Cẩm nang quy trình trồng chăm sóc một số cây ăn trái và hướng dẫn lập kế hoạch sản xuất trong nông hộ, tổ, nhóm nông dân

Chia sẻ: Phung Tuyet | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:60

Thêm vào BST

Báo xấu

167
lượt xem 40
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm công nghiệp, khoa học kỹ thuật lớn nhất nước. Trong nhiều năm qua, Thành phố tập trung phát triển vành đai xanh tại các quận ven, các huyện ngoại thành. Hiện nay, diện tích vườn cây ăn trái TP. Hồ Chí Minh còn khoảng 7.200ha; trong đó, ven sông Sài Gòn và ven sông Đồng Nai có hơn 3.000ha, chiếm hơn 40% diện tích cây ăn trái toàn thành phố. V

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Cẩm nang quy trình trồng chăm sóc một số cây ăn trái và hướng dẫn lập kế hoạch sản xuất trong nông hộ, tổ, nhóm nông dân

SỞ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRUNG TÂM KHUYẾN NÔNG CAÅM NANG QUY TRÌNH KYÕ THUAÄT TROÀNG CHAÊM SOÙC MOÄT SOÁ CAÂY AÊN TRAÙI VAØ HÖÔÙNG DAÃN LAÄP KEÁ HOAÏCH SAÛN XUAÁT TRONG NOÂNG HOÄ, TOÅ, NHOÙM NOÂNG DAÂN Năm 2010
LỜI NÓI ĐẦU Thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm công nghiệp, khoa học kỹ thuật lớn nhất nước. Trong nhiều năm qua, Thành phố tập trung phát triển vành đai xanh tại các quận ven, các huyện ngoại thành. Hiện nay, diện tích vườn cây ăn trái TP. Hồ Chí Minh còn khoảng 7.200ha; trong đó, ven sông Sài Gòn và ven sông Đồng Nai có hơn 3.000ha, chiếm hơn 40% diện tích cây ăn trái toàn thành phố. Với mục tiêu xây dựng huyện Củ Chi trở thành một vùng nông thôn hiện đại, phát triển sản xuất, kết hợp du lịch sinh thái, vui chơi giải trí mang bản sắc văn hóa của vùng đất thép thành đồng, Bộ Nông nghiệp và PTNT phối hợp với Tập đoàn Chinfon thực hiện Dự án phát triển nông thôn mới tại Củ Chi trong 3 năm (2008 – 2010). Đến nay, nhờ sự gắn kết chặt chẽ giữa việc chuyển giao tiến bộ KHKT với việc áp dụng vào thực tế, nông dân ở đây đã nắm bắt được đầy đủ kiến thức về kỹ thuật trồng, chăm sóc các loại cây ăn trái, cách sử dụng phân bón và thuốc BVTV. Nông hộ đã từng bước cải thiện được cơ sở hạ tầng, vệ sinh môi trường, làm đẹp cảnh quan góp phần phát triển cụm vườn du lịch sinh thái và qua đó từng bước cải thiện thu nhập cho nông hộ. Để giúp người làm vườn hiểu biết thêm về kỹ thuật trồng, chăm sóc các loại cây ăn trái phù hợp với địa bàn huyện Củ Chi, Trung tâm Khuyến nông TP. Hồ Chí Minh phối hợp với Viện Cây ăn quả miền Nam, Viện Chính sách và chiến lược PTNN-NT biên soạn cẩm nang “Quy trình kỹ thuật trồng, chăm sóc một số cây ăn trái; và hướng dẫn lập kế hoạch sản xuất trong nông hộ, tổ, nhóm nông dân”. Thay mặt Ban biên tập, chúng tôi xin chân thành cảm ơn và mong nhận được ý kiến đóng góp quí báu của các cơ quan chuyên môn, người sản xuất và bà con nông dân để tiếp tục bổ sung cho tài liệu hoàn chỉnh hơn. Ts. Trần Viết Mỹ 3
MỤC LỤC KỸ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CHÔM CHÔM ......................... 5 I. Yêu cầu sinh thái........................................................................................................... 5 II. Cách nhân giống, tiêu chuẩn cây giống tốt và những giống phổ biến hiện nay .................................................................... 5 III. Kỹ thuật trồng và chăm sóc................................................................................. 6 IV. Phòng trị sâu bệnh chính..................................................................................... 10 KỸ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÂY MĂNG CỤT...................... 16 I. Yêu cầu sinh thái........................................................................................................... 16 II. Cách nhân giống, tiêu chuẩn cây giống tốt và những giống phổ biến hiện nay...................................................................... 16 III. Kỹ thuật trồng và chăm sóc................................................................................. 17 IV. Phòng trừ sâu bệnh hại chính........................................................................... 21 KỸ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÂY ỔI KHÔNG HẠT............... 28 I. Yêu cầu sinh thái........................................................................................................... 28 II. Giống và kỹ thuật nhân giống............................................................................ 28 III. Kỹ thuật trồng và chăm sóc................................................................................ 29 IV. Phòng trừ sâu, bệnh................................................................................................ 32 QUI TRÌNH KỸ THUẬT CANH TÁC CÂY SẦU RIÊNG ĐỂ PHÒNG BỆNH PHYTOPHTHRA.................................................. 44 HƯỚNG DẪN LẬP KẾ HOẠCH SẢN XUẤT TRONG NÔNG HỘ VÀ TỔ/ NHÓM NÔNG DÂN............................................................... 47 1. Sự cần thiết của việc quản lý trong các hoạt động sản xuất – kinh doanh.................................................................................................. 47 2. Lập kế hoạch sản xuất trong nông hộ, và tổ, nhóm nông dân..... 48 4
KỸ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CHÔM CHÔM I. Yêu cầu sinh thái 1. Nhiệt độ Thích hợp 22 - 300C, trên 400C thì cây rụng hoa và quả rất nhiều. Nhiệt độ thấp, dưới 220C thúc đẩy ra đọt, do đó chôm chôm chậm ra hoa. 2. Lượng mưa Vũ lượng hàng năm trên 2.000mm, phân bố đều trong năm thích hợp cho chôm chôm phát triển 3. Ánh sáng, ẩm độ, gió Nắng nhiều kết hợp với gió mạnh làm chôm chôm cháy lá. 4. Đất đai Chôm chôm thích hợp trong vùng vĩ tuyến 120 Bắc trở vào phía Nam và ở độ cao dưới 600 - 700m, đất không bị nhiễm mặn, đất thịt pha cát hay sét, tầng canh tác dày, thoát nước tốt. Đất đỏ Bazan không có tầng đá là thích hợp nhất. Độ pH thích hợp từ 4,5-6,5, nếu pH cao hơn cây có triệu chứng vàng lá do thiếu Zn, Fe... II. Cách nhân giống, tiêu chuẩn cây giống tốt và những giống phổ biến hiện nay 1. Cách nhân giống Chọn trồng cây con được nhân giống bằng cách ghép sẽ cho quả sớm 3 - 4 năm sau khi trồng, cây có bộ tán rộng, thấp hơn so với cây trồng từ hạt lâu cho quả (5 - 6 năm sau khi trồng), cây không đồng đều. 2. Tiêu chuẩn cây giống tốt Cây giống tốt phải đúng giống, đạt 4 - 5 tháng tuổi sau khi ghép, cây đang sinh trưởng khoẻ và đạt các yêu cầu về hình thái, như: - Thân gốc ghép thẳng, đường kính 0,8 - 1,3 cm, vỏ không vết thương tổn đến phần gỗ, mặt cắt có quét sơn, không bị dập, sùi, nằm ngay phía trên chân của thân cây giống, vết ghép tiếp hợp tốt và cách mặt bầu ươm 15-20cm - Cổ rễ và rễ cọc thẳng, bộ rễ phát triển tốt, có nhiều rễ tơ. - Thân cây ghép thẳng, chiều cao tính từ mặt bầu ươm đến đỉnh chồi từ 60cm và đường kính thân (vị trí trên vết ghép) từ 0,8cm trở lên, chưa phân 5
cành, có trên 9 lá kép, lá ngọn thành thục, xanh tốt và có hình dạng, kích thước đặc trưng giống. - Cây không mang các sâu bệnh hại. 3. Những giống phổ biến hiện nay - Chôm chôm Java: Quả có dạng hình cầu, trọng lượng trung bình 30- 40g, râu vỏ quả dài, vỏ quả màu vàng-đỏ đến đỏ sậm, thịt quả chắc, ráo độ tróc thịt quả tốt, có vị ngọt chua nhẹ, phẩm chất khá ngon. - Chôm chôm nhãn: Quả dạng hình cầu nhỏ, trọng lượng trung bình từ 15-20g, râu vỏ quả ngắn, vỏ quả dày và có rãnh dọc kéo dài từ đỉnh đến đáy quả, vỏ quả có màu vàng đến vàng-đỏ, thịt quả ráo, chắc, độ tróc thịt quả rất tốt, có vị rất ngọt, thơm, phẩm chất rất ngon. - Chôm chôm Rongrien: Là giống có nguồn gốc từ Thailand, trọng lượng quả trung bình 30-33g, quả có dạng hình cầu, râu vỏ quả dài và khi chín chóp râu có màu xanh, vỏ quả màu đỏ thẩm, thịt quả màu trắng, ráo, dai và rất dễ tróc khỏi hạt, có vị rất ngọt, hạt nhỏ, phẩm chất rất ngon. III. Kỹ thuật trồng và chăm sóc A. Thiết kế vườn 1. Đào mương lên líp (luống) Vùng ĐBSCL thiết kế vườn có mương líp thông nhau để dẫn nước, giữ và thoát nước kịp thời khi cần thiết Vùng miền Đông Nam bộ có địa hình cao hoặc dốc cần phân lô hoặc thiết kế mặt líp phù hợp theo độ dốc để hạn chế xói mòn đất, bố trí hệ thống mương, rãnh, ngăn giữ nước và thoát nước. 2. Trồng cây chắn gió Chọn trồng một trong những loại cây như: bơ, mận (gioi), mít, bạch đàn, bồ kết, phi lao, cây xà cừ, cây keo đậu, tre nứa...theo hướng thẳng góc hoặc lệch góc 300 so với hướng gió 3. Khoảng cách trồng Khoảng cách cây trên hàng 5 - 8m, giữa hàng 6 - 10m. B. Kỹ thuật trồng và chăm sóc 1. Thời vụ trồng Trồng vào đầu mùa mưa để tiết kiệm chi phí và công tưới hoặc cuối mùa mưa, miền Đông Nam bộ và Tây Nguyên bắt đầu trồng từ tháng 6
6 - 7 Dương lịch và vùng Duyên hải Nam Trung bộ trồng vào tháng 8 - 9 Dương lịch. 2. Chuẩn bị hố và cách trồng a. Vun mô, đào hố trồng Làm mô đất hoặc hố trồng trước 1-3 tháng khi đặt trồng cây con. b. Cách trồng Giữa mô đất, đào lổ trồng có kích thước bằng với bầu đất cây con, lấy cây con ra khỏi bầu đất và đặt cây con vào lổ trồng, lắp và nén đất nhẹ quanh bầu đất cây con đến độ cao bằng với mặt đất của mô hay hố; cắm cọc và buộc cây con phòng gió lay; che mát tạm thời cho cây trong những tháng đầu sau khi trồng; tưới nước cho cây con ngay sau khi trồng. 3. Tủ gốc giữ ẩm Vào mùa khô dùng lá, cỏ hoặc các phế phẩm sau thu hoạch phủ gốc giữ ẩm cho cây 4. Làm cỏ và trồng xen Làm cỏ thường xuyên để tránh bị cạnh tranh nước, dinh dưỡng... Làm cỏ bằng tay, bằng máy hoặc phun thuốc hoá học. Giai đoạn cây mới trồng chưa giao tán trồng xen các loại cây như cây họ đậu, cây phân xanh để cải tạo đất trên vùng đất nghèo chất hữu cơ hoặc trồng xen lấy ngắn nuôi dài, hạn chế cỏ dại, trồng các cây ăn quả như: chanh, chuối, đu đủ, dứa, ổi.., hay trồng các loại cây rau, hoa. 5. Tưới nước Nguồn nước tưới không bị nhiễm mặn (NaCl< 2g/l nước). Lượng nước tưới, chu kỳ tưới tuỳ loại đất, thời tiết, giai đoạn phát triển của cây. Cây con mới trồng tưới ít nhất 3 lần trong tuần, cần thiết tưới 2 lần trong ngày nhất là trong mùa nắng. 6. Tỉa cành và tạo tán Tạo tán cho cây từ nhỏ là cần thiết, bấm ngọn khi cây ghép đạt chiều cao 70 -100 cm, sau đó tỉa cành giữ lại 3-5 cành khỏe, cách nhau đều và tạo thành góc lớn với thân. Thường xuyên tỉa cành phát triển từ thân cây gốc ghép. Hàng năm sau thu hoạch xén những gié hoa còn lại trên cây, cành dinh dưỡng là cành non mọc thẳng từ thân cành chính, cành sâu bệnh, cành đan chéo ngoài tán, cành dưới tán, cành trong tán ... cho hợp lý để thúc đẩy 7
cây mọc chồi tượt non và cho quả vụ sau. Giai đoạn cây cho quả ổn định, khi năng suất bắt đầu giảm, thường sau 20 năm tuổi, cắt ngang những cành chính, giảm chiều cao đến khoảng 1/3, hoặc cách mặt đất 30-50 cm, dùng sơn bảo vệ mặt cắt, khi những cành non phát triển từ dưới mặt cắt, tỉa giữ lại một số cành khoẻ thích hợp 7. Bón phân a. Bón phân Liều lượng và công thức phân NPK bón cho cây hàng năm thay đổi theo điều kiện đất đai, tình trạng sinh trưởng của cây, tuổi cây, thời kỳ bón, năng suất thu hoạch vụ trước. Tuy nhiên, có thể bón phân cho cây chôm chôm như sau: Bảng : Liều lượng phân theo tuổi cây Tuổi cây Tổng lượng phân bón NPK (năm) (kg/cây/năm) 1 0,9 2 1,5 3 3,0 4 3,9 5 4,5 6 6,0 7 9,0 8-10 9,0 11-14 10,5 Trên 14 12,0 (Nguồn: Sahadevan, N., 1987) Tổng lượng phân bón hỗn hợp NPK trên chia đều ra bón 3 lần trong năm. 8
Giai đoạn cây cho quả bón phân như sau: Bảng: Cách bón phân cho cây chôm chôm ở giai đoạn cho trái ổn định Thời kỳ bón Công thức Trộn hỗn hợp phân tương đương phân phân bón (Urea + Super lân + Nitrate Kali) (kg) Sau khi thu NPK (15-15-15) 2,340 + 9,090 + 3,260 hoạch và Urea + Toàn bộ phân hữu cơ Trước khi ra hoa NPK(8-24-24) 0,264 + 14,545 + 5,217 Sau đậu quả NPK (15-15-15) 2,340 + 9,090 + 3,260 Vào tuần thứ 9 (12-12-17-2) và 1,564 + 7,273 + 3,696 hoặc 0,264 + sau đậu quả K2SO4 hoặc NPK 14,545 + 5,217 (8-24-24) (Nguồn: Muchjajib (1990), FAO) b. Phun phân bón qua lá Phun một trong các loại phân bón qua lá sau để nuôi quả như: Master Gro (6-30-30) hoặc Master Gro (15-30-15), Thiên Nông, Komix Superzinc K... khi quả đạt đường kính 1cm, khoảng 5 tuần sau đậu quả, phun 3 - 4 lần cách nhau 7 - 15 ngày. 8. Xử lý ra hoa Sau khi thu hoạch, xén tỉa cành, làm cỏ... và bón phân cho cây, cây cho ít nhất 1 cơi đọt tiến hành tạo khô hạn bằng cách ngưng tưới nước hoặc thoát toàn bộ nước khỏi mương, nếu cần dùng nilon phủ gốc và mặt líp, có thể kết hợp phun phân bón lá Master Gro (15-30-15) hoặc Monopotasium (MKP-0-52-34), đến khi thấy lá có triệu chứng héo thì tưới nhiều nước 1 - 2 lần cách nhau 7 ngày, kết hợp phun Master Gro (10-52-10) giúp cây ra hoa tốt hơn. Khi phát hoa đạt 10 - 15 cm tưới nước lại nhưng không tưới quá nhiều, đến khi hoa nở giảm lượng nước tưới. Trường hợp cây ra đọt không ra hoa thì phải bón phân và tưới nước, đến khi lá thuần thục thì tiến hành xử lý ra hoa lại. 9
9. Tăng đậu quả Để tăng đậu quả chôm chôm ngoài biện pháp trồng xen cây hoặc tháp, ghép cành chôm chôm đực, trong vườn theo tỉ lệ 1 : 8 hoặc 1 : 10 , kết hợp nuôi ong mật trong vườn chôm chôm, phun NAA nồng độ 50ppm, khi gié hoa nở 30%, phun trên 2 - 3 gié hoa trên chòm của tán cây và khoảng cách chòm 2 - 4m, phun lập lại 2- 3 lần. Qui trình canh tác chôm chôm cho quả được tóm tắt theo sơ đồ sau: IV. PHÒNG TRỊ SÂU BỆNH CHÍNH A. Sâu hại 1. Sâu đục trái (Conogethes punc- tiferalis) Hình thái và cách gây hại: Thành trùng là một loại bướm có chiều dài sãi cánh 20 - 23mm, toàn thân màu vàng, trên cánh có nhiều chấm nhỏ màu đen. Ảnh 1: Thành trùng sâu đục trái 10 10
Sâu có thể gây hại từ khi trái còn nhỏ đến sắp thu hoạch, nặng nhất là khi trái bắt đầu có cơm. Trái non bị sâu đục thường biến dạng, khô và rụng, trái lớn nếu bị hại sẽ ảnh hưởng đến phẩm chất. sâu thường hóa nhộng ở nơi tiếp giáp giữa các trái hoặc trên bề mặt trái. Phòng trị: - Vệ sinh vườn bằng cách thu gom những trái bị nhiễm đem tiêu hủy. - Cắt tỉa cành sau khi thu hoạch cho vườn thông thoáng. - Dùng bẫy đèn với ánh sáng đen (Black light) để bẫy trưởng thành. - Có thể sử dụng bao trái để giảm thiệt hại. - Phun thuốc nếu có 1% số trái trong vườn bị tấn công, có thể dùng các loại thuốc gốc cúc tổng hợp như: Malate 73 EC 25-30cc/8lít, Vovinam 2,5EC 25-30cc/8lít, Karate, Polytrin, Cymbush... Chú ý thời gian cách ly của mỗi loại thuốc để bảo đảm an toàn cho nguời sử dụng. 2. Sâu đục trái ( Acrocercops cramerella) Ảnh 2: Thành trùng sâu đục trái Conopomorpha cramerella 11
Hình thái và cách gây hại: Thành trùng là một loại ngài nhỏ có chiều dài sãi cánh 12mm, toàn thân màu nâu nhạt, râu và chân rất dài, cánh trước có hình lá liễu thon dài có những vân trắng, cánh sau hình dùi rìa cánh mang nhiều lông tơ. Thời gian sống của trưởng thành khoảng 7 ngày. Thành trùng hoạt động vào ban đêm, ban ngày chúng nấp dưới lá hoặc cành cây. Trên chôm chôm loài này gây hại vào giai đoạn trái trưởng thành và chín. Trưởng thành đẻ trứng trên cuống trái, ấu trùng sau khi nở đục vào và ăn phần thịt trái hoặc vỏ hạt tạo thành những đường hầm ngoằn ngoèo, đôi khi chúng có thể đục cả vào hạt. Phòng trị: - Thu hoạch trái sớm khi trái vừa chín, tránh giữ trái chín quá lâu trên cây. - Có thể sử dụng bao trái để giảm thiệt hại. - Có thể phun thuốc để Phòng trị bằng các loại thuốc như Fenbis 25EC 30-35cc/8lít, Sago super 10EC 25-30cc/8lít, Karate, Polytrin, Cymbush...Chú ý thời gian cách ly của mỗi loại thuốc để bảo đảm an toàn cho nguời sử dụng. 3. Rệp sáp (Planococcus sp.) Hình thái và cách gây hại: Đây là loại côn trùng đa ký chủ. Trên chôm chôm loài này không gây thiệt hại nhiều đến năng suất trái, tuy nhiên rệp sáp gây hại cũng làm cây phát triển kém, râu trái ngắn, và chúng còn tiết ra chất mật đường tạo điều kiện cho nấm bồ hống phát triển làm ảnh hưởng đến giá trị thương phẩm của trái. Ảnh 3: Rệp sáp trên trái chôm chôm Phòng trị: - Vệ sinh vườn: Cắt tỉa cành cho thông thoáng, thu hái những trái bị hại nặng đem tiêu hủy. - Diệt kiến hôi để hạn chế sự lây lan của rệp. - Nếu bị rệp gây hại nặng dùng các loại thuốc như: Pyrinex 20EC 30- 35cc/8 lít, Fenbis 25EC 30-35cc/ 8lít, Suppracide, Dầu DC-Tron plus 98,8EC,... 12
4. Sâu ăn bông (Thalasodes sp.) Hình thái và cách gây hại: Sâu gây hại phổ biến trên chôm chôm, ấu trùng ăn phá trên bông và trái non. Thành trùng là loại bướm có màu xanh, chiều dài sải cánh 24- 25mm, mép cánh trước và cánh sau có đường viền nhỏ màu nâu. Phòng trị: Phun thuốc khi thấy sâu xuất hiện bằng các loại thuốc như: Fenbis 25EC 30-35cc/ 8lít, Secsaigon 50EC 25-30ml/8lít, Karate, Decis, Fastac, B. Bệnh hại 1. Bệnh phấn trắng (do nấm Oidium sp.) Ảnh 4,5: Triệu chứng bệnh phấn trắng trên bông và trái chôm chôm Triệu chứng: Đây là bệnh gây hại nặng và rất phổ biến trên cây chôm chôm. Bệnh thường xuất hiện ở giai đoạn hoa và trái non. Hoa và trái bị phủ bởi một lớp phấn màu trắng xám làm cho hoa trái non bị khô, đen. Giai đoạn trái hơi lớn cũng có thể bị phấn trắng tấn công làm cho gai trái bị khô, héo phần chóp gai rồi ăn lan vào làm cho cả trái bị khô đen. Trái bệnh bị nhiễm trễ hay nhiễm nhẹ sẽ kém phát triển, cơm nhỏ hoặc lép. Phòng trị: Giai đoạn cây ra hoa đậu trái non phải thường xuyên theo dõi để phát hiện sớm được bệnh. Khi phát hiện bệnh phải cắt bỏ và thiêu huỷ ngọn chùm hoa, trái non nhiễm bệnh và phun ngay thuốc hoá học để phòng trị kịp thời, bảo vệ hoa và trái non bằng các loại thuốc có lưu huỳnh như: Ku- mulus, OK Sulfurlac, hay các loại thuốc như Sulox 80WP, Carbenzim 500 FL, Nustar, Anvil hoặc Tilt ... theo các liều lượng khuyến cáo của từng loại thuốc. 13
2. Bệnh thán thư (do nấm Colletotrichum gloeosporioides) Triệu chứng: Bệnh có thể tấn công trên lá và trên trái. Ở trên các lá trưởng thành các đốm bệnh không có hình dạng nhất định màu nâu và sau đó lan rộng ra đường kính khoảng 1cm. Trên bề mặt vết bệnh có thể thấy những ổ nấm nhỏ màu nâu nhạt đến đen. Trên trái, nấm bệnh có thể tấn công vào giai đoạn trái sắp chín. Tuy nhiên bệnh này không phổ biến trên chôm Ảnh 6: Triệu chứng bệnh thán thư chôm. trên lá chôm chôm Phòng trị: Khi phát hiện bệnh có thể xử lý các loại thuốc hoá học để phòng trị bệnh như Bendazol 50WP 25-35g/ 8lít, Thio-M 500SC 10-15cc/8lít, theo các liều lượng khuyến cáo. 3. Bệnh cháy lá (do nhiều loại nấm Pestalotia, Phomopsis ... ) Triệu chứng: Bệnh thường xuất hiện trên các lá trưởng thành, bệnh làm cho các lá già bị cháy, khô từ chóp lá lan dần vào trong, đôi khi cũng thấy vết bệnh bắt đầu từ hai bên mép lá lan dần vào trong. Ở mặt dưới của vết bệnh có thể Ảnh 7: Triệu chứng bệnh cháy lá nhìn thấy những ổ nấm màu đen. chôm chôm Bệnh cháy lá xuất hiện phổ biến vào mùa nắng, những vườn cây ít được chăm sóc thì thường bệnh nhiều hơn. Bệnh không làm rụng lá nên không gây thiệt hại nghiêm trọng cho cây. Phòng trị: Nên tăng cường bón phân hữu hoai mục cho vườn cây giúp cây phát triển tốt đồng thời tạo ẩm độ đất thích hợp cho cây phát triển khoẻ nên hạn chế được sự phát triển của bệnh. Trong mùa nắng nóng nên tưới nước và tủ rơm rạ quanh gốc cây cũng hạn chế được bệnh cháy lá cho cây. 14
4. Bệnh thối trái (do nấm Phomopsis sp., Dothiorella spp. ) Ảnh 8, 9: Triệu chứng bệnh thối trái chôm chôm Triệu chứng: Bệnh này thường xuất hiện trong giai đoạn trái chín, làm ảnh hưởng lớn đến năng suất trái. Triệu chứng ban đầu của bệnh là những vùng mất màu trên bề mặt vỏ trái, sau đó hình thành những đốm màu nâu và có thể có nhiều tơ nấm xuất hiện trên bề mặt vết bệnh. Phòng trị: Cắt tỉa và loại bỏ những cành bị khô và chết trên cây. Kiểm soát chế độ tưới và tiêu nước cho cây một cách đều đặn cũng hạn chế được bệnh vì khi cây bị sốc nước cũng rất thuận lợi cho bệnh phát triển. Tồn trữ lạnh cũng hạn chế được sự phát triển của bệnh trên trái giai đoạn sau thu hoạch. V. Thu hoạch và cách bảo quản Thời gian từ khi ra hoa đến thu hoạch quả khoảng 100 - 120 ngày, khi quả chín màu sắc của vỏ quả thường có màu đỏ vàng - đỏ sậm, vàng - vàng đỏ, đỏ thẩm... và râu của vỏ quả thường đỏ nhưng chóp râu có thể có màu vàng, xanh... thay đổi tuỳ vào giống. Nên thu hoạch quả làm nhiều đợt để quả có màu sắc đẹp, không thu hoạch quá chín vì màu sắc vỏ quả sẽ sậm, thịt quả bị đục có hương vị kém, dễ bị côn trùng tấn công. 15
Năng suất thu hoạch tùy vào tuổi cây, cây 15 năm tuổi có thể đạt 70 - 150kg quả ở vùng ĐBSCL và đạt 200 - 400kg quả ở vùng miền Đông Nam bộ. Trong điều kiện nhiệt đới, màu sắc của vỏ và râu vỏ quả chôm chôm bắt đầu xấu đi khoảng 3 ngày sau khi thu hoạch, tồn trữ trái ở nhiệt độ 10 - 150c trong túi PE có đục lỗ giữ được 10 ngày, trong túi PE dày kín có thể giữ được 12 ngày. KỸ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC CÂY MĂNG CỤT (Garcinia mangostana L.) I. Yêu cầu sinh thái 1. Lượng mưa Cây yêu cầu lượng mưa thấp nhất phải đạt 1.270mm/ năm. 2. Nhiệt độ- ẩm độ Nhiệt độ thích hợp vào khoảng 25-35oC và ẩm độ không khí thấp nhất là 80%. 3. Ánh sáng Trong hai năm đầu trồng ra ruộng sản xuất cây măng cụt cần phải được che bớt 50-60% ánh nắng mặt trời trực tiếp đến với cây. 4. Đất trồng: Tốt nhất là đất sét giàu hữu cơ, tầng canh tác dầy, độ pH đất ở khoảng 5,5- 7,0 thoát nước tốt và gần nguồn nước tưới. II. Cách nhân giống, tiêu chuẩn cây giống tốt và những giống phổ biến hiện nay 1. Cách nhân giống: Trồng bằng hạt: Chọn hạt to (trọng lượng hạt > 1g) và ươm hạt trong môi trường tro trấu hoặc xơ dừa. Khi cây con đạt 4-5 tháng tuổi chuyển sang bầu, đến khi cây được 01 năm tuổi lại chuyển sang bầu to hơn, lúc nầy bầu phải có kích thước 16 - 17cm x 40 - 45 cm 16 16
2. Tiêu chuẩn cây giống tốt - Cây có thân và cổ rễ thẳng, đang sinh trưởng khoẻ không bị chảy nhựa thân. - Lá phải xanh tốt, có hình dáng và kích thước đặc trưng của giống. Đặc biệt là các lá ngọn đã trưởng thành. - Chiều cao cây giống (từ mặt bầu ươm đến đỉnh chồi) thấp nhất là 70cm. - Bầu ươm cây: Bầu phải chắc chắn, nguyên vẹn và có mặt trong màu đen. - Không bị sâu bệnh. 3. Giống măng cụt: Hiện nay, trong sản xuất trái măng cụt ở các nước Đông Nam á chỉ có 01 giống. III. Kỹ thuật trồng và chăm sóc A. Thiết kế vườn 1. Đào mương lên liếp - Vùng ĐBSCL và những nơi có điều kiện tương tự: + Cần có hệ thống mương liếp thông nhau để thuận tiện trong việc di chuyển trên vườn cũng như cung cấp và thoát nước kịp thời cho vườn cây khi cần thiết. Có thể mương, liếp có kích thước như sau: Mương rộng 2m, liếp rộng 7- 8m (nếu trồng 2 hàng cây) và liếp rộng 5m (nếu trồng 1 hàng cây). + Cần có hệ thống đê bao cho từng vườn hay đê bao cho từng khu vực có điều kiện tương tự nhau, để chủ động nước cho vườn cây. - Vùng có địa hình cao như miền Đông Nam bộ và những nơi có điều kiện tương tự: + Cần thiết kế hệ thống rảnh thông nhau để tiêu thoát nước kịp thời khi có mưa bão, nhằm tránh hiện tượng ngập úng cục bộ. - Vùng có địa hình không bằng phẳng như một số tỉnh ở miền Trung: Cần trồng cây theo đường đồng mức để thuận lợi trong bảo quản, chăm sóc và hạn chế xói mòn đất. 2. Trồng cây chắn gió Nếu vườn có diện tích lớn thì nên chia thành từng lô nhỏ (20-30 ha) và chọn cây có độ cao hợp lý, chắc gỗ, khó đổ ngã để trồng quanh vườn và đường phân lô để làm cây chắn gió cho vườn cây măng cụt. Tuy nhiên, 17 17
hình dáng và kích thước lô còn tùy thuộc rất nhiều vào điều kiện cụ thể của từng nơi. Do đó, diện tích 20- 30 ha nêu trên chỉ là một gợi ý. 3. Mật độ và khoảng cách trồng Nên trồng măng cụt với khoảng cách 6 - 7m x 6 - 7m, mật độ 204 - 277 cây/ha nếu không sử dụng cơ giới trong vườn. Đối với những vườn có sử dụng cơ giới, có thể trồng với khoảng cách 8 – 9m x 6 - 7m/cây, mật độ 158 - 208 cây/ha. Mặc dù trồng dày nhưng đảm bảo tán cây không được giáp nhau. B. Kỹ thuật trồng và chăm sóc 1. Thời vụ trồng Cây măng cụt có thể trồng được quanh năm, nhưng thường trồng vào đầu mùa mưa để giảm bớt chi phí chăm sóc. 2. Chuẩn bị hố và cách trồng Chuẩn bị hố trồng: Hố được đào với kích thước 60 – 80 cm x 60 – 80 cm x 60 – 80cm, bón lót cho mỗi hố vào khoảng 0,5 – 1 kg vôi, 10 – 20 kg phân chuồng hoai kết hợp với 100 – 200g phân N- P- K (16: 16: 8 hoặc 20: 20: 15),và 10- 20g thuốc sát trùng Regent. Cách trồng: Khi cây con đạt tiêu chuẩn mới đưa ra ruộng sản xuất (cây 2 năm tuổi có khoảng 13-14 cặp lá và 02 cặp cành cấp 1). Đặt cây vào hố lấp đất ngang mặt bầu, cắm cọc giữ cây khỏi đổ ngã, che bóng và tưới nước cho cây ngay sau khi trồng. 3. Tủ gốc giữ ẩm: Ngay sau khi trồng cần sử dụng rơm hoặc cỏ khô phủ kín phần đất tơi xốp quanh cây một lớp dầy 10-20 cm, cách gốc 10 cm. 4. Làm cỏ, trồng xen. Có thể dùng một số cây ngắn ngày làm cây trồng xen trong vườn cây măng cụt để góp phần hạn chế cỏ dại phát triển. Việc trồng xen cần bảo đảm cây trồng xen không cạnh tranh nước và dinh dưỡng với cây măng cụt. Trong những năm đầu khi cây chưa khép tán, cỏ dại sẽ phát triển mạnh, nên diệt cỏ bằng phương pháp thủ công, hoặc dùng máy cắt cỏ, khi cần thiết có thể diệt cỏ bằng thuốc hoá học như: Glyphosate, Gramoxone,... 18 18
5. Tưới nước Cần phải tưới nước cách ngày cho cây nhất là ở giai đoạn sau khi trổ hoa, trái. 6. Tỉa cành tạo tán Cắt bỏ những cành vượt ra khỏi khung tán và những cành mọc trong tán, cành mọc đan chéo nhau. 7. Treo cành Cành măng cụt giòn và dễ gãy vì vậy nên dùng dây hay cây đỡ cành. 8. Bón phân a/ Giai đoạn cây con Mỗi năm nên bón 5- 10 kg phân chuồng hoai mục cho một cây (có thể bón một lần vào cuối mùa mưa) và phân vô cơ theo công thức N:P:K = 15:15:15 ở giai đoạn cây chưa cho trái với liều lượng và số lần bón trong năm như sau: Bảng: Liều lượng và số lần bón phân vô cơ N:P:K = 15:15:15 cho một cây trong năm Tuổi cây Liều lượng Số lần bón (năm) (kg/cây/năm) (lần/năm) 1 0,5 2- 4 2 1,0 2- 4 3 1,5 2- 4 4 2,0 2- 4 19 19
b/ Giai đoạn cây cho trái ổn định Đối với cây có đường kính tán 7- 8m phân bón vô cơ được bón cho mỗi cây theo liều lượng 1200g N+ 1200g P2O5+ 1200g K2O + 2kg phân Humic cao cấp, bón làm 3 lần trong năm như sau: + Lần 1: Sau khi thu hoạch dứt điểm: bón toàn bộ 2kg phân Humic cao cấp và Phân vô cơ theo tỷ lệ 50% N+ 25% P2O5 + 25% K2O, cho mỗi cây. + Lần 2: Trước khi ra hoa 30-40 ngày bón: 25% N + 50% P2O5 + 25% K2O. + Lần 3: khi trái có đường kính 1- 2cm bón: 25%N + 25% P2O5 + 50% K2O. Cách bón phân: Do rễ cây măng cụt chỉ phát triển ở 2/3 hình chiếu tán cây nên khi bón phân cũng chỉ bón ở vị trí 2/3 quanh hình chiếu tán cây. 9. Tăng trọng lượng trái măng cụt Phun phân bón lá có tỷ lệ N:P:K = 20:20:20 và một số trung, vi lượng khác phun làm 3 lần, mỗi lần cách nhau 1 tuần và bắt đầu phun vào tuần thứ 5 sau khi đậu trái. 10. Xử lý ra hoa sớm cho cây măng cụt a/ Biện pháp tổng hợp Khi đọt non được 8- 9 tuần tuổi tiến hành tạo khô hạn cho cây bằng biện pháp phủ nilon trên mặt liếp (xiết nước thật khô trên mặt liếp và mực nước ở mương phải cạn, tối thiểu mực nước dưới mương cách mặt liếp từ 1- 1,5 m) sau khi tạo khô hạn cho cây khoảng 15- 30 ngày (tùy trình trạng đất) lá non măng cụt bị héo hay đọt non măng cụt bị móp lại, nhăn nheo thì tưới nước thật đẫm trở lại (lần 1) và tưới nước lần 2 cách lần 1 là 1 tuần với lượng nước bằng ½ lượng nước tưới lần 1. Các lần tưới nước sau phải đảm bảo cho đất phải đủ ẩm, tuỳ theo tình trạng của cây khoảng 10-20 ngày sau khi tưới nước cây sẽ nhú chồi hoa. Nếu cây không ra hoa có thể tiến hành tạo khô hạn và tưới nước lại. b/ Biện pháp xử lý ra hoa sớm trên măng cụt bằng khoanh gốc Biện pháp khoanh gốc măng cụt vào trung tuần tháng 11DL hàng năm cũng giúp cây măng cụt ra hoa sớm và đồng loạt, khắc phục hiện tượng sượng trái trên trên măng cụt vào mùa mưa (cuối tháng 5 DL). Đây là biện pháp hoàn toàn mới chỉ có Việt Nam và đã áp dụng thành công. Nguyên nhân và biện pháp khắc phục hiện tượng sượng trái măng cụt Hiện tượng chảy mủ vàng là một hiện tượng khá phổ biến trên cây 20 20