Cấu trúc cơ bản của bài viết

Chia sẻ: Nguyenhoang Phuonguyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:15

Thêm vào BST

Báo xấu

317
lượt xem 158
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong cuốn "Cẩm nang viết tin" do Quỹ Tưởng niệm Báo chí Đông Dương phát hành, Peter Eng và Jeff Hodson, đã phân tích kỹ cách thức viết bài - dù là tin hay phóng sự - để đạt tiêu chuẩn là truyền đạt đầy đủ mọi thông tin đến độc giả. Đương nhiên là còn phải làm cho bài viết hay và hấp dẫn người đọc từ đầu đến cuối, nhất là với các bài phóng sự.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Cấu trúc cơ bản của bài viết

C u trúc cơ b n c a bài vi t Trong cu n "C m nang vi t tin" do Qu Tư ng ni m Báo chí ông Dương phát hành, Peter Eng và Jeff Hodson, ã phân tích k cách th c vi t bài - dù là tin hay phóng s - t tiêu chu n là truy n t y m i thông tin n c gi . ương nhiên là còn ph i làm cho bài vi t hay và h p d n ngư i c t u n cu i, nh t là v i các bài phóng s . Tin th i s và phóng s Có hai lo i tin cơ b n: tin th i s , ôi khi còn g i là tin s t d o, tin ang di n bi n, và phóng s , ôi khi còn g i là tin nh . Tin th i s là v các s ki n v a x y ra và c n thông báo ngay cho các c gi . Có th ây là m t ám cháy l n, m t l i loan báo c a chính ph , m t quy t nh c a tòa án, m t ngư i n i ti ng v a qua i vì b nh AIDS. Phóng s không nh t thi t là nói v các di n bi n v a x y ra. Phóng s không nh ng nh m m c ích thông tin cho c gi bi t, mà còn g i cho c gi ph i suy nghĩ nhi u v m t tình hu ng hay m t v n nào ó. Ho c phóng s ch gi i trí mà thôi.
Tin th i s tư ng thu t các bi n chuy n, s ki n, còn phóng s gi i thích rõ thêm. H u h t các phóng s là v nh ng i u g i s chú ý t nhiên c a con ngư i. Có th ó là v m t trào lưu xã h i, ch ng h n như s lây lan c a b nh AIDS t i Hà N i, ho c thân th m t ngư i nào ó, ch ng h n m t bác sĩ d n u công cu c phòng ch ng b nh AIDS t i Hà N i. Cũng có th nh ng i u này là v tâm tính c a m t ngư i nào ó, hay c m nghĩ v m t nơi ch n. Phóng s i sâu vào chi ti t hơn là các tin th i s . vi t m t bài phóng s , phóng viên có th c n ph i ph ng v n và nghiên c u trong nhi u ngày. M và thân bài T t c m i bài vi t u có hai ph n chính. Ph n u là gi i thi u, ôi khi g i là m . Ph n còn l i g i là thân bài. H u h t các bài vi t là v m t ch chính. C ph n m l n thân bài u nên theo sát ch ó. Trong m t b n tin th i s , o n m thông thư ng ch có m t câu. Câu này cho chúng ta bi t tin ó là v nh ng gì, và ch a ng nh ng i m quan tr ng nh t. M hay c n h p d n ngay ư c s chú ý c a c gi và kích thích h c ti p ph n còn l i.
Thân bài ch a ng các y u t gi i thích cho ph n m . G m có các chi ti t, trích d n và b i c nh ưa n di n bi n ư c tư ng thu t. Tin t c quan tr ng nh t i u, ti p n là các tin kém quan tr ng hơn. Sau ây là thí d v m t b n tin th i s hay. Hãy ghi nh n ngôn ng trong sáng, gi n d và cách s p x p h p lý c a các d ki n. Công nhân may m c Campuchia ang kh n kh PHNOM PENH, Cambodia (AP)- Tình tr ng suy thoái kinh t t i Hoa Kỳ làm cho ít nh t 12 xư ng may t i Campuchia ph i t m óng c a trong năm nay, B trư ng Thương M i Cham Prasidh thông báo như v y vào ngày hôm qua. Có t i 3000 công nhân b t m ngh vi c và có th s có thêm, nhi u ngư i b m t vi c n u tình hình không ư c c i thi n, ông nói. Thêm vào ó, hàng ngàn ngư i khác ph i gi m gi làm, vì nhi u trong t ng s 200 xư ng may ph i c t b t gi làm thêm và chuy n gi làm t hai ca xu ng còn m t ca, ó là l i ông b trư ng này.
‘Các v n kinh t t i Hoa Kỳ khi n cho chúng tôi r t lo ng i v ho t ng c a các xư ng may và vi c làm c a công nhân,' ông nói. Công nghi p may m c t i Campuchia s d ng 200.000 công nhân, v i lương trung bình là 40 USD/tháng. Trên 80% s n ph m ư c xu t sang Hoa Kỳ bán l . Ông B trư ng nói: Nay ã quá n a năm mà Campuchia m i giao ư c không y 40% quota hàng may xu t kh u c a năm nay sang Hoa Kỳ, trong khi ó năm ngoái, toàn b quota hàng may xu t kh u sang Hoa Kỳ ã ư c giao xong xuôi vào cu i tháng Sáu. Phóng s có tính cách uy n chuy n hơn. Có nhi u cách vi t. Phóng s thư ng là nh ng bài không c n g p, vì v y c gi không c n ph i bi t ngay tin quan tr ng nh t c a bài vi t. M có th mô t v m t ngư i hay m t a i m nào ó, ho c v các tin t c khác nh m g i s tò mò c a c gi . Nhưng n kho ng o n th 6 c a bài thì b n ph i cho c gi bi t i m chính c a câu chuy n là gì. Sau ây là m t thí d v m t bài phóng s hay. Hãy ý r ng u bài, o n gi a và k t c c c a câu chuy n ã ư c nh trư c và k t h p l i v i nhau. ng th i, b n hãy ý v cách dùng l i trích d n và cách mô t . T t n c u bé ánh gi y Vi t Nam ch ng h vui
HANOI, Vietnam (AP)- inh Văn Tu n, năm nay 16 tu i, chưa h nghe nói n ngày T t bao gi . Nh ng ti ng pháo n râm ran kh p Hà N i ch làm cho em s hãi mà thôi vì thêm m t ngày bu n t i n a s p t i v i m i b n tâm chính là làm sao ki m ti n mua cơm. M i sáng s m em ã ng trư c văn phòng c a Associated Press, hai tay n m ch t nh ng song s t c a, chi c u nh bé c a em c lách vào gi a hai song s t, l khưôn m t in h n nh ng nét van lơn au kh mà áng l không m t a tr nào trên th gi i ph i gánh ch u. Em m c m t b qu n áo b n th u - b duy nh t c a em mua t i s p bán cũ - em ch mu n xin ư c ánh gi y. Th p bé, g y gò, Tu n trông ch b ng a tr lên 9 hay 10, ch khác ch mi ng em phì phèo i u thu c lá. Có ai h i gì, em tr l i b ng cách nhăn m t nhìn xu ng t r i h i l i xem ngư i ó có mu n ánh gi y không. Hai chân em nh c nh i vì ngày ngày em ph i lang thang kh p ph phư ng Hà N i su t 11 ti ng ng h trong ti t tr i mùa ông giá l nh tìm khách hàng. Trong ngày T t này, em v a ư c ăn có m t chi c bánh chưng c a m t phóng viên và chút nư c mà nh ng ngư i bán hàng rong ã thương tình rót cho. ‘Hôm nay em có cái ăn, nhưng ngày mai có th ch ng có gì,’ em nói. ‘Em hy v ng m t ngày nào ó s ki m ư c nhi u ti n cho ba m , mua m t chi c xe hơi, m t căn nhà và vui hư ng cu c i cho n ngày em ch t.’
Tu n là m t trong ám các em tu i v thành niên tay xách chi c h p g thô ng ngh ánh gi y lu n qu n quanh các nhà hàng, quán rư u, văn phòng công ty và các i s quán nư c ngoài. Các em tìm nh ng ngư i thu c t ng l p thương gia m i xu t hi n trong công cu c c i cách kinh t c a Vi t Nam, nh ng ngư i nay ã trút b nh ng ôi dép nh a c h u x chân vào nh ng ôi giày da m i. ‘Shoeshine, shoeshine,’ ó là t t c v n li ng Anh ng c a các em. Tu n là m t trong nhi u em nh ã r i b gia ình nh ng vùng thôn quê lên Hà N i ki m s ng. Các em s ng su t ngày ngoài ư ng, không có ngư i l n chăm sóc, ch b o hay ngay c m ng tu i các em trong ngày T t. Tu n cùng v i m t c u b n, năm nay 15 tu i, lên Hà N i cách ây hai năm. Hai a cùng nhau lang thang trên ư ng ph . Trư c tiên em bán mía, sau ó mua ư c chi c h p ánh gi y v i giá kho ng 30 xu M . Tu n nói em r t g n gũi v i cha m và cha m em mu n em tr v nhà nhưng em không th tr v vì gia ình em quá nghèo. Em không th ánh gi y H i Hưng ư c vì y ‘ch ng ai i gi y.’
Em ư c i h c có hai năm, em không bi t c bi t vi t. Em không c bi t vui chơi là gì, ngo i tr th nh tho ng á m t qu bóng ơn sơ làm b ng rơm cu n, vài mi ng n cao su và giây thun. M i ngày Tu n tr kho ng 5 xu M cho m t ch ng cùng v i 20 ngư i khác m t căn nhà tr hai phòng, ph n ông nh ng ngư i này cũng bán hàng rong. Nhà tr không có nhà xí. M i ngày Tu n i b m t m t ti ng ng h n ư ng Tr n Hưng o và m t ti ng tr v m i t i. Ngày ngày c 6 gi sáng em ã có m t ngoài ư ng. M i ngư i khách tr cho em kho ng 11 xu M . Ngày nào may m n em có ư c hai, ba ngư i khách. i s ng ngày m t khó khăn hơn cho Tu n vì có thêm nhi u tr ánh gi y trên ư ng ph . êm giao th a, Tu n ch có m i m t khách là anh chàng phóng viên mu n ph ng v n em. G i cho Tu n nói chuy n là i u khó, em c m th y ch ng có gì áng nói. Em ng i v t v o trên quai chi c hòm ngh , hai má l m v t b n, chân i ôi dép nh a r ti n, hai bàn chân cáu b n b i ư ng. Th nh tho ng, em ng ng u nhìn quanh qu t v i v hoang mang, m i khi có tràng pháo âu ó n vang ph . Năm ch W và m t ch H
T t c m i bài vi t u ph i trình bày y v các i m then ch t. Nh ng i m này thư ng ư c g i trong ti ng Anh là năm ch W và m t ch H: Who (ai) - Trong tin này có nh ng ai? What (chuy n gì): - S ki n quan tr ng hay áng lưu ý gì ã x y ra? Where ( âu) - Tin này x y ra âu? When (khi nào) - Chuy n x y ra vào lúc nào? Why (t i sao) - T i sao l i x y ra s ki n ó? How (như th nào) - Chuy n x y ra như th nào? ây là các câu h i t t c m i ngư i u mu n h i khi h mu n bi t rõ thêm v m t s ki n nào ó v a x y ra. M t bài không th ư c coi là y n u không ít nh t tr l i ư c năm ch W và m t ch H. Ngay c các phóng viên giàu kinh nghi m cũng ki m l i xem h ã dùng nh ng ch này hay chưa trư c khi n p bài. Trong các tin th i s , các câu tr l i cho năm ch W và m t ch H thư ng ư c t lên u. Hãy xem bài vi t sau ây trên t báo ti ng Anh Bangkok Post:
i h i th thao ngư i khuy t t t: Hàng trăm ngư i tham gia th v n h i t i Khu th thao Hua Mark i h i th thao ngư i khuy t t t toàn qu c l n th 22 khai m c hôm qua t i khu th thao Hua Mark v i hàng trăm v n ng viên tham gia trong 17 b môn. Công chúa Siriwanvaree Mahidol, thay m t cho cha là Hoàng Thái t Maha Vajiralongkorn, ã chính th c khai m c cu c tranh tài. Trung tư ng Pisal Wattanawongkiri, Ch t ch Hi p h i Th thao Nh ng Ngư i Khuy t t t t i Thái Lan, tuyên b : tài năng mà các v n ng viên th hi n t i ây s có tính quy t nh trong vi c ch n v n ng viên cho các i tuy n qu c gia tham d Th v n h i nh ng ngư i khuy t t t trong hi p h i ASEAN t i Malaysia và cu c tranh tài FESPIC t i Hàn Qu c năm nay. o n tin này cho th y ai (các v n ng viên khuy t t t, Công chúa Siriwanvaree Mahidol, Trung tư ng Pisal Wattanawongkiri), s ki n gì (khai m c i h i th thao toàn qu c l n th 22 c a các v n ng viên khuy t t t), âu (Khu th thao Hua Mark t i Bangkok), khi nào (hôm qua). T i sao và như th nào không có ý nghĩa trong câu truy n. Sau ây là m t tin n a trên t Bangkok Post:
Trat b m t i n TRAT - Các tr n mưa l n ã làm m t i n trên kh p t nh vào êm Ch Nh t. V m t i n x y ra t 10 gi t i Ch nh t n 5 gi sáng hôm qua, do m t vài b i tre b nư c mưa ch y x i x làm tr c g c trúng các ư ng dây i n cao th t i Ban Thung Roi Roo, Qu n Khao Saming. V m t i n không gây nh hư ng m y cho các doanh nghi p trong t nh, ngo i tr các tr i nuôi tôm và nh ng nơi dùng các h th ng ông l nh, ông Sunthorn Chansong, Qu n lý c a Cơ quan i n l c t nh Trat, cho bi t. Tin này ã gi i áp ch s ki n gì (m t i n), âu (trên kh p t nh và Ban Thung Roi Roo), khi nào ( êm ch nh t), t i sao (vì mưa l n), như th nào (các b i tre trúng ư ng dây i n cao áp), ai (g m có nh ng ngư i sinh s ng và ch các doanh nghi p trong t nh và viên qu n lý cơ quan i n l c). Bây gi hãy xem xét n o n u c a m t b n tin trên t báo ti ng Campuchia Phnom Penh: B Công v và V n t i n m trên i l Norodom Sangkat Srah Chak, Khan Daun Penh, g n Wat Phnom, ã b s p, làm cho 7 ngư i b thương trong ó có ba ngư i b thương n ng.
Theo l i ông Uk Chan, Qu c V Khanh c a B Công v và V n t i, tòa nhà này là nơi h p c a B Trư ng Khy Taing Lim và ã b s p vào lúc 8:30 sáng hôm th sáu, 23 tháng 3, 2001. Tin này ti p t c kho ng m y trăm ch n a, nhưng không h cho th y ai ã b thương. Công nhân viên? Ngư i qua ư ng? àn ông? àn bà? Tr em? T t c nh ng gì chúng ta bi t n m trong câu m . Ngư i vi t tin ã dành nhi u thì gi mô t tòa nhà dùng vào vi c gì, xây ã bao lâu, và t h i là n u tòa nhà b s p trong khi ang có m t cu c h p di n ra bên trong thì s ra sao. Anh ã quên m t 7 n n nhân và có v chú ý hơn n n vi c là ã không có viên ch c quan tr ng nào b thương tích. Bây gi hãy xem n tin sau trên m t t báo ti ng Anh c a Vi t Nam: Hai tay ua xe p o t áo vàng trong vòng ua Thái Lan Hai tay ua xe p, Hoàng Th Thanh Tâm và Nguy n Nam C c, ã o t áo vàng trong vòng ua xe p Thái Lan. Hoàng Th Thanh Tâm o t chi c áo vàng u tiên trong gi i thi u niên. Trong khi ó, Nguy n Nam C c o t áo vàng trong gi i qu c t nam.
Cùng tham gia trong vòng ua Thái Lan có 145 tay ua t Thái Lan, Uzbekistan, Philíppin, Hong Kông, Malaysia, Vi t Nam và Hàn Qu c. Các tay ua tham d các gi i thi u niên nam, n và các cu c ua qu c t nam. Tên c a vòng ua là gì? ây có ph i là m t cu c ua l n hay không? Áo vàng là gì? cu c ua kéo dài bao nhiêu cây s ? T ch c khi nào, t i âu Thái Lan, có gi i thư ng không? N u b n vi t cho m t t báo Vi t Nam, li u b n có nên cho c gi bi t chút ít v hai tay ua ngư i Vi t không? Thân th và tu i tác c a h ? H xu t thân t vùng nào Vi t Nam? Sau ó thì sao? Cũng quan tr ng không kém năm ch W và m t ch H là ‘Vì sao?’ B n cho c gi bi t tin t c, nhưng h cũng mu n bi t: t i sao h l i ph i ý n tin này? T i sao h l i ph i c tin ó? Công vi c c a b n không nh ng là cho c gi bi t tin, mà còn là gi i thích cho h t m quan tr ng c a tin ó n a. Nhi u khi các phóng viên tư ng thu t v di n bi n m i nh t c a m t v n chính tr ph c t p nhưng không gi i thích v t m quan tr ng c a s ki n ó. Ho c h vi t các thông tin ch a y nh ng l i bu c t i l n nhau c a các phe phái nhưng không gi i thích t i sao cu c tranh cãi ó quan tr ng. Trong m i tin, hãy t h i: - Cái gì quan tr ng ây, ngoài nh ng l i l và hành ng? - Di n bi n này nh hư ng ra sao n i s ng c a ngư i c?
N u b n không tìm ra câu tr l i v i m t i sao các c gi l i nên lưu ý n tin này thì có l tin ó không áng tư ng thu t. Trong b n tin chúng ta c trư c ây v vi c các xư ng may Campuchia óng c a, o n th nhì ã tr l i câu h i ‘Vì sao?’: Có t i 3000 công nhân ã b t m ngh vi c và có th m t s n a cũng b m t vi c n u tình hình không ư c c i thi n, ông nói. Toàn c nh và b i c nh ng quên r ng c gi c a b n thư ng quan tâm n các d ki n khác n a hi u v bi n chuy n s ki n m i mà b n tư ng thu t. Trong bài vi t, b n nên tóm lư c toàn c nh và b i c nh c a câu truy n. Toàn c nh có nghĩa là tình hình chung hi n t i có liên quan n di n bi n s ki n m i này. B i c nh có nghĩa là nh ng gì x y ra trong quá kh có liên quan n di n bi n s ki n này. L y thí d , n u b n vi t v chính sách kinh t m i c a chính ph , b n nên bao g m c m t o n gi i thích r ng chính ph ang tìm cách ưa m c tăng trư ng kinh t trong nư c ngang hàng v i các nư c khác t i ông Nam Á ( ó là toàn c nh) và m t o n n a gi i thích v chính sách kinh t cũ c a chính ph (b i c nh). M t b n tin trên t báo ti ng Anh Vietnam Investment Review c a
Vi t Nam bàn v vi c nh ng ngư i Vi t t ng sinh s ng t i ông Âu h i hương có th làm cho giá nhà t tăng lên t i Hà N i. Ngư i vi t bao g m b i c nh sau ây: Vào u th p niên 1990, m t làn sóng công nhân ngư i Vi t t ông c cũ tràn v ã mua nhà t t i Hà N i và làm cho giá nhà tăng g p ôi. Tuy nhiên, n cu i th p niên 1990, do mu n nhanh chóng ki m l i t nhu c u nhà c a m i tăng c a Hà n i, m t lo t nhà m i ư c xây tràn lan cho ngư i Vi t h i hương, ngư i nư c ngoài và ngư i Hà N i m i giàu lên làm cho cung vư t quá c u. Hãy xem xét n cách vi t các o n u c a bài vi t sau ây, thu c hãng tin AP, k t h p m t cách thi n ngh i m ‘thì sao?’ ( o n 1-2), b i c nh ( o n 1), toàn c nh ( o n 3-4). Trao i ti n t có nghĩa là m t th a thu n vay ngo i t ch ng cho ng ti n trong nư c. HONOLULU (AP) - Nh t B n ã ký tho thu n v i Thái Lan, Hàn Qu c và Malaysia cho các nư c này nhanh chóng vay hàng t USD nh m ch ng cho ng ti n c a nư c h trong trư ng h p các nư c này g p nh ng s c như trong cu c kh ng ho ng tài chính t i châu Á năm 1997-1998.
Các tho thu n này s cho Thái Lan vay t ng c ng 3 t USD, Hàn Qu c hai t , và Malaysia 1 t v i lãi xu t th p, ch ng cho ng ti n c a h n u các ng ti n này b t ng b s t gíá trên các th trư ng qu c t . Các th a thu n trao i ti n t này là d u hi u u tiên cho th y m t m ng lư i b o v an toàn ti n t trên kh p Châu Á b t u ư c thành l p. M ng lư i này ư c xu t l n u tiên cách ây hơn m t năm. Các th a hu n ư c thông báo hôm th tư gi a lúc nhi u th trư ng ch ng khoán và ti n t trên kh p vùng ang b s t gíá nghiêm tr ng, m t ph n vì tình tr ng kinh t trì tr chung trên toàn c u, nh t là t i Nh t B n và Hoa Kỳ