1
CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
BÁO CÁO SÁNG KIẾN
ĐA DẠNG HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG NHẰM TẠO HỨNG THÚ
HỌC TẬP VÀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG TRONG MÔN ĐỊA LÍ LỚP 8
TẠI TRƯỜNG PTDTBT THCS TRÀ TẬP
1. Mô tả bản chất của sáng kiến:
Trong tình hình thực tế hiện nay, ở tất cả môn học các thầy cô giáo đều
hướng đến việc đổi mới trong hoạt động hình thành kiến thức là chủ yếu, mà chưa
quan tâm đúng mức tới hoạt động khởi động cũng như vai trò của khởi động trong
việc định hướng tiết dạy.
Vì vậy, nhằm nâng cao hiệu quả đổi mới trong dạy học Địa lí theo hướng
tích cực và sáng tạo trong quá trình tìm hiểu và nghiên cứu các hoạt động tổ chức
một tiết học, tôi nhận thấy tầm quan trọng của hoạt động khởi động có ảnh hưởng
lớn đến toàn bộ tiến trình tiết dạy, ảnh hưởng lớn đến việc chủ động sẵn sàng tiếp
nhận và thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy để tạo được phần khởi động đa dạng, phù hợp
nội dung bài học, phù hợp với đặc điểm từng lớp học … cũng không phải là điều
dễ dàng đối với một số giáo viên hoặc quá trình tổ chức rời rạc, vẫn nặng nề kiến
thức khiến các em nhàm chán hoặc không hứng thú.
Xuất phát từ những lí do trên, để góp phần vào việc đổi mới phương pháp
dạy học nói chung, dạy học Địa lí nói riêng, bản thân tôi qua gần 9 năm giảng dạy
và thực tế đang thực hiện đổi mới dạy - học theo chương trình sách giáo khoa mới,
qua dự giờ và tham khảo ý kiến nhiều đồng nghiệp xin mạnh dạn lựa chọn chuyên
đề “Đa dạng hoạt động khởi động nhằm tạo hứng thú học tập và nâng cao
chất lượng trong môn Địa lí lớp 8 tại trường PTDTBT THCS Trà Tập”.
1.1. Các giải pháp thực hiện, các bước và cách thức thực hiện:
Quan niệm về hoạt động khởi động:
Khởi động (tình huống có vấn đề, giao nhiệm vụ học tập …) là hoạt động
xác định vấn đề cần giải quyết hoặc nhiệm vụ học tập gắn với kiến thức mới của
bài học. Cũng là hoạt động đầu tiên nhằm giúp học sinh huy động những kiến thức,
năng lực, phẩm chất của bản thân về các vấn đề có nội dung liên quan đến bài học
mới. Hoạt động khởi động sẽ ki[ch thi[ch ti[nh to\ mo\, sự hứng thú, tâm thế của học
sinh ngay từ đầu tiết học.
Hoạt động khởi động thường được tổ chức thông qua hoạt động cá nhân
hoặc hoạt động nhóm sẽ kích thích sự sáng tạo, giúp học sinh hình thành năng lực
2
hợp tác, tinh thần học hỏi, giúp đỡ nhau khi thực hiện nhiệm vụ. Chuẩn bị phần
khởi động như thế nào cho hiệu quả phải dựa vào nội dung bài, đối tượng học sinh
và cả điều kiện của giáo viên.
Như vâay co[ thêb hiêbu, hoaat đôang na\y chưa đo\i hobi sưa tư duy cao, không qua[
coi troang vê\ vâ[n đê\ kiê[n thư[c ma\ chub yê[u la\ taao tâm thê[ tô[t nhâ[t cho ca[c em nhâap
cuôac, lôi ke[o ca[c em co[ hư[ng thu[ vơ[i ca[c hoaat đôang phi[a sau đo[.
1.1.1. Vấn đề tổ chức hoạt động khởi động tiết học tạo hứng thú cho học
sinh trong môn Địa lí lớp 8 tại trường PTDTBT THCS Trà Tập
a. Hoạt động khởi động trong một tiết học
Một tiết học được coi là một chuỗi các hoạt động diễn ra trong thời gian 45
phút đối với bậc THCS. Trong đó bao gồm các hoạt động của Thầy và hoạt động
của Trò một cách nhịp nhàng để hình thành được kiến thức, năng lực và phẩm chất
cần thiết đảm bảo mục tiêu bài học.
Hoạt động khởi động (tạo tình huống xuất phát) rất cần thiết trong dạy học
nhằm phát triển năng lực tư duy, nêu và giải quyết vấn đề cho học sinh. Hoạt động
này cần tạo ra được những tình huống, những vấn đề mà ở đó người học phải huy
động tất cả các kiến thức hiện có, những kinh nghiệm, vốn sống của mình để cố
gắng nhìn nhận và giải quyết theo cách riêng của mình. Một hoạt động khởi động
hiệu quả sẽ có tác dụng tích cực trong việc kích thích trí tò mò, khơi dậy hứng thú
của học sinh, tạo tâm thế và định hướng nội dung học tập cho các em
b. Một số hình thức tổ chức hoạt động khởi động tiết học Địa lí
Khởi động tiết học bằng một đoạn video, hình ảnh có liên quan đến nội dung
bài học.
Khởi động tiết học bằng một trò chơi: giáo viên thường chọn cho mình hình
thức khởi động bằng cách tổ chức các trò chơi nhanh như: Đuổi hình bắt chữ, ô
cửa bí mật, ngôi sao may mắn, vòng quay kì diệu, đố vui, bingo...Trò chơi giúp
cho hoạt động dạy học trở nên sôi nổi, cuốn hút, giúp học sinh rèn luyện sự mạnh
dạn, tự tin, khả năng phản xạ nhanh, sự sáng tạo, nâng cao tinh thần đoàn kết và sự
tương tác giữa học sinh với học sinh, học sinh với giáo viên...
Khởi động bằng các bài ca dao, tục ngữ tạo sự kết nối giữa nội dung bài học
và sự trải nghiệm thực tế của học sinh: Các câu hỏi trong phần khởi động có thể
chỉ là một tình huống để cho học sinh phát hiện hay huy động vốn hiểu biết của
mình để giải quyết tình huống ấy. Các vấn đề hay câu hỏi được đưa ra sẽ giúp học
sinh phát triển tư duy, xâu chuỗi vấn đề một cách mạch lạc đồng thời tạo hứng thú
cho học sinh vào tiết học mới để khám phá vấn đề còn đang bỏ ngỏ.
Ngoài ra, còn có thể khởi động bằng rất nhiều các hình thức khác như: sử
dụng kĩ thuật dạy học: động não, KWL, tranh luận – phản đối, kĩ thuật “chúng em
biết ba” … hay hình thức đóng kịch, mẩu chuyện ngắn, các bài tập tình huống …
3
c. Một số lưu ý khi tổ chức hoạt động khởi động tiết học Địa lí
Hoạt động khởi động phải xác định rõ mục tiêu cần đạt, phương pháp và kỹ
thuật tổ chức, phương tiện cần dùng; chuyển giao nhiệm vụ cho học sinh một cách
rõ ràng. Nhiệm vụ khi chuyển giao cho học sinh trong hoạt động khởi động cần
kiểm kê lại kiến thức của học sinh (xem học sinh đã có được kiến thức gì liên quan
đến bài học), tạo hứng thú cho học sinh, tạo ra tình huống có vấn đề để dẫn dắt học
sinh vào phần hình thành kiến thức mới. Mỗi hoạt động khởi động trong giờ học
Địa lí cũng giống như món ăn khai vị trong một bữa tiệc, nó sẽ quyết định đến
thành công của giờ học rất nhiều và sẽ tạo tâm thể chủ động cho học sinh khi vào
tiết học.
d. Triển khai thực hiện việc đa dạng các hình thức tổ chức khởi động tiết
học tạo hứng thú cho học sinh trong một số tiết học cụ thể của môn Địa lí lớp 8
* Khởi động tiết học bằng một đoạn video, hình ảnh có liên quan đến nội
dung bài học.
VÍ DỤ 1: BÀI 9. KHU VỰC TÂY NAM Á
1. Mục tiêu
- Tạo cảm xúc cho học sinh sau khi xem xong Clip
- Học sinh trân trọng hòa bình, phản đối chiến tranh
2. Phương pháp/kĩ thuật dạy học
- Phương pháp: trực quan
- Hoạt động: cá nhân
3. Phương tiện
- Clip: Cho em tuổi thơ, cho em hòa bình
https://www.youtube.com/watch?v=Lq6eOyTo5gc
- Giấy note
4. Tiến trình hoạt động
- Bước 1: Hướng dẫn HS học tập:
+ Quan sát đoạn clip và cho biết nội dung chính của clip này?
+ Viết 1 đoạn cảm nhận chia sẻ nỗi đau của nhân dân Afganistan
- Bước 2: GV chiếu clip
Học sinh ghi nội dung khi xem tranh ảnh/clip.
4
Giáo viên mời các học sinh bất kỳ chia sẻ, đánh giá
- Bước 3: Từ phần trả lời của học sinh, giáo viên dẫn vào bài.
VÍ DỤ 2: BÀI 10: ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN KHU VỰC NAM Á
1. Mục tiêu
- Tạo hứng thú cho bài học
- Giới thiệu nội dung bài học
2. Phương pháp/kĩ thuật dạy học
- Phương pháp: trực quan
- Hoạt động: cá nhân
3. Phương tiện
- Clip: dãy núi HYMALAYA.
https://youtu.be/PDrMH7RwupQ
- Giấy note.
4. Tiến trình hoạt động
- Bước 1: Hướng dẫn HS học tập:
+ Quan sát đoạn clip và trả lời các câu hỏi?
- Bước 2: GV chiếu clip
Học sinh ghi nội dung trả lời khi xem tranh ảnh/clip.
Giáo viên mời các học sinh bất kỳ chia sẻ, đánh giá
- Bước 3: Từ phần trả lời của học sinh, giáo viên dẫn vào bài.
* Khởi động tiết học bằng một trò chơi.
VÍ DỤ 1: BÀI 1: VỊ TRÍ ĐỊA LÍ, ĐỊA HÌNH VÀ KHOÁNG SẢN CHÂU Á
1. Mục tiêu:
- Tạo sự hứng thú, sự tò mò cho học sinh khi bước vào bài học.
2. Phương pháp/kĩ thuật dạy học
- Phương pháp/ kĩ thuật: trò chơi
- Hình thức: HS làm việc cá nhân.
3. Phương tiện
5
- Trò chơi: Đuổi hình bắt chữ
4. Tiến trình hoạt động.
- Bước 1: GV giới thiệu trò chơi và phổ biến luật chơi.
- Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ
- Bước 3: GV mời 2 HS lên bảng giúp GV điều khiển trò chơi:
+ 1 HS bấm máy, 1HS điều khiển trò chơi.
+ Sau khi trả lời đúng câu hỏi – HS nhận 1 phần quà (tùy theo từng giáo viên
đưa ra có thể tràng pháo tay, điểm 10, lời khen, ...), giáo viên khen ngợi, tặng quà
cho HS trả lời đúng.
+ Trong quá trình chơi trò chơi, HS gặp khó khăn tìm đáp án GV có thể gợi ý
giúp HS.
- Bước 4: GV nhận xét HS tham gia trò chơi. GV dẫn dắt vào bài mới
+ Cả lớp tham gia trò chơi trong 3 phút 30 giây.
VÍ DỤ 2: BÀI 15: ĐẶC ĐIỂM DÂN CƯ, XÃ HỘI ĐÔNG NAM Á
1. Mục tiêu
Tạo sự hứng thú, sự tò mò cho học sinh khi bước vào bài học.
2. Phương pháp/kĩ thuật dạy học
- Phương pháp/ kĩ thuật: trò chơi
- Hình thức: HS làm việc cá nhân.
3. Phương tiện
- Trò chơi: AI NHANH HƠN
4. Tiến trình hoạt động.
- Bước 1: GV giới thiệu trò chơi và phổ biến luật chơi.
- Bước 2: Học sinh các nhóm quan sát hình ảnh và đoán tên bằng cách ghi
nhanh ra phiếu học tập của mình