zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Luận Văn - Báo Cáo

» Báo cáo khoa học

Báo cáo " Nguồn pháp luật trong hệ thống pháp luật Anh-Mỹ "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Báo xấu

223
lượt xem 34
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nguồn pháp luật trong hệ thống pháp luật Anh-Mỹ

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo " Nguồn pháp luật trong hệ thống pháp luật Anh-Mỹ "

nghiªn cøu - trao ®æi PGS.TS. Th¸i VÜnh Th¾ng * T rong h th ng pháp lu t Anh - Mĩ khái ngư i an M ch ã chi m ưu th . Khi ni m ngu n pháp lu t ư c s d ng khá chi m ư c nh ng ph n lãnh th c a nư c ph bi n. Có th hi u ngu n pháp lu t theo Anh, nh ng dân t c này ã áp t phong t c quan i m lí lu n và quan i m th c ti n. t p quán và nh ng nguyên t c pháp lí c a Theo quan i m lí lu n, thu t ng ngu n mình lên nh ng vùng t ã chinh ph c pháp lu t ư c hi u trên ba bình di n khác ư c. n u th k XI Anh cùng m t lúc nhau: Th nh t, ó là ngu n c a các quan t n t i ba h th ng pháp lu t khác nhau. ó là i m, tư tư ng pháp lu t; th hai, ó là Angles law, West saxon law và Danish law: ngu n t o nên các quy ph m pháp lu t; th - Angles law là h th ng pháp lu t ư c ba, ó là nơi ăng t i, th hi n c a pháp áp d ng khu v c mi n Trung c a nư c Anh. lu t.(1) Theo quan i m th c ti n, ngu n - West saxon law mang s c thái pháp pháp lu t chính là cơ s pháp lu t th m lu t c a ngư i Saxon - m t dân t c ã t ng phán và nh ng ngư i có th m quy n áp d ng s ng vùng Tây B c nư c c. H th ng pháp lu t ưa ra phán quy t c a mình. Trong West saxon law t n t i các vùng mi n hai quan i m nói trên thì quan i m th c Nam và mi n Tây nư c Anh. ti n v ngu n c a pháp lu t là quan i m - Danish law (lu t an M ch) là h ph bi n nh t trong h th ng pháp lu t này. th ng pháp lu t do ngư i an M ch ã Theo quan i m này, ngu n pháp lu t bao mang n nư c Anh. Nó ư c áp d ng g m: Án l (case law, judge–made law), lu t m t s vùng thu c mi n B c và mi n ông thành văn (statute law), t p quán pháp lu t nư c Anh. (custom), các nguyên t c công b ng, công lí Do không có m t h th ng pháp lu t (equity), các h c thuy t pháp lu t (legal th ng nh t, vi c cai tr c a các hoàng doctrine), lu t h p lí (law of reasons). nư c Anh lúc b y gi g p nhi u khó khăn. 1. Án l ó là m t trong các lí do làm cho các hoàng nư c Anh không t p trung ư c quy n 1.1. Quá trình hình thành án l Án l ư c coi là ngu n pháp lu t u l c. Vì v y, trong kho ng th i gian t năm tiên do l ch s hình thành c a h th ng pháp 871 n năm 899 dư i th i tr vì c a vua lu t này. Afred, hàng lo t c i cách pháp lu t ư c ti n Trên lãnh th nư c Anh, kho ng gi a th hành. Nhà vua c g ng pháp i n hoá và k th V, khi ch m d t s ô h c a ngư i La Mã, nh ng b t c có ngu n g c Germain * Gi ng viên chính Khoa hành chính - nhà nư c là ngư i Jute, ngư i Ănglê, ngư i Saxon và Trư ng i h c Lu t Hà N i 56 t¹p chÝ luËt häc sè 11/2007
nghiªn cøu - trao ®æi th ng nh t các t p quán pháp lu t nh m xây các v án hình s liên quan n an ninh c a d ng h th ng pháp lu t th ng nh t cho vương tri u và ng th i cho phép các bên nư c Anh nhưng m i s c g ng c a nhà tranh ch p ư c quy n khi u ki n lên các vua u không t ư c. th m phán hoàng gia theo th t c c bi t. Năm 1066, cùng v i vi c chinh ph c S lư ng ơn khi u ki n c a th n dân nư c Anh c a ngư i Normand (phía B c lên toà án hoàng gia ngày càng gia tăng. Các nư c Pháp) h th ng pháp lu t án l b t u th m phán hoàng gia ã t ng bư c l p nên ư c hình thành. Trư c khi ngư i Normand h th ng án l áp d ng th ng nh t trên toàn th ng tr , các v án hình s ho c các tranh lãnh th nư c Anh và ư c g i là common ch p dân s thông thư ng do các toà a h t law theo nghĩa là lu t chung cho toàn b (county court) ho c các toà m t trăm nư c Anh. Th m quy n c a toà án hoàng gia (hundred court) xét x theo lu t t p quán a ngày càng ư c m r ng b i các ngu n thu phương. Sau khi ngư i Normand ô h , các nh p mà ho t ng xét x mang l i ng toà án này d n ư c thay th b i các toà án th i b i hoàng mu n m r ng th m quy n xét x c a mình trong vương qu c.(2) lãnh chúa phong ki n ki u m i (courts baron, courts leet, manorial courts) nhưng Do nh ng nguyên nhân này mà các toà án cũng là nh ng toà án áp d ng t p quán a hoàng gia ã l n át các toà án khác và n phương xét x . Vi c cai tr nư c Anh òi cu i th i Trung c tr thành cơ quan xét x h i ph i có m t h th ng pháp lu t th ng h u như duy nh t Anh. Các toà án lãnh nh t. òi h i này ã ư c gi i quy t b i h chúa và toà án m t trăm ã ánh m t vai trò th ng án l do các toà án hoàng gia t o nên. c a mình, các toà thương m i có r t ít v Lúc u, th m quy n c a toà án hoàng gia vi c, còn các toà giáo h i ch xem xét các v không l n vì ph n l n các v vi c v n do các án liên quan n hôn nhân ho c các hành vi toà án a h t và các toà lãnh chúa xét x , liên quan n gi i tăng l . toà án hoàng gia ch th c hi n quy n “công 1.2. Các nguyên t c cơ b n c a vi c áp lí t i cao” và ch tr c ti p xét x các v vi c d ng án l liên quan n l i ích hoàng gia và an ninh Tư tư ng cơ b n c a vi c áp d ng án l qu c gia. D n d n uy tín c a các toà án là n u m t v án ư c xét x m t cách hoàng gia ngày càng l n vì ch có toà án khách quan ưa l i công b ng, công lí trong hoàng gia m i có th m b o s có m t c a xã h i thì nó có th ư c coi là nh ng b n án nhân ch ng và vi c thi hành nh ng phán m um c áp d ng cho các v vi c tương quy t c a toà. Hơn th n a, ch có nhà vua t v sau. Khi áp d ng án l , th m phán ph i và nhà th m i có th b t bu c th n dân c a phân tích kĩ các b n án. Ph n phán quy t mình tuyên th trư c toà ư c. Các v hoàng (judgement) không ư c coi là án l , b i vì nư c Anh ã giao cho i ngũ th m phán ph n này ch liên quan n t ng trư ng h p lưu ng nhi m v gi i quy t các tranh ch p c th . Ch có ph n g i là ratio decidendi dân s liên quan n quy n l i hoàng gia, trong l p lu n (speech) làm căn c c n thi t t¹p chÝ luËt häc sè 11/2007 57
nghiªn cøu - trao ®æi cho phán quy t m i ư c coi là ph n b t thư ng thi t h i (restitution), i lí (agency), bu c áp d ng. Thông thư ng, l p lu n ra u thác (trust), trách nhi m ngoài h p ng phán quy t trong m t b n án bao g m hai (torts), quy n s h u (property), b o hi m xã ph n: Ratio decidendi và obiter dictum. h i (social security)… Ratio decidendi là ph n l p lu n c n thi t Theo Michael Bogdan, các th m phán cho phán quy t còn obiter dictum là ph n Anh thư ng hoài nghi các quy nh c a pháp ph không nh t thi t ph i có, ph n này lu t thành văn nhưng l i r t tin tư ng vào không nh t thi t ph i áp d ng trong tương lai các án l . Lí do là các án l mang tính th c khi các th m phán g p m t v án tương t . ti n cao, còn pháp lu t thành văn n u so v i Ngoài nh ng nguyên t c chung trên ây, án l ch là phương pháp không chu n xác Anh có 3 nguyên t c áp d ng án l : trong vi c t o ra các quy ph m pháp lu t, là 1. Các quy t nh c a Thư ng ngh vi n k t qu c a “các hành vi xâm l n c a nh ng (House of Lords) là án l b t bu c i v i t t c k nghi p dư không có uy tín vào lãnh a c a gi i lu t gia”.(3) Các b lu t dù có các toà án ngo i tr Thư ng ngh vi n (trư c s năm 1966 án l c a Thư ng ngh vi n có giá tr bao nhiêu n u so sánh v i 350.000 án l ã Anh(4) (tính n năm 1980) b t bu c c i v i Thư ng ngh vi n). ư c công b 2. Các quy t nh c a toà phúc th m cũng s h t s c nghèo nàn. Ngh vi n Anh (court of appeal) là án l b t bu c i v i t t m c dù ban hành khá nhi u văn b n lu t tính c các toà án c p dư i thu c quy n phúc t năm 1235 nhưng n nay cũng ch ban th m c a toà án này. Tr các b n án hình s , hành ư c kho ng 3000 o lu t. Con s này còn các án l khác c a toà phúc th m có giá qu là l n nhưng so v i s lư ng án l ã tr b t bu c ngay c v i b n thân nó. ư c công b cũng không th m tháp gì. Do 3. Các quy t nh c a toà án c p cao (high án l có v trí quan tr ng trong h th ng các court of justice) là án l b t bu c i v i các ngu n lu t, s lư ng án l l i r t phong phú toà án cùng c p và các toà án c p dư i. và g n li n v i ho t ng xét x c a toà án Các nguyên t c áp d ng ti n l ư c hình nên ch có ho t ng toà án m i có th ào thành t u th k XIX khi h th ng toà án t o nên các th m phán th c th . Anh, ã ư c t ch c thành m t h th ng có th trong th k XIX không có th m phán n i b c rõ ràng và có cơ ch công b công khai ti ng nào có b ng i h c. Hi n nay, h u h t các phán quy t c a toà án. Anh, các án l các th m phán Anh ư c l a ch n t các ư c công b trong các tuy n t p án l : Law lu t sư th c hành có kinh nghi m, thành t reports; Weekly law reports; All England law và ư c kính tr ng. Hoa Kì, m c dù t l reports. Mĩ án l ư c ăng trong các tuy n án l trong h th ng các ngu n pháp lu t t p: Restatements of the law c a Vi n lu t không cao như Anh nhưng án l c a Toà Hoa Kì (American law Institute). Tuy n t p án t i cao Hoa Kì l i có v trí c bi t quan này là m t t p h p án l trên nhi u lĩnh v c tr ng trong cơ ch b o hi n. Nhi u quy nh như xung t pháp lu t (conflict of law), b i khá tr u tư ng trong Hi n pháp ã ư c c 58 t¹p chÝ luËt häc sè 11/2007
nghiªn cøu - trao ®æi th hoá m t cách rõ ràng theo các nguyên t c thi p cao hơn. Lu t có th quy nh c m phá mà án l ã n nh. Chúng ta có th th y rõ thai tr trư ng h p vì s c kho và tính m ng c a ngư i m .(5) i u này qua m t s ví d sau ây: - V quy n phá thai c a ngư i ph n . - Các hành vi phân bi t ch ng t c cũng Trong v án Roe ki n Wade, năm 1973 Toà ư c Toà án t i cao ưa ra xem xét và ra các án t i cao ã dung hoà gi a quy n c a ngư i phán quy t mang tính nguyên t c cho các toà m và thai nhi b ng cách phân chia th i kì án c p dư i. Năm 1983 Toà án t i cao ã mang thai c a ngư i ph n thành 3 giai tuyên b vi hi n m t văn b n c a bang New o n, m i giai o n 3 tháng: trong ba tháng York v vi c tuy n d ng c nh sát vì văn b n u mang thai ngư i ph n có toàn quy n này ã ưa ra nh ng i u ki n b t l i cho nh o t sau khi tham kh o ý ki n c a bác ngư i da màu. sĩ; trong ba tháng ti p theo vi c phá thai ph i - Quy n bình ng gi i tính m c dù chưa ch u s i u ch nh c a pháp lu t, trong ó có ư c quy nh trong Hi n pháp năm 1787 tính n s r i ro có th g p ph i; trong ba nhưng d a trên nguyên t c m i công dân tháng cu i cùng vi c phá thai b c m, tr bình ng trư c pháp lu t, toà án ã ra các trư ng h p c n thi t ph i b o v s c kho phán quy t b o v s bình ng gi i. Các cho ngư i ph n . Án l này ã ư c áp hành vi phân bi t i x căn c vào gi i tính d ng trong th i gian 15 năm và Toà án t i u b coi là vi hi n như vi c không cho ph cao ã t o ra nguyên t c là lu t không ư c n tham gia b i th m oàn, không ph c v quy nh i u ki n bu c ph n khi phá thai m ts u ng cho ph n trong quán rư u, ph i ư c s ng ý c a ngư i ch ng hay vi c n nh m c tr c p cho ph n th p ph i th c hi n vi c phá thai trong b nh vi n. hơn nam gi i, vi c c m ph n theo h c Trong v án Planned Parenthood ki n R. trư ng quân s u b coi là vi hi n. Các hành Casey, năm 1992, Toà án t i cao Hoa Kì ã vi ưu tiên cho m t nhóm thu c gi i này cũng ưa ra m t s i u ki n gi i h n nh t nh có th b coi là gián ti p phân bi t i x v i i v i án l trư c ó. Vi c phân chia th i kì gi i kia. Ví d , vi c ưu tiên tuy n d ng các mang thai c a ngư i ph n lúc này ư c c u chi n binh làm công ch c cũng b c m vì b coi là ưu ãi nam gi i so v i n gi i.(6) chia làm hai giai o n: th i kì thai nhi chưa th s ng ư c và th i kì thai nhi có th s ng - Các án l c a Toà án t i cao cũng có ư c. Trong th i kì thai nhi chưa th s ng óng góp quan tr ng trong vi c thi t l p các ư c (kho ng 5 tháng u), Nhà nư c có th bi n pháp m b o các quy n c a công dân can thi p m c nh t nh, như lu t có trong quan h t t ng. Án l Mapp ki n Ohio th bu c ngư i ph n ph i thông báo cho (năm 1960) ã t o ra nguyên t c: B t kì ai ch ng mình n u là ngư i ã l p gia ình khi b c nh sát h i cung u có quy n nh ho c ph i thông báo cho cha m n u còn lu t sư tr giúp. Án l Gideon ki n tu i v thành niên và chưa l p gia ình. Wainwright (năm 1963) t o ra nguyên t c: Trong giai o n sau, Nhà nư c có quy n can B cáo có quy n ph nh n vi c s d ng các t¹p chÝ luËt häc sè 11/2007 59
nghiªn cøu - trao ®æi ch ng c ch ng l i mình n u các ch ng c Ngh vi n Anh tr thành cơ quan quy n l c ó có ư c m t cách b t h p pháp, c bi t nhà nư c t i cao. Lu t c a Ngh vi n có giá là các t khai có ư c do ép cung. Án l tr pháp lí cao nh t trong h th ng các văn Miranda ki n Arrizona, năm 1966 t o ra b n quy ph m pháp lu t. Có m t i u áng nguyên t c: B cáo có quy n ư c xét x lưu ý là nư c Anh không có hi n pháp thành theo th t c nhanh chóng, công khai trư c văn. Hi n pháp ư c coi là t p h p các lu t m t h i ng xét x vô tư và ư c ngư i quan tr ng như Lu t t ch c Ngh vi n, khác h tr bào ch a. Lu t t ch c Chính ph , Lu t k v ngai - Ch i di n bình ng cho các vàng và m t s án l quan tr ng liên quan c ng ng thi u s òi h i vi c phân chia n vi c m b o các quy n t do cơ b n khu v c b u c ph i ư c th c hi n v i s c a công dân và h n ch s l m d ng quy n lưu ý n y u t ch ng t c. Vì v y, Toà án l c c a chính quy n. Do quan ni m v hi n t i cao ã lên án bang Mississipi vì khi pháp như v y nên không có th t ng c p phân chia l i khu v c b u c , bang này ã gi a hi n pháp và các lu t thông thư ng. Khi làm gi m nh hư ng c a nh ng ngư i da có xung t gi a hi n pháp và lu t thì áp en m t cách quá áng. d ng nguyên t c “Lex posterior derogate - Trong vi c b o v s phân quy n gi a priori” nghĩa là lu t ban hành sau có ưu th chính quy n liên bang và chính quy n các hơn. Nư c Anh không có th t c b o hi n và bang, Toà án t i cao cũng óng vai trò quan không có toà án hi n pháp như các nư c tr ng trong vi c gi i thích hi n pháp và b o v khác châu Âu . Khi có xung t gi a pháp hi n pháp. Trong v án Schechter ki n chính lu t thành văn và án l thì áp d ng pháp lu t quy n liên bang, năm 1935 Toà án t i cao thành văn. Khi có xung t gi a lu t nư c cũng ã tuyên b Lu t New Dial là vi hi n vì Anh và lu t c ng ng châu Âu thì áp d ng cho r ng Lu t này ã xâm l n sang lĩnh v c lu t c ng ng châu Âu. thu c th m quy n l p pháp c a các bang. Nư c Anh không có công báo như các 2. Pháp lu t thành văn nư c châu Âu và nhi u nư c trên th gi i. Các lu t thành văn ư c công b trong các 2.1. Pháp lu t thành văn Anh Ngu n th hai trong h th ng pháp lu t tuy n t p như: Statutes of law reports, Halsbury,s Statutes of England, Halsbury,s Anh là pháp lu t thành văn, ngư i ta thư ng g i là statute law nhưng chính xác hơn là Statutory Intruments, H. M. Stationary legislation vì nó bao g m hai b ph n là văn Office in London. b n lu t (statute law) và các văn b n dư i 2.2. Pháp lu t thành văn Mĩ lu t (rules, regulations). Các văn b n dư i a. Hi n pháp lu t thông thư ng do Ngh vi n u quy n Pháp lu t thành văn Mĩ có m t s c ban hành nên ngư i ta g i là delegated or i m khác bi t so v i pháp lu t thành văn subornate legislation. Anh. Mĩ l i có hi n pháp thành văn. Hi n Sau các cu c cách m ng th k XVII, pháp Hoa Kì năm 1787 là b n hi n pháp u 60 t¹p chÝ luËt häc sè 11/2007
nghiªn cøu - trao ®æi tiên và cũng là b n hi n pháp t n t i lâu nh t nhi m b bãi b ã ki n yêu c u toà án bu c trên th gi i. Cho n nay, n i dung cơ b n ông James Madison tuân th các quy t nh c a hi n pháp v n ư c gi nguyên, ngư i ta b nhi m h làm th m phán c a T ng th ng ch b sung thêm vào hi n pháp 27 tu chính John Adams. Ông cho r ng Lu t tư pháp án. Khác v i các nư c châu Âu, Hoa Kì năm 1789 ã trao cho Toà án t i cao liên không thành l p toà b o hi n riêng mà giao bang quy n ban hành l nh yêu c u m t quan trách nhi m b o hi n cho Toà án t i cao và ch c chính quy n th c hi n nghĩa v c a h . các toà án c p dư i. Toà án t i cao có quy n Ông mu n Toà án t i cao bu c Madison tuyên b m t o lu t là vi hi n và làm vô ch p nh n vi c b nhi m chính áng c a hi u hoá o lu t ó. Các toà án c p dư i có mình. V án này ã t Toà án t i cao vào quy n không áp d ng m t o lu t n u có cơ tình tr ng ti n thoái lư ng nan. N u Toà án s pháp lí cho r ng o lu t ó vi hi n.(7) yêu c u cơ quan hành pháp trao quy n cho Hoa Kì là qu c gia u tiên trên th gi i trao Marbury thì r t có th T ng th ng s t ch i cho các toà án quy n phán quy t v tính h p và uy tín c a Toà án t i cao vì th có th s hi n c a các văn b n lu t và văn b n dư i gi m sút. Còn ngư c l i, n u Toà án khư c lu t. M c dù trong Hi n pháp Hoa Kì không t yêu c u này thì vô hình trung ã công có quy nh nào trao cho toà án quy n giám khai th a nh n tư pháp không có quy n gì sát tính h p hi n c a các văn b n lu t và i v i hành pháp. Tuy nhiên, trong tình th dư i lu t, tuy nhiên quy n giám sát hi n tư ng ch ng b t c ó, Chánh án Toà án t i pháp c a Toà án t i cao H p ch ng qu c cao John Marshall (1755-1835) v i s thông Hoa Kì là m t trong nh ng nét c s c c a thái c a mình ã ưa ra m t quy t nh sáng n n chính tr Hoa Kì.(8) Vi c toà án phán su t v i s gi i thích mà sau này ã tr quy t tính h p hi n c a các văn b n lu t và thành d u n trong l ch s hi n pháp Hoa Kì. văn b n dư i lu t ư c xác nh sau v án Marshall ã tuyên b Toà án t i cao liên n i ti ng c a nư c Mĩ - v án Marbury và bang không có quy n gi i quy t v n này, Madison năm 1803. Ngay trư c khi r i kh i m c dù M c 13 c a o lu t tư pháp Liên v trí tháng 3 năm 1801, T ng th ng John bang trao cho toà án th m quy n trong lĩnh Adam ã c g ng b nhi m nh ng ngư i c a v c ó nhưng quy nh này trái v i i u 3 ng mình vào nh ng v trí m i trong ngành Hi n pháp Hoa Kì năm 1787. Ông cho r ng tư pháp. T ng th ng m i là Thomas Hi n pháp là lu t cơ b n c a nhà nư c và có Jefferson ã r t b t bình v i hành ng mà hi u l c pháp lí t i cao. Vì v y, khi m t o ông cho là ã l m d ng quy n l c. Sau khi lu t thông thư ng trái v i Hi n pháp thì o lu t ó ph i b tuyên b là vô hi u.(9) Gi i phát hi n ra m t s v trí b nhi m chưa ư c th c hi n, ông ã ra l nh cho B quy t v án Marbury - Madison (1803), trư ng B ngo i giao c a mình là James Chánh án Toà án t i cao Marshall ã ưa ra Madison bãi b s b nhi m ó. William các tuyên b sau: Marbury - m t trong nh ng ngư i ư c b - Hi n pháp là lu t t i cao c a t nư c; t¹p chÝ luËt häc sè 11/2007 61
nghiªn cøu - trao ®æi - Nh ng lu t hay quy t nh ư c ưa ra o c a Qu c h i Hoa Kì là không trái v i b i cơ quan l p pháp là m t b ph n c a hi n pháp và quy t nh này ã góp ph n t o hi n pháp và không ư c trái v i hi n pháp; nên n n t ng Hi n pháp cho ch phúc l i - Th m phán, ngư i ã t ng tuyên th xã h i c a th k XX sau này. b o v hi n pháp, ph i tuyên b hu b Năm 1850, trên cơ s ti n l c a v án nh ng lu t, l quy nh nào c a cơ quan l p Marbury V. Madison, căn c vào quy nh pháp mâu thu n v i hi n pháp.(10) c a hi n pháp, Toà án t i cao Hoa Kì ã Ba tuyên b trên ây ã xác l p ch c tuyên b bác b nh ng bi u quy t c a năng b o hi n c a toà án và quy n tài phán Qu c h i nh m duy trì ch nô l cho mi n c a toà án v các quy t nh c a l p pháp và Nam. Trong giai o n t năm 1861 - 1937, hành pháp liên quan n hi n pháp. V i Toà án t i cao Hoa Kì ã ti p t c làm vô nh ng tuyên b trên ây và nh ng óng góp hi u hoá 72 d lu t c a Qu c h i và hàng l n lao cho ngành tư pháp, John Marshall trăm lu t khác c a các ti u bang. Tính t i ư c coi là Chánh án Toà t i cao vĩ i nh t cao c a hi n pháp ư c b o v ngay trong c c a Hoa Kì.(11) Ông ã có công ưa Toà án giai o n nư c Mĩ ti n hành công nghi p t i cao liên bang tr thành m t b ph n th hoá, hi n i hoá t nư c; m t s văn b n ba, quan tr ng trong b ba ki m soát và cân lu t trong th i kì này mâu thu n v i Hi n imivn c a t nư c, không b rơi pháp cũng b Toà án t i cao Hoa Kì tuyên b vào tình tr ng ch như m t hình bóng, t n là vi hi n như Lu t ph c h i công nghi p t i mà như không t n t i.(12) qu c gia, Lu t i u ch nh nông nghi p và Ông ã c ng c và tăng cư ng thêm nh nhi u d án lu t khác trong chương trình c gói do F. D. Roosevelt kh i xư ng.(13) hư ng c a toà án khi quy t nh xoá b thông l m i th m phán u nêu ra m t ý ki n riêng, Quy n b o hi n c a Toà án Hoa Kì còn thay vào ó, ông quy t nh ch ch n l y m t th hi n vi c có quy n xem xét và tuyên th m phán duy nh t phát ngôn cho ý ki n a b b t kì quy t nh nào c a T ng th ng và s , m c dù có nh ng ý ki n b t ng. Ông ã Chính ph là vi hi n. Năm 1952, Toà án t i óng góp 2 trong s nh ng quy t nh quan cao liên bang ã tuyên b vi c T ng th ng tr ng nh t mà Toà án t i cao Hoa Kì ã ưa Truman ra l nh trưng d ng ngành công ra: V án Marbury V. Madison (năm 1803) nghi p thép là vi hi n vì ã vư t quá th m ã t o ra ti n l là Toà án t i cao liên bang có quy n mà hi n pháp xác nh. Toà án t i cao quy n xem xét l i và tuyên b m t o lu t Hoa Kì cũng ã xem xét hành ng trái hi n nào ó do Qu c h i thông qua là vi hi n và pháp c a T ng th ng Nixon khi ông này làm vô hi u hoá o lu t ó. V i v án Mc quy t nh s d ng trái m c ích nh ng Culloch V. Maryland (năm 1819) ông ã kho n ti n mà Qu c h i ã phân b chi kh ng nh Ngân hàng H p ch ng qu c Hoa dùng cho vi c ban hành nh ng o lu t c Kì (Bank of United States) n m dư i s lãnh bi t. Năm 1974 trong v án Watergate, vai 62 t¹p chÝ luËt häc sè 11/2007
nghiªn cøu - trao ®æi trò c a Toà án t i cao ã n i b t trong vi c ó nó c n ư c thích ng v i nh ng hình ra quy t nh bu c T ng th ng Nixon ph i th c ho t ng khác nhau c a con ngư i”. n p các tài li u liên quan n v Watergate, b. Các b lu t, o lu t, các văn b n dư i lu t m c dù Nixon ã ph i dùng n chiêu bài Mĩ có m t s b lu t c a liên bang cu i cùng là c quy n c a T ng th ng trong như B lu t thương m i th ng nh t (UCC), vi c gi bí m t các tài li u c a mình theo B lu t Hoa Kì di n gi i (United States Code quy nh t i chương II c a Hi n pháp. Chính Annotated - USCA), m t s công trình t p quy t nh này c a Toà án t i cao ã m h p hoá pháp lu t như Revised Law, ư ng cho Qu c h i v i th t c àn h ch Consolidated Law. Ngoài ra, các bang còn cách ch c T ng th ng trư c th i h n. Toà án có các b lu t riêng c a mình. t t c các cũng có th m quy n ban hành các b n án, bang u có b lu t hình s , m t s bang quy t nh ch ng l i các cơ quan hành pháp có B lu t t t ng dân s và B lu t t t ng khi h vi ph m pháp lu t. Năm 1971, Toà án hình s . Ph n l n các b lu t Mĩ u mang t i cao liên bang ã xác nh n t báo “New tính ch t t p h p hoá, tuy nhiên, m t s York Times” ư c quy n xu t b n các b n báo bang như California, B c Dakota, Nam cáo c a L u năm góc c a Daniel Ellsburg - Dakota, Georgia, Montana cũng có các b lu t nhân viên B qu c phòng, b t ch p s ph n dân s xây d ng theo mô hình l c a châu i t phía Chính ph Hoa Kì. Âu. Bên c nh các b lu t là các văn b n lu t Mô hình b o hi n c a Hoa Kì là mô hình (act) do Qu c h i ban hành và các văn b n quy giám sát chính quy n b ng tư pháp. ph m pháp lu t dư i lu t do các cơ quan nhà V i th m quy n gi i thích hi n pháp, nư c khác ư c u quy n ban hành. 3. Các t p quán pháp lu t Toà án t i cao Hoa Kì ã phát tri n nh ng tư tư ng cơ b n c a hi n pháp vào nhi u lĩnh T p quán pháp lu t là ngu n lu t t n t i v c c th nh t là vi c b o v các quy n t lâu i và m c dù r t nhi u t p quán pháp công dân và quy n con ngư i, ch ng l i s lu t ã ư c chuy n hoá vào pháp lu t thành l m d ng quy n l c c a các cơ quan nhà văn và án l , tuy nhiên cho n nay nó v n là nư c. Vì v y, m t th m phán Hoa Kì là m t ngu n lu t c l p có vai trò quan tr ng Hughes ã nói r ng: “Hi n pháp c a chúng trong i s ng pháp lu t c a h th ng pháp tôi là nh ng gì mà các th m phán nói v nó”. lu t Anh - Mĩ. Các t p quán pháp lu t ư c Hi n pháp Mĩ thông thư ng ư c các th m áp d ng ph bi n không nh ng trong lĩnh phán Toà án t i cao gi i thích m t cách linh v c thương m i, dân s mà còn trong các ho t. i u này ã ư c m t trong nh ng lĩnh v c nghi l qu c gia, i ngo i, trong t chánh án n i ti ng c a Toà án t i cao Hoa Kì ch c và ho t ng c a ngh vi n, trong vi c là Marshall t ng nói: “Chúng ta không ư c thi t l p ngôi vua c a ch quân ch l p quên r ng chúng ta ang gi i thích m t b n hi n, trong m i quan h gi a nhà vua và hi n pháp s t n t i trong hàng th k và do ngh vi n. Ngay t nh ng th i kì xa xưa các t¹p chÝ luËt häc sè 11/2007 63
nghiªn cøu - trao ®æi hoàng nư c Anh ã tôn tr ng các t p Blackston có nh hư ng l n n tư duy pháp lu t Anh.(15) quán trong vi c i u ch nh các quan h xã h i mang tính ch t p háp lu t. Trong Hi n M t nhà lu t h c và m t nhà tư tư ng ch ươ ng Magna Carta nă m 1215 ã có quy cũng có nh hư ng l n n h th ng pháp nh: “M i t hương nhân u ư c a n toàn lu t Anh là Jeremy Bentham (1748 - 1832). Theo ông, h th ng pháp lu t Anh ư c hình khi vào, ra, c ư t rú và i l i trên kh p l ãnh thành d a trên nh ng y u t ng u nhiên c a th nư c Anh theo hành trình ư n g b l ch s hơn là trên s thi t k có ch nh. cũ ng nh ư ư ng thu m à không ph i ch u Nh ng tư tư ng v c i cách h th ng pháp b t kì m t lo i t hu c u, ư ng nào, phù lu t c a Bentham nh t là tư tư ng phát tri n h p t heo nh ng t p q uán t x ưa và a ng t n t i ”.(14) pháp lu t thành văn ã có nh hư ng l n n 4. Các h c thuy t pháp lí s phát tri n pháp lu t Anh. 5. Các nguyên t c công bình và lu t Các nhà lu t h c l n c a nư c Anh, theo h p lí truy n th ng, t Glanvill và Bracton n Coke và Manfield u là các nhà th c ti n và 5.1. Các nguyên t c công bình h u như u là th m phán. Các nguyên t c công b ng, công lí là m t Nhưng th k XVIII, l n u tiên trong trong nh ng ngu n quan tr ng c a pháp lu t l ch s ã xu t hi n m t nhà lí lu n pháp lu t Anh - Mĩ. Các nguyên t c công b ng, công lí có nh hư ng l n n h th ng pháp lu t có ngu n g c g n li n v i vi c khi u ki n Anh, ó là Wiliam Blackston (1723 - 1780). tr c ti p lên hoàng nư c Anh và vi c Sau nhi u năm làm lu t sư bào ch a thành l p toà án công bình (chancery court) do quan chư ng n (lord chancellor(16)) thay (barrister) có danh ti ng trong các toà án l n nư c Anh, Wiliam Blackston tr thành m t hoàng xét x các v vi c. Các giáo sư lu t c a i h c Oxford. Blackston nguyên t c công b ng, công lí g i là equity ã có công trình nghiên c u n i ti ng g m là cơ s toà án công bình xét x các v b n t p g i là “Commentaries on the laws of vi c khi công dân khi u ki n. Chúng ta có England” (Bình lu n v pháp lu t Anh). th nêu ra m t s nguyên t c sau ây: Công trình bình lu n này ã nghiên c u toàn - Lu t công bình kh i t m nh l nh c a b h th ng pháp lu t Anh, không nh ng lương tâm (equity acts on the conscience); c p lu t dân s , lu t hình s mà còn c v lu t nguyên t c này th hi n khi công b ng, công t t ng và lu t hi n pháp. Ngay t khi ra i lí không th t ư c b ng con ư ng gi i công trình này ư c ánh giá cao và ư c tái quy t c a toà án common law, ương s có b n nhi u l n không nh ng Anh mà còn th ơn c u c u n lương tâm c a nhà các nư c trong h th ng pháp lu t common vua, lên toà công bình gi i quy t v vi c. law. Các nh n xét, ánh giá, phương pháp tư - Lu t công bình tôn tr ng lu t án l . duy, quan i m và các khuy n ngh c a Nguyên t c này ư c hi u là lu t công bình 64 t¹p chÝ luËt häc sè 11/2007
nghiªn cøu - trao ®æi không ph nh n lu t án l . Nó ch là s b thuy t pháp lí thì không vì l ó mà các th m sung cho lu t án l . phán ành bó tay b t l c. Th m phán có - Lu t công bình chú tr ng n n i dung nghĩa v ph i tìm ra công lí, tìm ra l ph i hơn là hình th c. Nguyên t c này th hi n th ra phán quy t. t c pháp lí xét x toà án công bình ơn gi n Trong nh ng trư ng h p này, th m phán hơn th t c xét x theo toà án l . có th d a trên m t t p quán pháp lu t nư c - Ai n v i lu t công bình ph i có bàn ngoài, m t án l nư c ngoài, m t quy tay trong s ch. Nguyên t c này òi h i ch ai ph m ho c m t nguyên t c pháp lu t nư c có lí l ch tư pháp trong s ch m i có tư ngoài áp d ng gi i quy t v vi c./. cách khi u ki n lên toà án công bình. (1). Xem: Black’s law dictionary, West Group 1999, tr. 1401. - Phương th c gi i quy t c a lu t công (2).Xem: Les grands systemes de droit bình là tuỳ s nh li u c a th m phán. contemporains, 10e edition, Rene David et Camille Nguyên t c này th hi n s toàn quy n c a Jauffret-Spinosi, Precis Dalloz 1992, tr. 258. th m phán toà công bình trong vi c ra quy t (3). Michael Bogdan - Comparative law, Nxb. Kluwert Norstedts Juridik Tano (B n d ch c a GS.TS. nh khi gi i quy t v vi c. Do các nguyên Lê H ng H nh), tr.100. t c c a lu t công bình khá tr u tư ng, vì v y (4).Xem: S d, tr.105. các th m phán toà án công bình có th gi i (5).Xem: S d, tr. 235. thích các nguyên t c ó theo cách hi u riêng (6).Xem: S d, tr. 238. (7).Xem: Thái Vĩnh Th ng, “V các mô hình cơ quan c a mình. Vì v y, ngư i Anh thư ng nói gi i b o hi n c a m t s nư c trên th gi i”, T p chí lu t quy t v vi c theo lu t công bình là gi i h c s 4/2004. quy t theo “chancellor,s foot” (các v pháp (8).Xem: La presidence americain – Marie-France quan có bàn chân khác nhau thì có cách gi i Toinet, Montrestien E.J.A 1991, p. 7. quy t khác nhau)… (9).Xem: TS. Vũ ăng Hinh (ch biên),“H th ng chính tr Mĩ”, Nxb. KHXH, Hà N i 2001, tr.184. 5.2. Lu t h p lí, l ph i (10), (13).Xem: TS. Lê Vinh Danh, “Chính sách công H th ng pháp lu t Anh - Mĩ là h th ng c a Hoa Kì giai o n 1935 - 2001”, Nxb. Th ng kê, pháp lu t m , các lu t gia quan ni m pháp Hà N i 2001, tr. 42. lu t là i lư ng c a công b ng, công lí. Vì (11).Xem: William A Degregorio,“42 i T ng th ng Hoa Kì”, Nxb. Chính tr qu c gia, Hà N i 2001, tr. 88. v y, pháp lu t không ch ơn gi n là án l , (12).Xem: S d, tr. 89. các b lu t, các văn b n quy ph m pháp lu t (14). International law for business by Carrrolyn do các cơ quan có th m quy n ban hành, các Hotchkiss, Mc.Graw-Hill-International Edition 1994. t p quán pháp lu t, các h c thuy t pháp lí, (15). Introduction to comparative law by Konrad Zweigert and Hein Kotz, Oxforf 1995, tr.196. các nguyên t c pháp lu t mà còn là nh ng gì (16). Lord Chancellor - The highest judicial officer in phù h p v i l ph i, h p lí, công b ng. Khi England. The Lord Chancellor sits as speaker of the gi i quy t các v vi c, n u không có án l , House of Lord, is a member of the Cabinet and không có quy nh c a pháp lu t thành văn, presides at appellate judicial proceedings, keeper of the King’s Conscience (Black’s law dictionary, tr. 955). không có t p quán pháp lu t, không có h c t¹p chÝ luËt häc sè 11/2007 65

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.01: Bộ Luận Văn Thạc Sĩ Quản Trị Kinh Doanh MBA

165 tài liệu

2068 lượt tải

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.