Các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe - Phần 2

Nghiªn cøu chÝnh s¸ch<br /> <br /> <br /> <br /> Lêi tßa so¹n: B¸o c¸o chung tæng quan ngµnh y tÕ (JAHR) cña Bé Y tÕ vµ nhãm ®èi t¸c y tÕ n¨m 2010 lµ b¸o c¸o thø<br /> t­ do Bé Y tÕ cïng víi c¸c ®èi t¸c ph¸t triÓn y tÕ phèi hîp thùc hiÖn h»ng n¨m. B¸o c¸o n¨m 2010 ph©n tÝch tæng thÓ thùc<br /> tr¹ng ngµnh y tÕ, x¸c ®Þnh c¸c vÊn ®Ò ­u tiªn vµ c¸c gi¶i ph¸p trong thêi gian tíi, gãp phÇn x©y dùng ChiÕn l­îc b¶o vÖ,<br /> ch¨m sãc vµ n©ng cao søc kháe nh©n d©n giai ®o¹n 2011-2020, KÕ ho¹ch 5 n¨m ngµnh Y tÕ giai ®o¹n 2011-2015. Trong<br /> sè tr­íc, T¹p chÝ ChÝnh s¸ch Y tÕ ®· trÝch ®¨ng néi dung vÒ C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn søc kháe PhÇn 1 (tõ ch­¬ng I<br /> T×nh tr¹ng søc kháe vµ c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng). Chóng t«i xin tr©n träng giíi thiÖu PhÇn II víi quý ®éc gi¶ trong Sè 8 nµy.<br /> <br /> <br /> C¸C YÕU Tæ ¶NH H¦ëNG §ÕN SøC KHáE (PhÇn II)<br /> (TrÝch tõ Ch­¬ng I - T×nh tr¹ng søc kháe vµ c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng,<br /> B¸o c¸o chung tæng quan ngµnh y tÕ n¨m 2010).<br /> <br /> Lèi sèng t¨ng nguy c¬ bÖnh vÒ ®éng m¹ch vµnh lªn 25-<br /> Hót thuèc l¸ lµ yÕu tè sè mét trong c¸c yÕu 30% vµ nguy c¬ bÞ ung th­ phæi lªn 20-30%. ë<br /> tè g©y tö vong cã thÓ phßng ®­îc. Cã ®ñ b»ng trÎ em, hót thuèc l¸ thô ®éng cã thÓ g©y viªm<br /> chøng ®Ó kh¼ng ®Þnh thuèc l¸ cã quan hÖ nh©n ®­êng h« hÊp, hen, viªm tai gi÷a vµ héi chøng<br /> qu¶ víi nhiÒu lo¹i ung th­ (phæi, ®­êng tiÕt ®ét tö s¬ sinh.<br /> niÖu, hÇu häng, miÖng, khÝ qu¶n, thanh qu¶n, Trung b×nh ng­êi hót thuèc tö vong sím h¬n<br /> thùc qu¶n, tôy, mòi xoang, mòi hÇu, d¹ dÇy, gan, ng­êi kh«ng hót thuèc kho¶ng 15 n¨m. Mét sè<br /> thËn, cæ tö cung, b¹ch cÇu d¹ng tñy bµo); 4 ng­êi hót thuèc cã thÓ tö vong ë ®é tuæi trung<br /> nhãm bÖnh tim m¹ch (chøng ph×nh ®éng m¹ch niªn vµ mÊt tíi 20 n¨m tuæi thä. Trªn toµn cÇu,<br /> chñ æ bông, chøng x¬ v÷a ®éng m¹ch, bÖnh mçi n¨m thuèc l¸ giÕt chÕt h¬n 5 triÖu ng­êi.<br /> m¹ch m¸u n·o, vµ bÖnh c¬ tim); c¸c bÖnh phæi Con sè nµy sÏ thµnh h¬n 8 triÖu ng­êi mét n¨m<br /> (bÖnh phæi t¾c nghÏn m¹n tÝnh, viªm phæi, gi¶m vµo n¨m 2020. NÕu c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t<br /> chøc n¨ng phæi s¬ sinh cña mÑ cã hót thuèc l¸, thuèc l¸ hiÖu qu¶ kh«ng ®­îc thùc thi th× trong<br /> c¸c bÖnh gi¶m chøc n¨ng phæi, triÖu chøng h« thÕ kû 21 nµy thuèc l¸ sÏ giÕt chÕt 1 tû ng­êi<br /> hÊp trÎ em gåm c¶ hen vµ triÖu chøng h« hÊp toµn cÇu.<br /> kh¸c ë ng­êi lín); c¸c vÊn ®Ò søc kháe sinh s¶n Tiªu thô thuèc l¸ ë ViÖt Nam ®ang cã chiÒu<br /> (gi¶m kh¶ n¨ng sinh, kÐm ph¸t triÓn thai vµ sinh h­íng gia t¨ng: n¨m 1998, tû lÖ hót thuèc l¸ ë<br /> thiÕu c©n, tai biÕn s¶n khoa); vµ c¸c vÊn ®Ò søc nam giíi lµ 50%, n¨m 2002 tû lÖ nµy lµ 56%.<br /> kháe kh¸c (®ôc thñy tinh thÓ, g·y x­¬ng h«ng, Tuy nhiªn, Kh¶o s¸t møc sèng d©n c­ n¨m<br /> lo·ng x­¬ng, loÐt d¹ dµy, suy gi¶m søc kháe dÉn 2006, vµ gÇn ®©y nhÊt lµ kÕt qu¶ ®iÒu tra sö dông<br /> ®Õn nghØ viÖc). ChØ riªng ®èi víi 3 bÖnh nguy thuèc l¸ ë ng­êi lín n¨m 2010 (GATS2010) ®Òu<br /> hiÓm, thuèc l¸ lµ nguyªn nh©n cña tû lÖ m¾c rÊt cho thÊy xu h­íng ®ang ®i ng­îc l¹i, tû lÖ ng­êi<br /> lín: 90% ca ung th­ phæi, 75% ca bÖnh phæi t¾c<br /> tr­ëng thµnh hót thuèc xuèng cßn 47%. ë n÷<br /> nghÏn m¹n tÝnh (COPD) vµ 25% ca bÖnh tim<br /> giíi, tû lÖ hót thuèc chØ chiÕm 1,8%. Tû lÖ hót<br /> thiÕu m¸u côc bé. Ngoµi ra, cã b»ng chøng nghi<br /> thuèc theo nhãm tuæi: cao nhÊt ë c¸c nhãm tuæi<br /> ngê, nh­ng ch­a ®ñ ®Ó kh¼ng ®Þnh r»ng thuèc l¸<br /> 25-55 tuæi ë nam giíi (tû lÖ hót tõ 68% ®Õn<br /> cã quan hÖ nh©n qu¶ víi nhiÒu bÖnh kh¸c n÷a .<br /> 72%) vµ 55-64 tuæi ë n÷ giíi (5,8%). Trong sinh<br /> Hót thuèc l¸ thô ®éng còng cã g©y ra nhiÒu viªn y khoa n¨m thø 3, cã 20,7% sinh viªn nam<br /> bÖnh cho ng­êi kh«ng hót trùc tiÕp. Hót thuèc l¸ vµ 2,7% sinh viªn n÷ hót thuèc. Trong nhãm<br /> thô ®éng cã thÓ g©y nªn nhiÒu bÖnh hiÓm nghÌo gi¸o viªn, cã 21,5% gi¸o viªn nam vµ 1% gi¸o<br /> nh­ ung th­ phæi, c¸c bÖnh vÒ tim m¹ch, nhiÔm viªn n÷ hót thuèc. Theo kÕt qu¶ SAVY 1 vµ<br /> trïng ®­êng h« hÊp vµ ®Î non. Ng­êi kh«ng hót SAVY 2 cho thÊy thanh thiÕu niªn ë løa tuæi 14-<br /> thuèc bÞ ph¬i nhiÔm víi khãi thuèc thô ®éng bÞ 25 ®· tõng hót thuèc l¸ n¨m 2009 lµ 20%, gi¶m<br /> <br /> 12<br />  T¹p chÝ<br /> <br /> <br /> ChÝnh s¸ch Y tÕ - Sè 8/2011<br /> <br /> <br /> <br /> 2% so víi n¨m 2004 (22%). Tuy nhiªn, mét ®iÒu T×nh h×nh tiªu dïng r­îu bia cã xu h­íng<br /> ®¸ng l­u t©m lµ trong nh÷ng thanh niªn ®· tõng tiÕp tôc gia t¨ng. Theo §iÒu tra Y tÕ Quèc gia<br /> hót, tû lÖ vÉn hót ®· t¨ng lªn tõ n¨m 2004 ®Õn 2001-2002, tû lÖ nam giíi 15 tuæi trë lªn uèng<br /> n¨m 2009. r­îu lµ 46%. Tû lÖ uèng r­îu cao ë nhãm cã<br /> T¹i ViÖt Nam, ­íc tÝnh mçi n¨m thuèc l¸ giÕt tr×nh ®é häc vÊn cao h¬n: Nam giíi cã tr×nh ®é<br /> chÕt 40.000 ng­êi. §iÒu nµy cã nghÜa lµ mçi häc vÊn tõ trung häc phæ th«ng trë xuèng uèng<br /> ngµy cã h¬n 100 ng­êi tö vong v× nh÷ng bÖnh r­îu kho¶ng 40%, trong khi ®ã ë nhãm nam<br /> do hót thuèc g©y nªn. ¦íc tÝnh con sè nµy sÏ giíi cã tr×nh ®é trªn trung häc phæ th«ng, kÓ c¶<br /> t¨ng lªn kho¶ng 70.000 ng­êi/n¨m vµo n¨m n«ng th«n, thµnh thÞ lµ kho¶ng 60%.<br /> 2030. Uèng r­îu ë tuæi vÞ thµnh niªn lµ mét vÊn ®Ò<br /> Bªn c¹nh g¸nh nÆng vÒ bÖnh tËt vµ tö vong, ®­îc nhiÒu n­íc quan t©m. Kh¶ n¨ng kiÓm so¸t<br /> hót thuèc cßn t¹o ra g¸nh nÆng vÒ tµi chÝnh. b¶n th©n cña thanh niªn kÐm h¬n ng­êi lín tuæi,<br /> Thuèc l¸ lµm ph¸t sinh chi phÝ khæng lå ®Ó ®iÒu nªn khi say r­îu cã thÓ cã hµnh vi nguy hiÓm<br /> trÞ nh÷ng ca bÖnh do hót thuèc g©y ra. nh­ l¸i xe víi tèc ®é cao, thËm chÝ ®ua xe, g©y<br /> tai n¹n, l¹ng l¸ch, ®¸nh vâng, ®¸nh nhau, giÕt<br /> Sö dông r­îu bia kh«ng hîp lý cã ¶nh<br /> nhau, l¹m dông t×nh dôc. Theo ®iÒu tra thanh<br /> h­ëng lín tíi søc kháe th«ng qua 3 kªnh: say<br /> thiÕu niªn ViÖt Nam (SAVY 1 vµ SAVY 2), tû lÖ<br /> r­îu, nghiÖn r­îu vµ ngé ®éc r­îu. Say r­îu<br /> ®· tõng uèng hÕt mét cèc r­îu/bia trong ®é tuæi<br /> liªn quan ®Õn hµnh vi rñi ro (vÝ dô t×nh dôc<br /> 14-17 tuæi n¨m 2004 lµ 35%, ®Õn n¨m 2009 ®·<br /> kh«ng an toµn), b¹o lùc (trong gia ®×nh hoÆc<br /> lªn 47,5%; ®èi víi tuæi 18-21 n¨m 2004 lµ<br /> ngoµi x· héi) vµ tai n¹n. NghiÖn r­îu liªn quan<br /> 57,9%, ®Õn n¨m 2009 ®· lªn 66,9%.<br /> ®Õn viÖc sö dông th­êng xuyªn, kÐo dµi dÉn ®Õn<br /> bÖnh tËt, rèi lo¹n t©m thÇn vµ vÊn ®Ò x· héi. Vµ ChÕ ®é dinh d­ìng vµ tËp thÓ dôc: ChÕ ®é<br /> ngé ®éc tõ r­îu, ®Æc biÖt r­îu nÊu thñ c«ng ¨n, kÓ c¶ khèi l­îng vµ c¬ cÊu kÕt hîp víi ho¹t<br /> (chiÕm 80% thÞ phÇn ë n­íc ta), liªn quan ®Õn ®éng thÓ chÊt th­êng xuyªn ®Òu cã vai trß quan<br /> 60 lo¹i bÖnh vµ rèi lo¹n nh­ dÞ tËt bÈm sinh cho träng trong viÖc duy tr×, b¶o vÖ vµ t¨ng c­êng<br /> trÎ cã mÑ sö dông r­îu khi mang thai, h¹i tÕ bµo søc kháe. ChÕ ®é ¨n kh«ng hîp lý vµ thiÕu ho¹t<br /> n·o ¶nh h­ëng kh¶ n¨ng häc, c¸c lo¹i bÖnh gan, ®éng thÓ chÊt lµ hai yÕu tè rñi ro chñ yÕu cña<br /> mét sè lo¹i ung th­, gi¶m søc ®Ò kh¸ng, ®au tim t¨ng huyÕt ¸p, t¨ng ®­êng huyÕt, mì m¸u cao,<br /> ®èi víi nh÷ng ng­êi uèng qu¸ møc. R­îu lµ thõa c©n/bÐo ph×, vµ lµ yÕu tè nguy c¬ cña c¸c<br /> nguyªn nh©n cña 3,7% tæng sè tö vong vµ 4,4% bÖnh m¹n tÝnh chÝnh nh­ bÖnh tim m¹ch, ung<br /> g¸nh nÆng bÖnh tËt trong thÕ giíi. R­îu g©y ra th­ vµ tiÓu ®­êng. B»ng chøng tõ c¸c nghiªn cøu<br /> g¸nh nÆng bÖnh tËt cho nam giíi cao h¬n 4 lÇn cho thÊy tËp thÓ dôc th­êng xuyªn cã thÓ lµm<br /> so víi n÷ giíi. Nguyªn nh©n tö vong liªn quan gi¶m cholesterol trong m¸u, gi¶m huyÕt ¸p cao,<br /> r­îu lín nhÊt lµ chÊn th­¬ng kh«ng chñ ®Þnh, c¶i tiÕn thµnh phÇn c¬ thÓ b»ng c¸ch "®èt" mì,<br /> bÖnh tim m¹ch vµ ung th­. §èi víi g¸nh nÆng t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó cã møc ®­êng huyÕt tèt, hç trî<br /> bÖnh tËt (DALY) th× rèi lo¹n t©m thÇn liªn quan duy tr× mËt ®é x­¬ng, t¨ng søc ®Ò kh¸ng vµ gi¶i<br /> ®Õn r­îu lµ quan träng nhÊt. táa c¨ng th¼ng, gi¶m nguy c¬ bÞ trÇm uÊt. ChØ<br /> KÕt qu¶ s¬ bé cña mét nghiªn cøu vÒ g¸nh viÖc ®i bé ®Òu ®Æn cã thÓ t¨ng søc cña hÖ tim vµ<br /> nÆng bÖnh tËt cña ViÖn ChiÕn l­îc vµ ChÝnh s¸ch phæi, gi¶m nguy c¬ bÖnh tim, tai biÕn m¹ch m¸u<br /> Y tÕ kÕt hîp víi Tr­êng §¹i häc Queensland, n·o, gi¶m tai biÕn cña c¸c bÖnh tiÓu ®­êng, ®au<br /> c¬ vµ khíp, cao huyÕt ¸p, cholesterol cao, gióp<br /> óc, cho thÊy r»ng rèi lo¹n t©m thÇn do r­îu lµ<br /> t¨ng søc cña x­¬ng vµ c¶i thiÖn kh¶ n¨ng gi÷<br /> mét trong 10 bÖnh g©y g¸nh nÆng bÖnh tËt lín<br /> c©n ®èi c¬ thÓ, t¨ng søc c¬ b¾p vµ gi¶m bÐo.<br /> nhÊt ®èi víi nam giíi ë ViÖt Nam.<br /> Theo Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi, mçi n¨m kho¶ng<br /> <br /> <br /> 13<br /> Nghiªn cøu chÝnh s¸ch<br /> <br /> <br /> <br /> 2,7 triÖu ng­êi tö vong do ¨n Ýt rau vµ hoa qu¶, tiªm chÝch ma tuý. Tû lÖ ng­êi nghiÖn ma tuý cã<br /> vµ 1,9 triÖu ng­êi tö vong do thiÕu ho¹t ®éng thÓ quan hÖ t×nh dôc víi g¸i m¹i d©m trong 12 th¸ng<br /> chÊt. qua tõ 11% ®Õn 48% (tïy tØnh), v× vËy nguy c¬<br /> ViÖt Nam vÉn ®ang ph¶i ®èi phã víi tû lÖ suy l©y truyÒn HIV trong nhãm nghiÖn chÝch ma<br /> dinh d­ìng trÎ em cao. Ho¹t ®éng thÓ lùc vÉn tuý, m¹i d©m vµ b¹n t×nh cña hä lµ kh¸ cao. Sö<br /> chñ yÕu do tÝnh chÊt c«ng viÖc lao ®éng ch©n tay dông ma tuý phæ biÕn ë nam giíi (chiÕm h¬n<br /> tiªu tèn calo. V× vËy, tû lÖ thõa c©n vµ bÐo ph× cßn 90% c¸c ca nghiÖn ma tuý) vµ ng­êi trÎ. HiÖn<br /> ë møc thÊp. N¨m 2001-2002, theo §TYTQG, tû nay 80% ng­êi sö dông ma tuý < 35 tuæi vµ 52%<br /> lÖ thõa c©n ë trÎ em d­íi 10 tuæi lµ d­íi 2% vµ ë < 25 tuæi. Theo B¸o c¸o gi¸m s¸t hµnh vi n¨m<br /> nh÷ng ng­êi tõ 16 tuæi trë lªn chØ ë møc 12%, 2009, h¬n mét nöa sè ng­êi chÝch ma tóy ë d­íi<br /> trong ®ã tû lÖ ë møc bÐo ph× rÊt thÊp. Nãi chung, 30 tuæi. Tû lÖ nhiÔm HIV trong nh÷ng ng­êi<br /> chÕ ®é ¨n hiÖn nay cña ng­êi ViÖt Nam chøa nghiÖn ma tóy cã xu h­íng gi¶m ®i ë hÇu hÕt<br /> nhiÒu rau, qu¶, víi l­îng mì thÊp lµ mét yÕu tè c¸c ®Þa ph­¬ng ®­îc quan s¸t, trõ Thµnh phè<br /> tèt ®Ó b¶o vÖ cho søc kháe. Tuy nhiªn, t×nh h×nh Hå ChÝ Minh.<br /> nµy cã thÓ thay ®æi nhanh, ®Æc biÖt ®èi víi tÇng Tai n¹n, th­¬ng tÝch, b¹o lùc giíi<br /> líp giµu cã, ë thµnh thÞ, n¬i dÔ dµng tiÕp cËn víi<br /> An toµn lao ®éng, an toµn giao th«ng vµ an<br /> nh÷ng lo¹i thùc phÈm ®em l¹i nhiÒu n¨ng l­îng.<br /> toµn céng ®ång ®Òu lµ yÕu tè quan träng b¶o vÖ<br /> ViÖt Nam lµ mét n­íc n«ng nghiÖp, gÇn 80% søc kháe nh©n d©n. Tuy nhiªn, do thiÕu ý thøc,<br /> d©n sè lµm nghÒ n«ng, lao ®éng ch©n tay vÊt v¶. do thiÕu b¶o hé lao ®éng, do thiÕu sù quan t©m<br /> Ho¹t ®éng thÓ dôc, thÓ thao chñ yÕu lµ nhãm trÎ trong x· héi, tai n¹n tiÕp tôc x¶y ra th­êng<br /> tuæi, ng­êi giµ vµ mét sè ng­êi lµm nghÒ tÜnh xuyªn.<br /> t¹i. Theo §TYTQG, tû lÖ kh«ng ho¹t ®éng thÓ<br /> Tai n¹n th­¬ng tÝch ®ang lµ mét trong nh÷ng<br /> lùc cña nh÷ng ng­êi tõ 15 tuæi trë lªn lµ 65%,<br /> nguyªn nh©n g©y tö vong cao nhÊt ë ViÖt Nam.<br /> ®èi víi nh÷ng ng­êi lµm nghÒ tÜnh lµ 57%. Theo<br /> Theo kÕt qu¶ §TYTQG 2001-2002, ®©y lµ tai<br /> §TYTQG 2001-2002 cho thÊy tû lÖ nh÷ng<br /> n¹n ®øng thø t­ trong c¸c nguyªn nh©n g©y tö<br /> ng­êi tõ 15 tuæi trë lªn cã tËp thÓ dôc thÓ thao lµ<br /> vong. N¨m 2008 cã 7.370 ng­êi bÞ th­¬ng vµ<br /> 34,9%, trong ®ã mét nöa lµ tËp th­êng xuyªn<br /> 10.506 ng­êi tö vong do tai n¹n giao th«ng<br /> h»ng tuÇn tõ 5 lÇn trë lªn.<br /> ®­êng bé. Thµnh phè Hå ChÝ Minh, B×nh<br /> Ma tóy, m¹i d©m D­¬ng vµ §ång Nai lµ ba tØnh/thµnh phè cã sè<br /> Ma tóy cã nhiÒu t¸c ®éng cã h¹i ®èi víi søc ng­êi bÞ tai n¹n giao th«ng vµ tö vong cao nhÊt<br /> kháe, tõ nhiÔm khuÈn, nhiÔm vi rót khi sö dông trong c¶ n­íc (sè ca lµ 411, 358 vµ 322, sè tö<br /> chung b¬m kim tiªm ®Ó chÝch ma tóy, ®Õn ung vong lµ 954, 437 vµ 441).<br /> th­ do hót cÇn sa, gi¶m søc ®Ò kh¸ng, bÖnh tim, NhiÔm ®éc ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt lµ mét<br /> dÞ tËt bÈm sinh, rèi lo¹n t©m thÇn vµ tö vong do vÊn ®Ò næi lªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, theo<br /> sö dông qu¸ liÒu. Ng­êi b¸n d©m cã rñi ro cao b¸o c¸o thèng kª cña c¸c tØnh, thµnh phè, trong<br /> l©y bÖnh qua ®­êng t×nh dôc gåm c¶ HIV/AIDS, n¨m 2006 ®· cã 2.504 vô nhiÔm ®éc ho¸ chÊt<br /> vµ dÔ trë thµnh n¹n nh©n cña b¹o lùc, hoÆc ¸p lùc b¶o vÖ thùc vËt víi 4.943 tr­êng hîp nhiÔm ®éc.<br /> ®èi víi søc kháe t©m thÇn. Sè tö vong lµ 155 ng­êi chiÕm 3% sè tr­êng hîp<br /> Sè ng­êi sö dông ma tuý ë ViÖt Nam t¨ng nhiÔm ®éc.<br /> nhanh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®Æc biÖt lµ ë ViÖt Nam vÉn cßn t­ t­ëng “träng nam<br /> nhãm trÎ tuæi. HIV/AIDS cã liªn quan rÊt cao khinh n÷” - mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan<br /> víi sö dông ma tuý, ­íc tÝnh cã kho¶ng 56,9% träng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng mÊt c©n b»ng giíi tÝnh<br /> ng­êi nhiÔm HIV/AIDS trong c¶ n­íc lµ do khi sinh.<br /> <br /> 14<br />  T¹p chÝ<br /> <br /> <br /> ChÝnh s¸ch Y tÕ - Sè 8/2011<br /> <br /> <br /> <br /> B¹o lùc ®èi víi phô n÷ lµm ¶nh h­ëng nghiªm gi÷a bè vµ mÑ khi cßn nhá lµ nh÷ng yÕu tè nguy<br /> träng ®Õn søc kháe vµ tinh thÇn phô n÷. Theo c¬ dÉn ®Õn b¹o lùc ®èi víi phô n÷ trong gia ®×nh<br /> nghiªn cøu cña Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam, vµ ¶nh h­ëng lín ®Õn søc kháe ng­êi phô n÷.<br /> trong sè nh÷ng phô n÷ ®· tõng bÞ chång ®¸nh cã Nghiªn cøu vÒ n¹n b¹o hµnh víi phô n÷ ë<br /> kho¶ng 6% ®· tõng ph¶i vµo bÖnh viÖn ®iÒu trÞ, ViÖt Nam cho thÊy tÖ n¹n nµy x¶y ra c¶ ë thµnh<br /> 51,8% ng­êi vî ®· bÞ s­ng tÝm trong vµi ngµy. thÞ vµ n«ng th«n, vµ c¸c tÇng líp x· héi kh¸c<br /> ViÖc ®¸nh ®Ëp g©y th­¬ng tÝch cã thÓ lµm s¶y nhau. Cuéc kh¶o s¸t do Vò M¹nh Lîi vµ céng sù<br /> thai hoÆc ®Î non ®èi víi phô n÷. §©y còng lµ tiÕn hµnh cho biÕt, nÕu xÐt theo tÊt c¶ c¸c lo¹i<br /> nguyªn nh©n ®Èy mét sè phô n÷ ®Õn b­íc ®­êng ng­îc ®·i, tõ ng­îc ®·i vÒ th©n thÓ vµ lêi nãi,<br /> cïng ph¶i tù kÕt thóc cuéc ®êi m×nh ®ång thêi ®· ng­îc ®·i vÒ t×nh c¶m vµ c¸c ng­îc ®·i liªn<br /> c­íp ®i m«i tr­êng sèng vµ gi¸o dôc b×nh th­êng quan ®Õn t×nh dôc, th× cã ®Õn kho¶ng 80% phô<br /> cho rÊt nhiÒu trÎ em. Nghiªn cøu trªn 883 phô n÷ n÷ ®· tõng bÞ ng­îc ®·i bëi ng­êi chång, tõ 10%<br /> cã chång t¹i huyÖn Ba V×, tØnh Hµ T©y cho thÊy ®Õn 25% (tõ lo¹i gia ®×nh kh¸ gi¶ ®Õn nghÌo) ®·<br /> 60,6% phô n÷ cã chång bÞ Ýt nhÊt mét lo¹i b¹o tõng bÞ ®¸nh, vµ tõ 16% ®Õn 25% (theo ph©n lo¹i<br /> lùc (b¹o lùc thÓ x¸c, b¹o lùc t×nh dôc vµ b¹o lùc møc sèng cña gia ®×nh) ®· tõng bÞ c­ìng Ðp t×nh<br /> tinh thÇn) trong cuéc ®êi cña hä, 30,9% lµ n¹n dôc.<br /> nh©n cña b¹o lùc thÓ x¸c vµ 6,6% cña b¹o lùc<br /> Vai trß cña ngµnh y tÕ quan träng kh«ng chØ<br /> t×nh dôc, 32,7% lµ n¹n nh©n cña c¶ b¹o lùc thÓ<br /> trong viÖc ch÷a trÞ, theo dâi, hç trî chuyªn m«n<br /> x¸c vµ t×nh dôc. Trong ®ã, trªn 14% phô n÷ lµ<br /> y tÕ cho n¹n nh©n bÞ th­¬ng tÝch, mµ cßn trong<br /> n¹n nh©n cña b¹o lùc thÓ x¸c nÆng. Nghiªn cøu<br /> viÖc ph¸t hiÖn sím b¹o lùc, ghi chÐp hå s¬, phèi<br /> nµy còng cho thÊy, thu nhËp thÊp, tr×nh ®é häc<br /> hîp víi chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, Héi Phô n÷ vµ<br /> vÊn thÊp cña c¶ ng­êi chång vµ ng­êi vî, ®µn<br /> c¸c tæ chøc, ®oµn thÓ x· héi ®Ó phßng chèng<br /> «ng cã h¬n mét vî/b¹n t×nh, chøng kiÕn b¹o lùc<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 15<br /> Nghiªn cøu chÝnh s¸ch<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Ph©n tÇng x·<br /> héi trong ch¨m sãc søc kháe<br /> TS. TrÇn ThÞ Minh Ngäc1<br /> <br /> <br /> <br /> K Õt qu¶ cña §iÒu tra Y tÕ Quèc gia cho thÊy<br /> cã t­¬ng quan râ gi÷a møc sèng vµ t×nh<br /> tr¹ng søc khoÎ. Nãi chung, møc sèng cµng thÊp,<br /> nh©n nhãm giµu quan t©m ®Õn søc khoÎ cña hä<br /> lµ do cã nhiÒu ®iÒu kiÖn tiÕp cËn víi kh¸m ch÷a<br /> bÖnh nhiÒu h¬n. So s¸nh c¸c chØ b¸o gi÷a cét (a)<br /> t×nh tr¹ng søc khoÎ cµng yÕu. Theo sè liÖu cña vµ (b) cña B¶ng 1 cho thÊy, tû lÖ ng­êi nghÌo èm<br /> Tæng côc thèng kª (B¶ng 1), trong 12 th¸ng qua, nÆng th­êng chiÕm kho¶ng 1/4 so víi tû lÖ m¾c<br /> tû lÖ ng­êi giµu ph¶i n»m mét chç, ch¨m sãc t¹i bÖnh, trong khi ë nhãm giµu tû lÖ nµy th­êng lµ<br /> gi­êng lu«n thÊp h¬n ng­êi nghÌo. Nguyªn 1/7 ®Õn 1/8.<br /> B¶ng 1: Tû lÖ ng­êi m¾c bÖnh chÊn th­¬ng chia 5 nhãm thu nhËp<br /> §¬n vÞ tÝnh: (%)<br /> <br /> N¨m 2006 N¨m 2007<br /> 12 th¸ng qua N»m 1 chç, ph¶i ch¨m 12 th¸ng qua N»m 1 chç, ph¶i ch¨m<br /> (a) sãc t¹i gi­êng (b) (a) sãc t¹i gi­êng (b)<br /> NghÌo nhÊt 45.8 12.8 48.1 12.0<br /> GÇn nghÌo nhÊt 46.8 10.8 49.1 10.4<br /> Trung b×nh 49.1 10.4 50.0 9.8<br /> GÇn giµu nhÊt 51.0 9.7 54.3 9.4<br /> Giµu nhÊt 52.9 8.6 56.6 8.7<br /> (Nguån: Tæng côc thèng kª, 2009)<br /> <br /> Sù kh¸c biÖt vÒ møc sèng còng t¹o nªn sù vÊn lµ 34,2%, trong ®ã 31% cã kh¸m/ch÷a bÖnh<br /> ph©n tÇng trong ch¨m sãc søc khoÎ gi÷a c¸c ngo¹i tró vµ 6,5% cã kh¸m ch÷a bÖnh néi tró. So<br /> nhãm d©n c­. Nghiªn cøu cho thÊy, cã sù kh¸c víi n¨m 2006, tû lÖ kh¸m/ch÷a bÖnh cña thµnh<br /> biÖt rÊt râ gi÷a c¸c nhãm thu nhËp vÒ tiÕp cËn viªn hé gia ®×nh gi¶m, trong ®ã tû lÖ kh¸m/ch÷a<br /> c¸c c¬ së y tÕ. Nh÷ng ng­êi thuéc nhãm nghÌo bÖnh ngo¹i tró gi¶m 1,6%, nh­ng tû lÖ kh¸m<br /> vµ cËn nghÌo th­êng Ýt cã c¬ héi kh¸m, ch÷a ch÷a bÖnh néi tró t¨ng nhÑ. Nhãm hé giµu nhÊt<br /> bÖnh ë bÖnh viÖn nhµ n­íc so víi c¸c nhãm kh¸ cã tû lÖ l­ît ng­êi kh¸m ch÷a bÖnh cao h¬n mét<br /> gi¶ vµ giµu cã. chót so víi nhãm hé nghÌo nhÊt (35,4% so víi<br /> Theo Kh¶o s¸t møc sèng 2008, cã 52% thµnh 34,2%).<br /> viªn hé tr¶ lêi cã bÞ èm/bÖnh/chÊn th­¬ng trong Khi ph¶i nhËp viÖn, ng­êi d©n chñ yÕu ®·<br /> 12 th¸ng qua, trong ®ã chØ cã 10,1% sè ng­êi bÞ ®Õn c¸c bÖnh viÖn nhµ n­íc. Tû lÖ l­ît ng­êi<br /> èm/bÖnh/chÊn th­¬ng ph¶i n»m mét chç vµ ph¶i kh¸m ch÷a bÖnh néi tró t¹i c¸c bÖnh viÖn nhµ<br /> ch¨m sãc t¹i gi­êng. So víi n¨m 2006, tû lÖ n­íc n¨m 2008 cao h¬n. Tuy nhiªn, so víi ng­êi<br /> ng­êi tr¶ lêi bÞ èm/bÖnh/chÊn th­¬ng t¨ng nhÑ ë<br /> c¸c vïng, thµnh thÞ, n«ng th«n vµ c¸c nhãm thu<br /> nhËp. Sè ng­êi bÞ èm/bÖnh/chÊn th­¬ng cã kh¸m 1<br /> Phã tr­ëng Khoa X·<br /> héi häc - Häc viÖn ChÝnh trÞ - Hµnh chÝnh<br /> ch÷a bÖnh trong 12 th¸ng tr­íc thêi ®iÓm pháng Khu vùc 1<br /> <br /> <br /> 16<br />  T¹p chÝ<br /> <br /> <br /> ChÝnh s¸ch Y tÕ - Sè 8/2011<br /> <br /> <br /> <br /> d©n thµnh thÞ th× ng­êi d©n n«ng th«n cã Ýt h¬n lËp vµ t­ nh©n), 30% cßn l¹i sö dông ®Ó tù mua<br /> c¬ héi ®­îc kh¸m ch÷a bÖnh t¹i c¸c bÖnh viÖn thuèc, vËt t­ y tÕ vÒ ch÷a bÖnh. Víi bÖnh nh©n<br /> nhµ n­íc, ®Æc biÖt lµ ë vïng s©u, vïng xa, vïng néi tró, phÇn nép viÖn phÝ trong bÖnh viÖn chØ<br /> kinh tÕ cßn nhiÒu khã kh¨n, c¸c hé nghÌo. N¨m chiÕm 60%, cßn l¹i 40% lµ c¸c kho¶n chi gi¸n<br /> 2008 cã 82% l­ît ng­êi ë khu vùc n«ng th«n tiÕp (nh­ ¨n, ë, ®i l¹i, quµ biÕu cho nh©n viªn y<br /> kh¸m, ch÷a bÖnh néi tró t¹i c¸c bÖnh viÖn nhµ tÕ) vµ chi phÝ mua thuèc, dÞch vô y tÕ thªm ë<br /> n­íc, trong khi tû lÖ nµy ë khu vùc thµnh thÞ lµ ngoµi c¬ së ®iÒu trÞ. Cµng lªn tuyÕn trªn th× tû lÖ<br /> 92%. Nhãm hé giµu nhÊt cã tû lÖ kh¸m ch÷a chi c¸c kho¶n gi¸n tiÕp cµng cao h¬n. Kh¸c víi<br /> bÖnh néi tró t¹i c¸c bÖnh viÖn nhµ n­íc cao h¬n ®iÒu trÞ néi tró, gÇn 84% chi phÝ ®iÒu trÞ ngo¹i<br /> nhãm hé nghÌo nhÊt. Chªnh lÖch nµy cßn cao tró cña hé gia ®×nh lµ chi cho thuèc vµ dÞch vô y<br /> h¬n ®èi víi kh¸m ch÷a bÖnh ngo¹i tró. Tuy tÕ; chi phÝ gi¸n tiÕp chØ chiÕm 16%.<br /> nhiªn, so víi ng­êi d©n thµnh thÞ th× ng­êi d©n T¸c ®éng cña chi phÝ y tÕ tõ tiÒn tói ®èi víi<br /> n«ng th«n cã Ýt h¬n c¬ héi ®­îc kh¸m ch÷a bÖnh ph¸t triÓn<br /> t¹i c¸c bÖnh viÖn nhµ n­íc, ®Æc biÖt lµ ë vïng<br /> s©u, vïng xa, vïng kinh tÕ cßn nhiÒu khã kh¨n, Chi cho y tÕ, nhÊt lµ chi tõ tiÒn tói, th­êng<br /> c¸c hé nghÌo. kh¸c víi chi cho dÞch vô vµ hµng hãa tiªu dïng<br /> kh¸c, v× ®ã lµ kho¶n chi kh«ng mong muèn vµ lµ<br /> T¹i ViÖt Nam, tû lÖ chi tiªu tõ tiÒn tói trong<br /> mét ph¶n øng ®èi víi mét sù kiÖn bÊt h¹nh do<br /> tæng chi tiªu y tÕ cña toµn x· héi ­íc tÝnh tõ 60<br /> søc kháe, ®«i khi bÊt ngê, kh«ng dù ®o¸n tr­íc<br /> ®Õn 70%, mét tû lÖ rÊt cao. Chi tiªu th¶m häa<br /> ®­îc, cã t¸c ®éng hoµn toµn tiªu cùc tíi phóc lîi<br /> cho y tÕ lµ chi tiªu y tÕ trùc tiÕp cña hé gia ®×nh<br /> cña hé gia ®×nh, lµm gi¶m nguån lùc cã thÓ sö<br /> (th­êng tÝnh trong 1 n¨m) v­ît qu¸ kh¶ n¨ng chi<br /> dông ®Ó mua hµng hãa vµ dÞch vô kh¸c. Chi phÝ<br /> tr¶ cña hé gia ®×nh ®ã ë mét møc quy ­íc nµo ®ã<br /> y tÕ tõ tiÒn tói ®èi víi hé gia ®×nh cã thÓ g©y ra sù<br /> (vÝ dô chi cho y tÕ chiÕm ³ 40% chi tiªu ngoµi mÊt c«ng b»ng trong CSSK trªn c¸c mÆt sau<br /> l­¬ng thùc - thùc phÈm cña hé gia ®×nh). Kh¶ ®©y:<br /> n¨ng chi tr¶ cña hé gia ®×nh lµ phÇn thu nhËp cßn<br /> l¹i cña hé gia ®×nh sau khi ®· chi cho l­¬ng thùc ViÖc chi tr¶ viÖn phÝ trùc tiÕp cã thÓ lµm h¹n<br /> thùc phÈm. chÕ viÖc tiÕp cËn vµ sö dông dÞch vô kh«ng chØ<br /> ®èi víi hé nghÌo mµ ngay c¶ hé kh«ng nghÌo.<br /> T×nh h×nh chi tiªu y tÕ tõ tiÒn tói cña hé<br /> Trong tr­êng hîp ng­êi nghÌo cã thÎ BHYT th×<br /> gia ®×nh<br /> c¸c kho¶n chi phÝ y tÕ gi¶m ®i ®¸ng kÓ, tuy nhiªn<br /> Chi tiªu y tÕ tõ tiÒn tói hé gia ®×nh chiÕm tû lÖ ph¶i tr¶ thªm c¸c kho¶n kh¸c do kh«ng ®­îc<br /> lín trong tæng chi y tÕ. Theo sè liÖu cña Tµi BHYT thanh to¸n nh­ tiÒn thuèc, vËt t­ tiªu hao,<br /> kho¶n y tÕ quèc gia 2004-2006, Bé Y tÕ th× tû lÖ dÞch truyÒn… th× chi phÝ cho y tÕ vÉn lµ nh÷ng<br /> nµy lµ 63,9%, 64,5% vµ 60,8% cho c¸c n¨m g¸nh nÆng kh«ng nhá ®èi víi ng­êi d©n. Trong<br /> 2004, 2005, 2006. Theo ®¸nh gi¸ cña Tæ chøc Y tr­êng hîp ph¶i sö dông dÞch vô th× nhiÒu gia<br /> tÕ ThÕ giíi, tû lÖ chi tiªu tõ tiÒn tói nµy lµ rÊt cao, ®×nh ph¶i b¸n nhµ cöa, ph­¬ng tiÖn s¶n xuÊt, ®Ó<br /> g©y mÊt c«ng b»ng trong ch¨m sãc søc kháe. trang tr¶i chi phÝ bÖnh viÖn, tõ ®ã sÏ dÉn ®Õn<br /> C¬ cÊu chi phÝ y tÕ tõ tiÒn tói cña hé gia nghÌo ®ãi. §èi víi KCB ngo¹i tró, dï chi phÝ<br /> ®×nh mét lÇn kh«ng cao, nh­ng tÝch lòy nhiÒu lÇn<br /> N¨m 2006, ­íc tÝnh b×nh qu©n ®Çu ng­êi, chi trong n¨m g©y g¸nh nÆng kh«ng kÐm g× ®iÒu trÞ<br /> tiªu y tÕ trùc tiÕp tõ tói hé gia ®×nh lµ 452.000 néi tró.<br /> ®ång (27 USD). Theo §iÒu tra Y tÕ Quèc gia Chi phÝ trùc tiÕp tõ tiÒn tói cho y tÕ cao lµ mét<br /> 2002 th× cã ®Õn 70% c¸c kho¶n chi tõ tiÒn tói trong c¸c nguyªn nh©n g©y ®ãi nghÌo. §èi víi<br /> dïng ®Ó chi tr¶ KCB néi tró vµ ngo¹i tró (c«ng ng­êi nghÌo, ng­êi cã thu nhËp trung b×nh,<br /> <br /> 17<br /> Nghiªn cøu chÝnh s¸ch<br /> <br /> <br /> <br /> thËm chÝ c¶ ng­êi cã thu nhËp kh¸ chØ cÇn mét thÓ dÉn ®Õn sù mÊt c«ng b»ng trong CSSK.<br /> lÇn ph¶i n»m viÖn còng cã thÓ chi cho y tÕ cao vµ Kh¸c biÖt vÒ chi tiªu cho y tÕ theo thu nhËp<br /> ®iÒu nµy dÔ dÉn ®Õn c¶nh nî nÇn tóng thiÕu vµ<br /> B¶ng 2 cho thÊy, víi tÊt c¶ c¸c nhãm thu<br /> ®ãi nghÌo.<br /> nhËp, møc chi tiªu cho y tÕ t¨ng dÇn qua c¸c n¨m<br /> C¸ch cã tiÒn ®Ò chi tr¶ cho dÞch vô y tÕ cña 2006 ®Õn 2008. Víi møc t¨ng cña nhãm nghÌo<br /> nhiÒu hé gia ®×nh lµ vay m­în hoÆc b¸n tµi s¶n. lµ 1,66 lÇn vµ nhãm cËn nghÌo lµ 1,78 lÇn. Con<br /> Nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña chi phÝ y tÕ tõ tiÒn sè nµy ë nhãm kh¸ gi¶ lµ 1,8 lÇn vµ nhãm giµu lµ<br /> tói cña hé gia ®×nh dÉn ®Õn sù h¹n chÕ kh¶ n¨ng 1,67 lÇn. Chi tiªu y tÕ b×nh qu©n cña ng­êi giµu<br /> tiÕp cËn c¸c dÞch vô y tÕ cña mét bé phËn nh©n nhiÒu h¬n ng­êi nghÌo 3,2 lÇn (n¨m 2006) vµ<br /> d©n vµ lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh 3,0 lÇn (n¨m 2008). Trong ®ã chi cho néi tró<br /> lµm t¨ng kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c nhãm d©n c­ vÒ nhiÒu h¬n 2,72 lÇn (n¨m 2006) vµ 3,0 lÇn (n¨m<br /> t×nh tr¹ng søc kháe. Chi tiªu tõ tiÒn tói cña hé 2008). Tû lÖ nµy ë møc chi tiªu y tÕ ngo¹i tró cña<br /> gia ®×nh ë ViÖt Nam ®ang chiÕm tû träng kh¸ ng­êi giµu nhiÒu h¬n ng­êi nghÌo lµ 4,3 lÇn<br /> cao trong tæng chi tiªu y tÕ cña toµn x· héi, cã (n¨m 2006) vµ 3,4 lÇn (n¨m 2008).<br /> B¶ng 2: Chi tiªu y tÕ b×nh qu©n ®Çu ng­êi 12 th¸ng qua<br /> chia theo h×nh thøc ®iÒu trÞ, nhãm thu nhËp<br /> §¬n vÞ tÝnh: 1000 VN§<br /> N¨m 2006 N¨m 2008<br /> Chung Néi tró Ngo¹i tró Chung Néi tró Ngo¹i tró<br /> NghÌo 313 985 164 562 1533 331<br /> CËn nghÌo 413 1383 236 734 2133 453<br /> Trung b×nh 527 1688 301 898 2219 598<br /> Kh¸ 684 2209 425 1233 4329 642<br /> Giµu 1007 2681 705 1687 4602 1137<br /> (Nguån: Tæng côc thèng kª, 2009)<br /> <br /> So víi ng­êi giµu th× ng­êi nghÌo rÊt khã cã lÇn so víi khu vùc n«ng th«n. Chi tiªu cho y tÕ<br /> kh¶ n¨ng thanh to¸n c¸c kho¶n chi cho dÞch vô y cho 1 ng­êi cã kh¸m ch÷a bÖnh ë nhãm hé giµu<br /> tÕ. Chi phÝ ®iÒu trÞ néi tró chiÕm tíi 23% tæng nhÊt lµ 1,688 triÖu ®ång, cao h¬n gÊp 3 lÇn so<br /> chi tiªu ngoµi l­¬ng thùc, thùc phÈm hµng n¨m víi nhãm hé nghÌo.<br /> theo ®Çu ng­êi cña nhãm nghÌo nhÊt, trong khi Kh¸c biÖt vÒ bÖnh tËt vµ ch¨m sãc søc khoÎ<br /> ®ã con sè t­¬ng øng cña ng­êi giµu chØ lµ 11%2. theo giíi tÝnh vµ ®é tuæi<br /> Theo kÕt qu¶ Kh¶o s¸t møc sèng hé gia ®×nh §iÒu tra Y tÕ ViÖt Nam còng cho thÊy t×nh<br /> 2008 ®· cã 61% sè ng­êi cã thÎ b¶o hiÓm y tÕ h×nh èm ®au cã sù chªnh lÖch râ rµng gi÷a hai<br /> hoÆc sæ/thÎ kh¸m ch÷a bÖnh miÔn phÝ khi ®i giíi. Phô n÷ ë hÇu hÕt c¸c løa tuæi ®Òu cã tû lÖ<br /> kh¸m, ch÷a bÖnh. §Æc biÖt ®· cã 72% sè ng­êi èm ®au cao h¬n, tû lÖ khai søc khoÎ yÕu cao h¬n,<br /> thuéc nhãm hé nghÌo nhÊt cã thÎ b¶o hiÓm y tÕ sè ®ît èm vµ sè ngµy èm kh«ng ho¹t ®éng b×nh<br /> hoÆc sæ/thÎ kh¸m ch÷a bÖnh miÔn phÝ, trong khi th­êng cao h¬n so víi nam giíi. §èi víi trÎ em<br /> nhãm hé giµu nhÊt chØ cã 66,5%. Nh÷ng vïng d­íi 15 tuæi th× tû lÖ trÎ trai bÞ èm ®au cao h¬n<br /> nghÌo nhÊt nh­ T©y B¾c vµ T©y Nguyªn, nh÷ng trÎ g¸i, sè ngµy èm vµ sè ®ît èm cña trÎ trai cao<br /> nhãm d©n téc thiÓu sè cã tû lÖ nµy cao nhÊt c¶ h¬n, tuy nhiªn tû lÖ bè mÑ khai søc khoÎ yÕu cña<br /> n­íc. Chi phÝ ®iÒu trÞ néi tró vµ ngo¹i tró b×nh<br /> qu©n 1 ng­êi kh¸m ch÷a bÖnh cña c¸c hé ë khu<br /> vùc thµnh thÞ lµ 1,423 triÖu ®ång, cao h¬n 1,6 2<br /> Ng©n hµng ThÕ giíi, 2001<br /> <br /> <br /> 18<br />  T¹p chÝ<br /> <br /> <br /> ChÝnh s¸ch Y tÕ - Sè 8/2011<br /> <br /> <br /> <br /> trÎ g¸i vÉn cao h¬n trÎ trai. §èi víi bÖnh nÆng giíi cã thÓ mét phÇn do vai trß sinh ®Î cña phô<br /> ®Õn møc ®é ph¶i cã ng­êi gióp ®ì sinh ho¹t th× n÷ vµ g¸nh nÆng c«ng viÖc néi trî, nu«i con mµ<br /> tû lÖ khai bÞ èm cña nam vµ n÷ nh­ nhau. T×nh phô n÷ bÞ èm nhiÒu h¬n nam giíi.<br /> h×nh khai søc khoÎ yÕu ë phô n÷ cao h¬n nam<br /> <br /> B¶ng 3. Tû lÖ ng­êi m¾c bÖnh chÊn th­¬ng theo giíi tÝnh (%)<br /> N¨m 2006 N¨m 2008<br /> 12 th¸ng qua N»m 1 chç, ph¶i ch¨m 12 th¸ng qua N»m 1 chç, ph¶i ch¨m<br /> (a) sãc t¹i gi­êng (b) (a) sãc t¹i gi­êng (b)<br /> Nam 45.5 9.4 48.1 9.1<br /> N÷ 52.5 11.5 55.0 11.0<br /> (Nguån: Tæng côc thèng kª, 2009)<br /> <br /> Kh¸c biÖt vÒ ch¨m sãc søc khoÎ gi÷a c¸c chi tiªu y tÕ trùc tiÕp tõ tiÒn tói. T¨ng chi tiªu<br /> d©n téc NSNN cho y tÕ cã thÓ gi¶m chi tiªu cña c¸c kªnh<br /> N¨m 2006 gÇn 80% sè hé gia ®×nh ng­êi d©n cung cÊp tµi chÝnh kh¸c, trong ®ã cã chi tõ tiÒn<br /> téc cã thÎ BHYT hoÆc thÎ kh¸m ch÷a bÖnh miÔn tói. C¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p qu¶n lý ®Ó t¨ng<br /> phÝ. Tû lÖ cao nh­ vËy cho thÊy sù c¶i thiÖn hiÖu qu¶ chi phÝ, chèng l¹m dông dÞch vô y tÕ, sö<br /> nhanh chãng chØ trong vßng 2 n¨m gÇn ®©y, vµ dông dÞch vô phï hîp víi tuyÕn chuyªn m«n<br /> sù thay ®æi m¹nh mÏ trong vßng 8 n¨m trë l¹i còng lµm gi¶m chi tiªu trùc tiÕp tõ tiÒn tói.<br /> ®©y (B¸o c¸o Ph¸t triÓn ViÖt Nam, 2004). Tû lÖ YÕu tè cung øng dÞch vô y tÕ<br /> nµy cao gÊp 1,6 lÇn so víi ng­êi Kinh vµ ng­êi Cung øng dÞch vô y tÕ cã t¸c ®éng trùc tiÕp<br /> Hoa. ®Õn ng­êi bÖnh. NÕu tr×nh ®é c¸n bé y tÕ t¨ng<br /> Kh¸c biÖt vÒ ch¨m sãc søc khoÎ gi÷a c¸c lªn, trang thiÕt bÞ, c¬ së vËt chÊt ®­îc n©ng cÊp,<br /> vïng chÊt l­îng thuèc vµ c¸c kü thuËt chÈn ®o¸n ®­îc<br /> TiÕp cËn c¸c dÞch vô y tÕ theo vïng cã sù ®¶m b¶o, sÏ gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng ®iÒu<br /> kh¸c biÖt râ rÖt, chØ so s¸nh c¬ héi tiÕp cËn dÞch trÞ, gi¶m chi phÝ y tÕ do rót ng¾n thêi gian kh¸m,<br /> vô y tÕ nhµ n­íc cña d©n c­ thµnh thÞ chiÕm tû lÖ ch÷a bÖnh. C¸c gi¶i ph¸p qu¶n lý vµ c¬ chÕ tµi<br /> cao h¬n n«ng th«n (91,6% so víi 81,7%), d©n chÝnh phï hîp nh»m khuyÕn khÝch viÖc sö dông<br /> c­ §«ng Nam Bé tû lÖ ng­êi ch÷a bÖnh néi tró dÞch vô y tÕ hîp lý còng sÏ lµm gi¶m c¸c chi tiªu<br /> cao h¬n ®ång b»ng S«ng Hång (90,9% so víi y tÕ.<br /> 80,5%). Khi møc sèng t¨ng lªn, ph©n tÇng x· Bªn c¹nh ®ã, mét sè yÕu tè trong nhãm nµy<br /> héi vÒ y tÕ kh«ng v× thÕ mµ mÊt ®i, nã chØ phÇn cã thÓ lµm t¨ng chi tiªu y tÕ trùc tiÕp tõ tiÒn tói hé<br /> nµo gi¶m bít khã kh¨n cho nh÷ng ng­êi thuéc gia ®×nh nh­ hiÖn t­îng l¹m dông xÐt nghiÖm<br /> nhãm yÕu thÕ. Vµ chóng ta cã c¬ së ®Ó quan cËn l©m sµng vµ chÈn ®o¸n h×nh ¶nh cña mét sè<br /> ng¹i vÒ sù ph©n tÇng x· héi trong ch¨m sãc søc thÇy thuèc, ®Æc biÖt lµ trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, c¬<br /> khoÎ, do “Kho¶ng c¸ch chªnh lÖch giµu nghÌo chÕ tù chñ tµi chÝnh vµ x· héi hãa viÖc ®Æt m¸y<br /> cßn kh¸ lín vµ ngµy cµng do·ng ra” (BCH mãc xÐt nghiÖm.<br /> Trung ­¬ng, 2010) YÕu tè hé gia ®×nh<br /> YÕu tè t¸c ®éng ®Õn ph©n tÇng x· héi vÒ XÐt vÒ phÝa ng­êi d©n, nÕu c¸c yÕu tè thuéc<br /> h­ëng thô dÞch vô y tÕ nhãm qu¶n lý nhµ n­íc vµ cung øng dÞch vô y tÕ<br /> YÕu tè chÝnh s¸ch lµ bÞ ®éng, th× ng­êi d©n hoµn toµn cã thÓ chñ<br /> ®éng gi¶m chi tiªu y tÕ trùc tiÕp b»ng viÖc chñ<br /> Cã nhiÒu chÝnh s¸ch cã kh¶ n¨ng lµm gi¶m<br /> <br /> 19<br /> Nghiªn cøu chÝnh s¸ch<br /> <br /> <br /> <br /> ®éng phßng bÖnh, CSSK, ®i kh¸m sím khi cã giµu vµ ng­êi nghÌo vÒ møc sèng t¸c ®éng lµm<br /> vÊn ®Ò vÒ søc kháe, h¹n chÕ tù ®iÒu trÞ vµ tù t×m ph©n ho¸ møc h­ëng thô y tÕ theo giíi, d©n téc,<br /> hiÓu râ h¬n vÒ c¸ch c¸c bÖnh ®­îc chÈn ®o¸n vµ vïng khu vùc t¨ng lªn. Ph¸t triÓn kinh tÕ lµ gèc<br /> ®iÒu trÞ ®Ó cã thÓ lùa chän c¸c dÞch vô y tÕ phï c¨n b¶n gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ph©n ho¸ giµu nghÌo.<br /> hîp. Mét ®iÒu rÊt quan träng lµ ng­êi d©n cÇn Nh­ng h­ëng thô y tÕ l¹i gãp phÇn t¸c ®éng trë<br /> n©ng cao nhËn thøc vÒ BHYT vµ tÝch cùc tham l¹i ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ.<br /> gia, gi¶m nguy c¬ cho céng ®ång vµ b¶n th©n §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ph©n ho¸ giµu nghÌo,<br /> m×nh ph¶i chi tr¶ nhiÒu tõ tiÒn tói khi ®i KCB. gi¶m bít sù nghÌo khæ, gi¶m bít sù bÊt b×nh<br /> YÕu tè ®Æc tr­ng kinh tÕ-x· héi cña vïng sinh ®¼ng mét c¸ch nhanh chãng, ®Æc biÖt lµ sù<br /> th¸i nghÌo khæ vÒ møc sèng vµ h­ëng thô y tÕ, kh¾c<br /> Thùc tiÔn cho thÊy nh÷ng khu vùc ph¸t triÓn phôc nh÷ng bÊt lîi vÒ h­ëng thô y tÕ cho nhãm<br /> kinh tÕ n¨ng ®éng, cã nhiÒu ®« thÞ, c«ng nghiÖp nghÌo cÇn:<br /> ph¸t triÓn, møc thu nhËp b×nh qu©n cña khu vùc Mét lµ, tËp trung kh¾c phôc ph©n ho¸ giµu<br /> cao. Trong khi ®ã khu vùc T©y Nguyªn, T©y B¾c, nghÌo theo vïng, nhÊt lµ ë c¸c vïng s©u, vïng<br /> B¾c Trung bé, Duyªn h¶i miÒn Trung, §ång xa, vïng d©n téc Ýt ng­êi.<br /> b»ng s«ng Cöu Long lu«n cã møc chi cho h­ëng Hai lµ, t¨ng c­êng n©ng cao d©n trÝ, t¹o c¬<br /> thô y tÕ thÊp. §©y còng chÝnh lµ c¸c khu vùc cã héi n©ng cao häc vÊn cho ng­êi nghÌo, nhãm<br /> ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi khã kh¨n, c«ng nghiÖp nghÌo, vïng nghÌo.<br /> ch­a ph¸t triÓn, møc thu nhËp b×nh qu©n cña khu<br /> vùc thÊp. Nh­ vËy, ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña Ba lµ, n©ng cao c¬ héi tiÕp cËn y tÕ cho ng­êi<br /> khu vùc sinh th¸i cã ¶nh h­ëng ®Õn xu h­íng chi d©n th«ng qua ph¸t triÓn hÖ thèng dÞch vô y tÕ<br /> phÝ cho ch¨m sãc søc khoÎ cña ng­êi d©n trong cho vïng ®ång bµo d©n téc Ýt ng­êi, vïng s©u,<br /> khu vùc thÊp. vïng xa.<br /> <br /> Mét sè gi¶i ph¸p gi¶m bít kho¶ng c¸ch ph©n Bèn lµ, cã chÝnh s¸ch n©ng cao h­ëng thô vÒ<br /> tÇng x· héi trong h­ëng thô y tÕ y tÕ cña nhãm nghÌo (céng ®ång nghÌo, nhãm<br /> nghÌo, hé nghÌo, ng­êi nghÌo). Nh»m kh¾c<br /> C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ®· phôc kho¶ng c¸ch giµu nghÌo vÒ y tÕ, hç trî tµi<br /> lµm thay ®æi c¨n b¶n, toµn diÖn ®êi sèng kinh tÕ, chÝnh vµ ng©n s¸ch, ®Çu t­ trùc tiÕp (nh©n lùc,<br /> chÝnh trÞ, x· héi cña nh©n d©n. Tuy nhiªn, bªn vËt lùc, c¬ së vËt chÊt, trang thiÕt bÞ, thuèc y<br /> c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc chóng ta còng tÕ…)<br /> ®ang ®èi mÆt víi vÊn ®Ò ph©n ho¸ giµu nghÌo<br /> N¨m lµ, ®Çu t­ nghiªn cøu thùc tr¹ng ph©n<br /> ®ang dÇn dÇn t¨ng lªn theo thêi gian. T×nh tr¹ng<br /> bÊt b×nh ®¼ng gi÷a c¸c nhãm x· héi, gi÷a ng­êi tÇng x· héi vÒ y tÕ/CSSK d­íi t¸c ®éng cña ph©n<br /> tÇng møc sèng.<br /> <br /> TµI LIÖU THAM KH¶O CHÝNH<br /> 1. Ng©n hµng ThÕ giíi, B¸o c¸o Ph¸t triÓn ThÕ giíi 2006: C«ng b»ng vµ ph¸t triÓn, Nxb V¨n hãa<br /> th«ng tin, Hµ Néi, 2005.<br /> 2. Tæng côc Thèng kª, §iÒu tra møc sèng d©n c­ ViÖt Nam 1997- 1998, Nxb Thèng kª, Hµ Néi,<br /> 2000.<br /> 3. Tæng côc Thèng kª, KÕt qu¶ kh¶o s¸t møc sèng hé gia ®×nh n¨m 2008, Nxb Thèng kª, Hµ Néi,<br /> 2009.<br /> <br /> <br /> <br /> 20<br />