhö giöõ nguyeân vaên. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO UÛy ban Nhaân daân tænh Thöøa Thieân Hueá, Ñòa chí Thöøa Thieân Hueá, Phaàn Töï nhieân, Nxb 1. Khoa hoïc xaõ hoäi, Haø Noäi, 2005 UÛy ban Nhaân daân tænh Thöøa Thieân Hueá, Luaän chöùng khu baûo veä töï nhieân ñaát ngaäp nöôùc 2. ñaàm phaù Tam Giang-Caàu Hai, tænh Thöøa Thieân Hueá. Taøi lieäu ñeà aùn, Hueá, 1998, khoâng xuaát baûn, löu taïi Sôû KHCN TTH. Chi cuïc Baûo veä Moâi tröôøng tænh Thöøa Thieân Hueá, Luaän chöùng khu baûo toàn thieân nhieân 3. ñaát ngaäp nöôùc OÂ Laâu. Taøi lieäu ñeà aùn, khoâng xuaát baûn, Hueá, 2007, löu taïi Chi cuïc Baûo veä Moâi tröôøng tænh Thöøa Thieân Hueá. UÛy ban Nhaân daân tænh Thöøa Thieân Hueá, Quy hoaïch thuûy lôïi tænh Thöøa Thieân Hueá ñeán 2015 4. vaø taàm nhìn ñeán 2020. Baùo caùo quy hoaïch, Hueá, 2007. Nguyeãn Vaên Chaâu, Baùo caùo boå sung quy hoaïch thuûy lôïi löu vöïc soâng Höông. Baùo caùo 5. quy hoaïch toång hôïp 1999. Taøi lieäu khoâng xuaát baûn, löu taïi Vieän Quy hoaïch Thuûy lôïi, Haø Noäi. Coâng ty Tö vaán Ñieän, Quy hoaïch baäc thang thuûy ñieän treân soâng Höông, 2003, löu taïi Ban 6. Quaûn lyù caùc döï aùn soâng Höông (cuõ), Hueá. Buøi Vaên Nghóa vaø CCS, Nghieân cöùu xaây döïng quy hoaïch veà khaûo saùt, thaêm doø, khai thaùc 7. vaø söû duïng taøi nguyeân caùt, soûi loøng soâng, Baùo caùo keát quaû ñeà taøi KHCN caáp tænh, tænh Thöøa Thieân Hueá, Hueá, 2002. Taøi lieäu khoâng xuaát baûn, löu taïi Sôû Khoa hoïc vaø Coâng ngheä TTH. Vieän Khoa hoïc Thuûy lôïi Mieàn Nam, Quy hoaïch, chænh trò oån ñònh soâng Höông ñoaïn töø haï 8. löu hoà Taû Traïch ñeán ñaäp Thaûo Long. Baùo caùo khoa hoïc, Hueá, 2005. Taøi lieäu khoâng xuaát baûn, löu taïi Ban Quaûn lyù caùc döï aùn soâng Höông, tænh TTH. Vieän Quy hoaïch Thuûy lôïi, Chieán löôïc phaùt trieån nguoàn nöôùc caùc löu vöïc soâng tænh TTH. 9. Baùo caùo toång hôïp, Haø Noäi, 2005. Taøi lieäu khoâng xuaát baûn, löu taïi Vieän Quy hoaïch Thuûy
86 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 lôïi vaø Sôû NNPTNT tænh Thöøa Thieân Hueá. Vieän Quy hoaïch Thuûy lôïi, Quy hoaïch söû duïng toång hôïp vaø baûo veä nguoàn nöôùc löu vöïc 10. soâng Höông, Thöøa Thieân Hueá. Baùo caùo toång hôïp, Haø Noäi, 2004. Taøi lieäu khoâng xuaát baûn, löu taïi Vieän Quy hoaïch Thuûy lôïi, Haø Noäi. Ñoã Nam vaø CCS, Baùo caùo hieän traïng moâi tröôøng tænh TTH 5 naêm 1994-1998. Baùo caùo ñeà 11. taøi KHCN caáp tænh, tænh TTH, Hueá, 1999. Taøi lieäu khoâng xuaát baûn, löu taïi Sôû KHCN TTH Ñoã Nam vaø CCS, Baùo caùo hien traïng moâi tröôøng tænh Thöøa Thieân Hueá naêm 1996. Baùo caùo ñeà ä 12. taøi KHCN caáp tænh, tænh TTH, Hueá, 1997. Taøi lieäu khoâng xuaát baûn, löu taïi Sôû KHCN TTH. Nguyeãn Vieät Huøng vaø CCS, Hieän traïng moâi tröôøng tænh Thöøa Thieân Hueá 5 naêm 13. 2002-2006, Baùo caùo cuûa Sôû Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng tænh Thöøa Thieân Hueá, Hueá, 2007. Taøi lieäu khoâng xuaát baûn, löu taïi Chi cuïc Baûo veä Moâi tröôøng tænh Thöøa Thieân Hueá. Phaïm Khaéc Lieäu, Water Quality Management: A Case Study of the Huong River in Hue 14. City, Vietnam. AIT Master Thesis, 1997. Nguyeãn Hoaøng Phöôùc, Ñoùng goùp vaøo vieäc ñaùnh giaù söï oâ nhieãm nöôùc soâng Höông. Luaän 15. aùn thaïc só khoa hoïc hoùa hoïc, Haø Noäi, 1997. 16. Voõ Vaên Taân, Leâ Thò Lyù, “Nghieân cöùu xaùc ñònh veát kim loaïi naëng oâ nhieãm nöôùc soâng Höông”. Thoâng tin Khoa hoïc vaø Coâng ngheä TTH (nay laø Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån), soá 3 (09). 1995. 17. Nguyeãn Vaên Cö, Nguyeãn Thaùm, Nguyeãn Hoaøng Sôn, “Ñaùnh giaù taøi nguyeân vaø chaát löôïng nöôùc löu vöïc soâng Höông laøm cô sôû cho vieäc söû duïng hôïp lyù laõnh thoå”, Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 3 (74). 2009. Döông Vaên Khaùnh, Moâ taû lieân quaù trình ngaäp luõ lieân quan ñeán caùc ñaëc tröng vaät lyù cuûa 18. löu vöïc. Baùo caùo chuyeân ñeà thuoäc döï aùn thí ñieåm Quaûn lyù toång hôïp vuøng ven bôø tænh TTH (VNICZM), Hueá, 2001. Taøi lieäu khoâng xuaát baûn, löu taïi Sôû KHCN TTH. Leâ Vaên Nghò vaø CCS, ÖÙng duïng moâ hình MIKE tính toaùn doøng chaûy luõ treân heä thoáng soâng 19. Höông phuïc vuï phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi tænh Thöøa Thieân Hueá. Taøi lieäu nghieân cöùu ñieån hình (Case Study), döï aùn DANIDA, 2004. Nguyeãn Vieät vaø CCS, Moâ taû dieãn bieán luõ luït trong moái quan heä vôùi nhöõng ñaëc ñieåm töï 20. nhieân trong vuøng. Baùo caùo chuyeân ñeà thuoäc döï aùn thí ñieåm Quaûn lyù toång hôïp vuøng ven bôø tænh TTH (VNICZM), Hueá, 2001. Taøi lieäu khoâng xuaát baûn, löu taïi Sôû KHCN TTH. Tröông Ñình Huøng vaø CCS, Xaây döïng baûn ñoà phaân vuøng ngaäp luït vaø phöông aùn caûnh 21. baùo, döï baùo nguy cô ngaäp luït haï löu soâng Höông, soâng Boà, tænh Thöøa Thieân Hueá. Baùo caùo ñeà taøi KHCN caáp tænh, löu taïi Sôû KHCN TTH vaø Ñaøi Khí töôïng Thuûy vaên Khu vöïc Trung Trung Boä, Ñaø Naüng. Nguyeãn Vaên Ñieäp vaø CCS, Xaây döïng moâ hình ngaäp luït löu vöïc soâng Höông vaø moâ phoûng 22. ngaäp luït naêm 1999. Baùo caùo keát quaû ñeà taøi 2004. Taøi lieäu khoâng xuaát baûn, löu taïi Vieän Cô hoïc, Haø Noäi. 23. Hoaøng Vaên Lai vaø CCS, “Keát noái moâ hình thuûy vaên-thuûy löïc ñeå moâ phoûng vaø döï baùo luõ luït cho löu vöïc heä thoáng soâng Höông”, Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 1(72), 2009. Ngoâ Troïng Thuaän, Vaán ñeà quaûn lyù toång hôïp löu vöïc soâng. Kyû yeáu hoäi thaûo laàn thöù 9, Vieän 24. Khí töôïng Thuûy vaên, Haø Noäi, 2005, trang 319-322. Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö, Quaûn lyù toång hôïp löu vöïc soâng ôû Vieät Nam nhaèm phaùt trieån beàn 25. vöõng. Baùo caùo döï aùn “Hoã trôï xaây döïng vaø thöïc hieän chöông trình Nghò söï 21 Quoác gia Vieät Nam” (VIE/01/02) do Trung taâm Phaùt trieån Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng vaø Vieän Moâi tröôøng vaø Phaùt trieån thöïc hieän, Haø Noäi, 1/2006. UÛy ban Nhaân daân tænh Thöøa Thieân Hueá, Kyû yeáu hoäi thaûo “The development plan of Huong 26. river basin”, toå chöùc taïi Haø Noäi 15-16/5/1997. International Conference on Water and Environment, Dublin Principles, Dublin, 1992. 27. Asian Development Bank (ADB), Water for All: The Water Policy of the Asian Develop- 28.
87 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (78). 2010 ment Bank. Manila, 1996. Nöôùc Coäng hoøa Xaõ hoäi Chuû nghóa Vieät Nam, Keá hoaïch quoác gia veà moâi tröôøng vaø phaùt 29. trieån laâu beàn 1991-2000, Khuoân khoå haønh ñoäng, Haø Noäi, 8/1991. Nöôùc Coäng hoøa Xaõ hoäi Chuû nghóa Vieät Nam, Chieán löôïc (2001-2010) vaø keá hoaïch haønh 30. ñoäng (2001-2005) quoác gia veà baûo veä moâi tröôøng, Nxb Theá giôùi, Haø Noäi, 2000. Nöôùc Coäng hoøa Xaõ hoäi Chuû nghóa Vieät Nam, Ñònh höôùng Chieán löôïc phaùt trieån beàn vöõng 31. ôû Vieät Nam (Chöông trình Nghò söï 21), Haø Noäi, 8/2004. Thuû töôùng Chính phuû, Quyeát ñònh 86/2009/QÑ-TTg ngaøy 17/6/2009 pheâ duyeät Quy hoaïch 32. toång theå phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi tænh Thöøa Thieân Hueá ñeán naêm 2020, Haø Noäi, 6/2009. Chính phuû nöôùc Coäng hoøa Xaõ hoäi Chuû nghóa Vieät Nam, Nghò ñònh veà quaûn lyù löu vöïc 33. soâng, Haø Noäi, 2008. M. Dyson, G. Bergkamp vaø J. Scanlon, Doøng chaûy - Caåm nang doøng chaûy moâi tröôøng, 34. IUCN Vieät Nam xuaát baûn, Haø Noäi, 2007. UÛy ban Nhaân daân tænh Thöøa Thieân Hueá, Quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi tænh 35. Thöøa Thieân Hueá ñeán naêm 2020, keøm theo Quyeát ñònh 86/2009/QÑ-TTg ngaøy 17/6/2009 cuûa Thuû töôùng Chính phuû. TOÙM TAÉT Haàu heát caùc coâng trình khoa hoïc ñaõ coâng boá veà taøi nguyeân nöôùc vaø moâi tröôøng löu vöïc soâng Höông ñeàu maëc nhieân thöøa nhaän raèng taøi nguyeân nöôùc trong löu vöïc chæ coù moät muïc tieâu söû duïng duy nhaát laø thuûy lôïi phuïc vuï noâng nghieäp. Quaù trình phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi cuûa ñòa phöông ñang keùo theo nhieàu vaán ñeà, caû veà moâi tröôøng vaø xaõ hoäi, ñaët ra cho löu vöïc soâng Höông nhieàu thaùch thöùc, maø thaùch thöùc lôùn nhaát laø söï phaùt trieån cuûa löu vöïc chöa beàn vöõng. Muoán giaûi quyeát ñöôïc nhöõng vaán ñeà maø löu vöïc soâng Höông ñang phaûi ñoái maët caàn phaûi öùng duïng thöïc haønh tieáp caän quaûn lyù toång hôïp löu vöïc soâng, maø cô sôû quan troïng ñeå trieån khai thöïc hieän quaûn lyù toång hôïp laø caùc quan ñieåm, muïc tieâu söû duïng taøi nguyeân nöôùc vaø moâi tröôøng cuûa ñòa phöông. Baøi naøy ñaët muïc tieâu phaân tích caùc quan ñieåm, muïc tieâu söû duïng nöôùc vaø baûo veä moâi tröôøng löu vöïc soâng cuûa quoác teá, quoác gia, caùc ñieàu kieän töï nhieân vaø xaõ hoäi, quy hoaïch phaùt trieån trong 10 naêm, 20 naêm tôùi cuûa ñòa phöông ñeå ñöa ra caùc quan ñieåm, muïc tieâu söû duïng taøi nguyeân nöôùc vaø moâi tröôøng löu vöïc soâng Höông. ABSTRACT VIEWPOINTS AND OBJECTIVES REGARDING WATER RESOURCES AND ENVIRONMENT OF HÖÔNG RIVER BASIN Most of the published scientific works concerning the water natural resources and environment of the Höông river basin implicitly admit that there is an only objective for the use of water resources here: Irrigation for agriculture... The socio-economical development of the area brings forth various environmental and social problems that are really challenges to the conditions of the Höông river basin. The biggest problem is the fact that there has not been an instable development process for this place. So as to find solutions to the issues the Höông river basin are facing, one should be able to achieve a practical comprehensive control of the whole place and the fundamental basis for this comprehensive control should be the viewpoints and objectives concerning the locals’ use of the source of water as well as the environment. This article aims at an analysis on international and national viewpoints and objectives regarding the use of the waters and preservation of the environment of river basins as well as on the natural and social conditions of the area and the local authority’s development planning for the next 10, 20 years. The analysis will help suggest proper viewpoints and objectives for the use of natural resources and environment of the Höông river basin.