intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Từ xưng hô chỉ giới qua lời thoại nhân vật trong tiểu thuyết “Ăn mày dĩ vãng” của Chu Lai và “Thời xa vắng” của Lê Lựu"

Chia sẻ: Nguyễn Phương Hà Linh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST
Báo xấu
80
lượt xem 15
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tuyển tập các báo cáo nghiên cứu khoa học hay nhất của trường đại học vinh năm 2009 tác giả: 1. Lê Thị Lan Anh, Từ xưng hô chỉ giới qua lời thoại nhân vật trong tiểu thuyết “Ăn mày dĩ vãng” của Chu Lai và “Thời xa vắng” của Lê Lựu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Từ xưng hô chỉ giới qua lời thoại nhân vật trong tiểu thuyết “Ăn mày dĩ vãng” của Chu Lai và “Thời xa vắng” của Lê Lựu"

  1. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVIIi, sè 4b-2009 tr−êng §¹i häc Vinh Tõ x−ng h« chØ giíi qua lêi tho¹i nh©n vËt trong tiÓu thuyÕt ¡n m y dÜ v ng cña Chu lai vµ Thêi xa v¾ng cña Lª Lùu Lª ThÞ Lan Anh (a) Tãm t¾t. Bµi b¸o ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò Tõ x−ng h« dïng ®Ó chØ giíi qua lêi tho¹i nh©n vËt trong hai tiÓu thuyÕt ¨n mµy dÜ v·ng cña Chu Lai vµ Thêi xa v¾ng cña Lª Lùu. Chóng ®−îc chia thµnh hai lo¹i: Tõ x−ng h« dïng ®Ó chØ giíi tÝnh nam vµ tõ x−ng h« dïng ®Ó chØ giíi tÝnh n÷. Mçi lo¹i tõ x−ng h« dïng ®Ó chØ giíi ®Òu ®−îc xem xÐt trong hµnh chøc t¹o nªn sù phong phó ®a d¹ng cña tõ x−ng h«. H÷u Ch©u: “Héi tho¹i lµ h×nh thøc giao 1. §Æt vÊn ®Ò tiÕp th−êng xuyªn, phæ biÕn cña ng«n Trong cuéc sèng, con ng−êi cÇn ph¶i ng÷, nã còng lµ h×nh thøc c¬ së víi mäi cã giao tiÕp víi nhau ®Ó trao ®æi th«ng ho¹t ®éng ng«n ng÷” [1, tr. 201]. tin t×nh c¶m. Khi giao tiÕp, tõ x−ng h« VËy ®Ó mét cuéc héi tho¹i thµnh ®ãng vai trß v« cïng quan träng. Chóng c«ng, cÇn nh÷ng nh©n tè sau ®©y: kh«ng chØ ®−îc sö dông ®Ó më ®Çu cuéc - Vai giao tiÕp: cÇn cã hai vai giao tho¹i mµ gãp phÇn t¹o nªn kh«ng khÝ tiÕp, thùc hiÖn c¸c hµnh ®éng trao ®¸p ®èi tho¹i, ph¶n ¸nh tÝnh lÞch sù, sù hiÓu theo quy t¾c lu©n phiªn l−ît lêi. biÕt, tr×nh ®é v¨n hãa, øng xö, mèi - Cã sù liªn kÕt vÒ néi dung vµ h×nh quan hÖ liªn nh©n gi÷a c¸c vai giao thøc lêi tho¹i cña hai nh©n vËt, ®ã lµ tiÕp, v× vËy trong giíi ng«n ng÷ ®· cã nguyªn t¾c liªn kÕt héi tho¹i. nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ tõ x−ng - Cã tÝnh môc ®Ých mµ mçi nh©n vËt h« [xem 1, 3, 7]. Tuy vËy, tõ x−ng h« muèn ®¹t tíi, cã khi mçi nh©n vËt cã sù qua lêi tho¹i cña c¸c nh©n vËt trong trïng nhau vÒ môc ®Ých nh−ng cã khi tiÓu thuyÕt l¹i ch−a ®−îc c¸c nhµ l¹i kh¸c nhau mµ môc ®Ých cña cuéc héi nghiªn cøu quan t©m. V× vËy, ®Ò tµi cña tho¹i l¹i cã thÓ n»m ngay trong lêi chóng t«i ®i vµo t×m hiÓu tõ x−ng h« chØ nh−ng còng cã thÓ n»m ngoµi lêi. C¸c giíi trong hai cuèn tiÓu thuyÕt Thêi xa vai giao tiÕp lu«n ph¶i t«n träng nguyªn v¾ng cña Lª Lùu vµ ¡n mµy dÜ v·ng lý céng t¸c vµ nguyªn lý tÕ nhÞ. cña Chu Lai. §©y lµ hai t¸c gi¶ tiÓu - Ng÷ c¶nh: lµ mét trong nh÷ng yÕu thuyÕt cã nhiÒu ®ãng gãp cho nÒn v¨n tè ¶nh h−ëng ®Õn ý nghÜa cña c©u. Mçi häc ViÖt Nam hiÖn ®¹i. c©u nãi bao giê còng g¾n víi hoµn c¶nh 2. Nh÷ng nh©n tè chi phèi lêi thêi gian, kh«ng gian cô thÓ. Ng÷ c¶nh tho¹i lµ nh©n tè kh«ng thÓ hiÖn qua tõ ng÷ Khi giao tiÕp c¸c nh©n vËt cã sù nh−ng ¶nh h−ëng ®Õn néi dung ng÷ trao ®æi th«ng tin qua l¹i, nh− thÕ hä ®· nghÜa cña c©u, gióp ng−êi ®äc h×nh thùc hiÖn ho¹t ®éng héi tho¹i. Theo §ç dung ®Çy ®ñ nghÜa cña c©u [6, tr. 191]. NhËn bµi ngµy 06/11/2009. Söa ch÷a xong 21/12/2009. 5
  2. Tõ x−ng h« chØ giíi qua lêi tho¹i nh©n vËt trong …, tr. 5-12 L. T. L. Anh 3. Tõ x−ng h« vµ tõ x−ng h« h« theo mét kiÓu kh¸c. VÝ dô, mét ng−êi nµo ®ã lµ con trong gia ®×nh nªn x−ng dïng ®Ó chØ giíi h« víi bè m×nh lµ con vµ bè nh−ng khi 3.1. Kh¸i niÖm tõ x−ng h« ra ngoµi x· héi, trong qu©n ngò, v× bè Theo §ç H÷u Ch©u, “Tõ x−ng h« lµ l¹i lµ chiÕn sÜ d−íi quyÒn con nªn con nh÷ng tõ dïng ®Ó x−ng h« gi÷a c¸c l¹i x−ng h« lµ t«i vµ ®ång chÝ. nh©n vËt giao tiÕp. X−ng h« còng ®−îc Trôc hoµnh lµ trôc cña quan hÖ xem lµ mét ph¹m trï, ®ã lµ ph¹m trï kho¶ng c¸ch, hay cßn gäi lµ trôc th©n ng«i” [1, tr. 174]. cËn. §©y lµ quan hÖ thÓ hiÖn sù gÇn gòi Trong giao tiÕp x−ng h« ®ãng vai hay xa l¹ gi÷a c¸c nh©n vËt giao tiÕp trß v« cïng quan träng, nã võa cã chøc xÐt theo quan hÖ th©n téc, quan hÖ t×nh n¨ng ®Þnh vÞ vai giao tiÕp, l¹i võa cã c¶m, quan hÖ céng t¸c, sù hiÓu biÕt lÉn chøc n¨ng thÓ hiÖn quan hÖ liªn nh©n. nhau. V× vËy, trôc hoµnh cßn ®−îc gäi lµ Quan hÖ ®Þnh vÞ vai giao tiÕp thÓ hiÖn ë trôc cña quan hÖ liªn c¸ nh©n. ChÝnh chç, khi giao tiÕp, mçi vai trao - ®¸p lu«n ®Æt m×nh trong hÖ qui chiÕu víi vai quan hÖ liªn nh©n chi phèi tiÕn tr×nh, nghe, ®ã lµ quan hÖ g×, th©n hay s¬, gÇn néi dung vµ h×nh thøc cña giao tiÕp. gòi hay xa l¹, bËc trªn hay bËc d−íi, ®Þa 3.2. Tõ x−ng h« chØ giíi vÞ x· héi, giíi tÝnh, tuæi t¸c, nghÒ Tõ x−ng h« dïng ®Ó chØ giíi lµ nghiÖp… ®Ó chän tõ x−ng h« thÝch hîp. nh÷ng tõ mµ khi x−ng h«, ng−êi ta cã Quan hÖ liªn nh©n lµ quan hÖ xÐt trong thÓ ph©n biÖt ®−îc giíi tÝnh cña vai giao t−¬ng quan x· héi, sù hiÓu biÕt, t×nh tiÕp. Th«ng th−êng nh÷ng tõ chØ giíi c¶m gi÷a c¸c nh©n vËt víi nhau. Quan nµy n»m ngay trong tõ x−ng h«. Theo hÖ liªn nh©n cã thÓ xÐt theo hai trôc: truyÒn thèng giao tiÕp cña ng−êi ViÖt, trôc tung vµ trôc hoµnh. tõ x−ng h« dïng ®Ó chØ giíi ®−îc sö Trôc tung lµ trôc vÞ thÕ x· héi hay dông th−êng xuyªn vµ phæ biÕn. trôc quyÒn uy, ®©y lµ trôc thÓ hiÖn mèi Trong hai tiÓu thuyÕt Thêi xa v¾ng quan hÖ liªn nh©n gi÷a c¸c nh©n vËt vµ ¡n mµy dÜ v·ng tõ x−ng h« chØ giíi giao tiÕp xÐt theo sù ®Þnh vÞ cã tÝnh x· héi, ®−îc x· héi chÊp nhËn vµ cÊp cho ®−îc sö dông víi tÇn suÊt cao. Ta cã chóng gi¸ trÞ. NÕu ®Æt trong mèi quan b¶ng tõ x−ng h« dïng ®Ó chØ giíi ®−îc hÖ x· héi nµy th× hai nh©n vËt cã thÓ sö dông trong hai tiÓu thuyÕt xÐt trong x−ng h« theo kiÓu nµy nh−ng ®Æt trong c¸c nhãm tõ x−ng h« ®−îc sö dông mèi quan hÖ x· héi kh¸c th× hä l¹i x−ng trong hai tiÓu thuyÕt. . Tõ x−ng h« chØ giíi ®−îc sö dông trong hai tiÓu thuyÕt Thêi xa v¾ng vµ ¡n mµy dÜ v·ng §¹i tõ Danh tõ Danh tõ Tæ hîp Tæng sè tõ riªng th©n téc tõ x−ng h« 24 18 43 158 233 Tõ chØ giíi 0 18 37 115 170 TØ lÖ 0% 100 % 86 % 72,8 % 73 % NhËn xÐt: trong c¶ hai tiÓu thuyÕt th× cã tíi bèn nhãm tõ x−ng h« cã sö dông tõ x−ng h« Tõ x−ng h« dïng ®Ó chØ giíi ®−îc sö dïng ®Ó chØ giíi vµ ®Òu chiÕm mét tØ lÖ dông chñ yÕu trong giao tiÕp. Trong rÊt cao, cao nhÊt lµ x−ng h« b»ng tªn n¨m nhãm tõ x−ng h« ®−îc sö dông 6
  3. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVIIi, sè 4b-2009 tr−êng §¹i häc Vinh riªng, chiÕm 100%, x−ng h« b»ng danh a2. Quan hÖ d−íi tuæi tõ th©n téc chiÕm 86%. Tõ x−ng h« C¸ch x−ng h« nµy lµ cña ng−êi dïng ®Ó chØ giíi chiÕm 73% trong tæng nhiÒu tuæi h¬n dïng víi ng−êi it tuæi sè tõ x−ng h« ®−îc sö dông trong hai h¬n. Trong quan hÖ nµy, c¸ch x−ng h« tiÓu thuyÕt. kh«ng qu¸ cÇu kú, tuú thuéc møc ®é Tõ x−ng h« dïng ®Ó chØ giíi cã tõ quan hÖ gi÷a c¸c vai giao tiÕp, th¸i ®é x−ng h« dïng ®Ó chØ giíi nam vµ tõ cña c¸c vai giao tiÕp vµ môc ®Ých cuéc x−ng h« dïng ®Ó chØ giíi n÷. Ngay trong sö dông mµ chän c¸ch sö dông tõ x−ng líp tõ x−ng h« dïng ®Ó chØ giíi còng cã h« phï hîp: t«n ti, trËt tù ®Ó x−ng h«: a) theo quan (2) K×a… b¸c còng ®i d¹o s¸ng? - hÖ trong ph¹m vi gia ®×nh th©n téc vµ T«i hái cho cã hái. ph¹m vi ngoµi x· héi; b) theo quan hÖ T«i ®i t×m chó. thø bËc vµ c) theo th¸i ®é. [¨n mµy dÜ v·ng, tr. 60] 3.2.1. Tõ x−ng h« dïng ®Ó chØ giíi §o¹n giao tiÕp gi÷a Hai Hïng vµ nam «ng th−êng trùc, «ng th−êng trùc lµ Trong hai tiÓu thuyÕt Thêi xa v¾ng ng−êi nhiÒu tuæi h¬n nªn Hai Hïng gäi vµ ¡n mµy dÜ v·ng, chóng ta gÆp nh÷ng b»ng “b¸c” víi hµm ý t«n träng, «ng tõ dïng ®Ó chØ nam giíi: «ng, l·o, b¸c, th−êng trùc gäi Hai Hïng b»ng “chó” chó, cËu, anh, th»ng… C¸c nh©n vËt võa thÓ hiÖn Hai Hïng lµ ng−êi Ýt tuæi trong hai tiÓu thuyÕt ®· dïng tõ x−ng h¬n m×nh, thuéc vai giao tiÕp d−íi võa h« ®Ó chØ giíi tÝnh nam ®−îc xÐt trªn ba thÓ hiÖn th¸i ®é th«ng c¶m, ch©n t×nh ph¹m vi ®· tr×nh bµy trªn. cña «ng víi Hai Hïng. C¸ch x−ng h« a. X−ng h« theo quan hÖ thø bËc chó - b¸c ë ®©y cho thÊy c¶ hai vai giao X−ng h« theo quan hÖ thø bËc ë ®©y tiÕp ®Òu lµ nam. cã ®−îc xÐt theo quan hÖ trªn - d−íi hay a3. Quan hÖ ngang tuæi quan hÖ trong gia ®×nh hoÆc ngoµi x· C¸ch x−ng h« gi÷a nh÷ng ng−êi cã héi. Gi÷a chóng, cã sù ®an xen lÉn quan hÖ ngang tuæi lµ c¸ch x−ng h« cña chång chÐo lÉn nhau, v× vËy, ë ®©y, b¹n bÌ, cña nh÷ng ng−êi ®ång trang chóng t«i ®Ò cËp ®Õn quan hÖ thø bËc. løa. Chóng thÓ hiÖn th¸i ®é ng−êi nãi a1. Quan hÖ trªn tuæi kh¸ suång s·, th©n mËt vµ Ýt bÞ rµng C¸ch x−ng h« nµy lµ cña ng−êi d−íi buéc bëi nghi thøc giao tiÕp nh− ë n¬i dïng víi ng−êi trªn tuæi. Quy t¾c x−ng c«ng së, c¬ quan. h« chÝnh lµ t«n träng vai giao tiÕp h¬n (3) VÊt mÑ nã ®ång chÝ ®i! M×nh tuæi. ®©y, Hai Hïng ®©y! Chao «i! Ch¶ nhÏ tí (1) - Anh cã nhËn th− ®−îc cña giµ tíi nçi cËu kh«ng cßn nhËn ra n÷a TuyÕt kh«ng? −? §Çu viªn ®¹n M16 cËu lÊy ra tõ ®ïi - Cã. gÇn b×u d¸i, tí vÉn cßn gi÷. [Thêi xa v¾ng, tr. 85] [¨n mµy dÜ v·ng, tr. 116] Trªn ®©y lµ ®o¹n tho¹i gi÷a Sµi vµ Hai Hïng vµ Ba Thµnh lµ nh÷ng Kim, Sµi nhiÒu tuæi h¬n Kim nªn ®−îc ng−êi b¹n cïng chiÕn ®Êu, gi÷a hä Kim gäi b»ng anh. ViÖc dïng tõ x−ng kh«ng cã kho¶ng c¸ch nªn c¸ch x−ng h« h« anh ë ®©y cho thÊy giíi tÝnh cña vai rÊt th©n mËt suång s·, Hai Hïng x−ng giao tiÕp víi Kim lµ vai nam vµ h¬n tuæi m×nh gäi Ba Thµnh b»ng cËu. C¸ch Kim. 7
  4. Tõ x−ng h« chØ giíi qua lêi tho¹i nh©n vËt trong …, tr. 5-12 L. T. L. Anh x−ng h« cËu - tí, vµ tù x−ng m×nh tù - C¸ch x−ng h« theo quan hÖ nghÒ nghiÖp cã m« h×nh lµ: b¶n th©n nã kh«ng ph©n biÖt giíi tÝnh nh−ng trong ng÷ c¶nh giao tiÕp ng−êi Tõ chØ giíi nam + Danh tõ chØ nghÒ nghiÖp ta cã thÓ nhËn ra ®ã lµ vai giao tiÕp nam. (6) §i ®i! ¤ng th−êng trùc gióp t«i b. X−ng h« theo quan hÖ gia ®×nh vµ cho th»ng ¨n mµy tËp lµm sang nµy ra ngoµi x· héi khái ®©y cµng nhanh cµng tèt. b1. Quan hÖ trong gia ®×nh [¨n mµy dÜ v·ng, tr. 58] C¸ch x−ng h« theo quan hÖ trong Tõ chØ giíi nam ë ®©y lµ «ng + danh gia ®×nh lµ c¸ch x−ng h« cña ng−êi cã tõ chØ nghÒ nghiÖp th−êng trùc. cïng huyÕt thèng, v× vËy chóng bÞ quy - X−ng h« theo chøc vô kh«ng cã tõ ®Þnh nghiªm ngÆt bëi tÝnh t«n ti. chØ giíi mµ chØ cã danh tõ chØ chøc vô. (4) Ba! Sao h«m nµo ba còng la lèi (7) B¸o c¸o chÝnh ñy, cËu nµy tr«ng om sßm thÕ? Ba v« nhµ n»m ®i, kh«ng vÎ l× l× hiÒn lµnh nh−ng dÔ lµm nh÷ng sím mai l¹i ho khô khô, mÊt c«ng con trß m¹o hiÓm l¾m. ®i kiÕm thuèc. [Thêi xa v¾ng, tr. 79] (8) B¸o c¸o thñ tr−ëng, t«i kh«ng [¨n mµy dÜ v·ng, tr. 126] chª c« Êy. Nh−ng vÉn khã nãi chuyÖn Con trai Ba Thµnh khi nãi chuyÖn víi nhau. víi bè, gäi bè b»ng ba x−ng con. B¶n [Thêi xa v¾ng, tr. 111] th©n tõ x−ng h« ba ®· x¸c ®Þnh vai giao Sö dông c¸ch x−ng h« nµy võa cho tiÕp lµ nam. biÕt ®−îc giíi tÝnh cña vai giao tiÕp b2. X−ng h« theo sè tõ kÕt hîp víi ®ång thêi còng thÓ hiÖn ngay ®−îc nghÒ danh tõ tæng hîp - vèn nguån gèc lµ nghiÖp/ chøc vô trong c¸ch x−ng h«. danh tõ th©n téc. Tuy nhiªn, ®©y kh«ng ph¶i lµ c¸ch x−ng Lo¹i nµy cã m« h×nh: h« phæ biÕn v× nã mang tÝnh chÊt h×nh + Danh tõ th©n téc thøc, Ýt chó träng ®Õn yÕu tè t×nh c¶m Sè tõ + Danh tõ th©n téc vèn lµ yÕu tè ®−îc ng−êi ViÖt quan t©m hµng ®Çu. (5) A, ®i mua kÑo ®i bè. Hai bè con b3. X−ng h« theo h×nh d¸ng cña ®èi ®i mua kÑo nhØ? å hay qu¸! t−îng [Thêi xa v¾ng, tr. 288] Lo¹i nµy cã m« h×nh: Nh÷ng danh tõ ®−îc dïng ®Ó x−ng Danh tõ chØ lo¹i + TÝnh tõ h« theo c¸ch nµy th−êng lµ chØ sè nhiÒu (hay cßn gäi lµ danh tõ tæng hîp). Tõ C¸ch x−ng h« nµy th−êng dïng chØ giíi ë ®©y lµ bè (con) cho biÕt giíi nh÷ng tõ chØ lo¹i chØ giíi tÝnh nam kÕt tÝnh cña vai giao tiÕp lµ giíi nam. §©y hîp víi mét tÝnh tõ chØ h×nh d¸ng cña lµ ®o¹n bÐ Thuú khãc ®ßi mÑ, Sµi ph¶i ng−êi ®ã. t×m c¸ch dç con. BÐ Thuú ®ßi bè ®−a ®i (9) Th»ng khäm giµ vÉn gi÷ ®−îc mua kÑo. c¸i giäng ch©m chäc ®Óu gi¶ thuë nµo. b2. X−ng h« ngoµi x· héi [¡n mµy dÜ v·ng, tr. 117] Theo nhãm thø hai nµy, ta cã: x−ng Tõ chØ giíi lµ th»ng cho biÕt giíi h« theo nghÒ nghiÖp, chøc vô vµ theo tÝnh nh©n vËt lµ nam, tÝnh tõ khäm giµ h×nh d¸ng ®èi t−îng. cho thÊy h×nh d¸ng cßm câi, tiÒu tuþ giµ 8
  5. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVIIi, sè 4b-2009 tr−êng §¹i häc Vinh nµy, b¶n th©n tõ th»ng ®· thÓ hiÖn th¸i nua cña Hai Hïng. C¸ch sö dông tõ x−ng h« th»ng khäm giµ võa lµ ®Ó ®ïa ®é kh«ng lÞch sù, kÕt hîp víi tÝnh tõ vui gi÷a Ba Thµnh vµ Hai Hïng võa khèn n¹n cho thÊy th¸i ®é giËn d÷, v« cho thÊy h×nh d¹ng tiÒu tuþ cña Hai häc cña §Þch. Th«ng th−êng, c¸ch dïng Hïng lóc tham gia héi tho¹i. tõ x−ng h« thÓ hiÖn th¸i ®é kh«ng lÞch c. Tõ x−ng h« dïng ®Ó chØ giíi nam sù rÊt Ýt khi x¶y ra trong giao tiÕp ViÖt thÓ hiÖn th¸i ®é lÞch sù vµ trong hai tiÓu thuyÕt trªn. LÞch sù lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n cña 3.2.2. Tõ x−ng h« dïng ®Ó chØ giíi giao tiÕp. Cuéc tho¹i kh«ng thÓ thµnh n÷ c«ng nÕu c¸c vai giao tiÕp kh«ng t«n Còng gièng nh− tõ x−ng h« dïng ®Ó träng nguyªn t¾c lÞch sù. Tõ x−ng h« chØ giíi nam, tõ x−ng h« ®Ó chØ giíi n÷ dïng ®Ó chØ giíi tÝnh nam thÓ hiÖn th¸i x¸c ®Þnh vai giao tiÕp lµ n÷. ®é lÞch sù xuÊt hiÖn trong hai tiÓu Trong Thêi xa v¾ng vµ ¡n mµy dÜ thuyÕt Thêi xa v¾ng vµ ¡n mµy dÜ v·ng: v·ng cã c¸ch dïng tõ x−ng h« dïng ®Ó (10) Chó Hai vÒ ®©u ®Ó con chë, chó chØ giíi n÷ theo ba mèi quan hÖ nh− ®èi Hai. víi tõ x−ng h« chØ giíi tÝnh nam. [¡n mµy dÜ v·ng, tr. 263] a. Theo quan hÖ thø bËc Chó Hai lµ c¸ch ng−êi thanh niªn a1. Quan hÖ trªn tuæi gäi «ng Hïng khi mêi «ng ®i xe ®¹p lai. Trong quan hÖ nµy, vai giao tiÕp Tõ chØ giíi chó ë ®©y ®¶m b¶o tÝnh lÞch giíi th−êng dïng c¸c tõ nh−: bµ, mÑ, c«, sù trong giao tiÕp thÓ hiÖn th¸i ®é t«n d×, chÞ… ®Ó gäi vai giao tiÕp trªn. träng cña cËu thanh niªn víi ng−êi h¬n (12) ChÞ ¬i, em biÕt anh Sµi khæ qu¸ tuæi m×nh nh»m ®¹t môc ®Ých mêi ®−îc mµ em còng cã sung s−íng g×. Hai Hïng ®i xe ®¹p do cËu ta chë. [¨n mµy dÜ v·ng, tr. 212] Bªn c¹nh tõ x−ng h« lÞch sù ta cßn TuyÕt kÐm tuæi H−¬ng, nªn gäi gÆp tõ x−ng h« dïng ®Ó chØ giíi nam H−¬ng b»ng chÞ x−ng em. C¸ch x−ng h« thÓ hiÖn th¸i ®é kh«ng lÞch sù. §©y nµy thÓ hiÖn sù t«n träng víi ng−êi trªn kh«ng ph¶i lµ nguyªn t¾c giao tiÕp c¨n tuæi ®ång thêi còng phï hîp trong hoµn b¶n cña ng−êi ViÖt. NÕu kh«ng ph¶i c¶nh 2 ng−êi phô n÷ t©m sù víi nhau, trong nh÷ng ng÷ c¶nh giao tiÕp ®Æc biÖt c¸ch x−ng h« chÞ - em khiÕn hä gÇn gòi th× ng−êi ViÖt rÊt Ýt dïng lèi x−ng h« h¬n. nµy. X−ng h« kh«ng lÞch sù th−êng a2. Quan hÖ d−íi tuæi khiÕn cuéc tho¹i ®i ®Õn thÕ bÕ t¾c vµ bÞ C¸ch x−ng h« trong quan hÖ nµy Ýt ph¸ vì. Trong ¡n mµy dÜ v·ng vµ Thêi bÞ lÖ thuéc, tuú vµo th¸i ®é cña vai giao xa v¾ng, c¸ch x−ng h« nµy xuÊt hiÖn tiÕp trªn vµ quan hÖ gi÷a c¸c vai giao trong mét sè ng÷ c¶nh sau: (11) A! Ho¸ ra lµ mµy, th»ng thanh tiÕp mµ cã c¸ch lùa chän tõ x−ng h« cho tra khèn n¹n. phï hîp. [¡n mµy dÜ v·ng, tr. 257] (13) ChÞ b¶o nhÐ, lÇn sau vÒ ®©y víi C¸ch gäi th»ng thanh tra khèn n¹n chÞ ®õng mua g× tèn tiÒn l¾m em ¹. [Thêi xa v¾ng, tr. 225] lµ c¸ch x−ng h« kh«ng lÞch sù mµ §Þch dµnh cho Hai Hïng. Tõ x−ng h« chØ C¸ch x−ng h« cña vî TÝnh víi em d©u tù x−ng lµ chÞ gäi ch¸u b»ng em dïng ®Ó chØ giíi nam ë ®©y lµ danh tõ chØ lo¹i th»ng, trong ng÷ c¶nh giao tiÕp mét c¸ch th©n mËt thÓ hiÖn t×nh c¶m 9
  6. Tõ x−ng h« chØ giíi qua lêi tho¹i nh©n vËt trong …, tr. 5-12 L. T. L. Anh cña chÞ dµnh cho em d©u vµ sù hµi lßng th× c¸c vai giao tiÕp cÇn t«n träng cña chÞ víi Ch©u. nguyªn t¾c lÞch sù. - Quan hÖ ngang tuæi Trong Thêi xa v¾ng vµ ¡n mµy dÜ Trong hai tiÓu thuyÕt Thêi xa v¾ng v·ng ®Òu sö dông nh÷ng tõ x−ng h« chØ vµ ¡n mµy dÜ v·ng, tõ x−ng h« dïng ®Ó giíi n÷ theo nguyªn t¾c lÞch sù. (16) Th−a c«! D¹... NÕu cã thÓ ®−îc, chØ giíi n÷ kh«ng xuÊt hiÖn ®o¹n tho¹i c« cho phÐp t«i hái bµ gi¸m ®èc ®©y ®i nµo mµ c¸c vai giao tiÕp cã quan hÖ häp ë Hµ Néi vÒ ch−a? ngang tuæi. [¡n mµy dÜ v·ng, tr. 203] Ta cã m« h×nh: Hai Hïng hái nh©n viªn cña T− Tõ chØ + Danh tõ chØ nghÒ nghiÖp Lan (tøc Ba S−¬ng) «ng sö dông tõ chØ giíi n÷ + Danh tõ chØ chøc vô giíi n÷ “c«” ®¶m b¶o phÐp lÞch sù khi C¸ch x−ng h« nµy Ýt ®−îc sö dông x−ng h« qua ®ã ®¹t ®−îc môc ®Ých lÊy do kh«ng phï hîp víi truyÒn thèng th«ng tin vÒ T− Lan tõ c« nh©n viªn. x−ng h« cña ng−êi ViÖt Ngoµi ra, ta cßn gÆp c¸ch sö dông (14) V©ng ! bµ ®o¸n ®óng th−a bµ tõ x−ng h« chØ giíi thÓ hiÖn th¸i ®é gi¸m ®èc. VÉn lµ c¸i chuyÖn ®¸ng xÊu kh«ng lÞch sù. Nh− ®· tr×nh bµy ë phÇn giíi tÝnh n¨m, ®©y kh«ng ph¶i lµ c¸ch hæ ®ã. x−ng h« phï hîp víi truyÒn thèng x−ng [¨n mµy dÜ v·ng, tr. 251] h« cña ng−êi ViÖt, Ýt ®−îc sö dông. Tõ chØ giíi ë ®©y lµ bµ kÕt hîp víi Trong hai tiÓu thuyÕt Thêi xa v¾ng vµ danh tõ chØ chøc vô gi¸m ®èc cho thÊy ¡n mµy dÜ v·ng, tõ x−ng h« thÓ hiÖn vai giao tiÕp ë ®©y lµ n÷ cã ®Þa vÞ cao th¸i ®é kh«ng t«n träng Ýt ®−îc sö dông. trong x· héi. §©y lµ lêi ®èi tho¹i cña Tõ x−ng h« dïng ®Ó chØ giíi n÷ thÓ hiÖn Hai Hïng víi Ba S−¬ng. Khi sö dông th¸i ®é kh«ng lÞch sù th−êng ®−îc sö c¸ch x−ng h« nµy, Hai Hïng ®· thÓ dông trong nh÷ng ®o¹n héi tho¹i chöi hiÖn mét th¸i ®é l¹nh lïng, xa l¹ víi Ba nhau hoÆc trong giao tiÕp gi÷a nh÷ng S−¬ng. ng−êi b¹n v« cïng th©n thiÕt, mµ b. X−ng h« theo quan hÖ gia ®×nh, nguyªn t¾c lÞch sù kh«ng cßn cÇn ®Õn. quan hÖ th©n téc (17) Tiªn s− con ®Ü. ¡n nãi thÕ µ. (15) ý mÑ vµ c¸c anh chÞ ®Þnh mÑ [Thêi xa v¾ng, tr. 29] con em vÒ víi cô mét thêi gian ®Ó tiÖn Tõ x−ng h« chØ giíi n÷ ë ®©y lµ con c¸c b¸c, c¸c c« ch¹y ®i ch¹y l¹i gióp vµ ®Ü. Sö dông tõ x−ng h« chØ giíi thÓ hiÖn nhì khi cã chuyÖn g× ®ì lo. th¸i ®é kh«ng lÞch sù ë ®©y trong ng÷ [Thêi xa v¾ng, tr. 303] c¶nh vî chång ng−êi chñ chöi nhau, c¶ C¸ch x−ng h« mÑ con em ë ®©y ®Ó hai kh«ng cßn gi÷ phÐp lÞch sù trong chØ sè nhiÒu gåm Ch©u vµ con nh−ng x−ng h«, tõ x−ng h« chØ giíi n÷ “con ®Ü” vai giao tiÕp chÝnh n»m trong tõ mÑ dïng ®Ó chöi lµ tõ th«ng dông dïng ®Ó (tøc Ch©u) chØ giíi n÷. chöi cña ng−êi ViÖt. c. X−ng h« chØ giíi n÷ thÓ hiÖn th¸i 4. V¨n ho¸ ViÖt thÓ hiÖn qua tõ ®é lÞch sù x−ng h« LÞch sù lµ nguyªn t¾c quan träng cña giao tiÕp, ®Ó cuéc giao tiÕp cã thÓ V¨n ho¸ ViÖt Nam lµ nÒn v¨n ho¸ kÐo dµi vµ ®¹t ®−îc môc ®Ých giao tiÕp ®a d¹ng phong phó vµ ®Ëm ®µ b¶n s¾c 10
  7. T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVIIi, sè 4b-2009 tr−êng §¹i häc Vinh d©n téc, v× vËy bªn c¹nh líp ®¹i tõ x−ng vµ canh t¸c lóa n−íc t¹o nªn. §iÒu nµy h« ®Ých thùc, ng−êi ViÖt cßn bæ sung ®· ®Ó l¹i dÊu Ên trong c¸ch dïng tõ c¸ch x−ng h« phong phó ®a d¹ng, tinh x−ng h« cña ng−êi ViÖt, nh÷ng tõ x−ng h« chØ sè nhiÒu nh−: chóng t«i, chóng tÕ b»ng nh÷ng líp tõ kh¸c nh− danh tõ em, chóng tí, chóng m×nh... ®−îc sö th©n téc, danh tõ chØ chøc vô nghÒ nghiÖp, chØ h×nh d¸ng, tÝnh c¸ch nh©n dông ®Ó khi giao tiÕp nh»m chØ sè ®«ng vËt. Ngoµi ra, ng−êi ViÖt cßn cã truyÒn mÆc dï chØ do mét vai giao tiÕp nãi ra thèng “x−ng khiªm h« t«n”, nghÜa lµ tù khi ®Ò cËp ®Õn mét vÊn ®Ò liªn quan x−ng th× khiªm tèn cßn h« (gäi ng−êi ®Õn tËp thÓ. kh¸c) th× ®Ò cao hä lªn. TruyÒn thèng (19) BÝ quyÕt t¸c chiÕn cña chóng giao tiÕp nµy gióp cho ng−êi ViÖt lu«n t«i lµ bãng tèi. cã chiÕn l−îc giao tiÕp hiÖu qu¶ vµ ®¹t [¡n mµy dÜ v·ng, tr. 197] ®−îc môc ®Ých giao tiÕp. V¨n hãa ViÖt C¸ch sö dông tõ x−ng h« chóng t«i còng cã c¸ch ph©n bËc c¸c vai qu¸ chi ë ®©y cña Hai Hïng cho thÊy vÊn ®Ò mµ tiÕt vµ tinh thÕ khi giao tiÕp nªn trong anh nªu ra lµ vÊn ®Ò chung cña tËp thÓ. hai tiÓu thuyÕt Thêi xa v¾ng vµ ¡n mµy Nh÷ng ®iÒu anh nãi lµ ý kiÕn chung cña dÜ v·ng, tõ x−ng h« dïng ®Ó chØ giíi mäi ng−êi chø kh«ng ph¶i anh muèn xuÊt hiÖn rÊt nhiÒu vµ tinh tÕ, ®ã lµ do chèng l¹i lÖnh cña cÊp trªn. chÞu ¶nh h−ëng cña nÒn v¨n ho¸ ViÖt. Sù ph¸t triÓn cã chän läc cña v¨n V¨n ho¸ ViÖt cßn thiªn vÒ träng ho¸ ViÖt còng ®Ó l¹i dÊu Ên qua tõ x−ng t×nh, ®Æc biÖt lµ t×nh c¶m gia ®×nh, th©n h«. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña v¨n ho¸, téc “mét giät m¸u ®µo h¬n ao n−íc l·”. tõ x−ng h« còng cã sù chän läc vµ ph¸t §iÒu nµy ¶nh h−ëng lín ®Õn c¸ch sö triÓn. RÊt nhiÒu tõ x−ng h« tr−íc ®©y dông tõ x−ng h«. Trong hai tiÓu thuyÕt th−êng ®−îc dïng ®Õn nay kh«ng cßn Thêi xa v¾ng vµ ¡n mµy dÜ v·ng còng ®−îc −a chuéng n÷a, nh− huynh, ®Ö, nh− trong giao tiÕp ®êi th−êng cã rÊt thiÕp, nµng, chµng... nhiÒu tõ x−ng h« dïng ®Ó chØ giíi cã Hai tiÓu thuyÕt Thêi xa v¾ng vµ ¡n nguån gèc lµ danh tõ th©n téc nh− anh, mµy dÜ v·ng, tõ x−ng h« dïng ®Ó chØ em, c«, chó, b¸c, bµ... C¸ch dïng tõ giíi xuÊt hiÖn rÊt nhiÒu, ®ã lµ do chÞu x−ng h« nh− thÕ kÐo c¸c vai giao tiÕp ¶nh h−ëng cña nÒn v¨n ho¸ ViÖt. l¹i gÇn nhau t¹o kh«ng khÝ gia ®×nh 5. KÕt luËn trong cuéc giao tiÕp, gióp cho hä dÔ Tõ x−ng h« dïng ®Ó chØ giíi trong dµng ®¹t ®−îc môc ®Ých giao tiÕp h¬n. hai tiÓu thuyÕt Thêi xa v¾ng vµ ¡n mµy (18) Trêi ¬i, chÞ Ch©u cã lä hoa cÈm dÜ v·ng rÊt ®a d¹ng, phong phó. Tõ ch−íng thËt tuyÖt vêi. x−ng h« dïng ®Ó chØ giíi ®−îc chia lµm [Thêi xa v¾ng, tr. 253] tõ x−ng h« ®Ó chØ giíi tÝnh nam vµ tõ C¸ch x−ng h« chÞ Ch©u ë ®©y gåm x−ng h« chØ giíi tÝnh n÷. Mçi lo¹i tõ tõ chØ giíi: chÞ kÕt hîp víi danh tõ chØ x−ng h« ®Òu ®−îc xÐt trong hµnh chøc tªn riªng Ch©u t¹o sù th©n mËt gÇn cña nã víi nh÷ng quan hÖ c¬ b¶n: quan gòi, mÆc dï vai ph¸t ng«n vµ Ch©u hÖ thø bËc, quan hÖ gia ®×nh vµ x· héi, kh«ng hÒ th©n quen mµ chØ lµ nh÷ng quan hÖ lÞch sù, kh«ng lÞch sù. §iÒu nµy ng−êi n»m cïng phßng bÖnh. cho chóng ta thÊy ®−îc sù phong phó, V¨n ho¸ ViÖt mang tÝnh céng ®ång ®a d¹ng vµ tÝnh phæ biÕn cña tõ x−ng cao do truyÒn thèng ®¸nh giÆc gi÷ n−íc 11
  8. Tõ x−ng h« chØ giíi qua lêi tho¹i nh©n vËt trong …, tr. 5-12 L. T. L. Anh h«. Tõ x−ng h« dïng ®Ó chØ giíi chÞu sù Chóng gãp phÇn lµm cho giao tiÕp cña chi phèi cña quy t¾c x−ng h« còng nh− ng−êi ViÖt trë nªn sinh ®éng, giµu s¾c truyÒn thèng v¨n ho¸ cña ng−êi ViÖt. th¸i biÓu c¶m. T i liÖu tham kh¶o [1] §ç H÷u Ch©u, C¬ së ng÷ dông häc, tËp 2, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi, 2003. [2] §ç H÷u Ch©u, §¹i c−¬ng ng«n ng÷ häc, tËp 2, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi, 2003. [3] NguyÔn §øc D©n, Ng÷ dông häc, tËp 1, NXB Gi¸o dôc, 2000. [4] NguyÔn ThiÖn Gi¸p, Dông häc ViÖt ng÷, NXB §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, 2004. [5] §ç ThÞ Kim Liªn, Ng÷ nghÜa lêi héi tho¹i, NXB Gi¸o dôc, 1999. [6] §ç ThÞ Kim Liªn, Gi¸o tr×nh ng÷ dông häc, NXB §¹i häc Quèc gia, Hµ Néi, 2000. [7] Ferdinand de saussure, Gi¸o tr×nh ng«n ng÷ häc ®¹i c−¬ng (Cao Xu©n H¹o dÞch), NXB Khoa häc X· héi Hµ Néi, 2005. Summary The vocatives referring to gender in characters’ conversations in novels Former beggar by Chu Lai and Time gone by Le Luu The article mentioned the issue of the vocatives used to refer to gender in characters' conversations in two novels Former beggar by Chu Lai and Time gone by Le Luu. They are divided into two types: The vocatives used to refer to the male and the vocatives used to refer to the female. Each type had been considered functions which create the diversity of the vocatives. (a) Cao häc 15, chuyªn ng nh lý luËn ng«n ng÷, tr−êng §¹i häc Vinh. 12
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.09: Bộ Luận Văn Tốt Nghiệp Chuyên Ngành Quản Trị Kinh Doanh
81 tài liệu
1641 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
3=>0