Bước đầu xây dựng tiêu chuẩn chẩn đoán thận âm hư theo y học cổ truyền

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 20 * Số 6 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> BƯỚC ĐẦU XÂY DỰNG TIÊU CHUẨN CHẨN ĐOÁN THẬN ÂM HƯ<br /> THEO Y HỌC CỔ TRUYỀN<br /> Vũ Thị Ly Na*, Trần Hoàng*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề và mục tiêu nghiên cứu: Nền y học cổ truyền (YHCT) đã và đang được sử dụng rộng rãi trên<br /> toàn thế giới, tuy nhiên, việc chứng minh tính hiệu quả của phương pháp khám và điều trị theo YHCT vẫn còn<br /> gặp nhiều khó khăn, một phần là do hạn chế trong các công cụ đo lường khách quan. Do đó, việc xây dựng được<br /> các tiêu chẩn chẩn đoán khách quan cho các bệnh cảnh lâm sàng của YHCT là một nhiệm vụ quan trọng mà Tổ<br /> chức y tế thế giới đã đặt ra cho ngành.<br /> Nghiên cứu nhằm bước đầu xây dựng tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh cảnh Thận âm hư- một trong những bệnh<br /> cảnh YHCT thường gặp trên lâm sàng.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Đề tài được tiến hành trong 2 năm, gồm 5 bước: Bước 1: Định nghĩa các triệu<br /> chứng Thận âm hư của YHCT. Bước 2: Chuẩn hóa các định nghĩa triệu chứng bởi 10 chuyên gia YHCT. Bước 3:<br /> Khảo sát các triệu chứng Thận âm hư lâm sàng dựa trên bảng phỏng vấn. Bước 4: Thống kê đánh giá tần suất<br /> xuất hiện các triệu chứng của bệnh cảnh Thận âm hư. Bước 5: Xây dựng tiêu chuẩn chẩn đoán Thận âm hư theo<br /> YHCT bằng cách xác định ngưỡng thấp nhất có giá trị để chẩn đoán Thận âm hư theo kết quả khảo sát trên lâm<br /> sàng.<br /> Kết quả: Đề tài đã định nghĩa được 23 triệu chứng của bệnh cảnh Thận âm hư chia thành 3 nhóm: nhóm<br /> triệu chứng do thiếu nuôi dưỡng của tạng Thận (nhóm 1- 11 triệu chứng), triệu chứng hư nhiệt (nhóm 2- 5 triệu<br /> chứng), và nhóm triệu chứng tổn hao tân dịch (nhóm 3- 7 triệu chứng), được sự đồng thuận cao từ các chuyên<br /> gia YHCT. Khảo sát trên 106 bệnh nhân, sử dụng 5 công cụ để đo lường triệu chứng bao gồm: bảng màu sắc<br /> nước tiểu, bảng màu sắc chất lưỡi, bảng màu sắc rêu lưỡi, bảng ước lượng thể tích tinh dịch, và bảng ước lượng<br /> thể tích kinh trong mỗi chu kỳ kinh nguyệt. Nhóm triệu chứng do thiếu nuôi dưỡng của tạng Thận và triệu<br /> chứng tổn hao tân dịch chiếm tỷ lệ cao trong nghiên cứu: đau khớp (82,08%), nước tiểu vàng (75,47%), kinh<br /> nguyệt ít/mãn kinh ở nữ (96,20%). Đề tài gợi ý Tiêu chuẩn chẩn đoán Thận âm hư gồm 01 triệu chứng nhóm 01<br /> + 01 triệu chứng nhóm 3, hoặc 02 triệu chứng nhóm 1.<br /> Kết luận: Chẩn đoán Thận âm hư HOẶC khi bệnh nhân có 01 triệu chứng Thận thiếu nuôi dưỡng (Tiểu<br /> đêm, Đau khớp, Ù tai, Người gầy, Răng lung lay, Nóng trong xương, Hoa mắt chóng mặt, Tóc bạc, Di mộng<br /> tinh, Tinh ít, Kinh ít / Vô kinh) kèm 01 triệu chứng tổn hao tân dịch (Khát, Nước tiểu vàng, Cầu bón, Lưỡi đỏ,<br /> Rêu vàng, Mạch nhỏ, Mạch nhanh) HOẶC khi có 02 triệu chứng Thận thiếu nuôi dưỡng.<br /> Từ khóa: Thận âm hư, tiêu chuẩn chẩn đoán, Thận thiếu nuôi dưỡng, hư nhiệt, tổn hao tân dịch.<br /> ABSTRACT<br /> PRIMARILY DEFININGDIAGNOSTIC CRITERIA FOR KIDNEY- YIN DEFICIENCY SYNDROME IN<br /> TRADITIONAL MEDICINE<br /> Vu Thi Ly Na, Tran Hoang * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 20 - No 6 - 2016: 37 - 43<br /> <br /> Background and objectives: Traditional medicine has been used worldwide, but its efficiency is still<br /> controversial, partly because of lacking objective measurements to define signs, symptoms, and clinical<br /> syndromes. For this reason, defining diagnostic criteria for clinical syndromes of traditional medicine is an<br /> <br /> * Khoa Y học cổ truyền – Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: ThS.BS. Vũ Thị Ly Na ĐT: 01998381661 Email: bslyna.vn@gmail.com<br /> 37<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 20 * Số 6 * 2016<br /> <br /> important task, which World Health Organization set for this branch of medicine.<br /> This research aims to definite primarily diagnostic criteria for Kidney- Yin deficiency syndrome, one of the<br /> most popular clinical syndromes, in traditional medicine.<br /> Method: This is a 2-year-research, consisting of 5 stages: Stage 1: Defining signs and symptoms of Kidney-<br /> Yin deficiency syndrome. Stage 2: Standardise definitions by 10 traditional medicine specialists. Stage 3:<br /> Investigate signs and symptoms of Kidney- Yin deficiency syndrome in clinical, based on questionnaire. Stage 4:<br /> Evaluate statistically rate of signs and symptoms of Kidney- Yin deficiency syndrome. Stage 5: Definie diagnostic<br /> criteria for Kidney- Yin deficiency syndrome by minimal threshold to diagnose this syndrome following the result<br /> of this clinical investigation.<br /> Results: The research definite 23 signs and symptoms of Kidney- Yin deficiency syndrome, divides them into<br /> 3 subgroups: insufficient nutrition of Kidney subgroup (1st subgroup, including 11 signs and symptoms), Fire-<br /> deficiency subgroup (2nd subgroup, including 5 signs and symptoms), and Water-deficiency subgroup (3rd<br /> subgroup, including7 signs and symptoms). These definitions are approved highly by traditional medicine<br /> specialists. The research investigated 106 patients, used 5 measurements: urine’s color chart, tongue’s color chart,<br /> tongue coating‘s color chart, seminal fluid volume chart, menstrual volume chart. As a result, the most common<br /> signs and symptoms of 1st and 3rd subgroups are joint pain (82.08%), dark yellow urine (75.47%), hypo<br /> menorrhea /menopause (96.20%). The research recommends diagnosing Kidney- Yin deficiency syndrome when<br /> there are 01 signs or symptoms of 1st subgroup plus 01 signs or symptoms of 3rd subgroup, OR there are 02 signs<br /> and symptoms of 1st subgroup.<br /> Conclusion: Kidney- inefficiency syndrome should be diagnosed when there are 01 signs or symptoms of<br /> nutrional deficiency of Kidney (night urination, joint pain, tinnitus, skinny shape, loosing teeth, steaming bone,<br /> dizziness, turning white-hair, ejaculation dysfunction, decreasing seminal fluid volume, decreasing menstrual<br /> volume/menopause) PLUS 01 signs or symptoms of Water-deficiency (thirsty, darken yellow urine, constipation,<br /> red tongue, yellow tongue coating, thread pulse, rapid pulse; OR when there are 02 signs and symptoms of<br /> nutritional deficiency of Kidney.<br /> Key words: Kidney- inefficiency syndrome, diagnostic criteria, nutritional deficiency of Kidney, Fire-<br /> deficiency, Water- deficiency.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ tìm kiếm tiêu chuẩn chẩn đoán Thận âm hư theo<br /> Y học cổ truyền.<br /> Y học cổ truyền (YHCT) đã và đang được sử<br /> dụng phổ biến trên toàn thế giới, tuy nhiên, ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> ngành YHCT hiện nay vẫn còn phải đương đầu Đối tượng nghiên cứu<br /> với nhiều khó khăn trong việc chứng minh giá Tất cả bệnh nhân (BN) đến khám tại Cơ sở 3-<br /> trị của mình và một trong những hạn chế lớn Bệnh viện Đại học Y dược tp.HCM và Bệnh viện<br /> nhất là xây dựng được tiêu chuẩn chẩn đoán Y học cổ truyền Tp. Hồ Chí Minh trong khoảng<br /> khách quan cho các bệnh cảnh lâm sàng. thời gian từ Tháng 4/2013 đến Tháng 01/2014<br /> Bệnh lý tạng Thận, đặc biệt là bệnh lý Thận đồng ý tham gia nghiên cứu.<br /> âm hư là 1 bệnh cảnh lâm sàng thường gặp<br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> trong thực hành YHCT. Các y văn về YHCT đến<br /> nay chỉ dừng lại ở mức độ liệt kê các triệu chứng Đề tài được tiến hành theo 5 bước:<br /> mà chưa trình bày rõ ngưỡng chẩn đoán bệnh BƯỚC 1: Định nghĩa các triệu chứng Thận<br /> lý(1,3,4,5). âm hư của Y học cổ truyền, cụ thể:<br /> Mục tiêu của nghiên cứu là nhằm bước đầu BƯỚC 2: Tham khảo ý kiến, chuẩn hóa các<br /> <br /> <br /> 38<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 20 * Số 6 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> định nghĩa triệu chứng bởi 10 chuyên gia về Y Thận âm hư dựa trên các định nghĩa đã được<br /> học cổ truyền. chuẩn hóa.<br /> BƯỚC 3: Tiến hành khảo sát các triệu chứng Sử dụng các công cụ đo lường màu sắc (chất<br /> Thận âm hư lâm sàng dựa trên bảng phỏng vấn, lưỡi, rêu lưỡi, nước tiểu) và số lượng (tinh dịch,<br /> cụ thể: kinh nguyệt) để khách quan hóa các triệu chứng.<br /> Xây dựng bảng phỏng vấn các triệu chứng<br /> Nước tiểu nhạt màu A 1 mL<br /> <br /> <br /> Nước tiểu vàng trong B 2 mL<br /> <br /> <br /> C 3 mL<br /> <br /> <br /> Nước tiểu sậm màu<br /> D 4 mL<br /> <br /> <br /> E 5mL<br /> Hình 1.Bảng đo lường màu sắc nước Hình 2.Bảng đo lường thể tích máu trong chu kỳ Hình 3. Dụng cụ đo lường thể tích<br /> tiểu kinh tinh dịch<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 4. Dụng cụ đo lường màu sắc chất lưỡi<br /> <br /> <br /> <br /> Hình 5. Dụng cụ đo lường màu sắc rêu lưỡi<br /> BƯỚC 4: Các thông tin được thống kê lại Tiêu chí chọn chuyên gia YHCT<br /> đánh giá tần suất xuất hiện các triệu chứng của Tiến sĩ, Thạc sĩ, BSCK1, BSCK2 chuyên<br /> bệnh cảnh Thận âm hư. ngành YHCT có kinh nghiệm công tác ≥5 năm<br /> BƯỚC 5: Xây dựng tiêu chuẩn chẩn đoán trong lĩnh vực khám và điều trị bệnh theo Y học<br /> Thận âm hư theo Y học cổ truyền bằng cách xác cổ truyền.<br /> định ngưỡng thấp nhất có giá trị để chẩn đoán Tiêu chí chọn y văn<br /> Thận âm hư theo kết quả khảo sát trên lâm sàng.<br /> Y HỌC CỔ TRUYỀN:<br /> Các biến số khảo sát Các tác phẩm kinh điển trong nền YHCT<br /> 23 biến số, thuộc 3 nhóm triệu chứng Việt Nam và thế giới<br /> Nhóm 1. Triệu chứng do Nhóm 2. Triệu Nhóm 3. Triệu<br /> thiếu nuôi dưỡng của chứng hư chứng tổn hao<br /> Nội kinh Tố Vấn<br /> Thận nhiệt tân dịch Nội kinh Linh khu<br /> Nóng trong<br /> Đau khớp Tóc bạc Khát Nạn kinh<br /> người<br /> Răng lung Kinh nguyệt Hải thượng Y tôn tâm lĩnh<br /> Triều nhiệt Táo bón<br /> lay/ rụng ít/mãn kinh<br /> Ra mồ hôi Sách giáo khoa của Đại học Y Dược Tp. Hồ<br /> Ù tai Tiểu đêm Tiểu vàng<br /> trộm Chí Minh và Đại học Y Hà Nội, Học viện Trung<br /> Hoa mắt<br /> Gầy/ sụt cân Hồi hộp Lưỡi đỏ y Nam kinh.<br /> chóng mặt<br /> Cốt chưng<br /> Di mộng tinh Hay quên Rêu vàng<br /> Nguyễn Thị Bay (2007), Bệnh học và điều trị<br /> nhiệt Nội khoa, NXB Y học Hà Nội.<br /> Tinh ít Mạch sác<br /> Mạch tế Trần Thúy và cs (2005), Bài giảng y học cổ<br /> <br /> <br /> 39<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 20 * Số 6 * 2016<br /> <br /> truyền tập II, NXB Y học. Trần Văn Kỳ, Cẩm nang chẩn đoán và điều<br /> Nguyễn Trung Hòa dịch, Trung y học khái trị Nội khoa Đông y.<br /> luận, NXB Thanh Hóa. Y HỌC HIỆN ĐẠI: tác giả là các chuyên gia (<br /> Sách của các tác giả là các Giáo sư, Phó giáo Giáo sư, Tiến sĩ hoặc tương đương) về một lĩnh<br /> sư, Tiến sĩ, Thầy thuốc nhân dân chuyên ngành vực trong Y học.<br /> Y học cổ truyền Nguyên lý nội khoa Harrison, 18th .<br /> Hoàng Bảo Châu (1997), Nội khoa YHCT, Thư viện Y học quốc gia của Mỹ<br /> NXB Y học Hà Nội.<br /> Mô tả triệu chứng Thận âm hư của YHCT<br /> Bảng 1. Bảng mô tả triệu chứng Thận âm hư của YHCT<br /> Triệu chứng Định nghĩa Tiêu chuẩn loại trừ<br /> Uống nhiều nước vào buổi tối,<br /> (6) hay sử dụng các chất kích thích<br /> Tiểu đêm Bệnh nhân đang ngủ phải thức dậy đi tiểu (café, trà)<br /> Có nhiễm trùng tiểu<br /> Bệnh khởi phát từ từ VÀ<br /> Đau khớp Các khớp (thường là vùng thắt lưng và gối) ê mỏi khó chịu, liên miên, Khởi phát đột ngột VÀ < 2 tuần.<br /> lao động mệt thì ê mỏi tăng, nghỉ ngơi thì đỡ, nghỉ ngơi lâu vận động<br /> (1,2,4)<br /> lại lại đau nhiều<br /> Bệnh nhân nghe không rõ HOẶC Có chảy dịch tai<br /> Ù tai Âm thanh lạ trong tai, xuất hiện từng cơn hay liên tục VÀ Khởi phát đột ngột.<br /> (2)<br /> Bệnh khởi phát từ từ Xuất hiện < 3 lần/ tuần<br /> BMI